1
00:00:02,000 --> 00:00:04,000
Θα ήθελα να ξεκινήσω τη σημερινή μου ομιλία, με δύο παρατηρήσεις

2
00:00:04,000 --> 00:00:06,000
σχετικά με το ανθρώπινο είδος.

3
00:00:06,000 --> 00:00:09,000
Η πρώτη παρατήρηση είναι κάτι που ίσως θεωρείτε ως αρκετά προφανές,

4
00:00:09,000 --> 00:00:11,000
και αυτό είναι ότι το είδος μας, ο Homo sapiens,

5
00:00:11,000 --> 00:00:13,000
είναι πραγματικά πολύ έξυπνο --

6
00:00:13,000 --> 00:00:15,000
εξωφρενικά έξυπνο --

7
00:00:15,000 --> 00:00:17,000
αφού όλοι κάνουμε πράγματα

8
00:00:17,000 --> 00:00:20,000
που κανένα άλλο είδος στον πλανήτη δεν κάνει αυτή τη στιγμή.

9
00:00:20,000 --> 00:00:22,000
Αυτή δεν είναι, φυσικά,

10
00:00:22,000 --> 00:00:24,000
η πρώτη φορά που πιθανώς το αναγνωρίζετε αυτό.

11
00:00:24,000 --> 00:00:27,000
Βέβαια, εκτός του να είμαστε έξυπνοι, είμαστε επίσης ένα ιδιαίτερα ματαιόδοξο είδος.

12
00:00:27,000 --> 00:00:30,000
Μας αρέσει να επιδεικνύουμε το γεγονός ότι είμαστε έξυπνοι.

13
00:00:30,000 --> 00:00:32,000
Θα μπορούσα να αναφερθώ σε οποιονδήποτε σοφό,

14
00:00:32,000 --> 00:00:34,000
από τον Σέξπηρ μέχρι τον Στήβεν Κόλμπερτ,

15
00:00:34,000 --> 00:00:36,000
για να αποδείξω για παράδειγμα το γεγονός ότι

16
00:00:36,000 --> 00:00:38,000
έχουμε μεγαλόφρωνα λογική και άπειρες ικανότητες

17
00:00:38,000 --> 00:00:40,000
και είμαστε καταπληκτικότεροι από οτιδήποτε άλλο στον πλανήτη

18
00:00:40,000 --> 00:00:43,000
ως προς τις εγκεφαλικές λειτουργίες.

19
00:00:43,000 --> 00:00:45,000
Όμως φυσικά, υπάρχει μια δεύτερη παρατήρηση σχετικά με το ανθρώπινο είδος,

20
00:00:45,000 --> 00:00:47,000
στην οποία θα ήθελα να εστιάσω λίγο περισσότερο·

21
00:00:47,000 --> 00:00:49,000
πρόκειται για το γεγονός ότι

22
00:00:49,000 --> 00:00:52,000
παρόλο που είμαστε πραγματικά έξυπνοι, μερικές φορές μοναδικά έξυπνοι,

23
00:00:52,000 --> 00:00:55,000
μπορούμε επίσης να γίνουμε εξαιρετικά κουτοί

24
00:00:55,000 --> 00:00:58,000
όταν πρόκειται για κάποιες πτυχές της λήψης των αποφάσεών μας.

25
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
Παρατηρώ αρκετά ειρωνικά χαμόγελα στο ακροατήριο.

26
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
Μην ανησυχείτε, δεν θα κατηγορήσω κανέναν συγκεκριμένα

27
00:01:02,000 --> 00:01:04,000
για οποιαδήποτε πτυχή των δικών του λαθών.

28
00:01:04,000 --> 00:01:06,000
Όμως, μόλις τα τελευταία δύο χρόνια

29
00:01:06,000 --> 00:01:09,000
βλέπουμε πρωτοφανή παραδείγματα της ανθρώπινης αδεξιότητας.

30
00:01:09,000 --> 00:01:12,000
Παρακολουθούμε τα εργαλεία που με μοναδικό τρόπο κατασκευάσαμε,

31
00:01:12,000 --> 00:01:14,000
ώστε να εξάγουμε τους πόρους μας από το περιβάλλον,

32
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
να σκάνε στα μούτρα μας.

33
00:01:16,000 --> 00:01:18,000
Παρακολουθήσαμε τις χρηματοπιστωτικές αγορές, που μοναδικά δημιουργήσαμε --

34
00:01:18,000 --> 00:01:21,000
αυτές οι αγορές που υποτίθεται ότι θα ήταν απρόσβλητες από την ανοησία --

35
00:01:21,000 --> 00:01:23,000
τις είδαμε να καταρρέουν μπροστά στα μάτια μας.

