0:00:00.968,0:00:02.118
Witajcie.

0:00:03.562,0:00:08.498
Śmiesznie się składa, niedawno pisałem,[br]że ludzkość stanie się cyfrowa,

0:00:08.522,0:00:11.236
ale nie sądziłem, że aż tak szybko,

0:00:11.260,0:00:13.439
a tym bardziej że spotka mnie osobiście.

0:00:13.629,0:00:15.055
Jednak jestem tutaj z wami

0:00:15.065,0:00:19.021
jako cyfrowy awatar, więc zaczynajmy.

0:00:20.070,0:00:22.203
Zacznijmy od pytania.

0:00:22.823,0:00:26.357
Ilu mamy dzisiaj faszystów na sali?

0:00:26.381,0:00:27.831
(Śmiech)

0:00:27.855,0:00:30.204
Trudno powiedzieć,

0:00:30.228,0:00:33.695
bo zapomnieliśmy, czym jest faszyzm.

0:00:34.498,0:00:37.077
Słowo "faszysta" traktuje się dzisiaj

0:00:37.101,0:00:40.109
jako uniwersalną obelgę.

0:00:40.133,0:00:44.080
Myli się faszyzm z nacjonalizmem.

0:00:44.863,0:00:50.251
Zastanówmy się przez chwilę,[br]czym właściwie jest faszyzm

0:00:50.275,0:00:53.395
i czym różni się od nacjonalizmu.

0:00:53.838,0:00:57.183
Łagodne formy nacjonalizmu można zaliczyć

0:00:57.183,0:01:00.871
do najbardziej dobrotliwych[br]ludzkich tworów.

0:01:00.990,0:01:05.101
Narody są społecznościami [br]milionów obcych sobie ludzi,

0:01:05.125,0:01:06.838
właściwie nieznajomych.

0:01:07.489,0:01:10.894
Przykładowo, nie znam [br]tych 8 milionów ludzi,

0:01:10.918,0:01:13.474
z którymi dzielę izraelskie obywatelstwo.

0:01:14.109,0:01:16.276
Lecz dzięki nacjonalizmowi

0:01:16.300,0:01:20.106
możemy wzajemnie troszczyć się o siebie[br]i efektywnie współpracować.

0:01:20.450,0:01:21.650
To bardzo dobrze.

0:01:22.093,0:01:27.831
Niektórzy, jak John Lennon, [br]wyobrażali sobie, że bez nacjonalizmu

0:01:27.855,0:01:31.645
świat będzie pacyfistycznym rajem.

0:01:32.010,0:01:33.438
Niestety, najprawdopodobniej

0:01:33.462,0:01:38.239
bez nacjonalizmu żylibyśmy [br]w plemiennym chaosie.

0:01:38.684,0:01:43.819
Obecnie w najlepiej prosperujących,[br]pokojowo nastawionych krajach,

0:01:43.843,0:01:48.133
jak Szwecja, Szwajcaria i Japonia,

0:01:48.157,0:01:53.120
widać bardzo silny duch nacjonalizmu.

0:01:53.750,0:01:57.910
I na odwrót – tam, gdzie poczucie [br]tożsamości narodowej jest słabe,

0:01:57.934,0:02:01.355
jak w Kongo, Somalii lub Afganistanie,

0:02:01.379,0:02:03.553
częściej napotykamy przemoc i biedę.

0:02:04.855,0:02:08.993
Zatem, czym jest faszyzm[br]i co różni go od nacjonalizmu?

0:02:09.941,0:02:15.344
Nacjonalizm mówi mi,[br]że mój naród jest wyjątkowy

0:02:15.368,0:02:19.169
że ma mam wobec niego[br]specjalne zobowiązania.

0:02:19.641,0:02:25.847
Faszyzm dla odmiany mówi, [br]że mój naród przewyższa inne

0:02:25.871,0:02:29.783
i że mam służyć wyłącznie jemu.

0:02:30.895,0:02:35.726
Nie muszę przejmować się nikim [br]ani niczym prócz własnego narodu.

0:02:36.465,0:02:40.068
Ludzie zazwyczaj, rzecz jasna,[br]mają wiele tożsamości

0:02:40.092,0:02:42.514
i poczuwają się do lojalności[br]wobec różnych grup.

