0:00:07.021,0:00:12.691
In 1815 barstte de vulkaan Tambora uit[br]en delen van de wereld werden donker.

0:00:12.691,0:00:18.260
De sombere periode daarna werd [br]bekend als Het Jaar Zonder Zomer.

0:00:18.260,0:00:22.931
Dus toen Mary en Percy Shelley aankwamen[br]bij Lord Byron aan het meer van Genève,

0:00:22.931,0:00:26.192
bleven ze het grootste deel [br]van de vakantie binnen.

0:00:26.192,0:00:30.621
Om zich te vermaken, daagde Byron[br]zijn literaire vrienden uit:

0:00:30.621,0:00:34.331
wie kan het engste spookverhaal schrijven?

0:00:34.331,0:00:37.730
Dit bracht de achttienjarige [br]Mary op een idee.

0:00:37.730,0:00:42.603
De maanden daarna schreef ze [br]het verhaal van Frankenstein.

0:00:42.603,0:00:46.172
Het populaire beeld van Frankenstein [br]is een groen, grommend figuur,

0:00:46.172,0:00:48.902
maar dat is niet Mary Shelly's monster.

0:00:48.902,0:00:53.562
In haar boek is Frankenstein feitelijk[br]de naam van de maker van het monster.

0:00:53.562,0:00:56.182
Hij heette Dr. Victor Frankenstein.

0:00:56.182,0:00:59.572
De worsteling tussen de maker[br]en het monster is zo intens

0:00:59.572,0:01:03.345
dat ze één zijn geworden[br]in de verbeelding van de lezers.

0:01:03.345,0:01:06.024
Voordat je de originele tekst[br]leest of herleest,

0:01:06.024,0:01:09.959
zijn er verschillende dingen die goed[br]zijn om te weten over Frankenstein

0:01:09.959,0:01:13.283
en hoe het komt dat het [br]meerdere betekenissen heeft.

0:01:13.283,0:01:18.686
Het beschrijft hoe Dr. Frankenstein poogt[br]iets in leven te krijgen en te houden.

0:01:18.686,0:01:22.173
Hij bouwt zijn monster[br]stukje voor stukje op uit dode materie

0:01:22.173,0:01:25.254
en elektrificeert het om er[br]een bewust wezen van te maken.

0:01:25.254,0:01:30.683
Maar als zijn experiment af is,[br]wordt hij doodsbang en vlucht hij.

0:01:30.683,0:01:34.293
Maar tijd en ruimte zijn niet genoeg[br]om het verlaten monster te verdrijven,

0:01:34.293,0:01:38.578
en het plot verandert in een [br]angstaanjagende achtervolging.

0:01:38.578,0:01:41.214
Shelley gaf haar spookverhaal[br]de ondertitel:

0:01:41.214,0:01:43.153
'De moderne Prometheus'.

0:01:43.153,0:01:46.285
Dat refereert aan de Griekse mythe[br]van de Titaan Prometheus,

0:01:46.285,0:01:50.073
die vuur stal van de goden[br]en het aan de mensen gaf.

0:01:50.073,0:01:52.314
Dit gaf de mensen kennis en macht,

0:01:52.314,0:01:54.534
maar voor straf

0:01:54.534,0:02:00.074
werd Prometheus aan een steen vastgebonden[br]en voor eeuwig gegeten door gieren.

0:02:00.074,0:02:03.754
Prometheus werd weer populair[br]in de literatuur tijdens de Romantiek

0:02:03.754,0:02:05.674
in de 18e eeuw.

0:02:05.674,0:02:07.554
Mary was toen een belangrijke auteur

0:02:07.554,0:02:13.166
en hield net als de andere Romantici[br]van natuur, emotie en zuiverheid in kunst.

0:02:13.166,0:02:15.744
Twee jaar nadat ze het boek uitbracht,

0:02:15.744,0:02:19.815
liet Percy zich door Prometheus [br]inspireren in zijn lyrische drama:

0:02:19.815,0:02:21.905
'Prometheus bevrijd'.

0:02:21.905,0:02:24.395
Mythische referenties werden[br]in de Romantiek gebruikt

0:02:24.395,0:02:28.816
om het contrast te tonen tussen de moderne[br]tijd en de puurheid van de Oudheid.

