WEBVTT 00:00:02.000 --> 00:00:04.000 Θα ήθελα να ξεκινήσω τη σημερινή μου ομιλία, με δύο παρατηρήσεις 00:00:04.000 --> 00:00:06.000 σχετικά με το ανθρώπινο είδος. 00:00:06.000 --> 00:00:09.000 Η πρώτη παρατήρηση είναι κάτι που ίσως θεωρείτε ως αρκετά προφανές, 00:00:09.000 --> 00:00:11.000 και αυτό είναι ότι το είδος μας, ο Homo sapiens, 00:00:11.000 --> 00:00:13.000 είναι πραγματικά πολύ έξυπνο -- 00:00:13.000 --> 00:00:15.000 εξωφρενικά έξυπνο -- 00:00:15.000 --> 00:00:17.000 αφού όλοι κάνουμε πράγματα 00:00:17.000 --> 00:00:20.000 που κανένα άλλο είδος στον πλανήτη δεν κάνει αυτή τη στιγμή. 00:00:20.000 --> 00:00:22.000 Αυτή δεν είναι, φυσικά, 00:00:22.000 --> 00:00:24.000 η πρώτη φορά που πιθανώς το αναγνωρίζετε αυτό. 00:00:24.000 --> 00:00:27.000 Βέβαια, εκτός του να είμαστε έξυπνοι, είμαστε επίσης ένα ιδιαίτερα ματαιόδοξο είδος. 00:00:27.000 --> 00:00:30.000 Μας αρέσει να επιδεικνύουμε το γεγονός ότι είμαστε έξυπνοι. 00:00:30.000 --> 00:00:32.000 Θα μπορούσα να αναφερθώ σε οποιονδήποτε σοφό, 00:00:32.000 --> 00:00:34.000 από τον Σέξπηρ μέχρι τον Στήβεν Κόλμπερτ, 00:00:34.000 --> 00:00:36.000 για να αποδείξω για παράδειγμα το γεγονός ότι 00:00:36.000 --> 00:00:38.000 έχουμε μεγαλόφρωνα λογική και άπειρες ικανότητες 00:00:38.000 --> 00:00:40.000 και είμαστε καταπληκτικότεροι από οτιδήποτε άλλο στον πλανήτη 00:00:40.000 --> 00:00:43.000 ως προς τις εγκεφαλικές λειτουργίες. NOTE Paragraph 00:00:43.000 --> 00:00:45.000 Όμως φυσικά, υπάρχει μια δεύτερη παρατήρηση σχετικά με το ανθρώπινο είδος, 00:00:45.000 --> 00:00:47.000 στην οποία θα ήθελα να εστιάσω λίγο περισσότερο· 00:00:47.000 --> 00:00:49.000 πρόκειται για το γεγονός ότι 00:00:49.000 --> 00:00:52.000 παρόλο που είμαστε πραγματικά έξυπνοι, μερικές φορές μοναδικά έξυπνοι, 00:00:52.000 --> 00:00:55.000 μπορούμε επίσης να γίνουμε εξαιρετικά κουτοί 00:00:55.000 --> 00:00:58.000 όταν πρόκειται για κάποιες πτυχές της λήψης των αποφάσεών μας. 00:00:58.000 --> 00:01:00.000 Παρατηρώ αρκετά ειρωνικά χαμόγελα στο ακροατήριο. 00:01:00.000 --> 00:01:02.000 Μην ανησυχείτε, δεν θα κατηγορήσω κανέναν συγκεκριμένα 00:01:02.000 --> 00:01:04.000 για οποιαδήποτε πτυχή των δικών του λαθών. 00:01:04.000 --> 00:01:06.000 Όμως, μόλις τα τελευταία δύο χρόνια 00:01:06.000 --> 00:01:09.000 βλέπουμε πρωτοφανή παραδείγματα της ανθρώπινης αδεξιότητας. 00:01:09.000 --> 00:01:12.000 Παρακολουθούμε τα εργαλεία που με μοναδικό τρόπο κατασκευάσαμε, 00:01:12.000 --> 00:01:14.000 ώστε να εξάγουμε τους πόρους μας από το περιβάλλον, 00:01:14.000 --> 00:01:16.000 να σκάνε στα μούτρα μας. 00:01:16.000 --> 00:01:18.000 Παρακολουθήσαμε τις χρηματοπιστωτικές αγορές, που μοναδικά δημιουργήσαμε -- 00:01:18.000 --> 00:01:21.000 αυτές οι αγορές που υποτίθεται ότι θα ήταν απρόσβλητες από την ανοησία -- 00:01:21.000 --> 00:01:23.000 τις είδαμε να καταρρέουν μπροστά στα μάτια μας. NOTE Paragraph 00:01:23.000 --> 00:01:25.000 Ωστόσο, αμφότερα τα δύο ντροπιαστικά παραδείγματα, πιστεύω ότι 00:01:25.000 --> 00:01:28.000 δεν υπογραμμίζουν εκείνο που θεωρώ ως το πλέον ντροπιαστικό 00:01:28.000 --> 00:01:30.000 σχετικά με τα λάθη που κάνουν οι άνθρωποι, 00:01:30.000 --> 00:01:33.000 δηλαδή ότι μας αρέσει να πιστεύουμε ότι τα λάθη που κάνουμε 00:01:33.000 --> 00:01:35.000 είναι απλά το αποτέλεσμα της ύπαρξης λίγων σάπιων ανάμεσά μας 00:01:35.000 --> 00:01:38.000 ή το αποτέλεσμα μερικών θρυλικά λανθασμένων αποφάσεων. 00:01:38.000 --> 00:01:41.000 Φαίνεται όμως ότι οι κοινωνικοί επιστήμονες πράγματι κατανοούν 00:01:41.000 --> 00:01:44.000 ότι οι περισσότεροι από εμάς, όταν βρεθούμε μέσα σε συγκεκριμένες καταστάσεις, 00:01:44.000 --> 00:01:47.000 θα κάνουμε πολύ συγκεκριμένα λάθη. 00:01:47.000 --> 00:01:49.000 Τα λάθη αυτά, είναι στην πραγματικότητα προβλέψιμα. 00:01:49.000 --> 00:01:51.000 Τα κάνουμε ξανά και ξανά. 00:01:51.000 --> 00:01:53.000 Δεν επηρεάζονται από τη σωρεία των σχετικών αποδείξεων. 00:01:53.000 --> 00:01:55.000 Όταν λαμβάνουμε αρνητικά αποτελέσματα 00:01:55.000 --> 00:01:58.000 εμείς και πάλι, την επόμενη φορά που αντιμετωπίζουμε την ίδια κατάσταση, 00:01:58.000 --> 00:02:00.000 τείνουμε να κάνουμε τα ίδια λάθη. 00:02:00.000 --> 00:02:02.000 Αυτό πραγματικά με μπερδεύει, 00:02:02.000 --> 00:02:04.000 ως μελετήτρια της ανθρώπινης φύσης. 00:02:04.000 --> 00:02:06.000 Αυτό που μου κινεί περισσότερο την περιέργεια 00:02:06.000 --> 00:02:09.000 είναι πώς γίνεται ένα είδος τόσο έξυπνο όσο εμείς 00:02:09.000 --> 00:02:11.000 να είναι ικανό για τόσο άσχημα 00:02:11.000 --> 00:02:13.000 και τόσο αδιάκοπα λάθη, συνεχώς; NOTE Paragraph 00:02:13.000 --> 00:02:16.000 Είμαστε οι πιο έξυπνοι που κυκλοφορούν στη φύση, γιατί λοιπόν δεν μπορούμε να το επιλύσουμε αυτό; 00:02:16.000 --> 00:02:19.000 Κατά κάποιο τρόπο, από πού προκύπτουν στ' αλήθεια τα λάθη μας; 00:02:19.000 --> 00:02:22.000 Έχοντας σκεφτεί λιγάκι αυτό το θέμα, βλέπω μερικές διαφορετικές πιθανότητες. 00:02:22.000 --> 00:02:25.000 Μία πιθανότητα είναι πως, υπό μία έννοια, δεν είναι στην πραγματικότητα δικά μας λάθη. 00:02:25.000 --> 00:02:27.000 Επειδή είμαστε ευφυές είδος, 00:02:27.000 --> 00:02:29.000 μπορούμε να δημιουργήσουμε κάθε είδους περιβάλλοντα 00:02:29.000 --> 00:02:31.000 τα οποία είναι εξαιρετικά περίπλοκα, 00:02:31.000 --> 00:02:34.000 μερικές φορές τόσο περίπλοκα, που ούτε εμείς δεν τα κατανοούμε, 00:02:34.000 --> 00:02:36.000 παρόλο που εμείς τα δημιουργήσαμε. 