0:02:43.036,0:02:47.840
Przykładowo, mogę być dobrym patriotą,[br]wiernym swojemu krajowi,

0:02:47.864,0:02:51.102
jednocześnie będąc lojalnym[br]wobec swojej rodziny,

0:02:51.126,0:02:53.487
sąsiadów, etyki mojego zawodu,

0:02:53.511,0:02:54.971
ludzkości jako takiej,

0:02:54.995,0:02:56.599
wierny prawdzie i pięknu.

0:02:57.370,0:03:01.641
Oczywiście, kiedy mamy różne tożsamości[br]i wynikające z nich zobowiązania,

0:03:01.665,0:03:04.998
czasami pojawiają się[br]konflikty i komplikacje.

0:03:05.506,0:03:09.140
Ale czy ktoś mówił, [br]że życie będzie łatwe?

0:03:09.649,0:03:11.689
Życie jest skomplikowane.

0:03:11.713,0:03:12.863
Pogódź się z tym.

0:03:14.331,0:03:20.331
Faszyzm pojawia się, kiedy ludzie[br]próbują ignorować komplikacje

0:03:20.355,0:03:23.464
i szukać dla siebie[br]zbyt prostych rozwiązań.

0:03:24.128,0:03:29.700
Faszyzm odrzuca wszystkie tożsamości[br]poza identyfikacją z narodem,

0:03:29.724,0:03:34.833
twierdząc, że jedynym obowiązkiem[br]jest służba narodowi.

0:03:35.421,0:03:39.525
Jeśli mój naród żąda, [br]abym poświęcił rodzinę,

0:03:39.549,0:03:41.985
poświęcę rodzinę.

0:03:42.009,0:03:46.283
Jeśli naród domaga się, [br]abym zabił miliony ludzi,

0:03:46.307,0:03:48.965
zabiję miliony ludzi.

0:03:49.442,0:03:55.517
A gdy mój naród zażąda, [br]abym zdradził idee prawdy i piękna,

0:03:55.541,0:03:58.564
powinienem odrzucić prawdę i piękno.

0:03:59.587,0:04:04.113
Spójrzmy, jak faszysta ocenia sztukę?

0:04:04.615,0:04:09.904
Który film w oczach faszysty[br]jest dobry, a który zły?

0:04:10.728,0:04:14.900
Jest to bardzo, ale to bardzo proste.

0:04:15.260,0:04:17.188
Jest tylko jedna miara:

0:04:17.593,0:04:21.069
jeżeli film przysłuży się dobru narodu,

0:04:21.093,0:04:22.537
jest to film dobry;

0:04:22.561,0:04:25.744
jeśli zaś stoi w sprzeczności[br]z narodowym interesem,

0:04:25.768,0:04:26.990
jest to film zły.

0:04:27.014,0:04:28.164
To wszystko.

0:04:28.496,0:04:33.384
Podobnie – jaki program[br]nauczania dzieci stworzy faszysta?

0:04:33.877,0:04:35.964
Znowu, to bardzo proste.

0:04:35.988,0:04:37.933
Jedna miara.

0:04:37.957,0:04:42.902
Cała edukacja dzieci[br]ma służyć interesom narodu.

0:04:43.323,0:04:45.910
Prawda nie ma żadnego znaczenia.

0:04:48.112,0:04:53.798
Okropności II wojny światowej[br]i Holokaustu przypominają

0:04:53.822,0:04:57.955
o straszliwych konsekwencjach[br]tego sposobu myślenia,

0:04:58.508,0:05:03.053
Jednak gdy mówimy[br]o wynaturzeniach faszyzmu,

0:05:03.077,0:05:06.037
robimy to nieskutecznie

0:05:06.061,0:05:10.799
przez skłonność do przedstawiania[br]faszyzmu jako odpychającego monstrum,

0:05:10.823,0:05:14.729
bez prób wyjaśnienia,[br]na czym polega jego zgubny urok.

0:05:15.284,0:05:19.998
Trochę przypomina to hollywoodzkie filmy,[br]przedstawiające antybohaterów

0:05:20.022,0:05:24.045
jak Voldemort, Sauron lub Darth Vader,

0:05:24.069,0:05:26.701
jako paskudnych, wrednych i okrutnych.