0:02:28.816,0:02:31.405
Meestal bekeken ze[br]wetenschap met scepticisme

0:02:31.405,0:02:34.525
en 'Frankenstein' is een van de eerste[br]waarschuwende verhalen

0:02:34.525,0:02:36.485
over kunstmatige intelligentie.

0:02:36.485,0:02:39.666
Voor Shelly was de verschrikking[br]niet bovennatuurlijk,

0:02:39.666,0:02:41.873
maar gemaakt in een lab.

0:02:41.873,0:02:45.265
Ook heeft de tekst gotische kenmerken.

0:02:45.265,0:02:48.155
Het gotische genre[br]staat bekend om onbehagen,

0:02:48.155,0:02:49.375
griezelige settings,

0:02:49.375,0:02:50.566
het groteske

0:02:50.566,0:02:52.646
en de angst voor vergetelheid --

0:02:52.646,0:02:55.976
al deze elementen kunnen worden[br]teruggezien in 'Frankenstein'.

0:02:55.976,0:02:59.175
Maar het verhaal gaat ook in[br]op persoonlijke trauma's van Shelley.

0:02:59.175,0:03:03.484
De tekst zit vol met referenties[br]naar haar eigen omstandigheden.

0:03:03.484,0:03:10.186
In 1797 werd Mary geboren als kind[br]van William Godwin en Mary Wollstonecraft.

0:03:10.186,0:03:12.415
Beide ouders waren[br]radicale intellectuele figuren

0:03:12.415,0:03:16.097
en het boek van haar moeder,[br]'Rechtvaardiging van vrouwenrechten',

0:03:16.097,0:03:18.367
is een belangrijke feministische tekst.

0:03:18.367,0:03:22.506
Tragisch genoeg stierf ze door[br]complicaties tijdens de geboorte van Mary.

0:03:22.506,0:03:24.967
De dood van haar moeder liet Mary niet los

0:03:24.967,0:03:28.695
en later had ze zelf ook problemen[br]met de geboortes van haar kinderen.

0:03:28.695,0:03:32.687
Ze werd zwanger nadat ze op haar zestiende[br]in het geheim trouwde met Percy,

0:03:32.687,0:03:35.958
maar de baby stierf vlak na de geboorte.

0:03:35.958,0:03:40.426
Ze werd nog vier keer zwanger[br]en maar één kind overleefde het.

0:03:40.426,0:03:44.598
Sommige critici leggen verband tussen dit[br]drama en de thema's in 'Frankenstein'.

0:03:44.598,0:03:48.417
Shelley geeft geboorte weer[br]als zowel scheppend als verwoestend

0:03:48.417,0:03:53.786
en het monster wordt een verwrongen beeld[br]van de natuurlijke levenscyclus.

0:03:53.786,0:03:58.407
Het monster staat symbool voor[br]Dr. Frankenstein's vervalsen van de natuur

0:03:58.407,0:04:00.446
op zoek naar glorie.

0:04:00.446,0:04:03.967
Dit vormt zijn fatale gebrek, of hamartia.

0:04:03.967,0:04:06.347
Zijn zelfverafgoding komt[br]naar voren in dit citaat:

0:04:06.347,0:04:11.546
"Leven en dood lijken me ideale grenzen[br]die ik eerst moet overschrijden

0:04:11.546,0:04:15.898
om een stortvloed van licht[br]over onze donkere wereld te gieten."

0:04:15.898,0:04:18.228
Al is zijn uitkomst enorm inspirerend,

0:04:18.228,0:04:22.048
hij was aan het spelen met vuur[br]en hij heeft niet ethisch gehandeld.

0:04:22.048,0:04:24.496
En die keuze echoot[br]door de rest van het verhaal,

0:04:24.496,0:04:30.177
waar vuur veel voorkomt als metafoor,[br]net als contrast tussen licht en donker.

0:04:30.177,0:04:34.398
Deze metaforen staan niet alleen [br]voor het vuur van Prometheus,

0:04:34.398,0:04:39.198
maar ook voor de duisternis[br]die radicale ideeën kunnen blootleggen.