1
00:00:00,000 --> 00:00:09,679
[muzikë]

2
00:00:09,989 --> 00:00:13,081
[duartrokitje]

3
00:00:13,491 --> 00:00:16,972
Çfarë na mbanë të shëndetshëm dhe të lumtur 
teksa vazhdojmë me jetën?

4
00:00:17,340 --> 00:00:25,904
Nëse do të investoje në veten tënde më të mirë të së ardhmes, 
ku do ta përqëndroje kohën dhe energjinë tënde?

5
00:00:25,904 --> 00:00:33,634
Kishte një studim të fundit të Millennials që pyste 
se cilat ishin qëllimet më të rëndësishme në jetë.

6
00:00:34,728 --> 00:00:40,598
Mbi 80% thanë se qëllimi kryesor i jetës 
ishte të pasuroheshin.

7
00:00:40,942 --> 00:00:50,406
Dhe 50% nga e njëjta grupë të rinjsh thanë se një tjetër synim
kryesor i jetës ishte të bëheshin të famshëm.

8
00:00:52,253 --> 00:01:00,340
Vazhdimisht na është thënë të mbështetemi për të punuar, 
të shtyjmë më shumë dhe të arrijmë më shumë.

9
00:01:00,893 --> 00:01:06,143
Kemi fituar përshtypjen se këto janë gjërat 
që duhet të ndjekim për të pasur një jetë të mirë.

10
00:01:06,666 --> 00:01:16,646
Pamje të tërë jetës, të zgjedhjeve që njerëzit bëjnë dhe si funksionojnë ato zgjedhje për to, 
ato pamje janë thuajse të pamundura për t'u gjetur.

11
00:01:18,087 --> 00:01:24,387
Shumica e gjërave që dimë për jetën njerëzor janë 
nga njerëzit që u kërkuam të kujtojnë të kaluarën.

12
00:01:24,734 --> 00:01:29,012
Dhe siç e dimë, retrospektiva 
është gjithçka përveçse 20/20.

13
00:01:29,684 --> 00:01:32,912
Ne harrojmë pjesë të mëdha 
të asaj që na ndodh në jetë.

14
00:01:33,204 --> 00:01:36,233
Dhe nganjëherë kujtesa 
është krejtësisht kreative.

15
00:01:36,948 --> 00:01:43,941
Po sikur të mund të vëzhgonim jetë të tëra
se si shpalosen me kalimin e kohës.

16
00:01:43,941 --> 00:01:50,677
Po sikur të mund të studionim njerëzit 
që nga koha kur ishin adoleshentë e deri në pleqëri.

17
00:01:50,677 --> 00:01:53,797
Për të parë se çfarë i bën vërtet njerëzit të lumtur 
dhe i mban të shëndetshëm.

18
00:01:55,769 --> 00:01:56,929
Ne e bëmë ketë.

19
00:01:57,449 --> 00:02:04,555
Studimi i Harvardit për zhvillimin e të rriturve mund të jetë studimi 
më i gjatë i jetës së të rriturve që është bërë ndonjëherë.

20
00:02:05,618 --> 00:02:12,137
Për 75 vjet kemi ndjekur jetën
e 724 burrave.

21
00:02:13,347 --> 00:02:17,842
Vit pas viti, duke pyetur për punën e tyre,
jetën në shtëpi, shëndetin e tyre,

22
00:02:17,842 --> 00:02:23,684
dhe sigurisht duke pyetur gjatë gjithë rrugës,
pa e ditur se si do të dalin rrëfimet e tyre të jetës.

23
00:02:25,100 --> 00:02:32,765
Studimet si ky janë jashtëzakonisht të rralla. Pothuajse të gjitha projektet
e këtij lloji shpërbëhen brenda një dekade.

24
00:02:33,140 --> 00:02:38,780
Për shkak se shumë njerëz braktisin studimin
ose fondet për hulumtimin pakësohen.

25
00:02:39,074 --> 00:02:45,017
Ose studiuesit shpërqendrohen ose vdesin
dhe asnjë tjetër nuk vazhdon më tej në këtë fushë.

26
00:02:46,355 --> 00:02:54,045
Por përmes një kombinimi të fatit dhe këmbënguljes 
së disa brezave të studiuesve, ky studim ka mbijetuar.

27
00:02:54,457 --> 00:03:04,828
Rreth 60 nga 724 burrat janë akoma gjallë dhe ende 
marrin pjesë në këtë studim, shumica e të cilëve janë në të 90-tat.