00:02:36.000 --> 00:02:38.000 Κατασκευάσαμε χρηματοοικονομικές αγορές που είναι υπερβολικά περίπλοκες. 00:02:38.000 --> 00:02:41.000 Κατασκευάσαμε όρους υποθηκών, στους οποίους δεν μπορούμε ν' αντεπεξέλθουμε. 00:02:41.000 --> 00:02:44.000 Φυσικά, εάν βρεθούμε σε περιβάλλοντα που δεν μπορούμε να χειριστούμε, 00:02:44.000 --> 00:02:46.000 κατά κάποιο τρόπο είναι λογικό 00:02:46.000 --> 00:02:48.000 να θαλασσώσουμε κάποια πράγματα. 00:02:48.000 --> 00:02:50.000 Εάν αυτό συνέβαινε, θα είχαμε μια αληθινά εύκολη λύση 00:02:50.000 --> 00:02:52.000 στο πρόβλημα των ανθρώπινων σφαλμάτων. 00:02:52.000 --> 00:02:54.000 Θα μπορούσαμε απλά να πούμε, εντάξει, ας σκεφτούμε 00:02:54.000 --> 00:02:56.000 τις τεχνολογίες τις οποίες δεν μπορούμε να χειριστούμε 00:02:56.000 --> 00:02:58.000 τα περιβάλλοντα μέσα στα οποία είμαστε ανεπαρκείς -- 00:02:58.000 --> 00:03:00.000 να τα ξεφορτωθούμε, να σχεδιάσουμε τα πράγματα καλύτερα 00:03:00.000 --> 00:03:02.000 και τότε θα είμαστε το ανώτερο είδος 00:03:02.000 --> 00:03:04.000 που θεωρούμε ότι είμαστε. NOTE Paragraph 00:03:04.000 --> 00:03:07.000 Υπάρχει όμως και μια άλλη πιθανότητα, την οποία βρίσκω λιγάκι ανησυχητική, 00:03:07.000 --> 00:03:10.000 δηλαδή ότι μπορεί να μην είναι το περιβάλλον μας τόσο μπερδεμένο. 00:03:10.000 --> 00:03:13.000 Μπορεί εμείς να είμαστε άσχημα σχεδιασμένοι. 00:03:13.000 --> 00:03:15.000 Αυτή είναι μια ιδέα που μου ήρθε 00:03:15.000 --> 00:03:18.000 παρακολουθώντας τους τρόπους με τους οποίους οι κοινωνικοί επιστήμονες μελετούν τα ανθρώπινα σφάλματα. 00:03:18.000 --> 00:03:21.000 Αυτό που βλέπουμε είναι ότι οι άνθρωποι τείνουν να επαναλαμβάνουν τα λάθη τους 00:03:21.000 --> 00:03:24.000 ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, ξανά και ξανά. 00:03:24.000 --> 00:03:26.000 Φαίνεται σχεδόν σαν να είμαστε κατασκευασμένοι 00:03:26.000 --> 00:03:28.000 για να κάνουμε σφάλματα με συγκεκριμένο τρόπο. 00:03:28.000 --> 00:03:31.000 Αυτή είναι μια πιθανότητα που με ανησυχεί λίγο περισσότερο, 00:03:31.000 --> 00:03:33.000 επειδή εάν εμείς είμαστε στ' αλήθεια κακοκατασκευασμένοι 00:03:33.000 --> 00:03:35.000 δεν είναι ξεκάθαρο πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε. 00:03:35.000 --> 00:03:38.000 Μπορεί να χρειάζεται να παραδεχτούμε το γεγονός ότι είμαστε επιρρεπείς στα λάθη 00:03:38.000 --> 00:03:40.000 και να προσπαθήσουμε να σχεδιάσουμε τα πράγματα με βάση αυτό. NOTE Paragraph 00:03:40.000 --> 00:03:43.000 Εδώ λοιπόν βρίσκεται το ερώτημα, με το οποίο εγώ και οι φοιτητές μου θελήσαμε να καταπιαστούμε. 00:03:43.000 --> 00:03:46.000 Πώς μπορούμε να καταλάβουμε τη διαφορά μεταξύ των δύο πιθανοτήτων; 00:03:46.000 --> 00:03:48.000 Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένας πληθυσμός 00:03:48.000 --> 00:03:50.000 που είναι βασικά έξυπνος, μπορεί να παίρνει πλήθος αποφάσεων, 00:03:50.000 --> 00:03:52.000 όμως δεν έχει πρόσβαση σε κανένα από τα συστήματά μας, 00:03:52.000 --> 00:03:54.000 σε κανένα από εκείνα που μπορεί να μας μπερδεύουν -- 00:03:54.000 --> 00:03:56.000 ούτε ανθρώπινη τεχνολογία, ούτε ανθρώπινη κουλτούρα, 00:03:56.000 --> 00:03:58.000 ούτε ακόμη και ανθρώπινη γλώσσα. 00:03:58.000 --> 00:04:00.000 Αυτός είναι ο λόγος που στραφήκαμε σ' αυτούς εδώ τους τύπους. 00:04:00.000 --> 00:04:03.000 Μ' αυτούς τους τύπους δουλεύω. Τούτος εδώ είναι ένας καφετής Καπουτσίνος πίθηκος. 00:04:03.000 --> 00:04:05.000 Πρόκειται για πρωτεύοντα του Νέου Κόσμου, 00:04:05.000 --> 00:04:07.000 που σημαίνει ότι αποσπάστηκαν από τον ανθρώπινο εξελικτικό κλάδο 00:04:07.000 --> 00:04:09.000 περίπου πριν 35 εκατομμύρια χρόνια. 00:04:09.000 --> 00:04:11.000 Δηλαδή, η προ, προ, προ, προ, προ, προ -- 00:04:11.000 --> 00:04:13.000 με περίπου πέντε εκατομμύρια "προ" μπροστά -- 00:04:13.000 --> 00:04:15.000 γιαγιά σας, ήταν πιθανότατα και η προ, προ, προ, προ 00:04:15.000 --> 00:04:17.000 γιαγιά, με πέντε εκατομμύρια "προ" μπροστά 00:04:17.000 --> 00:04:19.000 της Χόλυ, που βλέπετε εδώ. 00:04:19.000 --> 00:04:22.000 Μπορεί να σας προκαλεί ανακούφιση το γεγονός ότι αυτός εδώ ο τύπος είναι πραγματικά πολύ μακρινός, 00:04:22.000 --> 00:04:24.000 ωστόσο εξελικτικός συγγενής μας. 00:04:24.000 --> 00:04:26.000 Τα καλά νέα με τη Χόλυ πάντως είναι ότι 00:04:26.000 --> 00:04:29.000 δεν διαθέτει τις ίδιες τεχνολογίες μ' εμάς. 00:04:29.000 --> 00:04:32.000 Ξέρετε, είναι ένα έξυπνο και συμπαθητικό πλάσμα, ένα πρώτιστο επίσης, 00:04:32.000 --> 00:04:34.000 όμως της λείπουν όλα εκείνα που θεωρούμε ότι μπορεί να μπερδεύουν εμάς. 00:04:34.000 --> 00:04:36.000 Έτσι, είναι το τέλειο πειραματόζωο. NOTE Paragraph 00:04:36.000 --> 00:04:39.000 Τι θα γινόταν εάν βάζαμε τη Χόλυ μπροστά στις ίδιες ανθρώπινες καταστάσεις; 00:04:39.000 --> 00:04:41.000 Θα κάνει τα ίδια λάθη μ' εμάς; 00:04:41.000 --> 00:04:43.000 Δεν θα μαθαίνει απ' αυτά; Και ούτω καθ' εξής. 00:04:43.000 --> 00:04:45.000 Τέτοια πράγματα αποφασίσαμε να κάνουμε. 00:04:45.000 --> 00:04:47.000 Οι φοιτητές μου κι εγώ ενθουσιαστήκαμε μ' αυτό, πριν από λίγα χρόνια. 00:04:47.000 --> 00:04:49.000 Είπαμε, εντάξει ας υποβάλουμε τη Χόλυ σε τούτα τα προβλήματα 00:04:49.000 --> 00:04:51.000 και να δούμε εάν θα τα θαλασσώσει. 