0:00:05.433,0:00:07.339
Sztuka...

0:00:07.339,0:00:11.091
...w pytaniu

0:00:11.091,0:00:13.461
Księżyc

0:00:13.461,0:00:16.062
kościół

0:00:16.062,0:00:20.510
cyprys

0:00:20.510,0:00:24.192
Obraz Vincenta van Gogha

0:00:24.192,0:00:28.845
Spokojna wiejska noc?

0:00:28.845,0:00:29.659
Tymczasem,

0:00:29.659,0:00:38.167
żaden odpoczynek nie jest możliwy pod tym niebem rozpętanym, z nieproporcjalnymi gwiazdami

0:00:38.167,0:00:42.161
Van Gogh namalował tę noc podczas swojego pobytu w szpitalu psychiatrycznym

0:00:42.161,0:00:45.982
rok przed swoim samobójstwem.

0:00:45.982,0:00:50.026
Krzyk buntu geniusza zbyt wyprzedzał jego czasy?

0:00:50.026,0:00:54.295
Podczas, gdy jemu współczesni malarze pasjonowali sie swiatłem miasta,

0:00:54.295,0:00:59.135
Van Gogh ucieka z Paryża i serwuje nam idealny obraz dla zestresowanego mieszczucha:

0:00:59.135,0:01:02.196
wymknijmy się na skrzydłach artystycznego szaleństwa,

0:01:02.196,0:01:06.576
i odnajdźmy uspokajającą przyjemność wiejskiego życia.

0:01:06.576,0:01:16.014
Szaleństwo gwieździstej nocy służy tylko do maskowania wizji reakcyjnej?

0:01:29.802,0:01:33.058
A może ten obraz będzie tylko spontanicznym wyrażeniem obłędu?

0:01:33.058,0:01:35.704
Jednak powinniśmy wystrzegać się zbyt pochopnych wniosków:

0:01:35.704,0:01:43.404
Van Gogh namalował tę noc w 1889 roku, w epoce, gdzie astronomia amatorska była popularną praktyką dzięki rozpowszechnionym podręcznikom,

0:01:43.404,0:01:48.811
które były zilustrowane pierwszymi fotografiami nieba.

0:01:48.811,0:01:52.413
Sirala ta inspiruje się także realnymi mgławicami

0:01:52.413,0:01:56.820
Wenus, która właśnie konczyła swój cykl i była szczególnie świetlista tego roku.

0:01:56.820,0:02:00.325
I księżyc jest taki, jak malarz mógł go widzieć ze swojej celi...

0:02:00.325,0:02:05.038
... o świcie 25 maja 1889 roku.

0:02:05.038,0:02:09.162
Natomiast, ze swojego okna, Van Gogh mógł zobaczyć tylko ogrodzony plac.

0:02:09.162,0:02:11.878
Van Gogh tworzy więc wymyślony pejzaż

0:02:11.878,0:02:15.146
w ktorym dorzuca cyprys i dzwonnice,

0:02:15.146,0:02:17.894
co tworzy wrażenie głębi

0:02:17.894,0:02:21.677
i buduje obraz.

0:02:21.677,0:02:27.341
I nawet burzliwa spirala pomaga ustalić punkt zbiegu, który znajduje się w jej pionie,

0:02:27.341,0:02:29.675
jeśli szaleństwo nie jest w kompozycji,

0:02:29.675,0:02:36.145
może znajduje się w dotyku pędzla, tak brutalnym i rozmazanym?

0:02:36.145,0:02:42.341
W swoim pośpiechu, Van Gogh nie stara się zakryć farbą całego płótna!

0:02:42.341,0:02:47.259
W rzeczywistości, ślad pędzla wzmacnia przeciwieństwo między dwoma partiami obrazu.

0:02:47.259,0:02:54.145
Na dole, każdy dom jest zakreślony na czarno, jak witraż,

0:02:54.145,0:02:59.440
i drzewa przedstawione są jak grube kłębki wełny,

0:02:59.440,0:03:03.030
ziemia ma solidność rzemieślniczego wykonania

0:03:03.030,0:03:08.662
niebo jest płynne, jak ławica ryb

0:03:08.662,0:03:14.542
a światło gwiazd rozprzestrzenia się poprzez koncentryczne fale.

0:03:14.542,0:03:20.038
Poruszenie, w obrazie, jest bardziej wynikiem kalkulacji niż spontaniczności, i przeciwstawia sobie dwie siły:

0:03:20.038,0:03:22.891
- siłę ziemi: trwałą i namacalną

0:03:22.891,0:03:26.808
- oraz siłę nieba: dynamiczną i niestałą.

0:03:26.808,0:03:34.421
Jak pomost, między tymi dwoma siłami, znajduje się cyprys, gęsty jak smoła i żywy jak płomień.

0:03:34.421,0:03:38.421
Dlaczego Van Gogh przedstawia w ten oto sposób łagodną, wiejską noc?

