1
00:00:06,947 --> 00:00:10,997
Nad rozszalałym morzem
huczą gromy i błyskają pioruny,

2
00:00:10,997 --> 00:00:14,297
gdy statek ugina się pod naporem fal.

3
00:00:14,297 --> 00:00:19,337
To nie jest zwykły sztorm,
tylko gwałtowna, mściwa burza.

4
00:00:19,337 --> 00:00:24,047
Tak zaczyna się najbardziej zagadkowa
sztuka Szekspira.

5
00:00:24,047 --> 00:00:27,097
Gdy burza mija,
zostajemy zaproszeni do świata

6
00:00:27,107 --> 00:00:31,637
pozornie bardzo odległego od naszego,
a jednak pełnego znanych nam problemów

7
00:00:31,637 --> 00:00:35,577
dotyczących wolności, władzy i kontroli.

8
00:00:35,577 --> 00:00:39,387
Akcja "Burzy" toczy się na bezludnej
wyspie, gdzie działają żywioły

9
00:00:39,387 --> 00:00:44,717
i gdzie za pomocą magii i mocy
rządzi Prospero, wygnany książę Mediolanu.

10
00:00:44,717 --> 00:00:49,417
Zdradzony przez własnego brata, Antonia,
Prospero utknął na wyspie

11
00:00:49,417 --> 00:00:54,307
na dwanaście lat z córką Mirandą
i z ukochanymi księgami.

12
00:00:54,307 --> 00:00:57,627
Z czasem poznaje magię wyspy

13
00:00:57,627 --> 00:01:00,887
i wykorzystuje ją, by okiełznać duchy.

14
00:01:00,887 --> 00:01:04,617
Jego sługą jest jedyny
ludzki mieszkaniec wyspy,

15
00:01:04,617 --> 00:01:08,167
ponury i zdziczały Kaliban.

16
00:01:08,167 --> 00:01:13,467
Po wielu latach planowania zemsty,
wróg Prospera pojawia się na horyzoncie.

17
00:01:13,467 --> 00:01:16,277
Z pomocą zwinnego ducha, Ariela,

18
00:01:16,277 --> 00:01:21,987
czarodziej niszczy statek brata
i wyrzuca jego załogę na brzeg wyspy.

19
00:01:21,987 --> 00:01:25,677
W planie Prospera jest też miejsce
na życie uczuciowe jego córki,

20
00:01:25,677 --> 00:01:29,707
którą mag ma zeswatać z jednym
z rozbitków, księciem Ferdynandem.

21
00:01:29,707 --> 00:01:32,867
Gdy Prospero i Ariel
zbliżają się do Antonia,

22
00:01:32,867 --> 00:01:35,797
Kaliban łączy siły z parą
zapijaczonych marynarzy,

23
00:01:35,797 --> 00:01:39,317
którzy knują komiczną intrygę,
chcąc zawładnąć wyspą.

24
00:01:39,317 --> 00:01:42,957
Sztuka obnaża podstawowe 
pragnienia społeczeństwa,

25
00:01:42,957 --> 00:01:48,287
gdzie każda frakcja zaciekle walczy
o władzę nad ziemią, innymi ludźmi

26
00:01:48,287 --> 00:01:50,307
lub nad własnym losem.

27
00:01:50,307 --> 00:01:54,327
Szekspir wie jednak, że władza
jest zawsze nieuchwytnym celem.

28
00:01:54,327 --> 00:01:57,047
Poznając mroczną przeszłość
bohaterów dramatu,

29
00:01:57,047 --> 00:02:01,637
zaczynamy się zastanawiać, 
czy to błędne koło kiedyś się skończy.

30
00:02:01,637 --> 00:02:04,447
Choć Prospero doznał krzywd
z rąk Antonia,

31
00:02:04,447 --> 00:02:07,787
to sam również od dawna
dokonywał nadużyć na wyspie,

32
00:02:07,787 --> 00:02:11,907
zagarniając dla siebie jej magię
i zasoby naturalne.

33
00:02:11,907 --> 00:02:15,117
Kaliban ma do niego o to szczególny żal.

34
00:02:15,117 --> 00:02:17,054
Jest synem Sykoraks,

35
00:02:17,054 --> 00:02:19,614
wiedźmy, która wcześniej rządziła wyspą.

