WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:09.679
[muzikë]

00:00:09.989 --> 00:00:13.081
[duartrokitje]

00:00:13.491 --> 00:00:16.972
Çfarë na mbanë të shëndetshëm dhe të lumtur 
teksa vazhdojmë me jetën?

00:00:17.340 --> 00:00:25.904
Nëse do të investoje në veten tënde më të mirë të së ardhmes, 
ku do ta përqëndroje kohën dhe energjinë tënde?

NOTE Paragraph

00:00:25.904 --> 00:00:33.634
Kishte një studim të fundit të Millennials që pyste 
se cilat ishin qëllimet më të rëndësishme në jetë.

00:00:34.728 --> 00:00:40.598
Mbi 80% thanë se qëllimi kryesor i jetës 
ishte të pasuroheshin.

00:00:40.942 --> 00:00:50.406
Dhe 50% nga e njëjta grupë të rinjsh thanë se një tjetër synim
kryesor i jetës ishte të bëheshin të famshëm.

00:00:52.253 --> 00:01:00.340
Vazhdimisht na është thënë të mbështetemi për të punuar, 
të shtyjmë më shumë dhe të arrijmë më shumë.

00:01:00.893 --> 00:01:06.143
Kemi fituar përshtypjen se këto janë gjërat 
që duhet të ndjekim për të pasur një jetë të mirë.

00:01:06.666 --> 00:01:16.646
Pamje të tërë jetës, të zgjedhjeve që njerëzit bëjnë dhe si funksionojnë ato zgjedhje për to, 
ato pamje janë thuajse të pamundura për t'u gjetur.

00:01:18.087 --> 00:01:24.387
Shumica e gjërave që dimë për jetën njerëzor janë 
nga njerëzit që u kërkuam të kujtojnë të kaluarën.

00:01:24.734 --> 00:01:29.012
Dhe siç e dimë, retrospektiva 
është gjithçka përveçse 20/20.

00:01:29.684 --> 00:01:32.912
Ne harrojmë pjesë të mëdha 
të asaj që na ndodh në jetë.

00:01:33.204 --> 00:01:36.233
Dhe nganjëherë kujtesa 
është krejtësisht kreative.

00:01:36.948 --> 00:01:43.941
Po sikur të mund të vëzhgonim jetë të tëra
se si shpalosen me kalimin e kohës.

00:01:43.941 --> 00:01:50.677
Po sikur të mund të studionim njerëzit 
që nga koha kur ishin adoleshentë e deri në pleqëri.

00:01:50.677 --> 00:01:53.797
Për të parë se çfarë i bën vërtet njerëzit të lumtur 
dhe i mban të shëndetshëm.

00:01:55.769 --> 00:01:56.929
Ne e bëmë ketë.

00:01:57.449 --> 00:02:04.555
Studimi i Harvardit për zhvillimin e të rriturve mund të jetë studimi 
më i gjatë i jetës së të rriturve që është bërë ndonjëherë.

00:02:05.618 --> 00:02:12.137
Për 75 vjet kemi ndjekur jetën
e 724 burrave.

00:02:13.347 --> 00:02:17.842
Vit pas viti, duke pyetur për punën e tyre,
jetën në shtëpi, shëndetin e tyre,

00:02:17.842 --> 00:02:23.684
dhe sigurisht duke pyetur gjatë gjithë rrugës,
pa e ditur se si do të dalin rrëfimet e tyre të jetës.

00:02:25.100 --> 00:02:32.765
Studimet si ky janë jashtëzakonisht të rralla. Pothuajse të gjitha projektet
e këtij lloji shpërbëhen brenda një dekade.

00:02:33.140 --> 00:02:38.780
Për shkak se shumë njerëz braktisin studimin
ose fondet për hulumtimin pakësohen.

00:02:39.074 --> 00:02:45.017
Ose studiuesit shpërqendrohen ose vdesin
dhe asnjë tjetër nuk vazhdon më tej në këtë fushë.

00:02:46.355 --> 00:02:54.045
Por përmes një kombinimi të fatit dhe këmbënguljes 
së disa brezave të studiuesve, ky studim ka mbijetuar.

