1
00:00:02,000 --> 00:00:04,000
Ik wil mijn lezing vandaag beginnen met twee vaststellingen

2
00:00:04,000 --> 00:00:06,000
over de menselijke soort.

3
00:00:06,000 --> 00:00:09,000
De eerste lijkt vanzelfsprekend,

4
00:00:09,000 --> 00:00:11,000
namelijk dat onze soort, Homo sapiens,

5
00:00:11,000 --> 00:00:13,000
vreselijk slim is -

6
00:00:13,000 --> 00:00:15,000
belachelijk slim als je wil -

7
00:00:15,000 --> 00:00:17,000
alsof jullie allemaal dingen kunnen doen

8
00:00:17,000 --> 00:00:20,000
waar geen andere soorten toe in staat zijn.

9
00:00:20,000 --> 00:00:22,000
Dat blijkt

10
00:00:22,000 --> 00:00:24,000
op allerlei manieren.

11
00:00:24,000 --> 00:00:27,000
Daarnaast zijn we ook een zeer ijdele soort.

12
00:00:27,000 --> 00:00:30,000
We wijzen daar ook graag op.

13
00:00:30,000 --> 00:00:32,000
Elke wijze

14
00:00:32,000 --> 00:00:34,000
van Shakespeare tot Stephen Colbert

15
00:00:34,000 --> 00:00:36,000
laat ons weten dat we edel zijn

16
00:00:36,000 --> 00:00:38,000
door de rede, onbeperkt in mogelijkheden

17
00:00:38,000 --> 00:00:40,000
en ontzagwekkender dan wat dan ook op deze planeet

18
00:00:40,000 --> 00:00:43,000
als het aankomt op het cerebrale.

19
00:00:43,000 --> 00:00:45,000
Maar er is nog een tweede vaststelling over de menselijke soort

20
00:00:45,000 --> 00:00:47,000
waar ik het even over wil hebben,

21
00:00:47,000 --> 00:00:49,000
en dat is dat we

22
00:00:49,000 --> 00:00:52,000
hoe buitengewoon slim we ook zijn

23
00:00:52,000 --> 00:00:55,000
we ook ongelooflijk, ongelooflijk dom kunnen zijn

24
00:00:55,000 --> 00:00:58,000
als het gaat om een aantal aspecten van onze besluitvorming.

25
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
Nu zie ik hier heel wat zenuwachtig gegrijns.

26
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
Maak je geen zorgen, ik ga niemand naar voren halen

27
00:01:02,000 --> 00:01:04,000
om zijn fouten te etaleren.

28
00:01:04,000 --> 00:01:06,000
Net in de laatste twee jaar zien we

29
00:01:06,000 --> 00:01:09,000
ongekende voorbeelden van menselijke onmacht.

30
00:01:09,000 --> 00:01:12,000
We hebben gezien hoe ons unieke instrumentarium

31
00:01:12,000 --> 00:01:14,000
om grondstoffen aan ons milieu te onttrekken

32
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
ons op een verschrikkelijke manier in de steek heeft gelaten.

33
00:01:16,000 --> 00:01:18,000
We hebben gezien hoe onze unieke financiële markten -

34
00:01:18,000 --> 00:01:21,000
die verondersteld werden onfeilbaar te zijn -

35
00:01:21,000 --> 00:01:23,000
voor onze ogen in elkaar stortten.

36
00:01:23,000 --> 00:01:25,000
Maar geen van beide gènante voorbeelden

37
00:01:25,000 --> 00:01:28,000
benadrukken het meest beschamende

38
00:01:28,000 --> 00:01:30,000
over de fouten die mensen maken,

39
00:01:30,000 --> 00:01:33,000
en dat is dat we graag denken dat de fouten die we maken

40
00:01:33,000 --> 00:01:35,000
in feite alleen het resultaat zijn van een paar rotte appels

41
00:01:35,000 --> 00:01:38,000
of een van paar stom toevallige, foute beslissingen.

42
00:01:38,000 --> 00:01:41,000
Maar wat sociale wetenschappers leren

43
00:01:41,000 --> 00:01:44,000
is dat de meesten van ons in bepaalde omstandigheden,

44
00:01:44,000 --> 00:01:47,000
zeer specifieke fouten gaan maken.

45
00:01:47,000 --> 00:01:49,000
Die fouten zijn voorspelbaar.

46
00:01:49,000 --> 00:01:51,000
We maken ze steeds weer opnieuw.

47
00:01:51,000 --> 00:01:53,000
En ze zijn in feite immuun voor hopen bewijsmateriaal.

48
00:01:53,000 --> 00:01:55,000
Als we negatieve feedback krijgen,

49
00:01:55,000 --> 00:01:58,000
hebben we nog steeds in dezelfde context,

50
00:01:58,000 --> 00:02:00,000
de neiging om dezelfde fouten te maken.

51
00:02:00,000 --> 00:02:02,000
Dat is voor mij, als onderzoeker

52
00:02:02,000 --> 00:02:04,000
van de menselijke natuur echt onbegrijpelijk.

53
00:02:04,000 --> 00:02:06,000
Waar ik het meest nieuwsgierig naar ben is

54
00:02:06,000 --> 00:02:09,000
hoe een soort, die zo slim is als wij,

55
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
in staat is om dit soort beslissingsfouten

56
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
steeds weer opnieuw te maken?

57
00:02:13,000 --> 00:02:16,000
Waarom kunnen wij als de slimsten dit niet uitvissen?

58
00:02:16,000 --> 00:02:19,000
Waar komen die fouten eigenlijk vandaan?

59
00:02:19,000 --> 00:02:22,000
En hier zie ik enkele mogelijkheden.

60
00:02:22,000 --> 00:02:25,000
Een mogelijkheid is dat het niet echt onze schuld is.

61
00:02:25,000 --> 00:02:27,000
Omdat we een slimme soort zijn,

62
00:02:27,000 --> 00:02:29,000
zijn we in staat allerlei

63
00:02:29,000 --> 00:02:31,000
super, super ingewikkelde omgevingen te creëren,

64
00:02:31,000 --> 00:02:34,000
soms te ingewikkeld om ze nog werkelijk te begrijpen,

65
00:02:34,000 --> 00:02:36,000
ook al hebben we ze zelf gecreëerd.

66
00:02:36,000 --> 00:02:38,000
Wij creëren hypercomplexe financiële markten.