0:05:26.725,0:05:29.263
Znęcają się nawet[br]nad własnymi stronnikami.

0:05:29.670,0:05:33.291
Oglądając te filmy, [br]nigdy nie mogłem zrozumieć,

0:05:33.315,0:05:39.820
co mogło kogokolwiek skusić do popierania[br]tak oślizgłej kreatury jak Voldemort?

0:05:40.895,0:05:44.411
W rzeczywistości problem[br]ze złem polega na tym,

0:05:44.435,0:05:47.326
że zło niekoniecznie jest odpychające.

0:05:47.688,0:05:49.580
Może przybrać piękną powłokę.

0:05:50.354,0:05:53.077
Doskonale rozumieli to chrześcijanie,

0:05:53.101,0:05:56.807
dlatego w sztuce sakralnej,[br]odwrotnie niż w Hollywood,

0:05:56.831,0:06:00.699
Szatan przedstawiany jest jako[br]powabny przystojniak.

0:06:01.259,0:06:05.855
Dlatego tak trudno jest [br]oprzeć się jego pokusom

0:06:05.879,0:06:10.623
i dlatego tak trudno nie ulec[br]pokusom faszyzmu.

0:06:10.980,0:06:13.702
Faszyzm sprawia, że ludzie widzą się

0:06:13.726,0:06:18.969
jako część najpiękniejszej[br]i najważniejszej rzeczy na świecie:

0:06:18.993,0:06:20.295
narodu.

0:06:20.319,0:06:21.665
Myślą:

0:06:21.689,0:06:24.878
"Uczono nas, że faszyzm jest odrażający,

0:06:25.442,0:06:28.466
lecz kiedy patrzę w lustro,[br]widzę coś niezwykle pięknego,

0:06:28.490,0:06:30.681
więc nie mogę być faszystą, prawda?".

0:06:31.022,0:06:32.173
Wprost przeciwnie.

0:06:32.197,0:06:33.744
Na tym właśnie polega problem.

0:06:33.768,0:06:36.387
Kiedy patrzysz w lustro faszyzmu,

0:06:36.411,0:06:40.945
twoje odbicie jest znacznie [br]piękniejsze niż prawdziwy ty.

0:06:41.371,0:06:45.664
W latach trzydziestych XX wieku,[br]kiedy Niemcy spojrzeli w lustro faszyzmu,

0:06:45.688,0:06:49.728
ich kraj wydał im się[br]najpiękniejszy na świecie.

0:06:50.244,0:06:53.680
Dzisiaj gdy Rosjanie[br]spojrzą w lustro faszyzmu,

0:06:53.704,0:06:57.263
Rosja wyda im się[br]najpiękniejsza na świecie.

0:06:57.577,0:07:00.705
Gdy Izraelczycy zerkną w lustro faszyzmu,

0:07:00.729,0:07:05.109
Izrael wyda im się[br]najpiękniejszy na świecie.

0:07:06.657,0:07:11.714
Nie znaczy to,[br]że grozi nam powtórka lat 30.

0:07:12.304,0:07:15.779
Faszyzm i dyktatury mogą powrócić,

0:07:15.803,0:07:19.042
lecz wrócą w nowej postaci,

0:07:19.066,0:07:21.807
w formie znacznie odpowiedniejszej

0:07:21.831,0:07:25.640
dla realiów technologicznych XXI wieku.

0:07:26.538,0:07:28.085
W zamierzchłych czasach

0:07:28.109,0:07:32.269
ziemia była najważniejszym[br]na świecie zasobem.

0:07:32.911,0:07:36.775
Polityka zatem polegała na zmaganiach[br]o kontrolę terytorium.

0:07:37.141,0:07:43.001
Dyktatura oznaczała, że wszystkie ziemie[br]należały do jednego władcy

0:07:43.025,0:07:44.897
lub mniejszego oligarchy.

0:07:45.827,0:07:50.646
Wraz z uprzemysłowieniem[br]maszyny stały się ważniejsze niż ziemia.

0:07:51.347,0:07:54.947
Areną zmagań politycznych [br]stała się kontrola nad przemysłem.

0:07:55.354,0:07:57.350
Dyktaturą zaczęło być

0:07:57.374,0:08:00.128
skupienie zbyt dużej części przemysłu

0:08:00.128,0:08:04.588
w rękach rządu lub nielicznej elity.

