1
00:00:08,121 --> 00:00:11,452
Trò chuyện với 1 người bạn 
về 1 học thuyết khoa học được thiết lập

2
00:00:11,452 --> 00:00:15,690
và cô ấy có thể đáp lại, 
"À, đó chỉ là học thuyết thôi".

3
00:00:15,690 --> 00:00:18,997
Nhưng 1 cuộc đối thoại 
về 1 định luật khoa học được thiết lập

4
00:00:18,997 --> 00:00:22,994
lại hiếm khi kết thúc bởi,
"À, đó chỉ là định luật thôi".

5
00:00:22,994 --> 00:00:24,346
Tại sao lại như vậy?

6
00:00:24,346 --> 00:00:27,499
Sự khác nhau giữa 
học thuyết và định luật là gì,

7
00:00:27,499 --> 00:00:29,721
và cái nào tốt hơn?

8
00:00:29,721 --> 00:00:32,919
Định luật khoa học và học thuyết khoa học 
mang những nhiệm vụ khác nhau.

9
00:00:32,919 --> 00:00:37,191
Định luật khoa học dự đoán kết quả 
những điều kiện ban đầu nào đó.

10
00:00:37,191 --> 00:00:40,917
Nó có thể dự đoán màu tóc có thể có 
của đứa con chưa chào đời của bạn,

11
00:00:40,917 --> 00:00:45,888
hoặc quả bóng chày đi bao xa 
khi được ném với 1 góc độ nào đó.

12
00:00:45,888 --> 00:00:50,421
Ngược lại, 1 học thuyết sẽ cố gắng 
mang đến sự giải thích lô-gich nhất

13
00:00:50,421 --> 00:00:53,695
về việc tại sao các sự việc 
lại xảy ra như vậy.

14
00:00:53,695 --> 00:00:56,746
Học thuyết có thể dẫn chứng 
gen trội và lặn

15
00:00:56,746 --> 00:01:01,722
để giải thích tại sao bố mẹ có tóc nâu 
lại sinh con có tóc đỏ,

16
00:01:01,722 --> 00:01:07,075
hoặc sử dụng trọng lực để làm sáng tỏ 
quỹ đạo parabol của một quả bóng chày.

17
00:01:07,075 --> 00:01:08,273
Nói 1 cách đơn giản nhất,

18
00:01:08,273 --> 00:01:13,378
định luật dự đoán cái gì xảy ra 
trong khi học thuyết đưa ra lý do tại sao.

19
00:01:13,378 --> 00:01:16,328
Học thuyết sẽ không bao giờ phát triển 
thành định luật,

20
00:01:16,328 --> 00:01:20,413
mặc dù sự phát triển của 1 bên 
thường tạo ra sự phát triển bên còn lại.

21
00:01:20,413 --> 00:01:25,736
Ở thế kỉ 17, Johannes Kepler đưa ra 
giả thuyết về sự hòa âm của vũ trụ

22
00:01:25,736 --> 00:01:29,459
để giải thích bản chất 
của các quỹ đạo hành tinh.

23
00:01:29,459 --> 00:01:33,183
Ông đã phát triển 3 định luật sáng giá 
về sự chuyển động hành tinh

24
00:01:33,183 --> 00:01:36,874
trong lúc ông đã nghiên cứu 
hàng thập kỉ dữ liệu thiên văn chính xác

25
00:01:36,874 --> 00:01:40,756
trong nỗ lực tìm kiếm sự xác minh 
cho giả thuyết của mình.

26
00:01:40,756 --> 00:01:43,488
Khi mà ngày nay 3 định luật của ông 
vẫn còn có ích,

27
00:01:43,488 --> 00:01:48,915
trọng lực đã thay thế giả thuyết hòa âm 
của ông để giải thích 
cho sự chuyển động của các hành tinh.

28
00:01:48,915 --> 00:01:51,167
Làm sao mà Kepler lại làm sai?

29
00:01:51,167 --> 00:01:54,569
Chúng ta đã không được trao 
sổ tay hướng dẫn về vũ trụ.

30
00:01:54,569 --> 00:01:59,623
Thay vào đó, ta liên tục đề xuất, 
thử thách, sửa đổi, thậm chí thay thế

31
00:01:59,623 --> 00:02:03,563
những ý tưởng khoa học của chúng ta 
như một tác phẩm chưa hoàn chỉnh.

32
00:02:03,563 --> 00:02:05,493
Định luật luôn chống lại sự thay đổi

33
00:02:05,493 --> 00:02:09,152
bởi vì nó sẽ không được chấp nhận
nếu nó không phù hợp với dữ liệu,

34
00:02:09,152 --> 00:02:14,767
mặc dù thỉnh thoảng ta sửa đổi các luật 
khi gặp thông tin mới bất ngờ.

35
00:02:14,767 --> 00:02:18,842
Tuy nhiên, sự chấp nhận 1 giả thuyết 
thường rất khó khăn

36
00:02:18,842 --> 00:02:22,599
Nhiều giả thuyết có thể cạnh tranh 
để mang đến sự giải thích tốt nhất

37
00:02:22,599 --> 00:02:24,978
cho sự khám phá khoa học mới.

38
00:02:24,978 --> 00:02:26,390
Nhờ vào nghiên cứu sâu hơn,

39
00:02:26,390 --> 00:02:31,350
các nhà khoa học có xu hướng thiên về 
giả thuyết là cái có thể giải thích 
hầu hết dữ liệu,

40
00:02:31,350 --> 00:02:34,522
mặc dù nó có thể có khoảng cách 
trong sự hiểu biết của chúng ta.

