Laudatio Zesde Vijs 2019 Dames en heren, wij mensen zijn allemaal vatbaar voor denkfouten, maar op het ene moment al wat meer dan op het andere. Misschien zijn mensen wel op hun kwetsbaarst voor irrationaliteit als het gaat over het welzijn van degenen die we het liefst zien zoals onze kinderen. Wanneer er beslissingen moeten genomen worden over de gezondheid van kinderen komen mensen anno 2019, zeker dankzij sociale media en het internet, vaak terecht bij pseudowetenschappelijke ideeën en zullen ze zo uiteindelijk beslissingen maken die hun kinderen en anderen mogelijk in gevaar brengen. De winnaars van de Zesde Vijs 2019 onderzochten een dergelijk fenomeen en boden tools aan om op een goed ingelichte manier na te denken over een vraag waarbij pseudowetenschappelijke ideeën steeds weer twijfel doen rijzen: namelijk, moeten we onze kinderen en onszelf vaccineren of laten vaccineren. De laureaten zijn al eerder in de prijzen gevallen door hun uitstekende kritische mentaliteit. In 2016 maakte een van beide deel uit van een trio journalisten dat de Belfiuspersprijs won voor een dossier 'Dokterslonen'. In 2017 domineerde een reeks onderzoeksartikelen, gemaakt door beide laureaten, het publieke debat tijdens hun Week van de Psychiatrie, wat hen samen de Belfiuspersprijs opleverde in 2018. Voor deze reeks onderzochten ze meer dan 100 psychiatrische instellingen en lieten zich daarbij niet afschrikken door het gebrek aan cijfers en informatie in de geestelijke gezondheidssector. Dat uitgebreide werk leverde hen trouwens ook een nominatie op voor de aanmoedigingsprijs, Look 2017, uitgegeven door de vereniging van onderzoeksjournalisten. Tot ons genoegen besloten de laureaten erna dus hun pijlen te richten op een ander structureel probleem in de gezondheidszorg: de dreigende populariteit van het anti-vaccinatie-gedachtegoed. Hiervoor werden kosten noch moeite gespaard. Er verscheen een 12-artikelenreeks in een onderzoeksdossier 'Vaccintwijfel'. De reeks begon met een stuk uit eigen naam in een Standpunt: "Beste ouder, die twijfelt over vaccinatie, we begrijpen u." In dat stuk spreken ze respectvol van ouder tot ouder waarbij ze twijfelaars over de streep proberen te halen om open te staan voor de feiten. De twijfelende ouders werden vervolgens gepresenteerd in een stuk over hoe hun twijfels gevoed worden door illustere online bronnen en helaas ook door artsen die onvoldoende respect tonen voor hun aangekaarte twijfels en kritische vragen. Een ander stuk liet ouders aan het woord die eerst twijfels hadden, maar door gezondheidsproblemen bij hun kind, en nu zeker, van het nut van vaccinaties. De laureaten investeerden in het presenteren van de feiten. Er verscheen een ABC van vaccinaties, een mooie lijst van de meest voorkomende mythes en daarbij behorende factchecks over vaccins. En ze organiseerden een chatsessie met professor Pierre Van Damme, Universiteit Antwerpen, waarin de professor op vragen van lezers antwoordde. De reeks besloeg dan ook een hele waaier van invalshoeken, van de individuele ouder tot de beleidsmakers. Er werd een inkijk geboden in de interne keuken van hoe onze overheid zich voorbereidt op de stijgende twijfel. Onder andere door het uitwerken en het opzetten van een crisisplan. Ook werd er stilgestaan bij de twijfels over het nut van het verplichten van vaccins. Maar de meest gewaagde zet was toch wel het undercover gaan bij anti-vaxxers in Vlaanderen. Door dit stukje onderzoeksjournalistiek kon de Vlaamse lezer de schadelijkheid van pseudowetenschap in actie zien. Er viel te zien hoe huisartsen die van het wetenschappelijk paadje afgeraakt zijn en onder andere in homeopathie zijn beginnen geloven, twijfels uitten over het nut van vaccins en hoe je gezond kan leven zonder vaccins. Een van de ontmaskerde artsen was eerder dit jaar al door de mand gevallen toen VTM hem in het nieuws liet verkondigen dat het mazelenvaccin autisme veroorzaakt, wat tot een golf van verontwaardiging leidde. Ook de steeds toenemende rol van sociale media door anti-vaxxers kwam uitgebreid aan bod. De reeks artikelen toonde een grondigheid die we zeer sterk appreciëren en heeft ongetwijfeld handvaten geboden aan burgers in de strijd tegen pseudowetenschappelijke theorieën. Het gaf ouders de informatie nodig om een beter onderbouwde keuze te maken over vaccinaties. En de toon zat juist, respectvol voor de twijfelende ouder, helder over de feiten en streng zijn voor degenen die verantwoordelijk zijn in dit verhaal. We danken jullie ervoor en reiken met plezier de Zesde Vijs uit aan De Morgen-journalisten Sara Vandekerckhove en Femke van Garderen Proficiat!