0:08:05.109,0:08:09.815
Dzisiaj zbiory danych [br]wypierają i ziemię i przemysł

0:08:09.839,0:08:11.950
z roli kluczowego zasobu.

0:08:12.600,0:08:17.940
Siłą polityczną stało się panowanie[br]nad przepływem informacji.

0:08:17.964,0:08:20.672
Dyktaturą zaś jest teraz

0:08:20.696,0:08:26.476
gromadzenie zbyt wielu danych przez rząd

0:08:26.500,0:08:28.420
lub nieliczną elitę.

0:08:28.871,0:08:33.783
Największym współczesnym [br]zagrożeniem dla liberalnej demokracji

0:08:33.807,0:08:37.077
jest to, że przełomy w informatyce

0:08:37.101,0:08:41.891
zwiększą wydajność dyktatur[br]w porównaniu z demokracjami.

0:08:42.760,0:08:44.379
W dwudziestym wieku

0:08:44.403,0:08:49.363
demokracja i kapitalizm[br]pokonały faszyzm i komunizm,

0:08:49.387,0:08:54.589
gdyż ustrój demokratyczny lepiej [br]przetwarzał dane i podejmował decyzje.

0:08:55.319,0:08:57.685
Przy dwudziestowiecznej technologii

0:08:57.709,0:09:03.744
po prostu nie opłacało się[br]gromadzić zbyt wielu danych

0:09:03.768,0:09:06.527
i władzy w jednym miejscu.

0:09:07.244,0:09:11.727
Lecz nie jest prawem natury,

0:09:11.751,0:09:17.355
że scentralizowana obróbka[br]informacji jest zawsze mniej wydajna

0:09:17.379,0:09:19.926
niż przetwarzanie rozproszone.

0:09:20.605,0:09:24.042
Pojawienie się sztucznej [br]inteligencji i uczenia maszynowego

0:09:24.066,0:09:29.903
umożliwi przetwarzanie[br]ogromnej ilości informacji

0:09:29.927,0:09:32.537
bardzo wydajnie w jednym miejscu,

0:09:32.561,0:09:35.752
żeby tam podejmować wszystkie decyzje.

0:09:35.776,0:09:40.196
Wtedy scentralizowane[br]przetwarzanie informacji

0:09:40.220,0:09:42.420
będzie skuteczniejsze od rozproszonego.

0:09:43.053,0:09:46.813
Największa słabość reżimów autorytarnych

0:09:46.837,0:09:48.474
dwudziestego wieku,

0:09:48.498,0:09:53.014
ich dążenie do skupienia [br]wszystkich informacji w jednym miejscu,

0:09:53.038,0:09:56.404
stanie się ich największą przewagą.

0:09:58.768,0:10:03.675
Kolejną technologiczną groźbą[br]wiszącą nad przyszłością demokracji

0:10:03.699,0:10:08.858
jest połączenie technologii [br]informatycznych z biotechnologią,

0:10:08.882,0:10:12.887
skutkiem czego może być [br]powstanie algorytmów,

0:10:12.911,0:10:17.227
które będą wiedzieć[br]o mnie więcej, niż ja sam.

0:10:17.688,0:10:19.768
Gdy takie algorytmy staną się dostępne,

0:10:19.792,0:10:22.641
jakaś instytucja, przykładowo rząd,

0:10:22.665,0:10:26.189
nie tylko będzie mogła [br]przewidzieć moje decyzje,

0:10:26.213,0:10:30.134
ale również manipulować [br]moimi odczuciami i emocjami.

0:10:30.641,0:10:35.886
Dyktator być może nie będzie umiał[br]zapewnić mi przyzwoitej opieki zdrowotnej,

0:10:35.910,0:10:39.283
za to będzie mógł sprawić, że go pokocham

0:10:39.307,0:10:41.974
i znienawidzę opozycję.

0:10:43.037,0:10:48.500
Demokracji ciężko będzie[br]przetrwać w tych warunkach,

0:10:48.524,0:10:50.674
ponieważ, w swej istocie,

0:10:50.698,0:10:54.825
demokracja nie opiera się [br]na naszej racjonalności;

0:10:54.849,0:10:57.269
jej podstawą są ludzkie odczucia.

