WEBVTT

00:00:01.295 --> 00:00:02.921
Dzień dobry!

00:00:03.340 --> 00:00:05.889
Jesteście gotowi?

00:00:06.679 --> 00:00:08.983
Zabrali moją plakietkę
z imieniem, więc zapytam:

00:00:09.183 --> 00:00:11.773
Czy ktoś napisał imię
na plakietce po arabsku?

00:00:11.900 --> 00:00:17.294
Ktoś? Nikt? Nie ma sprawy.

00:00:17.529 --> 00:00:21.492
Pewnego razu, nie tak dawno temu,

00:00:21.632 --> 00:00:26.014
zamawiałam z kolegą dania w restauracji.

00:00:26.477 --> 00:00:29.997
Mówię do kelnera:

00:00:30.087 --> 00:00:32.959
"Czy mogę prosić jadłospis?".

00:00:33.683 --> 00:00:37.443
Popatrzył dziwnie,
myśląc, że się przesłyszał.

00:00:37.633 --> 00:00:39.706
Odpowiedział: "Sorry?".

00:00:40.132 --> 00:00:43.550
Powtórzyłam: "Jadłospis, poproszę".

00:00:44.110 --> 00:00:47.403
Odpowiedział: "Nie wiesz,
jak to się nazywa?".

00:00:47.714 --> 00:00:49.008
"Wiem."

00:00:49.133 --> 00:00:52.319
On na to: "Nie!
To jest MEnu" (Po angielsku)

00:00:52.319 --> 00:00:53.915
lub meNU" (Po francusku).

00:00:53.915 --> 00:00:54.933
Dobrze wymawiam?

00:00:54.933 --> 00:00:57.219
"Zajmij się stolikiem!"
- zawołał innego kelnera.

00:00:57.243 --> 00:01:01.358
Był oburzony tą wymianą zdań,
jakby mówił do siebie:

00:01:01.458 --> 00:01:05.400
"Choćby to była ostatnia kobieta na ziemi,
to bym na nią nie spojrzał!".

00:01:05.450 --> 00:01:07.507
A morał mówienia MENU po arabsku?

00:01:07.578 --> 00:01:14.284
Ten młody Libańczyk
ocenił mnie dwoma słowami:

00:01:14.342 --> 00:01:18.350
zacofana ignorantka.

00:01:18.820 --> 00:01:23.996
Jak mogłam użyć takiego słowa?

00:01:24.346 --> 00:01:27.031
W tamtej chwili zaczęłam się zastanawiać.

00:01:27.059 --> 00:01:28.107
Wściekłam się.

00:01:28.152 --> 00:01:29.236
To naprawdę boli!

00:01:29.326 --> 00:01:32.391
Nie wolno mi mówić we własnym
języku we własnym kraju.

00:01:32.441 --> 00:01:34.312
Jak to mogło się stać?

00:01:34.392 --> 00:01:37.672
Jak do tego doszliśmy?

00:01:37.732 --> 00:01:41.504
Jest tu wiele osób takich jak ja,

00:01:41.674 --> 00:01:45.082
które na pewnym etapie życia
nieumyślnie wyzbywają się

00:01:45.132 --> 00:01:47.420
wszelkiej przeszłości,

00:01:47.420 --> 00:01:49.559
tylko po to, by dowieść,

00:01:49.699 --> 00:01:51.840
jacy są nowocześni i cywilizowani.

00:01:51.920 --> 00:01:54.745
Mam zapomnieć swoją kulturę, myśli,

00:01:54.835 --> 00:01:59.440
rozum i wspomnienia?

00:01:59.690 --> 00:02:02.995
Wspomnienia z dzieciństwa, najlepsze
jakie mamy z czasów wojny.

00:02:03.118 --> 00:02:08.303
Powinnam zapomnieć, czego się nauczyłam
po arabsku, tylko by się dopasować?

00:02:08.423 --> 00:02:11.588
Być jedną z tłumu?

00:02:11.878 --> 00:02:14.022
Gdzie tu logika?

00:02:14.132 --> 00:02:17.690
Mimo wszystko próbowałam go zrozumieć.

00:02:17.780 --> 00:02:23.946
Nie chciałam osądzać go tak okrutnie,
jak on osądził mnie.

00:02:23.946 --> 00:02:27.712
Język arabski już dziś nie wystarcza.

00:02:27.902 --> 00:02:29.694
Nie jest językiem nauki,

00:02:29.764 --> 00:02:31.215
badań,

00:02:31.275 --> 00:02:33.234
językiem uniwersyteckim,

00:02:33.294 --> 00:02:35.374
językiem, którego używamy w pracy,

00:02:35.694 --> 00:02:41.798
językiem, na którym oparte są badania

00:02:41.888 --> 00:02:44.555
i zdecydowanie nie jest
używany na lotniskach.