00:02:54.457 --> 00:03:04.828
Rreth 60 nga 724 burrat janë akoma gjallë dhe ende 
marrin pjesë në këtë studim, shumica e të cilëve janë në të 90-tat.

00:03:05.429 --> 00:03:13.864
Tani kemi filluar të studiojmë më shumë se 2,000 fëmijë
të këtyre burrave dhe unë jam drejtori i katërt i studimit.

00:03:15.716 --> 00:03:19.662
Që nga viti 1938 kemi ndjekur 
jetën e dy grupeve të burrave.

00:03:20.002 --> 00:03:24.951
Grupi i parë filloi në studim kur ishin 
në vit të dytë në Kolegjin e Harvardit.

00:03:24.951 --> 00:03:30.324
Të gjithë mbaruan kolegjin gjatë Luftës së Dytë Botërore
e pastaj shumica shkuan për të shërbyer në luftë.

00:03:31.384 --> 00:03:37.495
Dhe grupi i dytë që ndoqëm ishte një grup djemsh 
nga lagjet më të varfëra të Bostonit.

00:03:37.495 --> 00:03:47.500
Djem që u zgjodhën për studimin veçanërisht sepse ishin nga familjet më të trazuara 
dhe më të pafavorshme në Bostonin e viteve 1930.

00:03:47.786 --> 00:03:52.389
Shumica jetonin në blloqe banesash, shumë prej tyre 
pa ujë të nxehtë dhe të ftohtë të pijshëm.

00:03:54.469 --> 00:04:01.559
Kur hynë në studim të gjithë këta adoleshentë
u intervistuan, iu bënë kontrolla mjekësore.

00:04:01.559 --> 00:04:09.810
Shkuam në shtëpitë e tyre dhe intervistuam prindërit e tyre. 
Pastaj këta adoleshentë u bënë të rritur që hynë në të gjitha sferat e jetës.

00:04:09.861 --> 00:04:15.741
U bënë punëtorë fabrike, avokatë,
muratorë dhe mjekë.

00:04:16.228 --> 00:04:18.896
Njëri u bë president i SHBA-së.

00:04:20.121 --> 00:04:24.578
Disa krijuan varshmëri ndaj alkoolit,
disa u bënë skizofren.

00:04:26.238 --> 00:04:30.151
Disa ngjitën shkallët sociale 
nga poshtë e deri në majë.

00:04:30.882 --> 00:04:33.837
Dhe disa shkuan në drejtim të kundërt.

00:04:35.677 --> 00:04:43.433
Themeluesit e këtij studimi as në ëndërr
nuk do ta kishin imagjinuar që unë do të qëndroja këtu sot,

00:04:43.433 --> 00:04:47.953
75 vite më vonë duke ju treguar 
se ky studim ende vazhdon.

00:04:49.383 --> 00:04:59.453
Çdo dy vite pacienti ynë dhe stafi i përkushtuar i kërkimit i thërret njerëzit tanë 
dhe i pyet nëse mund t'u dërgojmë edhe një grup pyetjesh në lidhje me jetën e tyre.

00:05:00.023 --> 00:05:07.774
Shumë prej burrave nga pjesa e brendshëm e Bostonit na pyesin, 
"pse vazhdoni të dëshironi të më studioni? Jeta ime thjesht nuk është aq interesante."

00:05:08.612 --> 00:05:11.333
Burrat nga Harvardit 
nuk e bëjnë kurrë atë pyetje.

00:05:11.333 --> 00:05:16.904
[të qeshura]

00:05:20.994 --> 00:05:25.978
Për të marrë fotografinë më të qartë të jetëve të tyre,
ne nuk u dërgojmë vetëm pyetësorë.

00:05:26.816 --> 00:05:33.286
I intervistojmë në dhomat e ndenjes, marrim të dhënat mjekësore
nga mjekët e tyre, iu marrim gjak.

00:05:33.286 --> 00:05:41.215
Skanojmë trurin e tyre, bisedojmë me fëmijët e tyre, i inçizojmë 
duke biseduar me gratë e tyre për shqetësimet më të thella.