36
00:01:23,000 --> 00:01:25,000
Ωστόσο, αμφότερα τα δύο ντροπιαστικά παραδείγματα, πιστεύω ότι

37
00:01:25,000 --> 00:01:28,000
δεν υπογραμμίζουν εκείνο που θεωρώ ως το πλέον ντροπιαστικό

38
00:01:28,000 --> 00:01:30,000
σχετικά με τα λάθη που κάνουν οι άνθρωποι,

39
00:01:30,000 --> 00:01:33,000
δηλαδή ότι μας αρέσει να πιστεύουμε ότι τα λάθη που κάνουμε

40
00:01:33,000 --> 00:01:35,000
είναι απλά το αποτέλεσμα της ύπαρξης λίγων σάπιων ανάμεσά μας

41
00:01:35,000 --> 00:01:38,000
ή το αποτέλεσμα μερικών θρυλικά λανθασμένων αποφάσεων.

42
00:01:38,000 --> 00:01:41,000
Φαίνεται όμως ότι οι κοινωνικοί επιστήμονες πράγματι κατανοούν

43
00:01:41,000 --> 00:01:44,000
ότι οι περισσότεροι από εμάς, όταν βρεθούμε μέσα σε συγκεκριμένες καταστάσεις,

44
00:01:44,000 --> 00:01:47,000
θα κάνουμε πολύ συγκεκριμένα λάθη.

45
00:01:47,000 --> 00:01:49,000
Τα λάθη αυτά, είναι στην πραγματικότητα προβλέψιμα.

46
00:01:49,000 --> 00:01:51,000
Τα κάνουμε ξανά και ξανά.

47
00:01:51,000 --> 00:01:53,000
Δεν επηρεάζονται από τη σωρεία των σχετικών αποδείξεων.

48
00:01:53,000 --> 00:01:55,000
Όταν λαμβάνουμε αρνητικά αποτελέσματα

49
00:01:55,000 --> 00:01:58,000
εμείς και πάλι, την επόμενη φορά που αντιμετωπίζουμε την ίδια κατάσταση,

50
00:01:58,000 --> 00:02:00,000
τείνουμε να κάνουμε τα ίδια λάθη.

51
00:02:00,000 --> 00:02:02,000
Αυτό πραγματικά με μπερδεύει,

52
00:02:02,000 --> 00:02:04,000
ως μελετήτρια της ανθρώπινης φύσης.

53
00:02:04,000 --> 00:02:06,000
Αυτό που μου κινεί περισσότερο την περιέργεια

54
00:02:06,000 --> 00:02:09,000
είναι πώς γίνεται ένα είδος τόσο έξυπνο όσο εμείς

55
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
να είναι ικανό για τόσο άσχημα

56
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
και τόσο αδιάκοπα λάθη, συνεχώς;

57
00:02:13,000 --> 00:02:16,000
Είμαστε οι πιο έξυπνοι που κυκλοφορούν στη φύση, γιατί λοιπόν δεν μπορούμε να το επιλύσουμε αυτό;

58
00:02:16,000 --> 00:02:19,000
Κατά κάποιο τρόπο, από πού προκύπτουν στ' αλήθεια τα λάθη μας;

59
00:02:19,000 --> 00:02:22,000
Έχοντας σκεφτεί λιγάκι αυτό το θέμα, βλέπω μερικές διαφορετικές πιθανότητες.

60
00:02:22,000 --> 00:02:25,000
Μία πιθανότητα είναι πως, υπό μία έννοια, δεν είναι στην πραγματικότητα δικά μας λάθη.

61
00:02:25,000 --> 00:02:27,000
Επειδή είμαστε ευφυές είδος,

62
00:02:27,000 --> 00:02:29,000
μπορούμε να δημιουργήσουμε κάθε είδους περιβάλλοντα

63
00:02:29,000 --> 00:02:31,000
τα οποία είναι εξαιρετικά περίπλοκα,

64
00:02:31,000 --> 00:02:34,000
μερικές φορές τόσο περίπλοκα, που ούτε εμείς δεν τα κατανοούμε,

65
00:02:34,000 --> 00:02:36,000
παρόλο που εμείς τα δημιουργήσαμε.