00:04:51.000 --> 00:04:54.000 Το πρώτο πρόβλημα ήταν από πού ν' αρχίσουμε. 00:04:54.000 --> 00:04:56.000 Γιατί ξέρετε, είναι σπουδαία τα προβλήματα για εμάς, αλλά άσχημα για την ανθρωπότητα. 00:04:56.000 --> 00:04:58.000 Κάνουμε πολλά λάθη σε πολλές διαφορετικές περιστάσεις. 00:04:58.000 --> 00:05:00.000 Από πού λοιπόν να ξεκινήσουμε; 00:05:00.000 --> 00:05:03.000 Επειδή ξεκινήσαμε αυτήν την εργασία περίπου τον καιρό της οικονομικής κατάρρευσης, 00:05:03.000 --> 00:05:05.000 περίπου την εποχή που οι κατασχέσεις υποθηκών έκαναν θραύση στις ειδήσεις, 00:05:05.000 --> 00:05:07.000 είπαμε ότι ίσως θα μπορούσαμε 00:05:07.000 --> 00:05:09.000 να ξεκινήσουμε από τον χώρο των οικονομικών. 00:05:09.000 --> 00:05:12.000 Ίσως να μπορούσαμε να παρατηρήσουμε τις οικονομικές αποφάσεις των μαϊμούδων 00:05:12.000 --> 00:05:15.000 και να δούμε εάν κι εκείνες κάνουν τις ίδιες κουταμάρες που κάνουμε κι εμείς. NOTE Paragraph 00:05:15.000 --> 00:05:17.000 Φυσικά, εδώ πέφτουμε επάνω σ' ένα δεύτερο πρόβλημα -- 00:05:17.000 --> 00:05:19.000 λίγο πιο μεθοδολογικό -- 00:05:19.000 --> 00:05:21.000 που είναι το γεγονός ότι, εσείς μπορεί να μην το γνωρίζετε, 00:05:21.000 --> 00:05:24.000 αλλά οι μαϊμούδες δεν χρησιμοποιούν χρήματα. Ξέρω ότι δεν τις έχετε συναντήσει. 00:05:24.000 --> 00:05:26.000 Αυτός είναι όμως ο λόγος που δεν στέκονται πίσω σας στην ουρά 00:05:26.000 --> 00:05:29.000 στο μπακάλικο ή στο ΑΤΜ -- ξέρετε, δεν κάνουν τέτοια πράγματα. 00:05:29.000 --> 00:05:32.000 Εδώ λοιπόν αντιμετωπίσαμε κάποιο μικρό πρόβλημα. 00:05:32.000 --> 00:05:34.000 Πώς να ρωτήσουμε τις μαϊμούδες για τα χρήματα 00:05:34.000 --> 00:05:36.000 εάν δεν τα χρησιμοποιούν; 00:05:36.000 --> 00:05:38.000 Έτσι, είπαμε να το αντιπαρέλθουμε 00:05:38.000 --> 00:05:40.000 διδάσκοντας στις μαϊμούδες πώς να χρησιμοποιούν το χρήμα. 00:05:40.000 --> 00:05:42.000 Αυτό και κάναμε. 00:05:42.000 --> 00:05:45.000 Αυτό που βλέπετε εδώ, είναι η πρώτη γνωστή σ' εμένα μονάδα 00:05:45.000 --> 00:05:47.000 μη ανθρώπινου χρήματος. 00:05:47.000 --> 00:05:49.000 Δεν ήμασταν και πολύ δημιουργικοί κατά την εποχή που ξεκινήσαμε αυτές τις μελέτες, 00:05:49.000 --> 00:05:51.000 οπότε το ονομάσαμε μάρκα. 00:05:51.000 --> 00:05:54.000 Αυτή είναι η χρηματική μονάδα, την οποία διδάξαμε στις μαϊμούδες μας στο Γέηλ 00:05:54.000 --> 00:05:56.000 να χρησιμοποιούν στις συναλλαγές τους με τους ανθρώπους, 00:05:56.000 --> 00:05:59.000 για ν' αγοράσουν διάφορα τρόφιμα. 00:05:59.000 --> 00:06:01.000 Δεν φαίνεται να είναι τίποτε σπουδαίο -- στην πραγματικότητα δεν είναι και τίποτε σπουδαίο. NOTE Paragraph 00:06:01.000 --> 00:06:03.000 Όπως τα περισσότερα από τα χρήματά μας, είναι απλά ένα κομμάτι μέταλλο. 00:06:03.000 --> 00:06:06.000 Όπως κάποιοι από εσάς που παίρνουν μαζί τους διάφορα νομίσματα μετά από ταξίδια, 00:06:06.000 --> 00:06:08.000 και μόλις φτάσουν σπίτι τους, αυτά είναι εντελώς άχρηστα. 00:06:08.000 --> 00:06:10.000 Ήταν άχρηστα για τις μαϊμούδες στην αρχή 00:06:10.000 --> 00:06:12.000 πριν αντιληφθούν τι μπορούσαν να κάνουν μ' αυτά. 00:06:12.000 --> 00:06:14.000 Όταν τους τα πρωτοδώσαμε, μέσα στα κλουβιά τους, 00:06:14.000 --> 00:06:16.000 τα σήκωναν από κάτω και τα κοιτούσαν. 00:06:16.000 --> 00:06:18.000 Ήταν γι' αυτές ένα περίεργο αντικείμενο. 00:06:18.000 --> 00:06:20.000 Πολύ γρήγορα όμως, οι μαϊμούδες αντιλήφθηκαν 00:06:20.000 --> 00:06:22.000 πως μπορούν να δώσουν αυτές τις μάρκες 00:06:22.000 --> 00:06:25.000 σε διάφορους ανθρώπους του εργαστηρίου, έναντι φαγητού. 00:06:25.000 --> 00:06:27.000 Εδώ βλέπετε μια απ' τις μαϊμούδες μας, τη Μέιντεη, να κάνει ακριβώς αυτό. 00:06:27.000 --> 00:06:30.000 Στις εικόνες Α και Β βλέπουμε τα σημεία όπου είναι κάπως 00:06:30.000 --> 00:06:32.000 περίεργη για τα πράγματα αυτά -- δεν γνωρίζει. 00:06:32.000 --> 00:06:34.000 Υπάρχει αυτό το χέρι του ανθρώπου πειραματιστή που περιμένει, 00:06:34.000 --> 00:06:37.000 και η Μέιντεη γρήγορα αντιλαμβάνεται ότι ο άνθρωπος προφανώς το θέλει. 00:06:37.000 --> 00:06:39.000 Το δίνει και έπειτα παίρνει λίγο φαγητό. 00:06:39.000 --> 00:06:41.000 Αποδείχθηκε πως όχι μόνο η Μέιντεη, αλλά όλες οι μαϊμούδες μας γίνονται καλές 00:06:41.000 --> 00:06:43.000 στο να ανταλλάσσουν μάρκες με ανθρώπους πωλητές. 00:06:43.000 --> 00:06:45.000 Ορίστε λοιπόν ένα σύντομο βίντεο για το πώς γίνεται όλο αυτό. 00:06:45.000 --> 00:06:48.000 Εδώ είναι η Μέιντεη. Θα ανταλλάξει μια μάρκα για λίγο φαγητό. 00:06:48.000 --> 00:06:51.000 Περιμένει ευχαριστημένη και παίρνει το φαγητό της. 00:06:51.000 --> 00:06:53.000 Εδώ είναι ο Φέλιξ, νομίζω. Είναι το κυρίαρχο αρσενικό· αρκετά μεγαλόσωμος. 00:06:53.000 --> 00:06:56.000 Και αυτός περιμένει υπομονετικά, παίρνει το φαγητό του και συνεχίζει. NOTE Paragraph 00:06:56.000 --> 00:06:58.000 Οι μαϊμούδες γίνονται πολύ καλές σ' αυτό. 00:06:58.000 --> 00:07:01.000 Είναι εκπληκτικά καλές με ελάχιστη εκπαίδευση. 