00:05:41.715 --> 00:05:50.842
Dhe kur rreth një dekadë më parë më në fund i pyetëm gratë e tyre nëse do të bashkoheshin me ne
si anëtare të studimit, shumë nga gratë thanë "e dini se ka ardhur më koha".

00:05:50.842 --> 00:05:51.966
[të qeshura]

00:05:51.966 --> 00:06:02.921
Atëherë, çfarë mësuam? Cilat janë mësimet që vijnë nga dhjetëra mijëra faqe
informacionesh që kemi gjeneruar në këto jetë?

00:06:03.851 --> 00:06:09.474
Epo mësimet nuk kanë të bëjnë me pasurinë ose famën
ose të punuarit më shumë e më shumë.

00:06:10.724 --> 00:06:16.543
Mesazhi më i qartë që marrim 
nga ky studim 75 vjeçar është ky:

00:06:17.023 --> 00:06:21.936
Marrëdhëniet e mira na bëjnë më të lumtur 
dhe më të shëndetshëm, pikë

00:06:23.076 --> 00:06:26.588
Mësuam tre mësime të mëdha 
për marrëdhëniet.

00:06:26.988 --> 00:06:33.612
E para është se lidhjet shoqërore janë vërtet
të mira për ne dhe se vetmia vret.

00:06:33.612 --> 00:06:41.943
Rezultoi që njerëzit që janë më të lidhur socialisht
me familjen, miqtë, komunitetin janë më të lumtur.

00:06:41.943 --> 00:06:47.526
Janë fizikisht më të shëndetshëm dhe jetojnë më gjatë
sesa njerëzit që janë më pak të socializuar.

00:06:48.432 --> 00:06:51.663
Dhe eksperienca e vetmisë 
rezultojnë të jenë toksike.

00:06:51.663 --> 00:07:00.039
Njerëzit që janë më të izoluar sesa duan të jenë
nga të tjerët, del që janë më pak të lumtur,

00:07:00.039 --> 00:07:09.176
shëndeti iu dobësohet më herët në moshën e mesme, funksionimi i trurit iu dobësohet më shpejt
dhe jetojnë jetë më të shkurtër sesa njerëzit që nuk janë të vetmuar.

00:07:09.905 --> 00:07:17.954
Dhe fatkeqësisht, fakti është se në çdo kohë, më shumë
se 1 në 5 amerikanë raportojnë se janë të vetmuar.

00:07:19.178 --> 00:07:23.915
E dimë se mund të ndihesh i vetmuar në turmë 
dhe mund të ndihesh i vetmuar në martesë.

00:07:24.496 --> 00:07:29.376
Kështu që, leksioni i dytë i madh që mësuam 
është se rëndësia nuk është vetëm tek numri i miqve që keni,

00:07:29.376 --> 00:07:38.359
dhe nëse jeni në lidhje të përkushtuar ose jo, 
por është tek cilësia e marrëdhënieve të ngushta.

00:07:38.510 --> 00:07:43.123
Rezulton që të jetosh me konflikte
është vërtet e keqe për shëndetin tonë.

00:07:43.123 --> 00:07:52.804
Martesat me konflikte të larta për shembull, pa dashuri, rezultojnë të jenë 
shumë të këqija për shëndetin, ndoshta më të këqija sesa divorci.

00:07:52.804 --> 00:07:57.630
Dhe të jetuarit me marrëdhëni të mira,
të ngrohta, është mbrojtësëse.

00:07:57.664 --> 00:08:03.762
Pasi i kishim ndjekur burrat tanë gjatë të tetëdhjetave të tyre,
donim të ktheheshim prapa në moshën e tyre të mesme.

00:08:04.122 --> 00:08:11.143
Dhe të shihnim nëse mund të parashikonim se kush 
do të kalonte të tetëdhjetat i lumtur e i shëndetshëm dhe kush jo.

00:08:12.113 --> 00:08:17.724
Por kur u mblodhëm, gjithçka që dinim për ta,
në moshën 50 vjeçe,

00:08:18.434 --> 00:08:23.044
nuk ishin nivelet e tyre të kolesterolit të moshës 
së mesme që parashikonin se si do të plakeshin.

00:08:23.808 --> 00:08:27.250
Por ishte tek ajo se sa të kënaqur 
ishin në marrëdhëniet e tyre.