28
00:03:05,429 --> 00:03:13,864
Tani kemi filluar të studiojmë më shumë se 2,000 fëmijë
të këtyre burrave dhe unë jam drejtori i katërt i studimit.

29
00:03:15,716 --> 00:03:19,662
Që nga viti 1938 kemi ndjekur 
jetën e dy grupeve të burrave.

30
00:03:20,002 --> 00:03:24,951
Grupi i parë filloi në studim kur ishin 
në vit të dytë në Kolegjin e Harvardit.

31
00:03:24,951 --> 00:03:30,324
Të gjithë mbaruan kolegjin gjatë Luftës së Dytë Botërore
e pastaj shumica shkuan për të shërbyer në luftë.

32
00:03:31,384 --> 00:03:37,495
Dhe grupi i dytë që ndoqëm ishte një grup djemsh 
nga lagjet më të varfëra të Bostonit.

33
00:03:37,495 --> 00:03:47,500
Djem që u zgjodhën për studimin veçanërisht sepse ishin nga familjet më të trazuara 
dhe më të pafavorshme në Bostonin e viteve 1930.

34
00:03:47,786 --> 00:03:52,389
Shumica jetonin në blloqe banesash, shumë prej tyre 
pa ujë të nxehtë dhe të ftohtë të pijshëm.

35
00:03:54,469 --> 00:04:01,559
Kur hynë në studim të gjithë këta adoleshentë
u intervistuan, iu bënë kontrolla mjekësore.

36
00:04:01,559 --> 00:04:09,810
Shkuam në shtëpitë e tyre dhe intervistuam prindërit e tyre. 
Pastaj këta adoleshentë u bënë të rritur që hynë në të gjitha sferat e jetës.

37
00:04:09,861 --> 00:04:15,741
U bënë punëtorë fabrike, avokatë,
muratorë dhe mjekë.

38
00:04:16,228 --> 00:04:18,896
Njëri u bë president i SHBA-së.

39
00:04:20,121 --> 00:04:24,578
Disa krijuan varshmëri ndaj alkoolit,
disa u bënë skizofren.

40
00:04:26,238 --> 00:04:30,151
Disa ngjitën shkallët sociale 
nga poshtë e deri në majë.

41
00:04:30,882 --> 00:04:33,837
Dhe disa shkuan në drejtim të kundërt.

42
00:04:35,677 --> 00:04:43,433
Themeluesit e këtij studimi as në ëndërr
nuk do ta kishin imagjinuar që unë do të qëndroja këtu sot,

43
00:04:43,433 --> 00:04:47,953
75 vite më vonë duke ju treguar 
se ky studim ende vazhdon.

44
00:04:49,383 --> 00:04:59,453
Çdo dy vite pacienti ynë dhe stafi i përkushtuar i kërkimit i thërret njerëzit tanë 
dhe i pyet nëse mund t'u dërgojmë edhe një grup pyetjesh në lidhje me jetën e tyre.

45
00:05:00,023 --> 00:05:07,774
Shumë prej burrave nga pjesa e brendshëm e Bostonit na pyesin, 
"pse vazhdoni të dëshironi të më studioni? Jeta ime thjesht nuk është aq interesante."

46
00:05:08,612 --> 00:05:11,333
Burrat nga Harvardit 
nuk e bëjnë kurrë atë pyetje.

47
00:05:11,333 --> 00:05:16,904
[të qeshura]

48
00:05:20,994 --> 00:05:25,978
Për të marrë fotografinë më të qartë të jetëve të tyre,
ne nuk u dërgojmë vetëm pyetësorë.

49
00:05:26,816 --> 00:05:33,286
I intervistojmë në dhomat e ndenjes, marrim të dhënat mjekësore
nga mjekët e tyre, iu marrim gjak.

50
00:05:33,286 --> 00:05:41,215
Skanojmë trurin e tyre, bisedojmë me fëmijët e tyre, i inçizojmë 
duke biseduar me gratë e tyre për shqetësimet më të thella.

51
00:05:41,715 --> 00:05:50,842
Dhe kur rreth një dekadë më parë më në fund i pyetëm gratë e tyre nëse do të bashkoheshin me ne
si anëtare të studimit, shumë nga gratë thanë "e dini se ka ardhur më koha".

52
00:05:50,842 --> 00:05:51,966
[të qeshura]

53
00:05:51,966 --> 00:06:02,921
Atëherë, çfarë mësuam? Cilat janë mësimet që vijnë nga dhjetëra mijëra faqe
informacionesh që kemi gjeneruar në këto jetë?

54
00:06:03,851 --> 00:06:09,474
Epo mësimet nuk kanë të bëjnë me pasurinë ose famën
ose të punuarit më shumë e më shumë.