00:07:01.000 --> 00:07:03.000 Τις αφήσαμε να το συνηθίσουν από μόνες τους. 00:07:03.000 --> 00:07:05.000 Το ερώτημα είναι: έχει καμία σχέση όλο αυτό με τα ανθρώπινα χρήματα; 00:07:05.000 --> 00:07:07.000 Αποτελεί αυτό αγορά, 00:07:07.000 --> 00:07:09.000 ή μήπως κάναμε ένα παράξενο ψυχολογικό τρικ 00:07:09.000 --> 00:07:11.000 καταφέρνοντας τις μαϊμούδες να κάνουν κάτι, 00:07:11.000 --> 00:07:13.000 να δείχνουν έξυπνες, χωρίς όμως να είναι; 00:07:13.000 --> 00:07:16.000 Ύστερα είπαμε, λοιπόν, τι θα έκαναν αυθόρμητα οι μαϊμούδες 00:07:16.000 --> 00:07:19.000 εάν αυτό ήταν πράγματι το νόμισμά τους, εάν πράγματι το χρησιμοποιούσαν ως χρήμα; 00:07:19.000 --> 00:07:21.000 Μπορείτε να τις φανταστείτε 00:07:21.000 --> 00:07:23.000 να κάνουν όλων των ειδών τα έξυπνα πράγματα 00:07:23.000 --> 00:07:26.000 που κάνουν οι άνθρωποι όταν αρχίζουν να συναλλάσσονται μεταξύ τους. 00:07:26.000 --> 00:07:29.000 Τις φαντάζεστε να προσέχουν την τιμή, 00:07:29.000 --> 00:07:31.000 να προσέχουν πόσα αγοράζουν -- 00:07:31.000 --> 00:07:34.000 να κρατούν λογαριασμό των μαϊμουδίσιων μαρκών τους. 00:07:34.000 --> 00:07:36.000 Κάνουν τίποτ' απ' αυτά οι μαϊμούδες; NOTE Paragraph 00:07:36.000 --> 00:07:39.000 Έτσι γεννήθηκε η μαϊμουδίσια αγορά μας. 00:07:39.000 --> 00:07:41.000 Αυτή λειτουργεί επειδή 00:07:41.000 --> 00:07:44.000 οι μαϊμούδες μας φυσιολογικά ζουν πολλές μαζί σε μεγάλα κλουβιά. 00:07:44.000 --> 00:07:46.000 Όταν λαχταρούν μια λιχουδιά, 00:07:46.000 --> 00:07:48.000 τους δίνουμε μια διέξοδο 00:07:48.000 --> 00:07:50.000 σε ένα μικρότερο κλουβί, απ' όπου εισέρχονται στην αγορά. 00:07:50.000 --> 00:07:52.000 Μπαίνοντας στην αγορά -- 00:07:52.000 --> 00:07:54.000 στην πραγματικότητα ήταν μια πολύ πιο διασκεδαστική αγορά από τις περισσότερες ανθρώπινες 00:07:54.000 --> 00:07:57.000 επειδή, καθώς οι μαϊμούδες περνούσαν την πόρτα, 00:07:57.000 --> 00:07:59.000 κάποιος άνθρωπος τους έδινε ένα μεγάλο πορτοφόλι γεμάτο μάρκες 00:07:59.000 --> 00:08:01.000 ώστε να μπορούν να τις ανταλλάξουν 00:08:01.000 --> 00:08:03.000 με έναν από αυτούς τους δύο εδώ -- 00:08:03.000 --> 00:08:05.000 δύο διαφορετικούς ανθρώπους πωλητές 00:08:05.000 --> 00:08:07.000 από τους οποίους μπορούσαν να αγοράσουν πράγματα. 00:08:07.000 --> 00:08:09.000 Οι πωλητές ήταν φοιτητές του εργαστηρίου μου. 00:08:09.000 --> 00:08:11.000 Ντύνονταν διαφορετικά· ήταν διαφορετικοί άνθρωποι. 00:08:11.000 --> 00:08:14.000 Με τον καιρό, έκαναν βασικά το ίδιο πράγμα 00:08:14.000 --> 00:08:16.000 έτσι ώστε οι μαϊμούδες να μπορούν να μάθουν, 00:08:16.000 --> 00:08:19.000 ποιος πωλούσε τι και σε ποια τιμή -- ποιος ήταν αξιόπιστος, ποιος δεν ήταν κ.ο.κ. 00:08:19.000 --> 00:08:21.000 Μπορείτε να δείτε ότι καθένας από τους πειραματιστές, 00:08:21.000 --> 00:08:24.000 βαστάει ένα μικρό κίτρινο δοχείο φαγητού 00:08:24.000 --> 00:08:26.000 κι αυτό μπορούν να αγοράσουν οι μαϊμούδες για μια μάρκα. 00:08:26.000 --> 00:08:28.000 Έτσι όλα στοιχίζουν μια μάρκα, 00:08:28.000 --> 00:08:30.000 αλλά όπως βλέπετε, μερικές φορές οι μάρκες αγοράζουν περισσότερα από άλλες, 00:08:30.000 --> 00:08:32.000 περισσότερα σταφύλια από άλλες φορές. NOTE Paragraph 00:08:32.000 --> 00:08:35.000 Θα σας δείξω σ' ένα σύντομο βίντεο πώς μοιάζει αυτή η αγορά. 00:08:35.000 --> 00:08:38.000 Εδώ βλέπετε θυρίδες για τις μαϊμούδες. Είναι χαμηλές, επειδή οι μαϊμούδες είναι κοντές. 00:08:38.000 --> 00:08:40.000 Εδώ είναι η Χάνεη. 00:08:40.000 --> 00:08:42.000 Περιμένει κάπως ανυπόμονα ν' ανοίξει η αγορά. 00:08:42.000 --> 00:08:45.000 Ξαφνικά η αγορά ανοίγει. Εδώ είναι η επιλογές της: μία ρόγα ή δύο ρόγες. 00:08:45.000 --> 00:08:47.000 Μπορείτε να δείτε τη Χάνεη, πολύ καλή οικονομολόγος, 00:08:47.000 --> 00:08:50.000 επιλέγει τον πωλητή που δίνει περισσότερα. 00:08:50.000 --> 00:08:52.000 Θα μπορούσε να διδάξει τους οικονομικούς συμβούλους μας, κάνα δυο πράγματα. 00:08:52.000 --> 00:08:54.000 Όχι μόνο η Χάνεη, 00:08:54.000 --> 00:08:57.000 οι περισσότερες μαϊμούδες μας επέλεγαν αυτούς που είχαν περισσότερα. 00:08:57.000 --> 00:08:59.000 Οι περισσότερες επέλεγαν αυτούς που είχαν την καλύτερη τροφή. 00:08:59.000 --> 00:09:02.000 Όταν εισάγαμε τις εκπτώσεις, είδαμε τις μαϊμούδες να δίνουν προσοχή σ' αυτό. 00:09:02.000 --> 00:09:05.000 Τις ενδιέφεραν πολύ οι μαϊμουδίσιες μάρκες τους. 00:09:05.000 --> 00:09:08.000 Το πιο εντυπωσιακό ήταν πως όταν συνεργαστήκαμε με οικονομολόγους 00:09:08.000 --> 00:09:11.000 ώστε να μελετήσουμε τα δεδομένα των μαϊμούδων που χρησιμοποιούσαν οικονομικά εργαλεία, 00:09:11.000 --> 00:09:14.000 στην ουσία ταυτίζονταν, όχι μόνο ποιοτικά, 00:09:14.000 --> 00:09:16.000 αλλά και ποσοτικά με αυτά που είδαμε 00:09:16.000 --> 00:09:18.000 τους ανθρώπους να κάνουν σε πραγματικές αγορές. 00:09:18.000 --> 00:09:20.000 Ταυτίζονταν τόσο πολύ ώστε όταν έβλεπες τα νούμερα των μαϊμούδων, 00:09:20.000 --> 00:09:23.000 δεν μπορούσες να ξεχωρίσεις εάν προέρχονταν από μαϊμού ή άνθρωπο στην ίδια αγορά. NOTE Paragraph 00:09:23.000 --> 00:09:25.000 Αυτό που πιστέψαμε πως κάναμε 00:09:25.000 --> 00:09:27.000 ήταν πως παρουσιάσαμε κάτι 00:09:27.000 --> 00:09:29.000 που, τουλάχιστον για μας και τις μαϊμούδες, 00:09:29.000 --> 00:09:31.000 λειτουργεί σαν αληθινό χρήμα. 00:09:31.000 --> 00:09:34.000 Το ερώτημα είναι αν οι μαϊμούδες θα τα θαλασσώνουν με τον ίδιο τρόπο όπως εμείς. 00:09:34.000 --> 00:09:37.000 Είδαμε ήδη ανεπίσημα, μερικά σημάδια πως μπορεί και να τα θαλασσώνουν. 00:09:37.000 --> 00:09:39.000 Ένα πράγμα που δεν είδαμε ποτέ στην αγορά των μαϊμούδων 00:09:39.000 --> 00:09:41.000 ήταν οποιοδήποτε σημάδι αποταμίευσης -- 00:09:41.000 --> 00:09:43.000 όπως κάνει το δικό μας είδος. 00:09:43.000 --> 00:09:45.000 Οι μαϊμούδες έμπαιναν στην αγορά, ξόδευαν όλο τους το κονδύλι 00:09:45.000 --> 00:09:47.000 και έπειτα επέστρεφαν στις υπόλοιπες. 