0:10:58.355,0:11:00.855
Podczas wyborów i referendów

0:11:00.879,0:11:03.575
nie jesteśmy pytani: "Co o tym myślisz?".

0:11:03.998,0:11:07.394
Tak naprawdę pytanie brzmi:[br]"Jak się z tym czujesz?".

0:11:08.228,0:11:12.855
Kiedy ktoś będzie mógł[br]skutecznie manipulować emocjami,

0:11:12.879,0:11:17.062
demokracja stanie się teatrem lalek[br]poruszanych emocjami.

0:11:18.006,0:11:22.521
Jak można zapobiec powrotowi faszyzmu

0:11:22.545,0:11:25.195
i powstawaniu nowych dyktatur?

0:11:25.990,0:11:32.810
Pierwszym pytaniem, jakie trzeba sobie [br]zadać jest: "Kto włada informacją?".

0:11:32.823,0:11:34.498
Jeśli jesteś inżynierem,

0:11:34.522,0:11:38.490
wymyśl sposoby, aby zbyt dużo danych

0:11:38.514,0:11:41.339
nie trafiało w ręce niewielu podmiotów.

0:11:41.752,0:11:44.696
Wynajduj sposoby, upewnij się,

0:11:44.720,0:11:49.133
czy rozproszone systemy[br]przynajmniej dorównują wydajnością

0:11:49.157,0:11:51.553
scentralizowanym molochom.

0:11:52.077,0:11:55.918
Będzie to najlepszym [br]zabezpieczeniem dla demokracji.

0:11:55.942,0:11:59.268
Dla reszty z nas, [br]nie będących inżynierami,

0:11:59.292,0:12:02.736
najważniejszym zagadnieniem jest,

0:12:02.760,0:12:07.407
jak uniemożliwić manipulację nami tym,

0:12:07.431,0:12:10.237
którzy kontrolują informację.

0:12:11.387,0:12:15.493
Wrogowie demokracji liberalnej[br]znaleźli sposób.

0:12:15.919,0:12:18.291
Hakują nasze uczucia.

0:12:18.315,0:12:20.767
Nie nasze e-maile ani konta bankowe,

0:12:20.791,0:12:25.998
tylko nasze poczucie zagrożenia,[br]nienawiści i próżności.

0:12:26.022,0:12:28.450
Wykorzystują potem te uczucia,

0:12:28.474,0:12:32.426
żeby skłócić i zniszczyć[br]demokrację od środka.

0:12:32.903,0:12:34.693
Co ciekawe, tę metodę

0:12:34.693,0:12:39.896
wdrożyła Dolina Krzemowa,[br]żeby sprzedać swoje produkty.

0:12:40.381,0:12:45.403
Lecz teraz wrogowie demokracji[br]używają dokładnie tej samej metody,

0:12:45.427,0:12:49.151
żeby zarazić nas strachem, [br]nienawiścią i próżnością.

0:12:49.863,0:12:53.522
Nie mogą stworzyć tych uczuć z niczego.

0:12:54.212,0:12:58.043
Dlatego muszą poznać [br]nasze wrażliwe punkty.

0:12:58.403,0:13:00.974
Aby użyć ich przeciwko nam.

0:13:01.482,0:13:04.990
Dlatego obowiązkiem każdego z nas

0:13:05.014,0:13:07.648
jest znać swoje słabości,

0:13:07.672,0:13:11.307
upewnić się, że nie zostaną orężem

0:13:11.331,0:13:14.214
w rękach wrogów demokracji.

0:13:15.315,0:13:17.863
Poznanie własnych słabości

0:13:17.887,0:13:23.470
pomoże nam też uniknąć[br]pułapki lustra faszyzmu.

0:13:24.204,0:13:28.355
Jak wyjaśniłem wcześniej,[br]faszyzm żeruje na naszej próżności.

0:13:28.805,0:13:34.551
Dodaje nam urody we własnych oczach.

0:13:34.575,0:13:36.042
Stara się nas uwieść.

0:13:36.424,0:13:38.871
Lecz kiedy dobrze znasz siebie,

0:13:38.895,0:13:42.363
nie skuszą cię tanie pochlebstwa.