66
00:02:36,000 --> 00:02:38,000
Κατασκευάσαμε χρηματοοικονομικές αγορές που είναι υπερβολικά περίπλοκες.

67
00:02:38,000 --> 00:02:41,000
Κατασκευάσαμε όρους υποθηκών, στους οποίους δεν μπορούμε ν' αντεπεξέλθουμε.

68
00:02:41,000 --> 00:02:44,000
Φυσικά, εάν βρεθούμε σε περιβάλλοντα που δεν μπορούμε να χειριστούμε,

69
00:02:44,000 --> 00:02:46,000
κατά κάποιο τρόπο είναι λογικό

70
00:02:46,000 --> 00:02:48,000
να θαλασσώσουμε κάποια πράγματα.

71
00:02:48,000 --> 00:02:50,000
Εάν αυτό συνέβαινε, θα είχαμε μια αληθινά εύκολη λύση

72
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
στο πρόβλημα των ανθρώπινων σφαλμάτων.

73
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
Θα μπορούσαμε απλά να πούμε, εντάξει, ας σκεφτούμε

74
00:02:54,000 --> 00:02:56,000
τις τεχνολογίες τις οποίες δεν μπορούμε να χειριστούμε

75
00:02:56,000 --> 00:02:58,000
τα περιβάλλοντα μέσα στα οποία είμαστε ανεπαρκείς --

76
00:02:58,000 --> 00:03:00,000
να τα ξεφορτωθούμε, να σχεδιάσουμε τα πράγματα καλύτερα

77
00:03:00,000 --> 00:03:02,000
και τότε θα είμαστε το ανώτερο είδος

78
00:03:02,000 --> 00:03:04,000
που θεωρούμε ότι είμαστε.

79
00:03:04,000 --> 00:03:07,000
Υπάρχει όμως και μια άλλη πιθανότητα, την οποία βρίσκω λιγάκι ανησυχητική,

80
00:03:07,000 --> 00:03:10,000
δηλαδή ότι μπορεί να μην είναι το περιβάλλον μας τόσο μπερδεμένο.

81
00:03:10,000 --> 00:03:13,000
Μπορεί εμείς να είμαστε άσχημα σχεδιασμένοι.

82
00:03:13,000 --> 00:03:15,000
Αυτή είναι μια ιδέα που μου ήρθε

83
00:03:15,000 --> 00:03:18,000
παρακολουθώντας τους τρόπους με τους οποίους οι κοινωνικοί επιστήμονες μελετούν τα ανθρώπινα σφάλματα.

84
00:03:18,000 --> 00:03:21,000
Αυτό που βλέπουμε είναι ότι οι άνθρωποι τείνουν να επαναλαμβάνουν τα λάθη τους

85
00:03:21,000 --> 00:03:24,000
ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, ξανά και ξανά.

86
00:03:24,000 --> 00:03:26,000
Φαίνεται σχεδόν σαν να είμαστε κατασκευασμένοι

87
00:03:26,000 --> 00:03:28,000
για να κάνουμε σφάλματα με συγκεκριμένο τρόπο.

88
00:03:28,000 --> 00:03:31,000
Αυτή είναι μια πιθανότητα που με ανησυχεί λίγο περισσότερο,

89
00:03:31,000 --> 00:03:33,000
επειδή εάν εμείς είμαστε στ' αλήθεια κακοκατασκευασμένοι

90
00:03:33,000 --> 00:03:35,000
δεν είναι ξεκάθαρο πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε.

91
00:03:35,000 --> 00:03:38,000
Μπορεί να χρειάζεται να παραδεχτούμε το γεγονός ότι είμαστε επιρρεπείς στα λάθη

92
00:03:38,000 --> 00:03:40,000
και να προσπαθήσουμε να σχεδιάσουμε τα πράγματα με βάση αυτό.

93
00:03:40,000 --> 00:03:43,000
Εδώ λοιπόν βρίσκεται το ερώτημα, με το οποίο εγώ και οι φοιτητές μου θελήσαμε να καταπιαστούμε.

94
00:03:43,000 --> 00:03:46,000
Πώς μπορούμε να καταλάβουμε τη διαφορά μεταξύ των δύο πιθανοτήτων;

95
00:03:46,000 --> 00:03:48,000
Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένας πληθυσμός

96
00:03:48,000 --> 00:03:50,000
που είναι βασικά έξυπνος, μπορεί να παίρνει πλήθος αποφάσεων,

97
00:03:50,000 --> 00:03:52,000
όμως δεν έχει πρόσβαση σε κανένα από τα συστήματά μας,

98
00:03:52,000 --> 00:03:54,000
σε κανένα από εκείνα που μπορεί να μας μπερδεύουν --

99
00:03:54,000 --> 00:03:56,000
ούτε ανθρώπινη τεχνολογία, ούτε ανθρώπινη κουλτούρα,

100
00:03:56,000 --> 00:03:58,000
ούτε ακόμη και ανθρώπινη γλώσσα.