00:02:44.555 --> 00:02:47.360
Gdybyśmy go użyli, ochrona
natychmiast by nas przeszukała.

00:02:48.780 --> 00:02:52.328
Gdzie więc go używać? Dobre pytanie.

00:02:52.408 --> 00:02:55.980
Chcecie, byśmy używali arabskiego.
A ja pytam: gdzie?

00:02:56.660 --> 00:02:59.130
To jeden punkt widzenia.

00:02:59.240 --> 00:03:04.488
Jest jeszcze jeden
i tu należałoby się zastanowić.

00:03:04.878 --> 00:03:07.807
Arabski to nasz język ojczysty.

00:03:07.867 --> 00:03:13.692
Dowiedziono, że żeby dobrze
zrozumieć język obcy,

00:03:13.718 --> 00:03:17.214
należy dobrze zrozumieć język ojczysty.

00:03:17.679 --> 00:03:24.344
Jego zrozumienie jest warunkiem
sprawności w innych językach.

00:03:24.514 --> 00:03:25.819
W jaki sposób?

00:03:26.199 --> 00:03:27.899
Gibran Khalil Gibran,

00:03:28.489 --> 00:03:32.390
kiedy zaczął pisać, używał arabskiego.

00:03:32.540 --> 00:03:38.872
Wszystkie jego idee,
wyobrażenia i filozofie

00:03:39.122 --> 00:03:42.589
zainspirował ten mały chłopiec ze wsi,

00:03:42.869 --> 00:03:44.980
gdzie dorastał, czuł ten zapach

00:03:45.150 --> 00:03:46.361
słyszał te odgłosy,

00:03:46.421 --> 00:03:47.986
i myślał o tym, co czuł.

00:03:48.206 --> 00:03:52.787
Zaczynając pisać po angielsku,
miał wystarczająco doświadczeń.

00:03:52.917 --> 00:03:55.185
Nawet gdy pisał po angielsku,

00:03:55.265 --> 00:03:58.976
czytając jego opisy,
czujesz te same zapachy,

00:03:59.157 --> 00:04:00.871
odczuwasz te same uczucia.

00:04:01.147 --> 00:04:04.733
Wyobrażasz go sobie
piszącego po angielsku,

00:04:04.813 --> 00:04:06.702
tego samego chłopca z gór.

00:04:06.727 --> 00:04:10.101
Z górskiej, libańskiej wioski.

00:04:10.730 --> 00:04:17.091
To jest przykład, którego
nikt nie może podważyć.

00:04:17.401 --> 00:04:21.981
Drugi, jak się często mówi:
"Jeśli chcesz wyeliminować naród,

00:04:22.060 --> 00:04:26.905
jedynym sposobem pozbycia się go
jest zduszenie jego języka".

00:04:26.905 --> 00:04:31.995
To rzeczywistość, której kraje rozwinięte
są bardzo świadome.

00:04:32.352 --> 00:04:38.666
Niemcy, Francuzi, Japończycy, Chińczycy,
oni wszyscy są tego świadomi.

00:04:38.876 --> 00:04:42.712
Dlatego wprowadzają ustawy
ochrony języka narodowego.

00:04:42.842 --> 00:04:45.243
Czynią go nienaruszalnym.

00:04:45.323 --> 00:04:50.830
Dlatego to robią
i płacą za to dużo pieniędzy.

00:04:51.340 --> 00:04:53.706
Czy my mamy inne zdanie?

00:04:54.116 --> 00:04:56.949
No dobrze, nie jesteśmy
krajem rozwiniętym,

00:04:56.949 --> 00:04:59.167
te metody myślenia
jeszcze do nas nie dotarły,

00:04:59.257 --> 00:05:01.901
ale chcielibyśmy dogonić
cywilizowany świat.

00:05:03.181 --> 00:05:07.224
Kraje w podobnej sytuacji,
ale zdecydowane na rozwój,

00:05:07.514 --> 00:05:08.950
badają, poszukują

00:05:09.100 --> 00:05:10.933
i dorównują tamtym krajom.

00:05:10.994 --> 00:05:13.773
Na przykład Turcja, Malezja czy inne,

00:05:13.933 --> 00:05:17.604
oni trzymali się swego języka
podczas wspinaczki gospodarczej,

00:05:17.724 --> 00:05:21.011
chronili go jak diament.

00:05:21.131 --> 00:05:22.640
Trzymali blisko siebie.