67
00:02:38,000 --> 00:02:41,000
Wij creëren te ingewikkelde hypotheekvoorwaarden.

68
00:02:41,000 --> 00:02:44,000
In situaties waar we niet mee kunnen omgaan,

69
00:02:44,000 --> 00:02:46,000
is het logisch dat we

70
00:02:46,000 --> 00:02:48,000
er soms een puinhoop van maken.

71
00:02:48,000 --> 00:02:50,000
In dat geval zou er een simpele oplossing

72
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
zijn voor het probleem van menselijke fouten.

73
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
Wij hoeven alleen uit te zoeken

74
00:02:54,000 --> 00:02:56,000
met welke technologieën we niet kunnen omgaan,

75
00:02:56,000 --> 00:02:58,000
welke soorten situaties onbeheersbaar zijn -

76
00:02:58,000 --> 00:03:00,000
ons daarvan ontdoen en de zaken beter ontwerpen,

77
00:03:00,000 --> 00:03:02,000
om de edele soort te zijn

78
00:03:02,000 --> 00:03:04,000
waarop wij ons laten voorstaan.

79
00:03:04,000 --> 00:03:07,000
Maar er is nog een verontrustender mogelijkheid.

80
00:03:07,000 --> 00:03:10,000
Misschien is het niet onze omgeving die in de knoop zit.

81
00:03:10,000 --> 00:03:13,000
maar zijn we zelf slecht ontworpen.

82
00:03:13,000 --> 00:03:15,000
Dat is een hint die ik heb gekregen

83
00:03:15,000 --> 00:03:18,000
door te kijken naar wat sociale wetenschappers hebben geleerd over menselijke fouten.

84
00:03:18,000 --> 00:03:21,000
En wat we zien is dat mensen de neiging hebben om dezelfde fouten

85
00:03:21,000 --> 00:03:24,000
steeds weer opnieuw te begaan.

86
00:03:24,000 --> 00:03:26,000
Het lijkt alsof we werden ontworpen

87
00:03:26,000 --> 00:03:28,000
om bepaalde fouten te maken.

88
00:03:28,000 --> 00:03:31,000
Dit is een mogelijkheid waar ik me een klein beetje meer zorgen over maak,

89
00:03:31,000 --> 00:03:33,000
omdat, als wij in de knoop liggen,

90
00:03:33,000 --> 00:03:35,000
het niet echt duidelijk is hoe we daar verder mee moeten omgaan.

91
00:03:35,000 --> 00:03:38,000
We zouden gewoon het feit dat we makkelijk fouten maken kunnen accepteren

92
00:03:38,000 --> 00:03:40,000
en proberen om de dingen daarnaar te ontwerpen.

93
00:03:40,000 --> 00:03:43,000
Dat is de vraag waarop wij een antwoord wilden krijgen.

94
00:03:43,000 --> 00:03:46,000
Hoe kunnen we het verschil zien tussen mogelijkheid 1 en mogelijkheid 2?

95
00:03:46,000 --> 00:03:48,000
Wat we nodig hebben is een populatie

96
00:03:48,000 --> 00:03:50,000
die slim is, veel besluiten kan nemen,

97
00:03:50,000 --> 00:03:52,000
maar geen toegang heeft tot onze systemen,

98
00:03:52,000 --> 00:03:54,000
die ons kunnen verwarren -

99
00:03:54,000 --> 00:03:56,000
geen menselijke technologie, menselijke cultuur,

100
00:03:56,000 --> 00:03:58,000
misschien zelfs niet de menselijke taal.

101
00:03:58,000 --> 00:04:00,000
En daarom wendden we ons tot deze jongens hier.

102
00:04:00,000 --> 00:04:03,000
Dit is een van de jongens waar ik mee werk. Het is een bruin kapucijnaapje.

103
00:04:03,000 --> 00:04:05,000
Het zijn Nieuwe Wereld primaten,

104
00:04:05,000 --> 00:04:07,000
wat betekent dat ze ongeveer 35 miljoen

105
00:04:07,000 --> 00:04:09,000
jaar geleden van de menselijke tak zijn afgebroken.

106
00:04:09,000 --> 00:04:11,000
Dat betekent dat jouw groot-, groot-, groot-, groot-, groot-, groot-, groot-,

107
00:04:11,000 --> 00:04:13,000
met ongeveer vijf miljoen "groten" -

108
00:04:13,000 --> 00:04:15,000
grootmoeder waarschijnlijk ook de groot-, groot-, groot-,

109
00:04:15,000 --> 00:04:17,000
grootmoeder, met ongeveer vijf miljoen "groten",

110
00:04:17,000 --> 00:04:19,000
was van Holly hier.

111
00:04:19,000 --> 00:04:22,000
Dus weet, voor jouw comfort, deze jongen is een heel ver,

112
00:04:22,000 --> 00:04:24,000
weliswaar evolutionair, familielid.

113
00:04:24,000 --> 00:04:26,000
Het goede nieuws over Holly is echter dat

114
00:04:26,000 --> 00:04:29,000
zij niet over dezelfde technologieën als wij beschikt.

115
00:04:29,000 --> 00:04:32,000
Ze is een slim, perfect aangepast schepsel, ook een primaat,

116
00:04:32,000 --> 00:04:34,000
maar mist alles waarvan we verwachten dat het ons verknoeit.

117
00:04:34,000 --> 00:04:36,000
Dus is zij het perfecte onderzoeksobject.

118
00:04:36,000 --> 00:04:39,000
Wat als we Holly in dezelfde context als mensen plaatsen?

119
00:04:39,000 --> 00:04:41,000
Maakt ze dan dezelfde fouten?

120
00:04:41,000 --> 00:04:43,000
En leert ze er niet van? En zo verder.

121
00:04:43,000 --> 00:04:45,000
En dus dit is wat we besloten te doen.

122
00:04:45,000 --> 00:04:47,000
Mijn studenten en ik zijn daar een paar jaar geleden zeer enthousiast over geraakt.

123
00:04:47,000 --> 00:04:49,000
Wij zeiden, oke, laten we Holly eens wat problemen voorschotelen,

124
00:04:49,000 --> 00:04:51,000
en kijken of ze de boel ook verknoeit.

125
00:04:51,000 --> 00:04:54,000
Het eerste probleem is alleen waar te beginnen?

126
00:04:54,000 --> 00:04:56,000
Want, weet je, het is wel knap voor ons, maar niet zo goed voor de mens.