0:03:44.663,0:03:45.455
Przed prezentacją nocy jako

0:03:45.455,0:03:46.671
gwieździstego nieba,...

0:03:46.671,0:03:52.370
Van Gogh przedstawia noc jako moment wytchnienia w którym ludzie odpoczywają od pracy.

0:03:52.370,0:04:00.884
Obraz ten kontrastuje z dziełami awangardowych malarzy, którzy zachwycali się ruchem i swiatłem miejskich rozrywek!

0:04:00.884,0:04:03.790
U Van Gogha relacje te są odwrócone:

0:04:03.790,0:04:07.221
to mroczny, wiejski posiłek staje się szlachetny,...

0:04:07.221,0:04:11.318
... podczas, gdy iskrzące się miasto powoduje ogłupienie.

0:04:11.318,0:04:13.769
Smutny i pospolity na pierwszy rzut oka...

0:04:13.769,0:04:18.306
...posiłek ten, podczas ktorego patrzymy na siebie i rozmawiamy

0:04:18.306,0:04:23.272
przy jedynym pociesząjacym swiatle, ktore wysławia zasłużony, po wysiłku, odpoczynek.

0:04:23.272,0:04:29.506
Rodzina ta jest tak zżyta jak te domki zgromadzone dookoła jedynej dzwonnicy, która jest symbolem wiary chrześcijańskiej.

0:04:29.506,0:04:34.252
Tego celebrowania godności chłopskiej, Van Gogh nie zapoczątkował:

0:04:34.252,0:04:37.591
ale zapożyczył od Jean-François Millet, którego podziwiał.

0:04:37.591,0:04:43.551
W obrazie "Anioł Pański", wieczór już był momentem szczególnej żarliwości i swoistej komunii z ziemią.

0:04:43.551,0:04:48.290
Natomiast Van Gogh wymyśla reprezentacje miasta, która staje się niemal piekielna.

0:04:48.290,0:04:57.273
W sali balowej w Arles, mnóstwo matowych świateł zastąpiło jednoczące światło.

0:04:57.273,0:05:04.874
Każdy tancerz sprawia wrażenie zagubionego w chaotyczno-histerycznym tłumie.

0:05:04.874,0:05:09.809
W tej kawiarni, otwartej całą noc, atmosfera jest skacowana.

0:05:09.809,0:05:15.618
Kolory uzupełniające, czerwony i zielony, tworzą zgorzkniałą atmosferę.

0:05:15.618,0:05:18.854
Szlachetny stół rodzinny został zastąpiony przez stół bilardowy:

0:05:18.854,0:05:23.256
pochłaniająca pasja do gry zniszczyła energie i relacje międzyludzkie.

0:05:23.256,0:05:29.703
Rozproszeni po obrazie alkoholicy osiadają, jak ćmy zwabione przez trzy sztuczne

0:05:29.703,0:05:34.310
słońca: wybuchowe i pożerające.

0:05:34.310,0:05:40.742
W obrazach tych wydaje się, że Van Gogh używa techniki japoński druków, aby pokazać błędność współczesnego życia.

0:05:40.742,0:05:45.057
Moc emocjonalna cieni,

0:05:45.057,0:05:48.590
brutalne zestawienia między różnymi planami,

0:05:48.590,0:05:54.368
bijący kontrast kolorów uzupełniających,

0:05:54.368,0:06:04.726
próżnym ułudom i fałszywym światłom miast, Van Gogh przeciwstawia porządek i nieskończoność gwieździstego nieba.

0:06:04.726,0:06:07.920
Ale mecz nie jest przesądzony.

0:06:07.920,0:06:10.356
Mimo, iż niebo jest solidnie zbudowane,

0:06:10.356,0:06:13.032
gwiazdy są w rzeczywistości dosyć blade i nienaturalne...

0:06:13.032,0:06:17.893
... naprzeciw ostrego blasku latarni odbitych w tafli wody.

0:06:17.893,0:06:21.854
Van Gogh odkrywa zjawisko "zanieczyszczenia świetlnego":

0:06:21.854,0:06:25.168
sztuczne oświetlenie przeszkadza nam widzieć gwiazdy

0:06:25.168,0:06:33.308
i zagarnia także podmiejskie okolice, na wzór tej latarni, która zapowiada, że znów kawałek wsi zostanie pochłonięty

0:06:33.308,0:06:41.985
i na obraz fotomontażu zdjęć satelitarnych Nasa, wykonanych wiek później, ziemia upodabnia się do gwieździstego nieba.

0:06:41.985,0:06:46.559
Za drugim podejściem, Van Gogh opuszcza Arles aby zaszyć się w wiosce

0:06:46.559,0:06:50.674
i zmienić kompletnie swoją technikę malowania.

0:06:50.674,0:06:54.620
Ziemia nabiera nieruchomej solidności nieba,

0:06:54.620,0:06:58.742
a gwieździste niebo zapożycza sztuczne nowoczesne oświetlenie...

0:06:58.742,0:07:04.609
jego cierpką wybuchowość i falujący dynamizm.