00:05:22.690 --> 00:05:29.106
Jeśli jakiś produkt z Turcji
nie jest opisany po turecku,

00:05:29.616 --> 00:05:32.065
to nie jest produktem lokalnym.

00:05:32.195 --> 00:05:34.778
Nikt by go nie wziął za produkt lokalny.

00:05:35.168 --> 00:05:37.640
Zostaliby znów konsumentami,

00:05:37.800 --> 00:05:43.153
ciemnymi konsumentami,
jak większość z nas.

00:05:43.463 --> 00:05:49.334
By produkować i wprowadzać innowacje,
musieli chronić swój język.

00:05:51.187 --> 00:05:55.521
Jeśli powiem: "Wolność, Suwerenność,
Niepodległość", (Po arabsku)

00:05:56.101 --> 00:05:58.555
co wam to przypomina?

00:06:00.625 --> 00:06:02.241
Niewiele, prawda?

00:06:02.819 --> 00:06:06.520
Bez względu na kontekst.

00:06:07.580 --> 00:06:13.658
Język to nie tyko rozmowa,
słowa płynące z ust.

00:06:13.798 --> 00:06:18.500
Język reprezentuje etapy naszego życia

00:06:18.690 --> 00:06:23.723
i słownictwo, które wyraża nasze emocje.

00:06:23.723 --> 00:06:26.155
Mówiąc: "Wolność,
Suwerenność, Niepodległość",

00:06:26.155 --> 00:06:29.565
każdy z was widzi specyficzny obraz,

00:06:29.778 --> 00:06:35.001
zabarwiony uczuciami
tego szczególnego dnia w historii.

00:06:35.121 --> 00:06:38.425
Język to nie jedno,
dwa czy trzy słowa zebrane razem.

00:06:38.765 --> 00:06:41.339
To wewnętrzna koncepcja,
związana z tym, jak myślimy,

00:06:41.339 --> 00:06:47.003
jak się postrzegamy i jak widzą nas inni.

00:06:47.003 --> 00:06:48.707
Czym jest umysł?

00:06:48.977 --> 00:06:51.499
Jak określić, czy ktoś nas zrozumiał?

00:06:51.639 --> 00:06:58.615
Gdy mówię: "Wolność, Suwerenność,
Niepodległość", (Po angielsku)

00:07:00.164 --> 00:07:02.153
albo jeśli wasz syn zapytałby:

00:07:02.265 --> 00:07:06.851
"Tato, czy żyłeś w czasach «freedom»?".

00:07:06.971 --> 00:07:08.651
Jak byście się poczuli?

00:07:09.741 --> 00:07:13.465
Jeśli nie widzicie problemu,

00:07:13.665 --> 00:07:17.144
lepiej wyjdę i przestanę gadać.

00:07:17.334 --> 00:07:22.600
Chodzi o wspomnienia,
jakie przywołują te wyrażenia.

00:07:23.250 --> 00:07:28.586
Moja koleżanka wyszła za Francuza.

00:07:28.946 --> 00:07:32.163
Zapytałam kiedyś, jak im się układa.

00:07:32.253 --> 00:07:33.789
Odpowiedziała: "Wyśmienicie,

00:07:33.921 --> 00:07:38.370
tylko raz całą noc
próbowałam wytłumaczyć mu

00:07:38.370 --> 00:07:40.970
znaczenie słowa «toqborni»".

00:07:40.970 --> 00:07:42.359
(Śmiech)

00:07:42.385 --> 00:07:45.495
(Brawa)

00:07:50.013 --> 00:07:53.363
Przypadkiem użyła słowa "toqborni",

00:07:53.483 --> 00:07:56.335
a później spędziła noc na wyjaśnieniach.

00:07:56.335 --> 00:07:59.863
Intrygowała go myśl:
"Jak można być tak okrutnym?

00:08:00.093 --> 00:08:01.779
Czy ona chce popełnić samobójstwo?

00:08:02.369 --> 00:08:04.585
«Zakop mnie?»" (Po angielsku)

00:08:05.085 --> 00:08:07.533
To jeden z wielu przykładów.

00:08:07.623 --> 00:08:10.772
Poczułyśmy, że lepiej tego słowa
nie używać przy mężu,

00:08:10.772 --> 00:08:13.461
bo on i tak nie zrozumie,

00:08:13.461 --> 00:08:14.699
ale ma prawo.

00:08:14.724 --> 00:08:16.406
Jego sposób myślenia jest inny.

00:08:16.862 --> 00:08:20.176
Powiedziała też: "Słuchamy razem Fairuz,

00:08:20.446 --> 00:08:24.861
i raz próbowałam mu przetłumaczyć,

00:08:24.991 --> 00:08:28.250
by poczuł, co ja czuję, gdy jej słucham.