127
00:04:56,000 --> 00:04:58,000
Wij maken fouten in allerlei omstandigheden.

128
00:04:58,000 --> 00:05:00,000
Waarmee moeten we nu eigenlijk beginnen?

129
00:05:00,000 --> 00:05:03,000
En omdat we met dit werk begonnen rond de tijd van de financiële crisis,

130
00:05:03,000 --> 00:05:05,000
rond de tijd dat de eerste inbeslagnames in het nieuws opdoken,

131
00:05:05,000 --> 00:05:07,000
zeiden we, hhmm, misschien moeten we

132
00:05:07,000 --> 00:05:09,000
toch maar van start gaan in het financiële domein.

133
00:05:09,000 --> 00:05:12,000
Misschien dat we moeten kijken naar de economische beslissingen van apen

134
00:05:12,000 --> 00:05:15,000
en proberen te zien of ze dezelfde domme dingen doen als wij.

135
00:05:15,000 --> 00:05:17,000
Daar stuitten we op een tweede probleem -

136
00:05:17,000 --> 00:05:19,000
wat methodologischer van aard -

137
00:05:19,000 --> 00:05:21,000
en dat is dat, misschien weten jullie dat niet,

138
00:05:21,000 --> 00:05:24,000
apen geen geld gebruiken. Ik weet het, je bent ze nog niet tegengekomen.

139
00:05:24,000 --> 00:05:26,000
Daarom staan ze niet in de rij achter je

140
00:05:26,000 --> 00:05:29,000
in de supermarkt - daar houden ze zich niet mee bezig.

141
00:05:29,000 --> 00:05:32,000
Daar werden we dus met een probleempje geconfronteerd.

142
00:05:32,000 --> 00:05:34,000
Hoe gaan we apen vragen hoe ze met geld omgaan

143
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
als ze het niet werkelijk gebruiken?

144
00:05:36,000 --> 00:05:38,000
Nou, daar moesten we ons maar bij neerleggen

145
00:05:38,000 --> 00:05:40,000
en de apen leren hoe met geld om te gaan.

146
00:05:40,000 --> 00:05:42,000
Dat is nu net wat we deden.

147
00:05:42,000 --> 00:05:45,000
Waar u hier naar kijkt is het eerste voorbeeld

148
00:05:45,000 --> 00:05:47,000
van niet-menselijke valuta.

149
00:05:47,000 --> 00:05:49,000
Niet erg creatief

150
00:05:49,000 --> 00:05:51,000
hebben we het maar een token genoemd.

151
00:05:51,000 --> 00:05:54,000
Met deze munteenheid hebben we in Yale onze apen geleerd

152
00:05:54,000 --> 00:05:56,000
om mensen

153
00:05:56,000 --> 00:05:59,000
te betalen voor voedsel.

154
00:05:59,000 --> 00:06:01,000
Veel heeft het niet om het lijf.

155
00:06:01,000 --> 00:06:03,000
Het is ook maar een stukje metaal.

156
00:06:03,000 --> 00:06:06,000
Zoals je wel eens meebrengt van een reis.

157
00:06:06,000 --> 00:06:08,000
Eenmaal thuis heb je er niks meer aan.

158
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
Eerst vonden de apen er ook niks aan

159
00:06:10,000 --> 00:06:12,000
tot ze beseften wat ze ermee konden doen.

160
00:06:12,000 --> 00:06:14,000
Toen we ze voor het eerst aan hen gaven,

161
00:06:14,000 --> 00:06:16,000
pakten ze ze op om ze te bekijken.

162
00:06:16,000 --> 00:06:18,000
Als een soort rare dingen.

163
00:06:18,000 --> 00:06:20,000
Maar al zeer snel leerden de apen

164
00:06:20,000 --> 00:06:22,000
dat zij deze tokens voor voedsel konden ruilen

165
00:06:22,000 --> 00:06:25,000
met verschillende mensen in het lab.

166
00:06:25,000 --> 00:06:27,000
Dat zie je hier een van onze apen, Mayday, doen.

167
00:06:27,000 --> 00:06:30,000
Op A en B zie je ze er een beetje nieuwsgierig

168
00:06:30,000 --> 00:06:32,000
naar kijken.

169
00:06:32,000 --> 00:06:34,000
En hier de wachtende hand van een menselijke experimentator,

170
00:06:34,000 --> 00:06:37,000
en Mayday heeft snel door dat die mens dat wil hebben.

171
00:06:37,000 --> 00:06:39,000
Geeft het af en krijgt dan wat te eten.

172
00:06:39,000 --> 00:06:41,000
Niet alleen Mayday, al onze apen worden goed

173
00:06:41,000 --> 00:06:43,000
in de handel van tokens met een menselijke verkoper.

174
00:06:43,000 --> 00:06:45,000
Hier een korte video van hoe dit in zijn werk gaat.

175
00:06:45,000 --> 00:06:48,000
Hier is Mayday. Ze gaat een token ruilen voor wat eten

176
00:06:48,000 --> 00:06:51,000
en wacht gelukkig op haar eten.

177
00:06:51,000 --> 00:06:53,000
Hier is Felix, denk ik. Hij is onze alpha mannetje, een grote kerel.

178
00:06:53,000 --> 00:06:56,000
Maar ook hij wacht geduldig, krijgt zijn eten en vertrekt.

179
00:06:56,000 --> 00:06:58,000
De apen worden daar echt goed in.

180
00:06:58,000 --> 00:07:01,000
Verrassend goed in na een korte training.

181
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
Wij deden niet meer dan ze dit zelf te laten bedenken.

182
00:07:03,000 --> 00:07:05,000
De vraag is: is dit zoiets als menselijk geld?

183
00:07:05,000 --> 00:07:07,000
Is dit wel een markt,

184
00:07:07,000 --> 00:07:09,000
of gaat het gewoon om een truc van een rare psycholoog

185
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
om apen iets te laten doen,

186
00:07:11,000 --> 00:07:13,000
om er slim uit te zien zonder echt slim te zijn?

187
00:07:13,000 --> 00:07:16,000
En dus we zeiden, nou ja, wat zouden apen spontaan doen

188
00:07:16,000 --> 00:07:19,000
als dit echt hun munt zou zijn, indien zij het werkelijk als geld gebruikten?

189
00:07:19,000 --> 00:07:21,000
Goed, je zou je kunnen voorstellen dat ze

190
00:07:21,000 --> 00:07:23,000
ook allerlei slimme dingen zouden doen

191
00:07:23,000 --> 00:07:26,000
die mensen ook doen wanneer ze beginnen met het uitwisselen van geld.