0:13:42.879,0:13:46.942
Jeśli ktoś podsunie ci pod nos lustro,

0:13:46.966,0:13:50.480
które ukryje wszystkie niedoskonałości,

0:13:50.480,0:13:55.978
pokazując o wiele piękniejszą i ważniejszą

0:13:55.978,0:13:57.949
wersję ciebie niż w rzeczywistości,

0:13:57.973,0:14:00.837
po prostu je stłucz.

0:14:01.696,0:14:02.847
Dziękuję.

0:14:02.871,0:14:05.793
(Brawa)

0:14:10.677,0:14:12.309
Chris Anderson: Yuval, dziękujemy.

0:14:12.333,0:14:13.484
Coś takiego.

0:14:13.958,0:14:15.898
Miło widzieć cię ponownie.

0:14:15.922,0:14:17.513
Czyli, jeśli dobrze zrozumiałem,

0:14:17.537,0:14:20.204
ostrzegasz nas przed dwoma[br]wielkimi zagrożeniami.

0:14:20.228,0:14:24.720
Jedno to groźba odrodzenia[br]zwodniczo atrakcyjnej formy faszyzmu

0:14:24.744,0:14:28.998
i powiązanej z tym dyktatury[br]nie wprost faszystowskiej,

0:14:29.022,0:14:31.349
lecz opartej na władzy [br]nad dostępną informacją.

0:14:31.349,0:14:34.015
Zastanawiam się, czy nie ma[br]trzeciego zagrożenia,

0:14:34.015,0:14:35.847
wskazanego przez kilku przedmówców,

0:14:35.871,0:14:37.832
Mianowicie sytuacji, gdzie nie rząd,

0:14:37.832,0:14:40.792
ale wielkie korporacje[br]kontrolują wszystkie dane.

0:14:40.792,0:14:42.101
Jak się do tego odniesiesz

0:14:42.125,0:14:44.512
i jak bardzo powinno to nas niepokoić?

0:14:44.536,0:14:47.875
Yuval Noah Harari: W zasadzie [br]nie ma wielkiej różnicy

0:14:47.899,0:14:50.325
między korporacjami a rządami,

0:14:50.349,0:14:53.513
bo, jak mówiłem, pytanie brzmi:[br]"Kto włada informacją?".

0:14:53.513,0:14:55.188
Tu kryje się prawdziwa władza.

0:14:55.212,0:14:57.656
Czy nazwać to korporacją czy rządem,

0:14:57.680,0:15:00.835
jeśli korporacja rzeczywiście [br]kontroluje informacje,

0:15:00.859,0:15:02.787
w efekcie jest prawdziwym rządem.

0:15:02.811,0:15:05.878
Czyli tylko wydaje się, [br]że jest jakaś różnica.

0:15:06.529,0:15:10.031
CA: Chociaż w przypadku korporacji[br]można wyobrazić sobie

0:15:10.031,0:15:12.734
mechanizmy rynku mogące [br]doprowadzić do jej upadku.

0:15:12.854,0:15:14.715
To znaczy, jeżeli konsumenci uznają,[br]

0:15:14.715,0:15:16.823
że firma przestała[br]działać w ich interesie,

0:15:16.823,0:15:19.240
otwiera to pole manewru[br]innemu uczestnikowi rynku.

0:15:19.240,0:15:20.820
Łatwiej to sobie wyobrazić

0:15:20.820,0:15:23.975
niż, powiedzmy, powstanie,[br]gdzie obywatele obalają rząd,

0:15:23.975,0:15:25.867
który kontrolował wszystko.

0:15:25.991,0:15:28.540
YNH: Jeszcze do tego [br]nie doszło, ale powtarzam,

0:15:28.550,0:15:32.728
jeśli korporacja wie[br]więcej o tobie, niż ty sam,

0:15:32.752,0:15:38.006
to umie manipulować twoimi[br]najgłębszymi emocjami i żądzami,

0:15:38.030,0:15:39.696
niedostrzegalnie dla ciebie.

0:15:39.720,0:15:42.299
Uznasz, że to twoje prawdziwe ja.

0:15:42.768,0:15:46.823
Czyli, teoretycznie, tak, teoretycznie[br]możesz zwrócić się przeciwko korporacji,

0:15:46.847,0:15:50.580
tak jak teoretycznie możesz[br]zbuntować się przeciwko dyktaturze.