00:09:47.000 --> 00:09:49.000 Το άλλο πράγμα που παρατηρήσαμε, 00:09:49.000 --> 00:09:51.000 με κάποια αμηχανία, 00:09:51.000 --> 00:09:53.000 ήταν η αυθόρμητη εμφάνιση κλοπής. 00:09:53.000 --> 00:09:56.000 Οι μαϊμούδες έκλεβαν μάρκες σε κάθε δυνατή ευκαιρία -- 00:09:56.000 --> 00:09:58.000 η μια από την άλλη, συχνά και από εμάς -- 00:09:58.000 --> 00:10:00.000 πράγματα που δεν πιστεύαμε πως εμείς τα εισάγαμε, 00:10:00.000 --> 00:10:02.000 αλλά που αυθόρμητα συνέβαιναν. NOTE Paragraph 00:10:02.000 --> 00:10:04.000 Σκεφτήκαμε πως αυτό φαίνεται άσχημο. 00:10:04.000 --> 00:10:06.000 Μπορούμε τελικά να δούμε εάν οι μαϊμούδες 00:10:06.000 --> 00:10:09.000 κάνουν ακριβώς τα ίδια ανόητα πράγματα, όπως οι άνθρωποι; 00:10:09.000 --> 00:10:11.000 Μια πιθανότητα ήταν ν' αφήσουμε 00:10:11.000 --> 00:10:13.000 το οικονομικό σύστημα των μαϊμούδων να εξελιχθεί, 00:10:13.000 --> 00:10:15.000 ώστε να δούμε εάν σε λίγα χρόνια θα μας ζητούσαν άρση των χρεών τους. 00:10:15.000 --> 00:10:17.000 Ήμασταν λίγο ανυπόμονοι έτσι θέλαμε 00:10:17.000 --> 00:10:19.000 να επιταχύνουμε λίγο τα πράγματα. 00:10:19.000 --> 00:10:21.000 Έτσι είπαμε να δημιουργήσουμε στις μαϊμούδες 00:10:21.000 --> 00:10:23.000 τα ίδια προβλήματα 00:10:23.000 --> 00:10:25.000 στα οποία οι άνθρωποι τείνουν να κάνουν λάθη 00:10:25.000 --> 00:10:27.000 σε συγκεκριμένες οικονομικές προκλήσεις, 00:10:27.000 --> 00:10:29.000 ή συγκεκριμένους οικονομικούς πειραματισμούς. 00:10:29.000 --> 00:10:32.000 Επειδή λοιπόν, ο καλύτερος τρόπος για να δεις πώς οι άνθρωποι σφάλλουν 00:10:32.000 --> 00:10:34.000 είναι να το κάνεις από μόνος σου, 00:10:34.000 --> 00:10:36.000 θα σας περιγράψω στα γρήγορα ένα πείραμα 00:10:36.000 --> 00:10:38.000 ώστε να δείτε τη δική σας οικονομική διαίσθηση εν δράσει. NOTE Paragraph 00:10:38.000 --> 00:10:40.000 Φανταστείτε ότι αυτή τη στιγμή 00:10:40.000 --> 00:10:42.000 δίνω στον καθένα σας 00:10:42.000 --> 00:10:45.000 χίλια δολάρια ΗΠΑ -- 10 κολλαριστά εκατοδόλαρα. 00:10:45.000 --> 00:10:47.000 Πάρτε τα, βάλτε τα στο πορτοφόλι σας 00:10:47.000 --> 00:10:49.000 και σκεφτείτε για μια στιγμή τι θα τα κάνετε. 00:10:49.000 --> 00:10:51.000 Είναι δικά σας τώρα· μπορείτε ν' αγοράσετε ό,τι θέλετε. 00:10:51.000 --> 00:10:53.000 Να τα δωρίσετε, να τα πάρετε, και λοιπά. 00:10:53.000 --> 00:10:56.000 Ακούγεται θαυμάσιο, αλλά σας δίδεται άλλη μια ευκαιρία να κερδίσετε λίγα περισσότερα χρήματα. 00:10:56.000 --> 00:10:59.000 Αυτές είναι οι επιλογές σας: μπορείτε να ρισκάρετε, 00:10:59.000 --> 00:11:01.000 οπότε θα στρίψω μια από τις μάρκες των μαϊμούδων. 00:11:01.000 --> 00:11:03.000 Εάν έρθει κορώνα, θα κερδίσετε χίλια δολάρια επιπλέον. 00:11:03.000 --> 00:11:05.000 Εάν έρθει γράμματα, δεν παίρνετε τίποτε. 00:11:05.000 --> 00:11:08.000 Έχετε λοιπόν μια ευκαιρία να κερδίσετε περισσότερα, όμως αρκετά ριψοκίνδυνη. 00:11:08.000 --> 00:11:11.000 Η άλλη σας επιλογή είναι αρκετά ασφαλής. Θα πάρετε κάποια χρήματα στα σίγουρα. 00:11:11.000 --> 00:11:13.000 Θα σας δώσω μόνο 500 δολάρια. 00:11:13.000 --> 00:11:16.000 Μπορείτε να τα βάλετε στο πορτοφόλι σας και να τα χρησιμοποιήσετε άμεσα. 00:11:16.000 --> 00:11:18.000 Ας δούμε ποια είναι η ενόρασή σας εδώ. 00:11:18.000 --> 00:11:21.000 Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν τη σίγουρη επιλογή. 00:11:21.000 --> 00:11:24.000 Οι περισσότεροι λένε, γιατί να ρισκάρω, όταν μπορώ να κερδίσω 1500 δολάρια στα σίγουρα; 00:11:24.000 --> 00:11:26.000 Μοιάζει με καλό στοίχημα. Θα προτιμήσω αυτό. 00:11:26.000 --> 00:11:28.000 Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό δεν είναι στ' αλήθεια παράλογο. 00:11:28.000 --> 00:11:30.000 Οι άνθρωποι απεχθάνονται τα ρίσκα. Και λοιπόν; NOTE Paragraph 00:11:30.000 --> 00:11:32.000 Αυτό το "και λοιπόν;" έρχεται όταν αρχίζουμε να σκεφτόμαστε 00:11:32.000 --> 00:11:34.000 για το ίδιο πρόβλημα 00:11:34.000 --> 00:11:36.000 στημένο λίγο διαφορετικά. 00:11:36.000 --> 00:11:38.000 Τώρα λοιπόν φανταστείτε ότι δίνω στον καθένα από εσάς 00:11:38.000 --> 00:11:41.000 2000 δολάρια -- 20 κολλαριστά εκατοδόλαρα. 00:11:41.000 --> 00:11:43.000 Τώρα μπορείτε ν' αγοράσετε τα διπλάσια πράγματα σε σχέση με πριν. 00:11:43.000 --> 00:11:45.000 Σκεφτείτε πώς θα νιώθατε, έχοντάς τα στο πορτοφόλι σας. 00:11:45.000 --> 00:11:47.000 Τώρα φανταστείτε ότι θα σας βάλω να κάνετε μια διαφορετική επιλογή, 00:11:47.000 --> 00:11:49.000 όμως αυτή τη φορά είναι ελαφρώς χειρότερη. 00:11:49.000 --> 00:11:52.000 Τώρα θα πρέπει ν' αποφασίσετε με ποιον τρόπο θα χάσετε χρήματα, 00:11:52.000 --> 00:11:54.000 όμως θα έχετε τις ίδιες επιλογές. 00:11:54.000 --> 00:11:56.000 Μπορείτε είτε να διαλέξετε μια ριψοκίνδυνη χασούρα -- 00:11:56.000 --> 00:11:59.000 θα στρίψω ένα νόμισμα. Εάν έρθει κορώνα, θα χάσετε πολλά. 00:11:59.000 --> 00:12:02.000 Εάν έρθει γράμματα, δεν θα χάσετε τίποτε, είστε εντάξει, θα κρατήσετε όλο το ποσόν -- 00:12:02.000 --> 00:12:05.000 ή θα μπορούσατε να το παίξετε με ασφάλεια, που σημαίνει ότι πρέπει να βγάλετε το πορτοφόλι σας 00:12:05.000 --> 00:12:08.000 και να μου δώσετε πέντε από εκείνα τα εκατοδόλαρα, οπωσδήποτε. NOTE Paragraph 00:12:08.000 --> 00:12:11.000 Βλέπω πολλά ανασηκωμένα φρύδια στο ακροατήριο. 