192
00:07:26,000 --> 00:07:29,000
Misschien kon je ze interesse laten krijgen in de prijs,

193
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
of ze aandacht laten besteden aan hoeveel ze kopen -

194
00:07:31,000 --> 00:07:34,000
of ze laten bijhouden wat ze aan apengeld uitgeven.

195
00:07:34,000 --> 00:07:36,000
Doen de apen zoiets?

196
00:07:36,000 --> 00:07:39,000
En zo is onze apenmarkt geboren.

197
00:07:39,000 --> 00:07:41,000
De manier waarop die werkt is dat

198
00:07:41,000 --> 00:07:44,000
onze apen normaal leven in een soort grote sociale dierentuin.

199
00:07:44,000 --> 00:07:46,000
Wanneer ze zin krijgen in wat lekkers,

200
00:07:46,000 --> 00:07:48,000
lieten we hen naar

201
00:07:48,000 --> 00:07:50,000
een iets kleinere ruimte gaan, hun markt.

202
00:07:50,000 --> 00:07:52,000
Bij het betreden van de markt -

203
00:07:52,000 --> 00:07:54,000
eigenlijk een veel leukere markt dan onze menselijke markten

204
00:07:54,000 --> 00:07:57,000
omdat ze bij de deur van de markt

205
00:07:57,000 --> 00:07:59,000
een grote beurs vol tokens kregen

206
00:07:59,000 --> 00:08:01,000
zodat ze de tokens

207
00:08:01,000 --> 00:08:03,000
met een van deze twee jongens hier konden ruilen -

208
00:08:03,000 --> 00:08:05,000
twee verschillende menselijke verkopers

209
00:08:05,000 --> 00:08:07,000
van wie ze de spullen konden kopen.

210
00:08:07,000 --> 00:08:09,000
De verkopers waren studenten van mijn lab.

211
00:08:09,000 --> 00:08:11,000
Ze kleedden zich anders, ze waren verschillende mensen.

212
00:08:11,000 --> 00:08:14,000
En na verloop van tijd deden ze in principe hetzelfde

213
00:08:14,000 --> 00:08:16,000
zodat de apen konden leren,

214
00:08:16,000 --> 00:08:19,000
wie wat verkocht tegen welke prijs - wie betrouwbaar was, wie niet, en zo verder.

215
00:08:19,000 --> 00:08:21,000
En je kunt hier zien dat elk van de experimentatoren

216
00:08:21,000 --> 00:08:24,000
een klein, geel etensbakje vasthoudt.

217
00:08:24,000 --> 00:08:26,000
Dat is wat de aap krijgt voor één token.

218
00:08:26,000 --> 00:08:28,000
Dus alles kost één token,

219
00:08:28,000 --> 00:08:30,000
maar zoals je kunt zien, soms krijg je niet alijd hetzelfde voor één token,

220
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
soms meer druiven, soms minder.

221
00:08:32,000 --> 00:08:35,000
Op deze video kan je dat zien.

222
00:08:35,000 --> 00:08:38,000
Vanop de ooghoogte van een aap die wat kleiner is dan wij.

223
00:08:38,000 --> 00:08:40,000
Hier is Honey.

224
00:08:40,000 --> 00:08:42,000
Ze wacht een beetje ongeduldig op het opengaan van de markt.

225
00:08:42,000 --> 00:08:45,000
Plots gaat de markt open. Hier is haar keuze: én druif of twee druiven.

226
00:08:45,000 --> 00:08:47,000
U kunt zien dat Honey, als zeer goede markt-econoom,

227
00:08:47,000 --> 00:08:50,000
naar de man gaat die meer geeft.

228
00:08:50,000 --> 00:08:52,000
Ze zou onze financiële adviseurs een paar dingen kunnen leren.

229
00:08:52,000 --> 00:08:54,000
Niet alleen Honey, maar grootste deel

230
00:08:54,000 --> 00:08:57,000
van de apen gingen naar de jongens die meer aanboden.

231
00:08:57,000 --> 00:08:59,000
Het merendeel van de apen ging naar de jongens met het beste voedsel.

232
00:08:59,000 --> 00:09:02,000
Toen wij koopjes aanboden, zagen we dat de apen daar aandacht voor hadden.

233
00:09:02,000 --> 00:09:05,000
Ze geven echt om hun de waarde van hun apengeld.

234
00:09:05,000 --> 00:09:08,000
Des te verrassender was dat toen we samenwerkten met economen

235
00:09:08,000 --> 00:09:11,000
om te kijken naar de apengegevens met behulp van economische instrumenten.

236
00:09:11,000 --> 00:09:14,000
Ze komen overeen, niet alleen kwalitatief,

237
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
maar ook kwantitatief, met wat we

238
00:09:16,000 --> 00:09:18,000
mensen zien doen op een echte markt.

239
00:09:18,000 --> 00:09:20,000
Zozeer zelfs dat, indien je naar de apendata keek,

240
00:09:20,000 --> 00:09:23,000
je kon niet zeggen of ze van een aap of van een mens kwamen.

241
00:09:23,000 --> 00:09:25,000
Dus konden we zeggen

242
00:09:25,000 --> 00:09:27,000
dat we,

243
00:09:27,000 --> 00:09:29,000
althans voor de apen en ons,

244
00:09:29,000 --> 00:09:31,000
een echte financiële munt hadden ingevoerd.

245
00:09:31,000 --> 00:09:34,000
De vraag is nu: gaan de apen nu ook alles verpesten net zoals wij?

246
00:09:34,000 --> 00:09:37,000
Nou, we zagen al vlug een paar voorvallen die daarop konden wijzen.

247
00:09:37,000 --> 00:09:39,000
Wat we nooit hebben gezien bij de apen

248
00:09:39,000 --> 00:09:41,000
was enig bewijs van sparen -

249
00:09:41,000 --> 00:09:43,000
zoals wij dat doen..

250
00:09:43,000 --> 00:09:45,000
Op de markt gekomen, gaven de apen hun hele budget uit

251
00:09:45,000 --> 00:09:47,000
en gingen dan terug naar de anderen.

252
00:09:47,000 --> 00:09:49,000
Wat we ook zagen is,

253
00:09:49,000 --> 00:09:51,000
beschamend genoeg,

254
00:09:51,000 --> 00:09:53,000
spontaan bewijs van diefstal.