101
00:03:58,000 --> 00:04:00,000
Αυτός είναι ο λόγος που στραφήκαμε σ' αυτούς εδώ τους τύπους.

102
00:04:00,000 --> 00:04:03,000
Μ' αυτούς τους τύπους δουλεύω. Τούτος εδώ είναι ένας καφετής Καπουτσίνος πίθηκος.

103
00:04:03,000 --> 00:04:05,000
Πρόκειται για πρωτεύοντα του Νέου Κόσμου,

104
00:04:05,000 --> 00:04:07,000
που σημαίνει ότι αποσπάστηκαν από τον ανθρώπινο εξελικτικό κλάδο

105
00:04:07,000 --> 00:04:09,000
περίπου πριν 35 εκατομμύρια χρόνια.

106
00:04:09,000 --> 00:04:11,000
Δηλαδή, η προ, προ, προ, προ, προ, προ --

107
00:04:11,000 --> 00:04:13,000
με περίπου πέντε εκατομμύρια "προ" μπροστά --

108
00:04:13,000 --> 00:04:15,000
γιαγιά σας, ήταν πιθανότατα και η προ, προ, προ, προ

109
00:04:15,000 --> 00:04:17,000
γιαγιά, με πέντε εκατομμύρια "προ" μπροστά

110
00:04:17,000 --> 00:04:19,000
της Χόλυ, που βλέπετε εδώ.

111
00:04:19,000 --> 00:04:22,000
Μπορεί να σας προκαλεί ανακούφιση το γεγονός ότι αυτός εδώ ο τύπος είναι πραγματικά πολύ μακρινός,

112
00:04:22,000 --> 00:04:24,000
ωστόσο εξελικτικός συγγενής μας.

113
00:04:24,000 --> 00:04:26,000
Τα καλά νέα με τη Χόλυ πάντως είναι ότι

114
00:04:26,000 --> 00:04:29,000
δεν διαθέτει τις ίδιες τεχνολογίες μ' εμάς.

115
00:04:29,000 --> 00:04:32,000
Ξέρετε, είναι ένα έξυπνο και συμπαθητικό πλάσμα, ένα πρώτιστο επίσης,

116
00:04:32,000 --> 00:04:34,000
όμως της λείπουν όλα εκείνα που θεωρούμε ότι μπορεί να μπερδεύουν εμάς.

117
00:04:34,000 --> 00:04:36,000
Έτσι, είναι το τέλειο πειραματόζωο.

118
00:04:36,000 --> 00:04:39,000
Τι θα γινόταν εάν βάζαμε τη Χόλυ μπροστά στις ίδιες ανθρώπινες καταστάσεις;

119
00:04:39,000 --> 00:04:41,000
Θα κάνει τα ίδια λάθη μ' εμάς;

120
00:04:41,000 --> 00:04:43,000
Δεν θα μαθαίνει απ' αυτά; Και ούτω καθ' εξής.

121
00:04:43,000 --> 00:04:45,000
Τέτοια πράγματα αποφασίσαμε να κάνουμε.

122
00:04:45,000 --> 00:04:47,000
Οι φοιτητές μου κι εγώ ενθουσιαστήκαμε μ' αυτό, πριν από λίγα χρόνια.

123
00:04:47,000 --> 00:04:49,000
Είπαμε, εντάξει ας υποβάλουμε τη Χόλυ σε τούτα τα προβλήματα

124
00:04:49,000 --> 00:04:51,000
και να δούμε εάν θα τα θαλασσώσει.

125
00:04:51,000 --> 00:04:54,000
Το πρώτο πρόβλημα ήταν από πού ν' αρχίσουμε.

126
00:04:54,000 --> 00:04:56,000
Γιατί ξέρετε, είναι σπουδαία τα προβλήματα για εμάς, αλλά άσχημα για την ανθρωπότητα.

127
00:04:56,000 --> 00:04:58,000
Κάνουμε πολλά λάθη σε πολλές διαφορετικές περιστάσεις.