36
00:02:19,614 --> 00:02:22,564
Początkowo pomagał wygnańcom
urządzić się na wyspie,

37
00:02:22,564 --> 00:02:26,814
jednak później stał się ich niewolnikiem
i teraz aż grzmi żalem i złością:

38
00:02:26,817 --> 00:02:31,444
"A jam cię kochał; ja ci pokazałem

39
00:02:31,444 --> 00:02:34,473
źródła wód świeżych, bagna, grunt jałowy,

40
00:02:34,473 --> 00:02:38,267
grunt urodzajny; niech przepadnę za to!".

41
00:02:38,267 --> 00:02:41,117
Poprzez ostry język i kipiący gniew,

42
00:02:41,117 --> 00:02:45,347
Kaliban ciągle przypomina
Prospero o przeszłości:

43
00:02:45,347 --> 00:02:50,347
Wyspa ta jest moją po mojej matce;
ty mi ją wydarłeś.

44
00:02:50,347 --> 00:02:52,998
Jednak Sykoraks również
wyrządzała wyspie krzywdę

45
00:02:52,998 --> 00:02:56,248
i więziła Ariela do momentu,
aż uwolnił go Prospero.

46
00:02:56,248 --> 00:03:00,898
Ariel przez całą sztukę ma nadzieję
na spłatę długów i zyskanie wolności,

47
00:03:00,898 --> 00:03:04,818
natomiast Kaliban pozostaje w niewoli
bezterminowo, lub przynajmniej tak długo,

48
00:03:04,818 --> 00:03:07,458
jak rządzi tu Prospero.

49
00:03:07,458 --> 00:03:09,558
Z tych, a także wielu innych powodów,

50
00:03:09,558 --> 00:03:13,538
"Burza" często jest odczytywana
jako komentarz na temat kolonializmu

51
00:03:13,538 --> 00:03:18,158
i dylematów moralnych związanych 
z poznaniem "nowych wspaniałych światów".

52
00:03:18,158 --> 00:03:21,661
Przez sztukę przewijają się pytania
o sprawczość i sprawiedliwość.

53
00:03:21,661 --> 00:03:24,201
Czy Kaliban jest prawowitym władcą wyspy?

54
00:03:24,201 --> 00:03:26,181
Czy Ariel odleci wolny?

55
00:03:26,181 --> 00:03:28,551
Oraz czy Prospero jest potężnym opiekunem,

56
00:03:28,551 --> 00:03:34,581
czy też może działa tu głębsza magia,
której żadna postać nie pojmuje?

57
00:03:34,581 --> 00:03:35,711
Przez całą sztukę

58
00:03:35,711 --> 00:03:39,521
Ariel ciągle przypomina Prosperowi
o należnej mu wolności.

59
00:03:39,521 --> 00:03:42,501
Pozostaje jednak pytanie,
czy okupant będzie w stanie

60
00:03:42,501 --> 00:03:44,631
wyrzec się ucisku.

61
00:03:44,631 --> 00:03:48,861
Pytanie o rezygnację z władzy
jest tym mocniejsze, że "Burza"

62
00:03:48,861 --> 00:03:52,431
jest uważana za ostatnią sztukę Szekspira.

63
00:03:52,431 --> 00:03:57,011
Pod wieloma względami Prospero
przypomina samego mistrza,

64
00:03:57,011 --> 00:04:00,551
który tworzył misterne plany,
manewrował innymi

65
00:04:00,551 --> 00:04:05,501
i rzucał czary tak na bohaterów
jak i na widzów.

66
00:04:05,501 --> 00:04:09,256
Jednak pod koniec tego wielkiego
spektaklu o władzy i kontroli,

67
00:04:09,256 --> 00:04:12,942
w swoim ostatnim monologu
Prospero korzy się przed widzami

68
00:04:12,942 --> 00:04:16,712
i przed władzą, jaką mają
nad tym, co stworzył.

69
00:04:16,712 --> 00:04:20,602
"Ze wszystkich piersi szmer długi, łaskawy
niech teraz wydmie żagle mojej nawy

70
00:04:20,602 --> 00:04:26,292
albo się z celem długiej pracy minę,
jakby choć krótką bawić was godzinę".

71
00:04:26,292 --> 00:04:30,042
Odwołuje się tu do roli samego Szekspira
jako mistrza rozrywki,

72
00:04:30,042 --> 00:04:33,793
który ostatecznie poddaje się
naszym oklaskom.