255
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
De apen pikten de tokens bij elke gelegenheid -

256
00:09:56,000 --> 00:09:58,000
van elkaar, vaak van ons -

257
00:09:58,000 --> 00:10:00,000
dingen die we niet wilden uitlokken,

258
00:10:00,000 --> 00:10:02,000
maar die we spontaan zagen gebeuren.

259
00:10:02,000 --> 00:10:04,000
Dus zeiden we: dit ziet er slecht uit.

260
00:10:04,000 --> 00:10:06,000
Zien we nu de apen

261
00:10:06,000 --> 00:10:09,000
precies dezelfde domme dingen doen als mensen?

262
00:10:09,000 --> 00:10:11,000
Een mogelijkheid was om

263
00:10:11,000 --> 00:10:13,000
het aapfinanciële systeem te laten uitspelen,

264
00:10:13,000 --> 00:10:15,000
en te kijken of ze na een paar jaar in de problemen zouden geraken.

265
00:10:15,000 --> 00:10:17,000
Daarvoor waren we een beetje te ongeduldig dus wilden

266
00:10:17,000 --> 00:10:19,000
we de zaken een beetje versnellen.

267
00:10:19,000 --> 00:10:21,000
We begonnen met de apen

268
00:10:21,000 --> 00:10:23,000
dezelfde soort problemen voor te schotelen

269
00:10:23,000 --> 00:10:25,000
waarbij mensen de neiging hebben om in de fout te gaan

270
00:10:25,000 --> 00:10:27,000
bij sommige economische uitdagingen,

271
00:10:27,000 --> 00:10:29,000
of economische experimenten.

272
00:10:29,000 --> 00:10:32,000
En omdat de beste manier om dat na te gaan

273
00:10:32,000 --> 00:10:34,000
het zelf ondervinden is,

274
00:10:34,000 --> 00:10:36,000
ga ik jullie nu aan een kort experiment onderwerpen

275
00:10:36,000 --> 00:10:38,000
waarbij je je eigen financiële intuïtie in actie kan zien.

276
00:10:38,000 --> 00:10:40,000
Stel dat ik nu

277
00:10:40,000 --> 00:10:42,000
aan ieder van jullie

278
00:10:42,000 --> 00:10:45,000
1000 dollar geef - 10 nieuwe honderd dollar biljetten.

279
00:10:45,000 --> 00:10:47,000
Pak ze aan, steek ze in je portemonnee

280
00:10:47,000 --> 00:10:49,000
en denk even na wat je ermee gaat doen.

281
00:10:49,000 --> 00:10:51,000
Omdat het geld nu van jou is, kan je kopen wat je wil,

282
00:10:51,000 --> 00:10:53,000
het weggeven, het sparen, enzovoort.

283
00:10:53,000 --> 00:10:56,000
OK, maar je krijgt een kans op wat meer geld.

284
00:10:56,000 --> 00:10:59,000
Of je kan wat riskeren, en in dat geval

285
00:10:59,000 --> 00:11:01,000
gooi ik een zo'n apentoken op.

286
00:11:01,000 --> 00:11:03,000
Kop en dan krijg je nog eens duizend dollar.

287
00:11:03,000 --> 00:11:05,000
Bij munt krijg je niets.

288
00:11:05,000 --> 00:11:08,000
Je hebt een kans om meer te krijgen, maar het is erg riskant.

289
00:11:08,000 --> 00:11:11,000
Je andere optie is een je veiliger. Je krijgt zeker wat geld.

290
00:11:11,000 --> 00:11:13,000
Ik geef je dan 500 dollar.

291
00:11:13,000 --> 00:11:16,000
Je doet ermee wat je wil.

292
00:11:16,000 --> 00:11:18,000
Wat zegt je intuïtie hier?

293
00:11:18,000 --> 00:11:21,000
De meeste mensen kiezen voor de veilige optie.

294
00:11:21,000 --> 00:11:24,000
De meeste mensen kiezen voor de zekere 1500 dollar.

295
00:11:24,000 --> 00:11:26,000
Dit lijkt me een goede gok. Ik kies voor het zekere.

296
00:11:26,000 --> 00:11:28,000
Wat niet zo irrationeel lijkt.

297
00:11:28,000 --> 00:11:30,000
Mensen zijn een beetje risicomijdend. Dus wat?

298
00:11:30,000 --> 00:11:32,000
Nou, de "dus wat?" komt wanneer je begint na te denken

299
00:11:32,000 --> 00:11:34,000
over hetzelfde probleem

300
00:11:34,000 --> 00:11:36,000
maar net een beetje anders opgezet.

301
00:11:36,000 --> 00:11:38,000
Stel je voor dat ik ieder van u

302
00:11:38,000 --> 00:11:41,000
2000 dollar zou geven - 20 mooie honderd dollarbiljetten.

303
00:11:41,000 --> 00:11:43,000
Nu kan je twee keer zoveel dingen kopen als de eerste keer.

304
00:11:43,000 --> 00:11:45,000
Denk na over hoe het aanvoelt in je portemonnee.

305
00:11:45,000 --> 00:11:47,000
En stel nu dat ik je een andere keuze laat maken.

306
00:11:47,000 --> 00:11:49,000
Maar deze keer is het een beetje lastiger.

307
00:11:49,000 --> 00:11:52,000
Je moet beslissen hoe je geld gaat verliezen,

308
00:11:52,000 --> 00:11:54,000
maar je gaat dezelfde keuze krijgen.

309
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
Je kan kiezen tussen een riskant verlies -

310
00:11:56,000 --> 00:11:59,000
ik gooi een muntstuk op. Kop en je bent het hele bedrag kwijt.

311
00:11:59,000 --> 00:12:02,000
Munt en je verliest niets, je mag alles houden -

312
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
of je kan op veilig spelen, wat betekent dat je me

313
00:12:05,000 --> 00:12:08,000
500 dollar moet teruggeven.

314
00:12:08,000 --> 00:12:11,000
En nu zie ik hier heel wat gefronste wenkbrauwen.

315
00:12:11,000 --> 00:12:13,000
Dus misschien heb je dezelfde intuïtie

316
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
als onze proefpersonen,

317
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
en die in dit geval

318
00:12:17,000 --> 00:12:19,000
niet op veilig te speelden.

319
00:12:19,000 --> 00:12:21,000
De meesten neigen naar het riskante..