0:07:04.609,0:07:10.887
Wynik jest spektakularny ale też i przesadzony: zatapiamy się w niepochamowanym szaleństwie!

0:07:10.887,0:07:15.117
Dlaczego Van Gogh uwziął się aż tak na wywyzszanie mocy nieba?

0:07:15.117,0:07:19.117
Czy jest czymś złym zapomnieć o gwiazdach?

0:07:25.780,0:07:28.632
Poza Van Goghiem, gwieździste niebo fascynuje ponieważ umożliwia dwa podstawowe doświadczenia:

0:07:28.632,0:07:31.145
doświadczenie piękna i doświadczenie wzniosłości.

0:07:31.145,0:07:39.496
Wspolne doswiadczenie nieba, to rozlegle sklepienie, piekne gdyz synonim ladu i perfekcji.

0:07:39.496,0:07:42.277
Widziane z daleka gwiazdy, swietliste i wieczne

0:07:42.277,0:07:47.417
wydaja sie bardzo odlegle od naszej brzydkiej i poturbowanej ziemi, gdzie wszystko sie zmienia i psuje!

0:07:47.417,0:07:54.840
Nawet jesli ta naiwna wizja zostala zmieciona przez wspolczesna fizyke, doskonaly wymiar poetycki dominuje.

0:07:54.840,0:08:01.694
Van Gogh widzi w gwiezdzistym niebie geograficzna mape a w smierci przestrzenny powoz.

0:08:01.694,0:08:09.081
Widok gwiazd prowokuje marzenia tak prosto jak czarne punkty przedstawione na mapie geograficznej miast i wiosek.

0:08:09.081,0:08:14.674
nie wydaje mi sie nie mozliwe, ze cholera i rak beda srodkami transportu niebieskiego jak

0:08:14.674,0:08:21.913
parowce, omnibusy i pociagi sa na ziemi.

0:08:21.913,0:08:25.415
Te dwie noce sa spadkobiercami tej wizji:

0:08:25.415,0:08:35.594
Pierwsza, gdzie niebo jest podobne do solidnej boskiej budowli, a gwiazdy do ich starszych przedstawicielek.

0:08:35.594,0:08:44.761
I druga, gdzie cyprys, drzewo cmentarzy, przywoluje ta smierc, ktora pozwala nam podrozowac z ziemi ku niebianskiemu swiatlu.

0:08:44.761,0:08:51.513
Ale dziedziczy takze doswiadczenie bardziej wspolczesne nieba, powiazane tym razem z uczuciem nieskonczonosci i niewymiarowosci.

0:08:51.513,0:08:59.080
W swiecie muzycznym, projekt dekoracji do Czarodziejskiego fletu Mozarta odzwierciedla sklepienie niebieskie.

0:08:59.080,0:09:04.617
Ale crescendo Krolowej Nocy dostarcza dreszcz sublimacji, ktory przychodzi nie z ladu, ale

0:09:04.617,0:09:12.199
z poczucia naszej malosci w obliczu zjawiska nas przewyzszajacego.

0:09:12.199,0:09:25.047
A w architekturze, Étienne-Louis Boullée projektuje gigantyczny budynek pogrzebowy z otworami, ktore sa na wzor swietlistych gwiazd i maja sprowadzac ludzi do rozmiarow mrowek.

0:09:27.955,0:09:30.864
Z drugim obrazem nocy, Van Gogh szuka tez sciezki przewyzszajacej ograniczenia materii.

0:09:30.864,0:09:35.179
Wprowadza innowacje w swoje niebo, to co inni malarze potrafia dobrze zrozumiec

0:09:35.179,0:09:38.212
Siły erupcji

0:09:38.212,0:09:40.814
-lawiny,

0:09:40.814,0:09:43.758
- i potopy.

0:09:43.758,0:09:50.214
Ale tym razem nie chodzi o wychwalanie nauki w porownaniu do wyobrazni, ale o potencjal naszej woli.

0:09:50.214,0:09:55.594
W istocie nasza wola może byc nieugieta nawet w odniesieniu do tego co moze ja zniszczyc.

0:09:55.594,0:10:04.609
Jest to zasada " wznislej dynamiki": aby dzialac, potrzebne sa chetne osobki przeciwko sile zywiolow.

0:10:04.609,0:10:12.780
W XVII wieku, ta role punktu odniesienia odgrywa, pod burzliwym niebem, niezachwiana katedra w Tolede.

0:10:12.780,0:10:21.129
Van Gogh przenosi te sily bezposrednio do nieba nad dumna dzwonnice Swietego Remigiusza.

0:10:21.129,0:10:28.860
Domniemane szalenstwo gwiezdzistej nocy jest wiec bardzo wykalkulowane! Banalna wies zbliza do mitu:

0:10:28.860,0:10:32.860
ze wzniosly punkt odniesienia stawia czolo wstrzasom nowoczesnosci.

9:59:59.000,9:59:59.000
Dzięki za napisy Polish Justyna Sałek.