0:15:50.982,0:15:54.265
Lecz w praktyce jest to niezwykle trudne.

0:15:55.281,0:15:59.363
CA: W "Homo deus. Krótka historia jutra" [br]przewidujesz, że żyjemy w stuleciu,

0:15:59.387,0:16:02.798
kiedy ludzie osiągną niemal boskie moce,

0:16:02.822,0:16:05.815
zarówno dzięki rozwojowi[br]sztucznej inteligencji,

0:16:05.839,0:16:08.768
jak i drogą inżynierii genetycznej.

0:16:08.792,0:16:14.260
Czy ta wizja przemian[br]lub upadku systemów politycznych

0:16:14.284,0:16:16.948
wpłynęła na twoje przewidywania?

0:16:17.553,0:16:20.648
YNH: Chyba stały się[br]jeszcze bardziej prawdopodobne

0:16:20.672,0:16:23.601
i pewnie dokonają się dużo szybciej,

0:16:23.625,0:16:28.648
bo w warunkach kryzysu[br]ludzie chętniej podejmują ryzyko,

0:16:28.672,0:16:30.656
na które inaczej by się nie odważyli.

0:16:30.680,0:16:33.498
Chętniej też próbują

0:16:33.522,0:16:37.395
ryzykownych choć potencjalnie[br]przełomowych technologii.

0:16:37.760,0:16:41.990
Takie przesilenia mogą zadziałać tak samo,

0:16:42.014,0:16:45.228
jak dwie wojny światowe w XX wieku.

0:16:45.252,0:16:48.464
Te dwie wojny znacząco przyspieszyły

0:16:48.488,0:16:52.100
rozwój nowych, niebezpiecznych technik.

0:16:52.124,0:16:55.408
To samo może wydarzyć się w XXI wieku.

0:16:55.721,0:16:59.618
Sądzę, że zbytni pośpiech [br]graniczy z szaleństwem,

0:16:59.642,0:17:01.967
choćby we wdrażaniu[br]inżynierii genetycznej,

0:17:01.991,0:17:05.101
Tylko że z biegiem czasu[br]coraz więcej szaleńców

0:17:05.125,0:17:07.806
przejmuje władzę[br]w wielu krajach na świecie,

0:17:07.830,0:17:10.897
więc szanse raczej rosną, niż maleją.

0:17:11.647,0:17:15.012
CA: Przyjmując twoją niezwykłą wizję,

0:17:15.036,0:17:16.623
popchnijmy zegar o 30 lat.

0:17:16.647,0:17:19.910
Jak sądzisz: czy ludzkość [br]jakimś cudem przetrwa,

0:17:19.934,0:17:23.069
obejrzy się i powie:[br]"Mało brakowało. Daliśmy radę!",

0:17:23.093,0:17:24.529
czy nie?

0:17:24.553,0:17:28.401
YNH: Dotychczas udało się pokonać[br]wszystkie poprzednie kryzysy.

0:17:28.425,0:17:31.244
Szczególnie jeśli spojrzeć [br]na liberalną demokrację,

0:17:31.268,0:17:34.212
jeśli sądzisz, że teraz jest źle,

0:17:34.236,0:17:40.702
przypomnij sobie, o ile gorzej[br]sprawy się miały w 1938 lub w 1968.

0:17:40.726,0:17:43.717
W zasadzie nic się nie dzieje,[br]to tylko mały kryzysik.

0:17:44.167,0:17:46.136
Nigdy nie wiadomo,

0:17:46.160,0:17:48.291
a jako historyk powiem,

0:17:48.315,0:17:53.089
że lepiej nie lekceważyć ludzkiej głupoty.

0:17:53.113,0:17:54.268
(Śmiech) (Brawa)

0:17:54.292,0:17:58.296
To jedna z najpotężniejszych sił[br]kształtujących historię.

0:17:59.433,0:18:02.298
CA: Niezwykle przyjemnie było cię gościć.

0:18:02.322,0:18:04.139
Dziękujemy za wirtualną wizytę.

0:18:04.163,0:18:06.036
Baw się dobrze w Tel Awiwie.

0:18:06.060,0:18:07.211
Yuval Harari!

0:18:07.235,0:18:08.611
YNH: Dziękuję bardzo.

0:18:08.635,0:18:09.785
(Brawa)