320
00:12:21,000 --> 00:12:24,000
Dit is irrationeel omdat het in beide situaties

321
00:12:24,000 --> 00:12:26,000
om dezelfde keuze gaat.

322
00:12:26,000 --> 00:12:29,000
Het is of een 50/50 kans op 1000 of 2000

323
00:12:29,000 --> 00:12:31,000
of 1500 dollar met zekerheid.

324
00:12:31,000 --> 00:12:34,000
Maar menselijke intuïtie over hoeveel risico te nemen

325
00:12:34,000 --> 00:12:36,000
hangt af van de uitgangssituatie.

326
00:12:36,000 --> 00:12:38,000
Waardoor?

327
00:12:38,000 --> 00:12:40,000
Nou, dit komt doordat we met ten minste

328
00:12:40,000 --> 00:12:43,000
twee psychologische vooroordelen zijn behept.

329
00:12:43,000 --> 00:12:46,000
Een daarvan is dat we niet goed zijn om te denken in absolute termen.

330
00:12:46,000 --> 00:12:48,000
Je moet het echt uitcijferen.

331
00:12:48,000 --> 00:12:50,000
Een optie is 1000 of 2000 dollar;

332
00:12:50,000 --> 00:12:52,000
de andere 1500 dollar.

333
00:12:52,000 --> 00:12:55,000
Daarentegen zijn we goed in het denken in relatieve termen

334
00:12:55,000 --> 00:12:58,000
als je voor de keuze staat.

335
00:12:58,000 --> 00:13:01,000
We denken : "Oh, ik ga meer krijgen," of "Oh, ik ga minder krijgen."

336
00:13:01,000 --> 00:13:03,000
Dit is allemaal goed en wel, behalve dat

337
00:13:03,000 --> 00:13:05,000
veranderingen in verschillende richtingen

338
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
daadwerkelijk onze keuzes beïnvloeden

339
00:13:07,000 --> 00:13:09,000
over wat goed of niet goed is.

340
00:13:09,000 --> 00:13:11,000
En dit leidt tot onze tweede neiging, die

341
00:13:11,000 --> 00:13:13,000
economen 'afkeer van verlies' noemen.

342
00:13:13,000 --> 00:13:16,000
Het idee is dat we het echt haten om in het rood gaan.

343
00:13:16,000 --> 00:13:18,000
We hebben er echt een hekel aan om wat geld te verliezen.

344
00:13:18,000 --> 00:13:20,000
En dit betekent dat we soms onze keuzes

345
00:13:20,000 --> 00:13:22,000
aanpassen om dit te voorkomen.

346
00:13:22,000 --> 00:13:24,000
Wat je zag in dat laatste scenario is dat

347
00:13:24,000 --> 00:13:26,000
mensen riskant gedrag gaan vertonen

348
00:13:26,000 --> 00:13:29,000
omdat ze gaan voor de kleine kans om geen verlies te lijden.

349
00:13:29,000 --> 00:13:31,000
Dat betekent dat wanneer we denken een risico te nemen -

350
00:13:31,000 --> 00:13:33,000
of liever gezegd, aan een mogelijk verlies,

351
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
we meer geneigd zijn tot risico's,

352
00:13:35,000 --> 00:13:37,000
wat eigenlijk echt verontrustend is.

353
00:13:37,000 --> 00:13:40,000
Dit speelt de mens op allerlei manieren parten.

354
00:13:40,000 --> 00:13:43,000
Dit verklaart waarom beleggers hun aandelen langer blijven aanhouden -

355
00:13:43,000 --> 00:13:45,000
omdat ze ze in relatieve termen toetsen.

356
00:13:45,000 --> 00:13:47,000
Daarom weigerden mensen op de woningmarkt hun huis te verkopen -

357
00:13:47,000 --> 00:13:49,000
omdat ze niet willen verkopen met verlies.

358
00:13:49,000 --> 00:13:51,000
De vraag die ons interesseerde was

359
00:13:51,000 --> 00:13:53,000
of de apen op dezelfde basis zouden reageren.

360
00:13:53,000 --> 00:13:56,000
Als we hetzelfde scenario opzetten op onze kleine apenmarkt,

361
00:13:56,000 --> 00:13:58,000
zouden ze dan hetzelfde doen als mensen?

362
00:13:58,000 --> 00:14:00,000
Dus gaven we de apen keuzes

363
00:14:00,000 --> 00:14:03,000
tussen veilige verkopers - zij deden keer op keer hetzelfde -

364
00:14:03,000 --> 00:14:05,000
of risico-verkopers -

365
00:14:05,000 --> 00:14:07,000
die deden de dingen de helft van de tijd anders.

366
00:14:07,000 --> 00:14:09,000
En dan gaven we hen de keuze voor bonussen -

367
00:14:09,000 --> 00:14:11,000
zoals jullie deden in het eerste scenario -

368
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
zodat ze daadwerkelijk een kans meer hebben,

369
00:14:13,000 --> 00:14:16,000
of gevallen waar ze verlies leden -

370
00:14:16,000 --> 00:14:18,000
omdat ze dachten meer te krijgen dan wat ze in werkelijkheid kregen.

371
00:14:18,000 --> 00:14:20,000
En dus is dit hoe het eruitziet.

372
00:14:20,000 --> 00:14:22,000
We hebben de apen laten kennismaken met twee nieuwe verkopers.

373
00:14:22,000 --> 00:14:24,000
De man links en rechts beginnen beiden met één druif,

374
00:14:24,000 --> 00:14:26,000
dus het ziet er redelijk goed uit.

375
00:14:26,000 --> 00:14:28,000
Maar ze gaan de apen bonussen geven.

376
00:14:28,000 --> 00:14:30,000
De man aan de linkerkant is een veilige bonus.

377
00:14:30,000 --> 00:14:33,000
Elke keer voegt hij er een druif bij, om de apen er twee te geven.

378
00:14:33,000 --> 00:14:35,000
De man aan de rechterkant is een riskante bonus.

379
00:14:35,000 --> 00:14:38,000
Soms krijgen de apen geen bonus - dat is dus een nulbonus.

380
00:14:38,000 --> 00:14:41,000
Soms krijgen de apen er twee extra.

381
00:14:41,000 --> 00:14:43,000
Een grote bonus, nu krijgen ze er drie.

382
00:14:43,000 --> 00:14:45,000
Maar dat is dezelfde keuze waarmee jullie zojuist werden geconfronteerd.