55
00:06:10,724 --> 00:06:16,543
Mesazhi më i qartë që marrim 
nga ky studim 75 vjeçar është ky:

56
00:06:17,023 --> 00:06:21,936
Marrëdhëniet e mira na bëjnë më të lumtur 
dhe më të shëndetshëm, pikë

57
00:06:23,076 --> 00:06:26,588
Mësuam tre mësime të mëdha 
për marrëdhëniet.

58
00:06:26,988 --> 00:06:33,612
E para është se lidhjet shoqërore janë vërtet
të mira për ne dhe se vetmia vret.

59
00:06:33,612 --> 00:06:41,943
Rezultoi që njerëzit që janë më të lidhur socialisht
me familjen, miqtë, komunitetin janë më të lumtur.

60
00:06:41,943 --> 00:06:47,526
Janë fizikisht më të shëndetshëm dhe jetojnë më gjatë
sesa njerëzit që janë më pak të socializuar.

61
00:06:48,432 --> 00:06:51,663
Dhe eksperienca e vetmisë 
rezultojnë të jenë toksike.

62
00:06:51,663 --> 00:07:00,039
Njerëzit që janë më të izoluar sesa duan të jenë
nga të tjerët, del që janë më pak të lumtur,

63
00:07:00,039 --> 00:07:09,176
shëndeti iu dobësohet më herët në moshën e mesme, funksionimi i trurit iu dobësohet më shpejt
dhe jetojnë jetë më të shkurtër sesa njerëzit që nuk janë të vetmuar.

64
00:07:09,905 --> 00:07:17,954
Dhe fatkeqësisht, fakti është se në çdo kohë, më shumë
se 1 në 5 amerikanë raportojnë se janë të vetmuar.

65
00:07:19,178 --> 00:07:23,915
E dimë se mund të ndihesh i vetmuar në turmë 
dhe mund të ndihesh i vetmuar në martesë.

66
00:07:24,496 --> 00:07:29,376
Kështu që, leksioni i dytë i madh që mësuam 
është se rëndësia nuk është vetëm tek numri i miqve që keni,

67
00:07:29,376 --> 00:07:38,359
dhe nëse jeni në lidhje të përkushtuar ose jo, 
por është tek cilësia e marrëdhënieve të ngushta.

68
00:07:38,510 --> 00:07:43,123
Rezulton që të jetosh me konflikte
është vërtet e keqe për shëndetin tonë.

69
00:07:43,123 --> 00:07:52,804
Martesat me konflikte të larta për shembull, pa dashuri, rezultojnë të jenë 
shumë të këqija për shëndetin, ndoshta më të këqija sesa divorci.

70
00:07:52,804 --> 00:07:57,630
Dhe të jetuarit me marrëdhëni të mira,
të ngrohta, është mbrojtësëse.

71
00:07:57,664 --> 00:08:03,762
Pasi i kishim ndjekur burrat tanë gjatë të tetëdhjetave të tyre,
donim të ktheheshim prapa në moshën e tyre të mesme.

72
00:08:04,122 --> 00:08:11,143
Dhe të shihnim nëse mund të parashikonim se kush 
do të kalonte të tetëdhjetat i lumtur e i shëndetshëm dhe kush jo.

73
00:08:12,113 --> 00:08:17,724
Por kur u mblodhëm, gjithçka që dinim për ta,
në moshën 50 vjeçe,

74
00:08:18,434 --> 00:08:23,044
nuk ishin nivelet e tyre të kolesterolit të moshës 
së mesme që parashikonin se si do të plakeshin.

75
00:08:23,808 --> 00:08:27,250
Por ishte tek ajo se sa të kënaqur 
ishin në marrëdhëniet e tyre.

76
00:08:27,250 --> 00:08:34,761
Personat që ishin më të kënaqur me marrëdhëniet e tyre
në moshën 50 vjeç, ishin më të shëndetshmit në moshën 80 vjeçe.

77
00:08:35,802 --> 00:08:41,933
Dhe marrëdhëniet e mira e të ngushta mesa duket 
i amortizojnë disa prej telave dhe shigjetave të plakjes.

78
00:08:42,413 --> 00:08:53,877
Burrat dhe gratë tanë më të lumtur me partnerë, në të tetëdhjetat e tyre 
raportuan se ditëve kur kishin më shumë dhimbje fizike, disponimi ishte po aq i lumtur.