00:08:28.310 --> 00:08:30.500
Próbowała mu przetłumaczyć:

00:08:30.590 --> 00:08:34.695
"Od nich wyciągnęłam ręce
i cię skradłam..."

00:08:34.755 --> 00:08:35.830
(Śmiech)

00:08:36.000 --> 00:08:37.405
A oto haczyk:

00:08:37.405 --> 00:08:41.500
"Ale skoro należysz do nich,
zabrałam ręce i odeszłam".

00:08:41.500 --> 00:08:42.616
(Śmiech)

00:08:42.765 --> 00:08:44.080
Przetłumaczcie to dla mnie.

00:08:44.140 --> 00:08:51.068
(Brawa)

00:08:51.804 --> 00:08:55.849
Co zrobiliśmy, by ochronić język?

00:08:56.129 --> 00:08:59.265
Wzięliśmy to w swoje ręce

00:08:59.495 --> 00:09:02.199
i rozpoczęliśmy kampanię
ochrony arabskiego.

00:09:02.279 --> 00:09:05.594
Mimo, że słyszałam: "Szkoda fatygi.

00:09:05.644 --> 00:09:08.677
Odpuść to sobie i baw się".

00:09:08.717 --> 00:09:10.254
Nie ma sprawy!

00:09:10.434 --> 00:09:13.527
Stworzyliśmy slogan:

00:09:13.527 --> 00:09:16.360
"Mówię do ciebie ze Wschodu,
ty odpowiadasz z Zachodu".

00:09:16.746 --> 00:09:23.850
Nic w stylu: "Nie akceptujemy
tego czy owego!".

00:09:24.188 --> 00:09:29.053
Nie podjęliśmy tego stylu,
bo by nas nie zrozumiano.

00:09:29.203 --> 00:09:32.647
I kiedy ktoś mówi mi:
"Nienawidzę arabskiego...",

00:09:32.947 --> 00:09:34.279
my na to...

00:09:34.359 --> 00:09:37.181
(Brawa)

00:09:37.271 --> 00:09:39.653
Chcemy zmienić tę rzeczywistość,

00:09:39.703 --> 00:09:44.385
by wyrażała nasze marzenia,
aspiracje i codzienne życie.

00:09:44.655 --> 00:09:49.950
Ubierała się jak my i myślała tak, jak my.

00:09:49.950 --> 00:09:52.823
By "Mówię do ciebie ze Wschodu,
a ty odpowiadasz z Zachodu"

00:09:52.823 --> 00:09:54.476
uderzyło w czuły punkt.

00:09:54.476 --> 00:09:58.169
Prosto. Jednak kreatywnie i przekonująco.

00:09:58.579 --> 00:10:01.677
Po tym rozpoczęliśmy następną kampanię

00:10:02.277 --> 00:10:05.685
z obrazami liter na ziemi.

00:10:05.795 --> 00:10:08.104
Widzieliście ich przykłady na zewnątrz.

00:10:08.284 --> 00:10:12.666
Obrazy liter otoczone żółto-czarną taśmą,

00:10:12.666 --> 00:10:15.508
z napisem "Nie zabijaj swego języka!".

00:10:15.508 --> 00:10:19.122
Dlaczego? Poważnie, nie zabijajcie języka.

00:10:19.212 --> 00:10:22.126
Naprawdę, nie zabijajmy języka.

00:10:22.266 --> 00:10:27.304
Gdybyśmy to zrobili, musielibyśmy
poszukać jakiejś tożsamości.

00:10:27.424 --> 00:10:29.313
Zrozumieć nasze istnienie.

00:10:29.383 --> 00:10:31.698
Wrócilibyśmy do początku.

00:10:31.768 --> 00:10:38.260
To więcej, niż przegapienie szansy
na bycie nowoczesnym i cywilizowanym.

00:10:39.260 --> 00:10:45.200
Następnie udostępniliśmy zdjęcia chłopców
i dziewcząt ubranych w arabskie litery.

00:10:45.620 --> 00:10:47.508
"Cool"

00:10:48.263 --> 00:10:50.424
My jesteśmy "cool"!

00:10:50.904 --> 00:10:55.198
I do wszystkich wytykających:
"Ha! Użyłaś angielskiego słowa!"...

00:10:55.278 --> 00:10:59.070
Mówię: "Nie! Zapożyczyłam słowo «cool»".

00:10:59.120 --> 00:11:02.865
Niech sobie protestują, jak chcą,
ale dajcie mi słowo,

00:11:02.895 --> 00:11:05.531
które przyjemniej i trafniej
odzwierciedla sytuację.