00:12:11.000 --> 00:12:13.000 Ίσως λοιπόν να έχετε την ίδια ενόραση 00:12:13.000 --> 00:12:15.000 με τα υποκείμενα του πειράματός μας, 00:12:15.000 --> 00:12:17.000 δηλαδή όταν τους παρουσιάσουμε αυτές τις επιλογές, 00:12:17.000 --> 00:12:19.000 οι άνθρωποι δεν επιλέγουν να το παίξουν με ασφάλεια. 00:12:19.000 --> 00:12:21.000 Στην πραγματικότητα τείνουν να γίνουν ελαφρώς ριψοκίνδυνοι. 00:12:21.000 --> 00:12:24.000 Ο λόγος που αυτό είναι παράλογο, είναι ότι και στις δύο περιπτώσεις δώσαμε στους ανθρώπους 00:12:24.000 --> 00:12:26.000 τις ίδιες επιλογές. 00:12:26.000 --> 00:12:29.000 Αυτές είναι είτε να ρισκάρουν 50/50 για χίλια ή για δύο χιλιάδες 00:12:29.000 --> 00:12:31.000 είτε να πάρουν 1500 δολάρια στα σίγουρα. 00:12:31.000 --> 00:12:34.000 Όμως η ενόραση των ανθρώπων σχετικά με το πόσο θα ρισκάρουν 00:12:34.000 --> 00:12:36.000 ποικίλει ανάλογα με το σημείο απ' το οποίο ξεκίνησαν. NOTE Paragraph 00:12:36.000 --> 00:12:38.000 Τι συμβαίνει λοιπόν; 00:12:38.000 --> 00:12:40.000 Φαίνεται ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα 00:12:40.000 --> 00:12:43.000 τουλάχιστον δύο διαφορετικών προκαταλήψεων, τις οποίες έχουμε στο ψυχολογικό επίπεδο. 00:12:43.000 --> 00:12:46.000 Η μία είναι ότι δυσκολευόμαστε πολύ να σκεφτούμε με απόλυτους όρους. 00:12:46.000 --> 00:12:48.000 Θα πρέπει να κάνετε αρκετή δουλειά για να καταλάβετε, 00:12:48.000 --> 00:12:50.000 ότι η μία επιλογή είναι χίλια ή δύο χιλιάδες, 00:12:50.000 --> 00:12:52.000 ενώ η άλλη είναι 1500. 00:12:52.000 --> 00:12:55.000 Αντίθετα, μας φαίνεται πολύ εύκολο να σκεφτούμε με σχετικούς όρους 00:12:55.000 --> 00:12:58.000 καθώς οι επιλογές αλλάζουν από καιρό σε καιρό. 00:12:58.000 --> 00:13:01.000 Σκεφτόμαστε είτε "Ω, θα κερδίσω περισσότερα" είτε "Ω, θα κερδίσω λιγότερα". 00:13:01.000 --> 00:13:03.000 Αυτό είναι ωραίο και καλό, εκτός απ' το ότι 00:13:03.000 --> 00:13:05.000 οι αλλαγές προς διάφορες κατευθύνσεις 00:13:05.000 --> 00:13:07.000 επηρεάζουν στ' αλήθεια τη σκέψη μας ως προς το κατά πόσον 00:13:07.000 --> 00:13:09.000 οι επιλογές είναι καλές ή κακές. 00:13:09.000 --> 00:13:11.000 Αυτό οδηγεί στη δεύτερη προκατάληψη, 00:13:11.000 --> 00:13:13.000 την οποία οι οικονομολόγοι ονομάζουν αποστροφή προς την απώλεια. NOTE Paragraph 00:13:13.000 --> 00:13:16.000 Η ιδέα είναι ότι μισούμε να φτάνουν τα πράγματα στο κόκκινο. 00:13:16.000 --> 00:13:18.000 Μισούμε στ' αλήθεια να πρέπει να χάσουμε χρήματα. 00:13:18.000 --> 00:13:20.000 Τούτο σημαίνει πως μερικές φορές 00:13:20.000 --> 00:13:22.000 αλλάζουμε τις προτιμήσεις μας για ν' αποφύγουμε κάτι τέτοιο. 00:13:22.000 --> 00:13:24.000 Αυτό που είδατε στο τελευταίο σενάριο είναι ότι 00:13:24.000 --> 00:13:26.000 τα υποκείμενα του πειράματος ρισκάρουν 00:13:26.000 --> 00:13:29.000 επειδή προτιμούν τη μικρή πιθανότητα να μην έχουν καθόλου χασούρα. 00:13:29.000 --> 00:13:31.000 Αυτό σημαίνει ότι όταν μπαίνετε σ' έναν ριψοκίνδυνο τρόπο σκέψης -- 00:13:31.000 --> 00:13:33.000 συγχωρήστε με, όταν μπαίνουμε σ' έναν τρόπο σκέψης περί απώλειας, 00:13:33.000 --> 00:13:35.000 γινόμαστε στην πραγματικότητα περισσότερο ριψοκίνδυνοι, 00:13:35.000 --> 00:13:37.000 πράγμα που θα μπορούσε να είναι στ' αλήθεια ανησυχητικό. 00:13:37.000 --> 00:13:40.000 Αυτός ο τρόπος σκέψης καταλήγει σε πολλές κακές εκβάσεις στους ανθρώπους. 00:13:40.000 --> 00:13:43.000 Εκεί οφείλεται το ότι οι επενδυτές του χρηματιστηρίου, κρατούν για περισσότερο χρόνο μετοχές με απώλειες -- 00:13:43.000 --> 00:13:45.000 επειδή τις αξιολογούν με σχετικούς όρους. 00:13:45.000 --> 00:13:47.000 Εκεί οφείλεται ότι οι άνθρωποι στην αγορά ακινήτων, αρνούντο να πουλήσουν τα σπίτια τους -- 00:13:47.000 --> 00:13:49.000 επειδή δεν ήθελαν να πουλήσουν με χασούρα. NOTE Paragraph 00:13:49.000 --> 00:13:51.000 Η ερώτηση που μας ενδιαφέρει 00:13:51.000 --> 00:13:53.000 είναι εάν οι μαϊμούδες έχουν τις ίδιες προκαταλήψεις. 00:13:53.000 --> 00:13:56.000 Εάν στήναμε τα ίδια σενάρια στη μικρή μας αγορά των μαϊμούδων, 00:13:56.000 --> 00:13:58.000 θα έκαναν τα ίδια, όπως οι άνθρωποι; 00:13:58.000 --> 00:14:00.000 Αυτό ακριβώς κάναμε, δίνοντας στις μαϊμούδες επιλογές 00:14:00.000 --> 00:14:03.000 μεταξύ ανθρώπων που ήταν αξιόπιστοι -- έκαναν το ίδιο πράγμα κάθε φορά -- 00:14:03.000 --> 00:14:05.000 και ανθρώπων που ήταν επισφαλείς -- 00:14:05.000 --> 00:14:07.000 τις μισές φορές έκαναν τα πράγματα διαφορετικά. 00:14:07.000 --> 00:14:09.000 Μετά τους δώσαμε επιλογές, οι οποίες ήταν δώρα -- 00:14:09.000 --> 00:14:11.000 όπως σ' εσάς, στο πρώτο σενάριο -- 00:14:11.000 --> 00:14:13.000 έτσι είχαν μια ευκαιρία να κερδίσουν περισσότερα, 00:14:13.000 --> 00:14:16.000 ή περιπτώσεις όπου είχαν χασούρα -- 00:14:16.000 --> 00:14:18.000 στην πραγματικότητα πίστευαν ότι θα έπαιρναν περισσότερα απ' όσα τελικά πήραν. NOTE Paragraph 00:14:18.000 --> 00:14:20.000 Εδώ βλέπουμε πώς φαίνεται αυτό. 00:14:20.000 --> 00:14:22.000 Συστήσαμε στις μαϊμούδες δύο νέους πωλητές. 00:14:22.000 --> 00:14:24.000 Ο αριστερός, όπως και ο δεξιός, ξεκινούν με μια ρόγα σταφύλι, 00:14:24.000 --> 00:14:26.000 πράγμα που μοιάζει αρκετά καλό. 00:14:26.000 --> 00:14:28.000 Όμως πρόκειται να δώσουν δώρα στις μαϊμούδες. 