WEBVTT

00:00:09.218 --> 00:00:12.484
Oto mikroraptor,

00:00:12.484 --> 00:00:17.060
mięsożerny czteroskrzydły dinozaur 
mierzący około 60 cm.

00:00:17.060 --> 00:00:18.271
Żywił się rybami

00:00:18.271 --> 00:00:21.209
i żył około 120 milionów lat temu.

00:00:21.209 --> 00:00:26.176
Większość tego, co o nim wiemy,
pochodzi z takich skamieniałości.

00:00:26.176 --> 00:00:29.970
Czy jego ubarwienie na obrazku
to tylko domysł artysty?

00:00:29.970 --> 00:00:32.286
Odpowiedź brzmi: nie.

00:00:32.286 --> 00:00:35.414
Wiadomo, że był połyskująco czarny,

00:00:35.414 --> 00:00:40.608
bo paleontolodzy przeanalizowali
zawarte w skamielinach wskazówki.

00:00:40.608 --> 00:00:44.828
Jednak wyciągnięcie poprawnych wniosków
wymaga starannego zbadania skamieniałości

00:00:44.828 --> 00:00:50.031
i znajomości zasad fizyki
światła i koloru.

00:00:50.031 --> 00:00:53.692
Spójrzmy na te skamieliny.

00:00:53.692 --> 00:00:58.386
Odciski kości i piór,
po których pozostały osady mineralne.

00:00:58.386 --> 00:00:59.830
Na ich podstawie

00:00:59.830 --> 00:01:02.436
możemy stwierdzić, że pióra mikroraptora

00:01:02.436 --> 00:01:07.572
przypominały pióra współczesnego 
dinozaura, czyli ptaka.

00:01:07.572 --> 00:01:11.237
Skąd u ptaków bierze się to
charakterystyczne różnorodne ubarwienie?

00:01:11.237 --> 00:01:15.827
Większość piór zawiera
jeden lub dwa barwiące pigmenty.

00:01:15.827 --> 00:01:18.403
Jasna czerwień pochodzi od karotenoidów,

00:01:18.403 --> 00:01:21.409
tych samych pigmentów,
dzięki którym marchewki są pomarańczowe.

00:01:21.409 --> 00:01:23.745
Czarny na głowie pochodzi od melaniny,

00:01:23.745 --> 00:01:27.028
pigmentu barwiącego włosy i skórę.

00:01:27.028 --> 00:01:30.462
Melanina w ptasich piórach
to nie tylko barwnik.

00:01:30.462 --> 00:01:34.154
Tworzy dziurawe nanostruktury
zwane melanosomami,

00:01:34.154 --> 00:01:37.267
które mogą lśnić
we wszystkich kolorach tęczy.

00:01:37.267 --> 00:01:39.188
Żeby zrozumieć, jak to działa,

00:01:39.188 --> 00:01:41.666
warto przypomnieć sobie
kilka rzeczy o świetle.

00:01:41.666 --> 00:01:46.935
Światło jest elektromagnetyczną falą
przemieszczającą się w przestrzeni.

00:01:46.935 --> 00:01:49.323
Górny wierzchołek fali
zwany jest grzbietem,

00:01:49.323 --> 00:01:53.485
a odległość między grzbietami
to długość fali.

00:01:53.485 --> 00:01:58.235
W czerwonym świetle grzbiety
są od siebie odległe o 700 nanometrów,

00:01:58.235 --> 00:02:01.481
a długość fali fioletowego światła
jest nawet krótsza.

00:02:01.481 --> 00:02:06.160
Liczy około 400 miliardowych metra,
czyli 400 nanometrów.

00:02:06.160 --> 00:02:10.241
Kiedy światło zderza się z wąską przednią
powierzchnią melanosomów ptaka,

00:02:10.241 --> 00:02:13.747
część odbija się,
a część przechodzi dalej.

00:02:13.747 --> 00:02:18.110
Część przekazywanego światła
odbija się później od tylnej powierzchni.

00:02:18.110 --> 00:02:20.553
Dwie odbite fale oddziałują na siebie.

00:02:20.553 --> 00:02:22.487
Zwykle nawzajem się wymazują,

00:02:22.487 --> 00:02:24.667
ale kiedy długość fali odbitego światła

00:02:24.667 --> 00:02:27.839
jest równa odległości
pomiędzy dwoma odbiciami,

00:02:27.839 --> 00:02:29.762
to wzajemnie się wzmacniają.

00:02:29.762 --> 00:02:33.044
Długość fali zielonego światła
to około 500 nanometrów,

00:02:33.044 --> 00:02:36.328
więc melanosomy o takiej długości

00:02:36.328 --> 00:02:38.283
wydzielają zielone światło.

00:02:38.283 --> 00:02:40.758
Cieńsze melanosomy
wysyłają światło fioletowe,

00:02:40.758 --> 00:02:43.551
a grubsze — czerwone.

00:02:43.551 --> 00:02:45.987
Oczywiście jest to bardziej skomplikowane.

00:02:45.987 --> 00:02:49.711
Melanosomy są zbite w komórkach,
ale inne czynniki,

00:02:49.711 --> 00:02:54.371
jak ułożenie melanosomów w piórze,
również mają znaczenie.

00:02:54.371 --> 00:02:56.824
Wróćmy do skamieniałości mikroraptora.

00:02:56.824 --> 00:03:01.033
Kiedy naukowcy zbadali odciski jego piór
pod potężnym mikroskopem,

00:03:01.033 --> 00:03:04.307
odkryli nanostruktury
wyglądające jak melanosomy.

00:03:04.307 --> 00:03:09.156
Analiza rentgenowska melanosomów
potwierdziła tę teorię.

00:03:09.156 --> 00:03:13.384
Melanosomy zawierały minerały
świadczące o rozkładzie melaniny.

00:03:13.384 --> 00:03:16.784
Później naukowcy wybrali
20 piór z jednej skamieliny

00:03:16.784 --> 00:03:20.961
i odkryli, że melanosomy
we wszystkich piórach są takie same.

00:03:20.961 --> 00:03:25.041
Dinozaur miał więc jednolity kolor.

00:03:25.041 --> 00:03:29.369
Porównali melanosomy mikroraptora
z tymi od współczesnych ptaków

00:03:29.369 --> 00:03:32.938
i znaleźli duże podobieństwo

00:03:32.938 --> 00:03:37.115
do mieniących się niebieskawych piór
ze skrzydeł kaczek.

00:03:37.115 --> 00:03:40.998
Po zbadaniu melanosomów
o identycznym rozmiarze i układzie

00:03:40.998 --> 00:03:45.870
okazało się, że pióra
były połyskująco czarne.

00:03:45.870 --> 00:03:48.967
Teraz gdy możemy określić kolor
skamieniałych piór,

00:03:48.967 --> 00:03:54.060
paleontolodzy szukają kolejnych skamielin
z dobrze zachowanymi melanosomami.

00:03:54.060 --> 00:03:57.853
Wiele dinozaurów,
włączając w to welociraptora,

00:03:57.853 --> 00:03:59.522
najprawdopodobniej miało pióra,

00:03:59.522 --> 00:04:04.857
co oznacza, że niektóre filmy
nie są zgodne z rzeczywistością.

00:04:04.857 --> 00:04:06.557
Grzeczne welociraptorki.