79
00:08:53,877 --> 00:09:03,801
Por njerëzit që nuk ishin në marrëdhënie të lumtura, në ditët që raportonin më shumë 
dhimbje fizike, dhimbja iu zmadhohej edhe më shumë nga ana emocionale.

80
00:09:04,406 --> 00:09:11,815
Dhe leksioni i tretë i madh që mësojmë për marrëdhëniet dhe shëndetin tonë 
është që marrëdhëniet e mira nuk mbrojnë vetëm trupin tonë,

81
00:09:11,815 --> 00:09:13,770
por edhe trurin.

82
00:09:14,292 --> 00:09:23,102
Rezulton se të qenit në një lidhje të mirë 
me një person tjetër në të tetëdhjetat është mbrojtëse.

83
00:09:23,102 --> 00:09:29,230
Njerëzit që janë në lidhje që me të vërtetë mendojnë 
se mund të mbështeten te personi tjetër në raste nevoje,

84
00:09:29,230 --> 00:09:32,677
kanë kujtesë më të mprehtë 
për kohë më të gjatë.

85
00:09:32,677 --> 00:09:41,810
Dhe njerëzit në lidhje që mendojnë se me të vërtetë nuk mund të mbështeten 
tek tjetri janë ata që përjetojnë dobësim më të hershëm të kujtesës.

86
00:09:42,655 --> 00:09:46,284
Dhe ato lidhje të mira nuk do të thotë 
të jenë shtruar gjatë gjithë kohës.

87
00:09:46,284 --> 00:09:51,355
Disa nga këto çiftet që janë në të tetëdhjetat 
mund të grinden me njëri-tjetrin herë pas here.

88
00:09:51,355 --> 00:10:00,076
Por për sa kohë që ata mund të mbështeshin tek njëri-tjetri 
në të keqe, këto argumente nuk u dobësuan kujtesën e tyre.

89
00:10:01,776 --> 00:10:12,821
Pra, ky mesazh që lidhjet e mira e të ngushta janë të dobishme për shëndetin
dhe mirëqenien tonë, kjo është mençuri që është e vjetër sa malet.

90
00:10:12,821 --> 00:10:16,601
Pse është kaq e vështirë për t'u kapur 
dhe kaq e lehtë për t'u injoruar?

91
00:10:17,501 --> 00:10:19,226
Epo, jemi njerëz.

92
00:10:19,226 --> 00:10:26,786
Ajo që me të vërtetë na pëlqen është një zgjidhje çasti, diçka që mund ta marrim
që do ta bëjë jetën të mirë dhe ta mbajë në atë mënyrë.

93
00:10:27,440 --> 00:10:36,918
Lidhjet janë të vështira dhe të ndërlikuara dhe puna e vështirë
e kujdesit ndaj familjes dhe miqve nuk është seksi apo joshëse.

94
00:10:37,447 --> 00:10:40,231
Është gjithashtu e gjatë sa jeta, 
nuk mbaron kurrë.

95
00:10:40,901 --> 00:10:51,052
Personat në studimin tonë 75 vjeçar që ishin më të lumturit në pension, ishin ata që kishin punuar 
në mënyrë aktive për të zëvendësuar shokët e punës me shokë të rinj të lojërave.

96
00:10:51,732 --> 00:10:53,422
Ashtu si brezi i Mijëvjeçarëve në anketën e fundit, 
shumë nga këta burra në fillim të moshës madhore,

97
00:10:53,422 --> 00:10:55,112


98
00:10:55,112 --> 00:10:56,108


99
00:10:56,168 --> 00:10:56,728


100
00:10:56,728 --> 00:10:57,168


101
00:10:57,168 --> 00:10:57,954


102
00:10:58,071 --> 00:10:59,696


103
00:10:59,696 --> 00:11:02,579


104
00:11:02,579 --> 00:11:03,461


105
00:11:03,461 --> 00:11:05,534


106
00:11:06,585 --> 00:11:12,265


107
00:11:12,837 --> 00:11:19,498


108
00:11:20,248 --> 00:11:22,790


109
00:11:23,520 --> 00:11:30,972


110
00:11:32,520 --> 00:11:34,942


111
00:11:35,982 --> 00:11:40,925


112
00:11:42,554 --> 00:11:45,915


113
00:11:46,593 --> 00:11:48,596


114
00:11:50,125 --> 00:11:53,778


115
00:11:54,629 --> 00:12:02,171


116
00:12:04,496 --> 00:12:08,800


117
00:12:09,911 --> 00:12:15,803


118
00:12:17,262 --> 00:12:33,524


119
00:12:35,057 --> 00:12:39,857


120
00:12:40,345 --> 00:12:46,938