00:14:28.000 --> 00:14:30.000 Ο αριστερός δίνει ένα ασφαλές δώρο. 00:14:30.000 --> 00:14:33.000 Κάθε φορά προσθέτει ένα, ώστε να δώσει στις μαϊμούδες δύο. 00:14:33.000 --> 00:14:35.000 Ο δεξιός, δίνει ένα ριψοκίνδυνο δώρο. 00:14:35.000 --> 00:14:38.000 Κάποιες φορές οι μαϊμούδες δεν παίρνουν τίποτε παραπάνω -- δηλαδή μηδενικό δώρο. 00:14:38.000 --> 00:14:41.000 Κάποιες άλλες φορές οι μαϊμούδες παίρνουν δύο παραπάνω ρόγες. 00:14:41.000 --> 00:14:43.000 Μεγάλο το δώρο, τώρα παίρνουν συνολικά τρεις. 00:14:43.000 --> 00:14:45.000 Είναι ακριβώς η ίδια επιλογή που αντιμετωπίσατε κι εσείς. 00:14:45.000 --> 00:14:48.000 Θέλουν άραγε οι μαϊμούδες να παίξουν με ασφάλεια 00:14:48.000 --> 00:14:50.000 κι έτσι να προτιμήσουν τον πωλητή που κάνει κάθε φορά το ίδιο, 00:14:50.000 --> 00:14:52.000 ή θέλουν να ρισκάρουν 00:14:52.000 --> 00:14:54.000 και να κυνηγήσουν ένα ριψοκίνδυνο αλλά μεγάλο δώρο, 00:14:54.000 --> 00:14:56.000 με κίνδυνο να μην πάρουν κανένα δώρο; 00:14:56.000 --> 00:14:58.000 Εδώ οι άνθρωποι έπαιξαν με ασφάλεια. 00:14:58.000 --> 00:15:00.000 Φαίνεται πως οι μαϊμούδες έπαιξαν επίσης με ασφάλεια. 00:15:00.000 --> 00:15:02.000 Ποιοτικά και ποσοτικά, 00:15:02.000 --> 00:15:04.000 επιλέγουν ακριβώς όπως οι άνθρωποι, 00:15:04.000 --> 00:15:06.000 όταν δοκιμάζονται στην ίδια κατάσταση. NOTE Paragraph 00:15:06.000 --> 00:15:08.000 Μπορεί να πείτε, εντάξει, μπορεί οι μαϊμούδες να μην αγαπούν το ρίσκο. 00:15:08.000 --> 00:15:10.000 Ίσως θα πρέπει να δούμε πώς τα πάνε με τη χασούρα. 00:15:10.000 --> 00:15:12.000 Έτσι, τρέχουμε μια δεύτερη παραλλαγή του πειράματος. 00:15:12.000 --> 00:15:14.000 Τώρα, οι μαϊμούδες συναντούν δύο πωλητές 00:15:14.000 --> 00:15:16.000 που δεν τους δίνουν καθόλου δώρα· 00:15:16.000 --> 00:15:18.000 στην πραγματικότητα τους δίνουν λιγότερα απ' το αναμενόμενο. 00:15:18.000 --> 00:15:20.000 Φαίνεται πως ξεκινούν με μεγάλη ποσότητα. 00:15:20.000 --> 00:15:22.000 Εδώ έχουμε τρεις ρόγες σταφύλι· οι μαϊμούδες τρελαίνονται γι' αυτό. 00:15:22.000 --> 00:15:25.000 Όμως τώρα μαθαίνουν πως αυτοί οι τύποι πρόκειται να τους δώσουν λιγότερα απ' όσα προσδοκούν. 00:15:25.000 --> 00:15:27.000 Ο αριστερός αντιπροσωπεύει μια ασφαλή χασούρα. 00:15:27.000 --> 00:15:30.000 Κάθε φορά, τους αφαιρεί μία ρόγα 00:15:30.000 --> 00:15:32.000 και δίνει στις μαϊμούδες μόνο δύο. 00:15:32.000 --> 00:15:34.000 Ο δεξιός αντιπροσωπεύει τη ριψοκίνδυνη απώλεια. 00:15:34.000 --> 00:15:37.000 Κάποιες φορές δεν αφαιρεί τίποτε, έτσι οι μαϊμούδες τρελαίνονται, 00:15:37.000 --> 00:15:39.000 όμως κάποιες άλλες φορές τους προκαλεί μεγάλη χασούρα, 00:15:39.000 --> 00:15:41.000 αφαιρώντας δύο ρόγες, για να δώσει στις μαϊμούδες μόνο μία. NOTE Paragraph 00:15:41.000 --> 00:15:43.000 Τι κάνουν λοιπόν οι μαϊμούδες; 00:15:43.000 --> 00:15:45.000 Ξανά η ίδια επιλογή· μπορούν να παίξουν με ασφάλεια 00:15:45.000 --> 00:15:48.000 παίρνοντας κάθε φορά από δύο ρόγες 00:15:48.000 --> 00:15:51.000 ή να ρισκάρουν και να επιλέξουν να πάρουν μία ή τρεις. 00:15:51.000 --> 00:15:54.000 Το αξιοσημείωτο για εμάς είναι ότι, όταν δίνουμε στις μαϊμούδες αυτές τις επιλογές, 00:15:54.000 --> 00:15:56.000 κάνουν το ίδιο παράλογο πράγμα που κάνουν και οι άνθρωποι. 00:15:56.000 --> 00:15:58.000 Γίνονται πιο ριψοκίνδυνες 00:15:58.000 --> 00:16:01.000 ανάλογα με το πώς ξεκίνησε το πείραμα. 00:16:01.000 --> 00:16:03.000 Αυτό είναι τρελό, επειδή υπονοεί ότι οι μαϊμούδες επίσης 00:16:03.000 --> 00:16:05.000 εκτιμούν τα πράγματα με σχετικούς όρους 00:16:05.000 --> 00:16:08.000 κι αντιμετωπίζουν τη χασούρα διαφορετικά απ' ό,τι τα κέρδη. NOTE Paragraph 00:16:08.000 --> 00:16:10.000 Τι σημαίνουν λοιπόν όλα αυτά; 00:16:10.000 --> 00:16:12.000 Αυτό που αποδείξαμε είναι ότι, κατ' αρχάς, 00:16:12.000 --> 00:16:14.000 μπορούμε να δώσουμε στις μαϊμούδες χρήμα 00:16:14.000 --> 00:16:16.000 και να κάνουν παρόμοια με τους ανθρώπους πράγματα μ' αυτό. 00:16:16.000 --> 00:16:18.000 Κάνουν κάποια από τα έξυπνα πράγματα που κάνουμε κι εμείς, 00:16:18.000 --> 00:16:20.000 μερικά από τα όχι και τόσο σωστά πράγματα που κάνουμε κι εμείς, 00:16:20.000 --> 00:16:22.000 όπως κλοπές και τα λοιπά. 00:16:22.000 --> 00:16:24.000 Όμως κάνουν επίσης τα ίδια παράλογα πράγματα που κάνουμε κι εμείς. 00:16:24.000 --> 00:16:26.000 Συστηματικά βλέπουν τα πράγματα λανθασμένα 00:16:26.000 --> 00:16:28.000 με τον ίδιο τρόπο που το κάνουμε κι εμείς. 00:16:28.000 --> 00:16:30.000 Αυτό είναι το πρώτο μήνυμα της ομιλίας που θα πρέπει να συγκρατήσετε φεύγοντας, 00:16:30.000 --> 00:16:32.000 δηλαδή ότι εάν την είδατε απ' την αρχή και σκεφτήκατε, 00:16:32.000 --> 00:16:34.000 ω, σίγουρα θα πάω σπίτι μου και θα προσλάβω έναν Καπουτσίνο πίθηκο για οικονομικό μου σύμβουλο, 00:16:34.000 --> 00:16:36.000 είναι πολύ πιο χαριτωμένοι από εκείνους στο ... ξέρετε -- 00:16:36.000 --> 00:16:38.000 μην το κάνετε αυτό· πιθανότατα θα είναι το ίδιο κουτοί 00:16:38.000 --> 00:16:41.000 με τους ανθρώπους που ήδη έχετε ως συμβούλους. 00:16:41.000 --> 00:16:43.000 Εντάξει, λίγο κρύο το αστείο -- συγγνώμη, συγγνώμη, συγγνώμη. 00:16:43.000 --> 00:16:45.000 Λίγο κακό για τις μαϊμούδες επενδυτές. NOTE Paragraph 00:16:45.000 --> 00:16:48.000 Φυσικά όμως, ο λόγος που γελάτε είναι κακός και για τους ανθρώπους. 00:16:48.000 --> 00:16:51.000 Επειδή απαντήσαμε στην αρχική μας ερώτηση. 00:16:51.000 --> 00:16:53.000 Θελήσαμε να μάθουμε από πού προκύπτουν αυτά τα σφάλματα. 