00:11:05.591 --> 00:11:07.565
Nie przestanę mówić "Internet".

00:11:07.565 --> 00:11:10.389
Bo przecież nie powiem:
"Używam Ogólnoświatowej Sieci"...

00:11:10.399 --> 00:11:12.175
(Śmiech)

00:11:12.175 --> 00:11:15.696
Nie oszukujmy się, to niezbyt pasuje!

00:11:15.696 --> 00:11:19.915
Ale żeby tak o tym myśleć,
wszyscy musimy być przekonani,

00:11:19.915 --> 00:11:22.020
że nikt większy

00:11:22.020 --> 00:11:25.356
czy we własnym mniemaniu
bardziej kompetentny językowo

00:11:25.356 --> 00:11:30.815
nie będzie nas kontrolował,
byśmy czuli i myśleli, jak oni chcą.

00:11:31.685 --> 00:11:35.133
Chodzi o kreatywność.

00:11:35.133 --> 00:11:38.213
Jeśli nawet nie sięgniemy kosmosu
i nie zbudujemy rakiet,

00:11:38.213 --> 00:11:40.113
i tak możemy być kreatywni.

00:11:40.113 --> 00:11:43.880
W tej chwili każdy z was
jest twórczym projektem.

00:11:43.950 --> 00:11:46.468
Rozwiązanie to kreatywność
w języku ojczystym.

00:11:46.798 --> 00:11:50.244
Zacznijmy od tej chwili.

00:11:50.534 --> 00:11:52.536
Napiszmy powieść lub wyprodukujmy film.

00:11:52.596 --> 00:11:55.874
Dzięki jednej powieści moglibyśmy
znów globalnie zaistnieć.

00:11:55.934 --> 00:11:59.700
Arabski znów stałby się
językiem numer jeden.

00:12:00.380 --> 00:12:04.231
To nieprawda, że rozwiązanie nie istnieje.

00:12:04.231 --> 00:12:08.230
Ale musimy to wiedzieć i w to wierzyć,

00:12:08.230 --> 00:12:11.229
mamy obowiązek być częścią
tego rozwiązania.

00:12:11.929 --> 00:12:14.716
Na zakończenie: co możecie dziś zrobić?

00:12:14.726 --> 00:12:18.000
Kto jest na Twitterze?

00:12:20.060 --> 00:12:25.335
Błagam was, choć czas mi się już skończył,

00:12:25.430 --> 00:12:30.487
piszcie po arabsku, angielsku,
francusku, chińsku,

00:12:30.577 --> 00:12:36.158
byle nie po arabsku
z łacińską mieszanką liter i cyfr!

00:12:36.298 --> 00:12:40.358
(Brawa)

00:12:40.408 --> 00:12:43.556
To katastrofa! To nie język.

00:12:43.866 --> 00:12:47.412
To jak wkraczać w wirtualny świat
z wirtualnym językiem.

00:12:47.562 --> 00:12:50.244
Nie jest łatwo powrócić z takiego miejsca.

00:12:50.724 --> 00:12:52.806
To pierwsze, co możemy zrobić.

00:12:52.896 --> 00:12:55.499
Jest wiele innych rzeczy.

00:12:55.499 --> 00:12:57.904
Ale nie jesteśmy tu,
żeby przekonywać się nawzajem.

00:12:57.904 --> 00:13:01.438
Mówimy tu o konieczności
ochrony naszego języka.

00:13:01.438 --> 00:13:04.313
Zdradzę wam tajemnicę.

00:13:05.303 --> 00:13:11.830
Dziecko rozpoznaje ojca po języku.

00:13:12.557 --> 00:13:17.716
Kiedy urodzi się moja córka powiem jej:
"To jest twój tatuś, słonko". (Po arabsku)

00:13:17.796 --> 00:13:22.324
Nie powiem: "To twój tata, słońce".
(Po angielsku)

00:13:22.585 --> 00:13:25.770
A w supermarkecie,
obiecałam swojej córce Noor,

00:13:25.770 --> 00:13:28.390
że jeśli powie: "dziękuję"
(Po arabsku), nie powiem jej:

00:13:28.414 --> 00:13:30.374
(Po francusku) "Powiedz dziękuję",

00:13:30.399 --> 00:13:33.373
z nadzieją, że nikt jej nie słyszał.

00:13:33.373 --> 00:13:35.900
(Brawa)

00:13:43.980 --> 00:13:49.297
Pozbądźmy się tej kulturowej wstydliwości.

00:13:49.297 --> 00:13:52.343
(Brawa)