383
00:14:45,000 --> 00:14:48,000
Willen de apen op veilig spelen

384
00:14:48,000 --> 00:14:50,000
en verdergaan met de man die bij elke proef hetzelfde gaat doen,

385
00:14:50,000 --> 00:14:52,000
of willen ze wat riskeren

386
00:14:52,000 --> 00:14:54,000
om een riskante, maar grote, bonus te krijgen

387
00:14:54,000 --> 00:14:56,000
maar ook het risico lopen om geen bonus te krijgen?

388
00:14:56,000 --> 00:14:58,000
Mensen speelden hier op veilig.

389
00:14:58,000 --> 00:15:00,000
En het blijkt dat de apen dat ook doen.

390
00:15:00,000 --> 00:15:02,000
Kwalitatief en kwantitatief

391
00:15:02,000 --> 00:15:04,000
kiezen ze precies op dezelfde manier als mensen,

392
00:15:04,000 --> 00:15:06,000
wanneer getest in dezelfde zaak.

393
00:15:06,000 --> 00:15:08,000
Misschien houden apen gewoon niet van risico's.

394
00:15:08,000 --> 00:15:10,000
Misschien moeten we eens kijken wat ze doen bij verlies.

395
00:15:10,000 --> 00:15:12,000
En dus voerden we een tweede versie van dit experiment uit.

396
00:15:12,000 --> 00:15:14,000
Nu voeren we twee verkopers op

397
00:15:14,000 --> 00:15:16,000
die hen geen bonussen geven;

398
00:15:16,000 --> 00:15:18,000
ze geven ze minder dan ze verwachten.

399
00:15:18,000 --> 00:15:20,000
Dus beginnen ze met een grote hoeveelheid.

400
00:15:20,000 --> 00:15:22,000
Dit zijn drie druiven; de aap is er helemaal klaar voor.

401
00:15:22,000 --> 00:15:25,000
Maar nu leren ze dat deze verkopers minder gaan geven dan ze verwachten.

402
00:15:25,000 --> 00:15:27,000
De kerel aan de linkerzijde betekent een zeker verlies.

403
00:15:27,000 --> 00:15:30,000
Elke keer neemt hij een van deze weg

404
00:15:30,000 --> 00:15:32,000
en geeft de apen er slechts twee.

405
00:15:32,000 --> 00:15:34,000
De man aan de rechterkant is het risicovolle verlies.

406
00:15:34,000 --> 00:15:37,000
Soms geeft hij geen verlies, wat de apen accepteren,

407
00:15:37,000 --> 00:15:39,000
maar soms geeft hij in feite een groot verlies,

408
00:15:39,000 --> 00:15:41,000
door er twee weg te nemen en de apen slechts één druif te geven.

409
00:15:41,000 --> 00:15:43,000
En dus wat doen de apen nu?

410
00:15:43,000 --> 00:15:45,000
Nogmaals, dezelfde keuze, ze kunnen op veilig spelen

411
00:15:45,000 --> 00:15:48,000
door altijd voor twee druiven te gaan,

412
00:15:48,000 --> 00:15:51,000
of ze kunnen het risico lopen en kans maken op één of op drie.

413
00:15:51,000 --> 00:15:54,000
Het merkwaardige voor ons is dat, wanneer je apen deze keuze geeft,

414
00:15:54,000 --> 00:15:56,000
zij hetzelfde irrationele gedrag als dat van mensen vertonen.

415
00:15:56,000 --> 00:15:58,000
Ze nemen meer risico's

416
00:15:58,000 --> 00:16:01,000
afhankelijk van hoe de onderzoekers begonnen.

417
00:16:01,000 --> 00:16:03,000
Dit is te gek omdat het suggereert dat de apen ook

418
00:16:03,000 --> 00:16:05,000
dingen in relatieve termen beoordelen

419
00:16:05,000 --> 00:16:08,000
en ze verliezen anders dan winsten behandelen.

420
00:16:08,000 --> 00:16:10,000
Dus wat betekent dit alles?

421
00:16:10,000 --> 00:16:12,000
Nou, wat we zien is dat we in de eerste plaats

422
00:16:12,000 --> 00:16:14,000
de apen een financiële valuta geven,

423
00:16:14,000 --> 00:16:16,000
en ze doen er gelijkaardige dingen mee.

424
00:16:16,000 --> 00:16:18,000
Ze doen een aantal van de slimme dingen die we doen,

425
00:16:18,000 --> 00:16:20,000
maar ook sommige van de niet zo aardige dingen,

426
00:16:20,000 --> 00:16:22,000
zoals stelen en zo verder.

427
00:16:22,000 --> 00:16:24,000
Maar ook een deel van onze irrationele dingen.

428
00:16:24,000 --> 00:16:26,000
Ze slaan systematisch de bal mis

429
00:16:26,000 --> 00:16:28,000
net als wij.

430
00:16:28,000 --> 00:16:30,000
De eerste les die we hieruit kunnen leren

431
00:16:30,000 --> 00:16:32,000
is dat waar je in het begin misschien dacht

432
00:16:32,000 --> 00:16:34,000
een kapucijnaapje als financiële adviseur in te huren -

433
00:16:34,000 --> 00:16:36,000
want ze zijn leuker dan die ... je weet wel -

434
00:16:36,000 --> 00:16:38,000
Doe het niet, ze zijn waarschijnlijk net zo dom

435
00:16:38,000 --> 00:16:41,000
als de menselijke adviseur die je nu al hebt.

436
00:16:41,000 --> 00:16:43,000
Dus, je weet wel, een beetje slecht - Sorry, sorry, sorry.

437
00:16:43,000 --> 00:16:45,000
Een beetje slecht voor aap beleggers.

438
00:16:45,000 --> 00:16:48,000
Maar natuurlijk, je weet wel, de reden waarom je lacht is ook slecht voor mensen.

439
00:16:48,000 --> 00:16:51,000
Omdat we het antwoord op de vraag hebben gevonden.

440
00:16:51,000 --> 00:16:53,000
We wilden weten waar dit soort fouten vandaan kwamen.

441
00:16:53,000 --> 00:16:55,000
En we begonnen met de hoop dat we misschien

442
00:16:55,000 --> 00:16:57,000
onze financiële instellingen een beetje konden bijsturen,

443
00:16:57,000 --> 00:17:00,000
of onze technologieën konden verbeteren.