00:16:53.000 --> 00:16:55.000 Ξεκινήσαμε με την ελπίδα ότι ίσως μπορούμε 00:16:55.000 --> 00:16:57.000 ν' αλλάξουμε τα χρηματοοικονομικά μας ιδρύματα, 00:16:57.000 --> 00:17:00.000 ν' αλλάξουμε τις τεχνολογίες μας και να γίνουμε καλύτεροι. 00:17:00.000 --> 00:17:03.000 Αυτό που μάθαμε όμως, είναι ότι αυτές οι προκαταλήψεις μπορεί να είναι βαθύτερες. 00:17:03.000 --> 00:17:05.000 Στην πραγματικότητα μπορεί να οφείλονται στην ίδια τη φύση 00:17:05.000 --> 00:17:07.000 της εξελικτικής μας ιστορίας. 00:17:07.000 --> 00:17:09.000 Μπορεί να μην είναι μόνο οι άνθρωποι 00:17:09.000 --> 00:17:11.000 στη δεξιά πλευρά αυτής της αλυσίδας, που είναι ανεπίδεκτοι. 00:17:11.000 --> 00:17:13.000 Μπορεί να είναι όλοι μας οι πρόγονοι ανεπίδεκτοι, μέχρι την αρχή της αλυσίδας. 00:17:13.000 --> 00:17:16.000 Αυτό, εάν πιστέψουμε τα αποτελέσματα του Καπουτσίνου πιθήκου, 00:17:16.000 --> 00:17:18.000 σημαίνει ότι αυτές οι βλακώδεις στρατηγικές 00:17:18.000 --> 00:17:20.000 μπορεί να είναι 35 εκατομμυρίων χρόνων παλιές. 00:17:20.000 --> 00:17:22.000 Αυτός είναι πολύς καιρός για μια στρατηγική 00:17:22.000 --> 00:17:25.000 για να μπορεί πλέον ν' αλλάξει -- πολύ πολύ παλιά. NOTE Paragraph 00:17:25.000 --> 00:17:27.000 Τι γνωρίζουμε για άλλες τέτοιες παλιές στρατηγικές; 00:17:27.000 --> 00:17:30.000 Ένα πράγμα που γνωρίζουμε είναι ότι συνήθως είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστούν. 00:17:30.000 --> 00:17:32.000 Σκεφτείτε την εξελικτική μας προδιάθεση 00:17:32.000 --> 00:17:35.000 να τρώμε τροφές γλυκές και λιπαρές, όπως το τσιζκέικ. 00:17:35.000 --> 00:17:37.000 Δεν μπορείς αυτό απλά να γυρίσεις το διακόπτη και να το κλείσεις. 00:17:37.000 --> 00:17:40.000 Δεν μπορείς να κοιτάξεις το επιδόρπιο και να πεις "Όχι, όχι, όχι. Μου φαίνεται αηδιαστικό". 00:17:40.000 --> 00:17:42.000 Είμαστε απλώς διαφορετικά κατασκευασμένοι. 00:17:42.000 --> 00:17:44.000 Θα το εκλάβουμε ως κάτι καλό να το επιδιώξουμε. 00:17:44.000 --> 00:17:46.000 Μαντεύω πως το ίδιο θα ισχύει 00:17:46.000 --> 00:17:48.000 όταν οι άνθρωποι παίρνουν 00:17:48.000 --> 00:17:50.000 διάφορες οικονομικές αποφάσεις. 00:17:50.000 --> 00:17:52.000 Όταν βλέπετε τις μετοχές σας να βυθίζονται στο κόκκινο, 00:17:52.000 --> 00:17:54.000 όταν βλέπετε την τιμή του σπιτιού σας να πέφτει, 00:17:54.000 --> 00:17:56.000 δεν θα μπορείτε να το δείτε αυτό 00:17:56.000 --> 00:17:58.000 με άλλο τρόπο, παρά με τους παλιούς εξελικτικούς όρους. 00:17:58.000 --> 00:18:00.000 Αυτό σημαίνει ότι οι προκαταλήψεις 00:18:00.000 --> 00:18:02.000 που οδήγησαν τους επενδυτές να τα πάνε άσχημα, 00:18:02.000 --> 00:18:04.000 που οδήγησαν στην κρίση των κατασχέσεων 00:18:04.000 --> 00:18:06.000 είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστούν. NOTE Paragraph 00:18:06.000 --> 00:18:08.000 Αυτά είναι τα κακά νέα. Το ερώτημα είναι εάν υπάρχουν και καλά νέα. 00:18:08.000 --> 00:18:10.000 Υποτίθεται πως είμαι εδώ για να σας πω τα καλά νέα. 00:18:10.000 --> 00:18:12.000 Λοιπόν, τα καλά νέα νομίζω, 00:18:12.000 --> 00:18:14.000 είναι αυτό με το οποίο ξεκίνησα την ομιλία, 00:18:14.000 --> 00:18:16.000 δηλαδή ότι οι άνθρωποι δεν είναι μόνο έξυπνοι· 00:18:16.000 --> 00:18:18.000 είμαστε στην πραγματικότητα εμπνευσμένα ευφυείς 00:18:18.000 --> 00:18:21.000 σε σχέση με τα υπόλοιπα πλάσματα του ζωικού βασιλείου. 00:18:21.000 --> 00:18:24.000 Είμαστε πολύ καλοί στο να ξεπερνάμε τους βιολογικούς μας περιορισμούς -- 00:18:24.000 --> 00:18:26.000 ας πούμε ήρθα μέχρι εδώ πετώντας με αεροπλάνο. 00:18:26.000 --> 00:18:28.000 Δεν χρειάστηκε ν' ανοιγοκλείσω τα φτερά μου. 00:18:28.000 --> 00:18:31.000 Φοράω φακούς επαφής, έτσι ώστε να μπορώ να σας βλέπω όλους. 00:18:31.000 --> 00:18:34.000 Δεν χρειάζεται να στηριχτώ στην περιορισμένη μου όραση. 00:18:34.000 --> 00:18:36.000 Έχουμε όλες αυτές τις περιπτώσεις 00:18:36.000 --> 00:18:39.000 όπου ξεπερνάμε τους βιολογικούς μας περιορισμούς 00:18:39.000 --> 00:18:42.000 μέσω της τεχνολογίας και με άλλους τρόπους, φαινομενικά πολύ εύκολα. 00:18:42.000 --> 00:18:45.000 Πρέπει όμως ν' αναγνωρίσουμε αυτούς τους περιορισμούς μας. NOTE Paragraph 00:18:45.000 --> 00:18:47.000 Εδώ είναι και το πρόβλημα. 00:18:47.000 --> 00:18:49.000 Ήταν ο Καμύ που κάποτε είπε ότι "Ο άνθρωπος είναι το μοναδικό είδος 00:18:49.000 --> 00:18:52.000 που αρνείται πως είναι αυτό που πραγματικά είναι". 00:18:52.000 --> 00:18:54.000 Η ειρωνεία είναι όμως ότι 00:18:54.000 --> 00:18:56.000 μόνο εάν αναγνωρίσουμε τους περιορισμούς μας 00:18:56.000 --> 00:18:58.000 μπορούμε στ' αλήθεια να τους ξεπεράσουμε. 00:18:58.000 --> 00:19:01.000 Η ελπίδα είναι ότι όλοι θα σκεφτείτε σχετικά με τους περιορισμούς σας, 00:19:01.000 --> 00:19:04.000 όχι απαραίτητα πως δεν μπορούν να ξεπεραστούν, 00:19:04.000 --> 00:19:06.000 αλλά ότι θα τους αναγνωρίσετε, θα τους δεχτείτε 00:19:06.000 --> 00:19:09.000 κι ύστερα θα χρησιμοποιήσετε τον κόσμο του σχεδιασμού, ώστε να τους αντιμετωπίσετε. 00:19:09.000 --> 00:19:12.000 Αυτός ίσως είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο είμαστε ικανοί 00:19:12.000 --> 00:19:14.000 να επιτύχουμε το ίδιο μας το δυναμικό ως άνθρωποι 00:19:14.000 --> 00:19:17.000 και να γίνουμε στ' αλήθεια το ανώτερο είδος που όλοι ελπίζουμε πως είμαστε. NOTE Paragraph 00:19:17.000 --> 00:19:19.000 Σας ευχαριστώ. NOTE Paragraph 00:19:19.000 --> 00:19:24.000 (Χειροκρότημα)