41
00:02:34,522 --> 00:02:37,963
Các nhà khoa học cũng thích 
khi 1 giả thuyết mới dự đoán thành công

42
00:02:37,963 --> 00:02:40,834
hiện tượng không ai thấy trước đó,

43
00:02:40,834 --> 00:02:44,543
như khi giả thuyết của Dmitri Mendeleev 
về bảng tuần hoàn

44
00:02:44,543 --> 00:02:48,040
đã dự đoán một vài nhân tố 
chưa được khám phá.

45
00:02:48,040 --> 00:02:51,220
Giả thuyết khoa học bao gồm 
1 vùng rộng lớn.

46
00:02:51,220 --> 00:02:55,363
Một số giả thuyết là những ý tưởng mới 
với ít bằng chứng thực nghiệm

47
00:02:55,363 --> 00:02:58,000
mà qua con mắt nhà khoa học 
là sự nghi ngờ,

48
00:02:58,000 --> 00:02:59,666
hoặc thậm chí là sự chế giễu.

49
00:02:59,666 --> 00:03:00,976
Những học thuyết khác,

50
00:03:00,976 --> 00:03:04,860
bao gồm vụ nổ Big Bang, sự tiến hóa, 
và sự thay đổi khí hậu toàn cầu

51
00:03:04,860 --> 00:03:08,156
đã tồn tại nhiều năm 
thử nghiệm xác nhận

52
00:03:08,156 --> 00:03:13,136
trước khi nhận được sự chấp nhận
bởi phần đông cộng đồng khoa học.

53
00:03:13,136 --> 00:03:16,374
Bạn cần học nhiều hơn 
về sự giải thích khoa học

54
00:03:16,374 --> 00:03:19,934
trước khi bạn có thể biết cách 
các nhà khoa học nhận thức về nó.

55
00:03:19,934 --> 00:03:23,686
Chỉ 1 từ "học thuyết" 
thì không thể cho bạn biết điều gì.

56
00:03:23,686 --> 00:03:24,842
Trong sự công bố đầy đủ,

57
00:03:24,842 --> 00:03:28,339
cộng đồng khoa học đã đặt cược 
vào con ngựa sai lầm trước đây:

58
00:03:28,339 --> 00:03:29,244
thuật giả kim,

59
00:03:29,244 --> 00:03:30,786
mô hình địa tâm,

60
00:03:30,786 --> 00:03:32,478
thế hệ tự sinh,

61
00:03:32,478 --> 00:03:34,143
và chất ete giữa các vì sao

62
00:03:34,143 --> 00:03:39,414
là một trong nhiều giả thuyết đã bị loại bỏ, nhường chỗ cho những giả thuyết tốt hơn.

63
00:03:39,414 --> 00:03:42,118
Nhưng cho dù là các học thuyết sai 
cũng có giá trị của nó.

64
00:03:42,118 --> 00:03:46,411
Thuật giả kim không uy tín 
là nơi sinh của hóa học hiện đại,

65
00:03:46,411 --> 00:03:48,078
và y học đã tạo ra sự tiến bộ to lớn

66
00:03:48,078 --> 00:03:53,184
lâu trước khi chúng ta hiểu vai trò 
của vi khuẩn và vi rút.

67
00:03:53,184 --> 00:03:57,379
Những học thuyết tốt hơn thường mang đến hứng thú cho những khám phá mới

68
00:03:57,379 --> 00:04:01,343
điều mà không thể tưởng tượng được 
theo lối tư duy cũ.

69
00:04:01,343 --> 00:04:04,262
Cũng không nên giả định tất cả giả thuyết 
khoa học hiện tại của chúng ta

70
00:04:04,262 --> 00:04:06,596
sẽ đứng trước thử thách của thời gian.

71
00:04:06,596 --> 00:04:11,052
Một kết quả bất ngờ duy nhất 
là đủ để thách thức hiện trạng.

72
00:04:11,052 --> 00:04:14,962
Tuy nhiên, nhược điểm cho 1 số 
lời giải thích tiềm năng tốt hơn

73
00:04:14,962 --> 00:04:18,236
không làm suy yếu 
giả thuyết khoa học hiện tại.

74
00:04:18,236 --> 00:04:23,119
Thay vào đó, nó che chắn khoa học khỏi 
trở thành giáo điều không thể bác bỏ.

75
00:04:23,119 --> 00:04:26,744
Một định luật khoa học tốt
như 1 cái máy tinh chỉnh,

76
00:04:26,744 --> 00:04:28,763
hoàn thành nhiệm vụ của nó 
1 cách vẻ vang

77
00:04:28,763 --> 00:04:31,749
nhưng lại không biết tại sao 
nó hoạt động cũng như việc nó làm.

78
00:04:31,749 --> 00:04:36,565
Một giả thuyết khoa học tốt như 1 chiến binh mệt mỏi nhưng không cúi đầu

79
00:04:36,565 --> 00:04:41,808
có nguy cơ thất bại 
nếu không thể chế ngự hoặc thích ứng 
với những thách thức tiếp theo.

80
00:04:41,808 --> 00:04:43,061
Mặc dù khác nhau,

81
00:04:43,061 --> 00:04:47,854
nhưng khoa học cần cả định luật và 
giả thuyết để hiểu toàn bộ sự việc.

82
00:04:47,854 --> 00:04:51,086
Vì vậy lần tới có ai đó bình luận rằng 
đó chỉ là 1 giả thuyết thôi mà,

83
00:04:51,086 --> 00:04:53,948
hãy thách thức họ thử đánh vật 
với nhà vô địch

84
00:04:53,948 --> 00:04:55,891
và xem liệu họ có thể 
làm được tốt hơn không.