1
00:00:07,021 --> 00:00:12,691
In 1815 barstte de vulkaan Tambora uit
en delen van de wereld werden donker.

2
00:00:12,691 --> 00:00:18,260
De sombere periode daarna werd 
bekend als Het Jaar Zonder Zomer.

3
00:00:18,260 --> 00:00:22,931
Dus toen Mary en Percy Shelley aankwamen
bij Lord Byron aan het meer van Genève,

4
00:00:22,931 --> 00:00:26,192
bleven ze het grootste deel 
van de vakantie binnen.

5
00:00:26,192 --> 00:00:30,621
Om zich te vermaken, daagde Byron
zijn literaire vrienden uit:

6
00:00:30,621 --> 00:00:34,331
wie kan het engste spookverhaal schrijven?

7
00:00:34,331 --> 00:00:37,730
Dit bracht de achttienjarige 
Mary op een idee.

8
00:00:37,730 --> 00:00:42,603
De maanden daarna schreef ze 
het verhaal van Frankenstein.

9
00:00:42,603 --> 00:00:46,172
Het populaire beeld van Frankenstein 
is een groen, grommend figuur,

10
00:00:46,172 --> 00:00:48,902
maar dat is niet Mary Shelly's monster.

11
00:00:48,902 --> 00:00:53,562
In haar boek is Frankenstein feitelijk
de naam van de maker van het monster.

12
00:00:53,562 --> 00:00:56,182
Hij heette Dr. Victor Frankenstein.

13
00:00:56,182 --> 00:00:59,572
De worsteling tussen de maker
en het monster is zo intens

14
00:00:59,572 --> 00:01:03,345
dat ze één zijn geworden
in de verbeelding van de lezers.

15
00:01:03,345 --> 00:01:06,024
Voordat je de originele tekst
leest of herleest,

16
00:01:06,024 --> 00:01:09,959
zijn er verschillende dingen die goed
zijn om te weten over Frankenstein

17
00:01:09,959 --> 00:01:13,283
en hoe het komt dat het 
meerdere betekenissen heeft.

18
00:01:13,283 --> 00:01:18,686
Het beschrijft hoe Dr. Frankenstein poogt
iets in leven te krijgen en te houden.

19
00:01:18,686 --> 00:01:22,173
Hij bouwt zijn monster
stukje voor stukje op uit dode materie

20
00:01:22,173 --> 00:01:25,254
en elektrificeert het om er
een bewust wezen van te maken.

21
00:01:25,254 --> 00:01:30,683
Maar als zijn experiment af is,
wordt hij doodsbang en vlucht hij.

22
00:01:30,683 --> 00:01:34,293
Maar tijd en ruimte zijn niet genoeg
om het verlaten monster te verdrijven,

23
00:01:34,293 --> 00:01:38,578
en het plot verandert in een 
angstaanjagende achtervolging.

24
00:01:38,578 --> 00:01:41,214
Shelley gaf haar spookverhaal
de ondertitel:

25
00:01:41,214 --> 00:01:43,153
'De moderne Prometheus'.

26
00:01:43,153 --> 00:01:46,285
Dat refereert aan de Griekse mythe
van de Titaan Prometheus,

27
00:01:46,285 --> 00:01:50,073
die vuur stal van de goden
en het aan de mensen gaf.

28
00:01:50,073 --> 00:01:52,314
Dit gaf de mensen kennis en macht,

29
00:01:52,314 --> 00:01:54,534
maar voor straf

30
00:01:54,534 --> 00:02:00,074
werd Prometheus aan een steen vastgebonden
en voor eeuwig gegeten door gieren.

31
00:02:00,074 --> 00:02:03,754
Prometheus werd weer populair
in de literatuur tijdens de Romantiek

32
00:02:03,754 --> 00:02:05,674
in de 18e eeuw.

33
00:02:05,674 --> 00:02:07,554
Mary was toen een belangrijke auteur

34
00:02:07,554 --> 00:02:13,166
en hield net als de andere Romantici
van natuur, emotie en zuiverheid in kunst.

35
00:02:13,166 --> 00:02:15,744
Twee jaar nadat ze het boek uitbracht,

36
00:02:15,744 --> 00:02:19,815
liet Percy zich door Prometheus 
inspireren in zijn lyrische drama:

37
00:02:19,815 --> 00:02:21,905
'Prometheus bevrijd'.

38
00:02:21,905 --> 00:02:24,395
Mythische referenties werden
in de Romantiek gebruikt

39
00:02:24,395 --> 00:02:28,816
om het contrast te tonen tussen de moderne
tijd en de puurheid van de Oudheid.