444
00:17:00,000 --> 00:17:03,000
Maar we vonden dat deze neigingen misschien diep in ons zitten geworteld.

445
00:17:03,000 --> 00:17:05,000
Zij kunnen te wijten zijn aan de aard

446
00:17:05,000 --> 00:17:07,000
van onze evolutionaire geschiedenis.

447
00:17:07,000 --> 00:17:09,000
Misschien zijn het niet alleen de mensen

448
00:17:09,000 --> 00:17:11,000
aan de rechterkant van deze keten die dom zijn.

449
00:17:11,000 --> 00:17:13,000
Misschien is die domheid er al van in het begin.

450
00:17:13,000 --> 00:17:16,000
En dit, als we mogen geloven in de resultaten van de kapucijnaapjes

451
00:17:16,000 --> 00:17:18,000
betekent dat deze domme strategieën

452
00:17:18,000 --> 00:17:20,000
wel eens 35 miljoen jaar oud zouden kunnen zijn.

453
00:17:20,000 --> 00:17:22,000
Dat betekent dat deze strategie

454
00:17:22,000 --> 00:17:25,000
al heel, heel oud is.

455
00:17:25,000 --> 00:17:27,000
Wat weten we over andere oude strategieën?

456
00:17:27,000 --> 00:17:30,000
We weten dat ze zeer moeilijk te overwinnen zijn.

457
00:17:30,000 --> 00:17:32,000
Denk aan onze evolutionaire voorliefde

458
00:17:32,000 --> 00:17:35,000
voor zoetigheid, voor vette dingen zoals kaastaart.

459
00:17:35,000 --> 00:17:37,000
Je kunt dat niet zomaar uitschakelen.

460
00:17:37,000 --> 00:17:40,000
Niemand zegt bij het dessert: "Nee, nee, nee. Dat ziet er walgelijk uit voor mij."

461
00:17:40,000 --> 00:17:42,000
Wij zitten anders in elkaar.

462
00:17:42,000 --> 00:17:44,000
We zien dat als iets begerenswaardig.

463
00:17:44,000 --> 00:17:46,000
Mijn gok is dat hetzelfde gaat waar zijn

464
00:17:46,000 --> 00:17:48,000
wanneer het gaat over het nemen van

465
00:17:48,000 --> 00:17:50,000
verschillende financiële beslissingen.

466
00:17:50,000 --> 00:17:52,000
Wanneer u uw aandelen in het rood ziet duiken,

467
00:17:52,000 --> 00:17:54,000
als je de prijs van je huis naar beneden ziet gaan,

468
00:17:54,000 --> 00:17:56,000
dan kan je dat niet anders zien

469
00:17:56,000 --> 00:17:58,000
dan in die oude evolutionaire termen.

470
00:17:58,000 --> 00:18:00,000
Dit betekent dat de vooroordelen,

471
00:18:00,000 --> 00:18:02,000
die ertoe leiden dat beleggers het slecht doen

472
00:18:02,000 --> 00:18:04,000
of de inbeslagname crisis veroorzaken,

473
00:18:04,000 --> 00:18:06,000
echt moeilijk te overwinnen zullen zijn.

474
00:18:06,000 --> 00:18:08,000
Dus dat is het slechte nieuws. De vraag is: is er ook goed nieuws?

475
00:18:08,000 --> 00:18:10,000
Ik wordt verondersteld om hier het goede nieuws te vertellen .

476
00:18:10,000 --> 00:18:12,000
Nou, het goede nieuws, denk ik,

477
00:18:12,000 --> 00:18:14,000
is waarmee ik de toespraak ben begonnen,

478
00:18:14,000 --> 00:18:16,000
dat is dat mensen niet alleen slim zijn,

479
00:18:16,000 --> 00:18:18,000
we zijn echt inspirerend slim zijn vergeleken met

480
00:18:18,000 --> 00:18:21,000
de rest van het dierenrijk.

481
00:18:21,000 --> 00:18:24,000
We zijn zo goed in het overkomen van onze biologische beperkingen -

482
00:18:24,000 --> 00:18:26,000
weet je, ik vloog hier naartoe in een vliegtuig.

483
00:18:26,000 --> 00:18:28,000
Ik hoefde niet met vleugels te flapperen.

484
00:18:28,000 --> 00:18:31,000
Ik draag contactlenzen zodat ik jullie allemaal kan zien.

485
00:18:31,000 --> 00:18:34,000
Ik hoef niet te vertrouwen op mijn eigen bijziendheid.

486
00:18:34,000 --> 00:18:36,000
Wij hebben eigenlijk in al deze gevallen

487
00:18:36,000 --> 00:18:39,000
onze biologische beperkingen overwonnen

488
00:18:39,000 --> 00:18:42,000
met technologie en andere middelen, ogenschijnlijk gemakkelijk.

489
00:18:42,000 --> 00:18:45,000
Maar we moeten erkennen dat we die beperkingen hebben.

490
00:18:45,000 --> 00:18:47,000
En hier zit hem de kneep.

491
00:18:47,000 --> 00:18:49,000
Het was Camus die ooit zei "De mens is de enige soort is

492
00:18:49,000 --> 00:18:52,000
die weigert te zijn wat hij werkelijk is."

493
00:18:52,000 --> 00:18:54,000
Maar de ironie is dat we

494
00:18:54,000 --> 00:18:56,000
alleen in het erkennen van onze beperkingen

495
00:18:56,000 --> 00:18:58,000
we ze echt kunnen overwinnen.

496
00:18:58,000 --> 00:19:01,000
De hoop zit hierin dat jullie allemaal zullen nadenken over je beperkingen.

497
00:19:01,000 --> 00:19:04,000
Niet noodzakelijkerwijs als onoverkomelijk,

498
00:19:04,000 --> 00:19:06,000
maar om ze te herkennen, te accepteren

499
00:19:06,000 --> 00:19:09,000
en dan gebruik te maken van onze vaardigheden om ze op te lossen.

500
00:19:09,000 --> 00:19:12,000
Dat zou de enige manier kunnen zijn waarop we echt in staat zullen zijn

501
00:19:12,000 --> 00:19:14,000
ons eigen menselijk potentieel te verwezenlijken

502
00:19:14,000 --> 00:19:17,000
en de edele soort te worden die we allemaal hopen te zijn.

503
00:19:17,000 --> 00:19:19,000
Dank u.

504
00:19:19,000 --> 00:19:24,000
(Applaus)