00:08:27.250 --> 00:08:34.761
Personat që ishin më të kënaqur me marrëdhëniet e tyre
në moshën 50 vjeç, ishin më të shëndetshmit në moshën 80 vjeçe.

00:08:35.802 --> 00:08:41.933
Dhe marrëdhëniet e mira e të ngushta mesa duket 
i amortizojnë disa prej telave dhe shigjetave të plakjes.

00:08:42.413 --> 00:08:53.877
Burrat dhe gratë tanë më të lumtur me partnerë, në të tetëdhjetat e tyre 
raportuan se ditëve kur kishin më shumë dhimbje fizike, disponimi ishte po aq i lumtur.

00:08:53.877 --> 00:09:03.801
Por njerëzit që nuk ishin në marrëdhënie të lumtura, në ditët që raportonin më shumë 
dhimbje fizike, dhimbja iu zmadhohej edhe më shumë nga ana emocionale.

00:09:04.406 --> 00:09:11.815
Dhe leksioni i tretë i madh që mësojmë për marrëdhëniet dhe shëndetin tonë 
është që marrëdhëniet e mira nuk mbrojnë vetëm trupin tonë,

00:09:11.815 --> 00:09:13.770
por edhe trurin.

00:09:14.292 --> 00:09:23.102
Rezulton se të qenit në një lidhje të mirë 
me një person tjetër në të tetëdhjetat është mbrojtëse.

00:09:23.102 --> 00:09:29.230
Njerëzit që janë në lidhje që me të vërtetë mendojnë 
se mund të mbështeten te personi tjetër në raste nevoje,

00:09:29.230 --> 00:09:32.677
kanë kujtesë më të mprehtë 
për kohë më të gjatë.

00:09:32.677 --> 00:09:41.810
Dhe njerëzit në lidhje që mendojnë se me të vërtetë nuk mund të mbështeten 
tek tjetri janë ata që përjetojnë dobësim më të hershëm të kujtesës.

00:09:42.655 --> 00:09:46.284
Dhe ato lidhje të mira nuk do të thotë 
të jenë shtruar gjatë gjithë kohës.

00:09:46.284 --> 00:09:51.355
Disa nga këto çiftet që janë në të tetëdhjetat 
mund të grinden me njëri-tjetrin herë pas here.

00:09:51.355 --> 00:10:00.076
Por për sa kohë që ata mund të mbështeshin tek njëri-tjetri 
në të keqe, këto argumente nuk u dobësuan kujtesën e tyre.

00:10:01.206 --> 00:10:01.696
Pra, ky mesazh që lidhjet e mira e të ngushta janë të mira për shëndetin dhe mirëqenien tonë, kjo është mençuri që është e vjetër sa malet.

00:10:01.916 --> 00:10:02.406


00:10:02.406 --> 00:10:02.988


00:10:02.988 --> 00:10:03.498


00:10:03.498 --> 00:10:04.076


00:10:04.176 --> 00:10:04.720


00:10:04.720 --> 00:10:07.571


00:10:07.571 --> 00:10:12.364


00:10:13.432 --> 00:10:16.393


00:10:17.885 --> 00:10:19.265


00:10:19.545 --> 00:10:26.359


00:10:27.825 --> 00:10:36.521


00:10:37.585 --> 00:10:40.220


00:10:40.969 --> 00:10:50.862


00:10:52.031 --> 00:10:57.913


00:10:58.541 --> 00:11:05.534


00:11:06.585 --> 00:11:12.265


00:11:12.837 --> 00:11:19.498


00:11:20.248 --> 00:11:22.790


00:11:23.520 --> 00:11:30.972


00:11:32.520 --> 00:11:34.942


00:11:35.982 --> 00:11:40.925


00:11:42.554 --> 00:11:45.915


00:11:46.593 --> 00:11:48.596


00:11:50.125 --> 00:11:53.778


00:11:54.629 --> 00:12:02.171


00:12:04.496 --> 00:12:08.800


00:12:09.911 --> 00:12:15.803


00:12:17.262 --> 00:12:33.524


00:12:35.057 --> 00:12:39.857


00:12:40.345 --> 00:12:46.938