40
00:02:28,816 --> 00:02:31,405
Meestal bekeken ze
wetenschap met scepticisme

41
00:02:31,405 --> 00:02:34,525
en 'Frankenstein' is een van de eerste
waarschuwende verhalen

42
00:02:34,525 --> 00:02:36,485
over kunstmatige intelligentie.

43
00:02:36,485 --> 00:02:39,666
Voor Shelly was de verschrikking
niet bovennatuurlijk,

44
00:02:39,666 --> 00:02:41,873
maar gemaakt in een lab.

45
00:02:41,873 --> 00:02:45,265
Ook heeft de tekst gotische kenmerken.

46
00:02:45,265 --> 00:02:48,155
Het gotische genre
staat bekend om onbehagen,

47
00:02:48,155 --> 00:02:49,375
griezelige settings,

48
00:02:49,375 --> 00:02:50,566
het groteske

49
00:02:50,566 --> 00:02:52,646
en de angst voor vergetelheid --

50
00:02:52,646 --> 00:02:55,976
al deze elementen kunnen worden
teruggezien in 'Frankenstein'.

51
00:02:55,976 --> 00:02:59,175
Maar het verhaal gaat ook in
op persoonlijke trauma's van Shelley.

52
00:02:59,175 --> 00:03:03,484
De tekst zit vol met referenties
naar haar eigen omstandigheden.

53
00:03:03,484 --> 00:03:10,186
In 1797 werd Mary geboren als kind
van William Godwin en Mary Wollstonecraft.

54
00:03:10,186 --> 00:03:12,415
Beide ouders waren
radicale intellectuele figuren

55
00:03:12,415 --> 00:03:16,097
en het boek van haar moeder,
'Rechtvaardiging van vrouwenrechten',

56
00:03:16,097 --> 00:03:18,367
is een belangrijke feministische tekst.

57
00:03:18,367 --> 00:03:22,506
Tragisch genoeg stierf ze door
complicaties tijdens de geboorte van Mary.

58
00:03:22,506 --> 00:03:24,967
De dood van haar moeder liet Mary niet los

59
00:03:24,967 --> 00:03:28,695
en later had ze zelf ook problemen
met de geboortes van haar kinderen.

60
00:03:28,695 --> 00:03:32,687
Ze werd zwanger nadat ze op haar zestiende
in het geheim trouwde met Percy,

61
00:03:32,687 --> 00:03:35,958
maar de baby stierf vlak na de geboorte.

62
00:03:35,958 --> 00:03:40,426
Ze werd nog vier keer zwanger
en maar één kind overleefde het.

63
00:03:40,426 --> 00:03:44,598
Sommige critici leggen verband tussen dit
drama en de thema's in 'Frankenstein'.

64
00:03:44,598 --> 00:03:48,417
Shelley geeft geboorte weer
als zowel scheppend als verwoestend

65
00:03:48,417 --> 00:03:53,786
en het monster wordt een verwrongen beeld
van de natuurlijke levenscyclus.

66
00:03:53,786 --> 00:03:58,407
Het monster staat symbool voor
Dr. Frankenstein's vervalsen van de natuur

67
00:03:58,407 --> 00:04:00,446
op zoek naar glorie.

68
00:04:00,446 --> 00:04:03,967
Dit vormt zijn fatale gebrek, of hamartia.

69
00:04:03,967 --> 00:04:06,347
Zijn zelfverafgoding komt
naar voren in dit citaat:

70
00:04:06,347 --> 00:04:11,546
"Leven en dood lijken me ideale grenzen
die ik eerst moet overschrijden

71
00:04:11,546 --> 00:04:15,898
om een stortvloed van licht
over onze donkere wereld te gieten."

72
00:04:15,898 --> 00:04:18,228
Al is zijn uitkomst enorm inspirerend,

73
00:04:18,228 --> 00:04:22,048
hij was aan het spelen met vuur
en hij heeft niet ethisch gehandeld.

74
00:04:22,048 --> 00:04:24,496
En die keuze echoot
door de rest van het verhaal,

75
00:04:24,496 --> 00:04:30,177
waar vuur veel voorkomt als metafoor,
net als contrast tussen licht en donker.

76
00:04:30,177 --> 00:04:34,398
Deze metaforen staan niet alleen 
voor het vuur van Prometheus,

77
00:04:34,398 --> 00:04:39,198
maar ook voor de duisternis
die radicale ideeën kunnen blootleggen.