128
00:04:58,000 --> 00:05:00,000
Από πού λοιπόν να ξεκινήσουμε;

129
00:05:00,000 --> 00:05:03,000
Επειδή ξεκινήσαμε αυτήν την εργασία περίπου τον καιρό της οικονομικής κατάρρευσης,

130
00:05:03,000 --> 00:05:05,000
περίπου την εποχή που οι κατασχέσεις υποθηκών έκαναν θραύση στις ειδήσεις,

131
00:05:05,000 --> 00:05:07,000
είπαμε ότι ίσως θα μπορούσαμε

132
00:05:07,000 --> 00:05:09,000
να ξεκινήσουμε από τον χώρο των οικονομικών.

133
00:05:09,000 --> 00:05:12,000
Ίσως να μπορούσαμε να παρατηρήσουμε τις οικονομικές αποφάσεις των μαϊμούδων

134
00:05:12,000 --> 00:05:15,000
και να δούμε εάν κι εκείνες κάνουν τις ίδιες κουταμάρες που κάνουμε κι εμείς.

135
00:05:15,000 --> 00:05:17,000
Φυσικά, εδώ πέφτουμε επάνω σ' ένα δεύτερο πρόβλημα --

136
00:05:17,000 --> 00:05:19,000
λίγο πιο μεθοδολογικό --

137
00:05:19,000 --> 00:05:21,000
που είναι το γεγονός ότι, εσείς μπορεί να μην το γνωρίζετε,

138
00:05:21,000 --> 00:05:24,000
αλλά οι μαϊμούδες δεν χρησιμοποιούν χρήματα. Ξέρω ότι δεν τις έχετε συναντήσει.

139
00:05:24,000 --> 00:05:26,000
Αυτός είναι όμως ο λόγος που δεν στέκονται πίσω σας στην ουρά

140
00:05:26,000 --> 00:05:29,000
στο μπακάλικο ή στο ΑΤΜ -- ξέρετε, δεν κάνουν τέτοια πράγματα.

141
00:05:29,000 --> 00:05:32,000
Εδώ λοιπόν αντιμετωπίσαμε κάποιο μικρό πρόβλημα.

142
00:05:32,000 --> 00:05:34,000
Πώς να ρωτήσουμε τις μαϊμούδες για τα χρήματα

143
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
εάν δεν τα χρησιμοποιούν;

144
00:05:36,000 --> 00:05:38,000
Έτσι, είπαμε να το αντιπαρέλθουμε

145
00:05:38,000 --> 00:05:40,000
διδάσκοντας στις μαϊμούδες πώς να χρησιμοποιούν το χρήμα.

146
00:05:40,000 --> 00:05:42,000
Αυτό και κάναμε.

147
00:05:42,000 --> 00:05:45,000
Αυτό που βλέπετε εδώ, είναι η πρώτη γνωστή σ' εμένα μονάδα

148
00:05:45,000 --> 00:05:47,000
μη ανθρώπινου χρήματος.

149
00:05:47,000 --> 00:05:49,000
Δεν ήμασταν και πολύ δημιουργικοί κατά την εποχή που ξεκινήσαμε αυτές τις μελέτες,

150
00:05:49,000 --> 00:05:51,000
οπότε το ονομάσαμε μάρκα.

151
00:05:51,000 --> 00:05:54,000
Αυτή είναι η χρηματική μονάδα, την οποία διδάξαμε στις μαϊμούδες μας στο Γέηλ

152
00:05:54,000 --> 00:05:56,000
να χρησιμοποιούν στις συναλλαγές τους με τους ανθρώπους,

153
00:05:56,000 --> 00:05:59,000
για ν' αγοράσουν διάφορα τρόφιμα.

154
00:05:59,000 --> 00:06:01,000
Δεν φαίνεται να είναι τίποτε σπουδαίο -- στην πραγματικότητα δεν είναι και τίποτε σπουδαίο.

155
00:06:01,000 --> 00:06:03,000
Όπως τα περισσότερα από τα χρήματά μας, είναι απλά ένα κομμάτι μέταλλο.

156
00:06:03,000 --> 00:06:06,000
Όπως κάποιοι από εσάς που παίρνουν μαζί τους διάφορα νομίσματα μετά από ταξίδια,

157
00:06:06,000 --> 00:06:08,000
και μόλις φτάσουν σπίτι τους, αυτά είναι εντελώς άχρηστα.

158
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
Ήταν άχρηστα για τις μαϊμούδες στην αρχή

159
00:06:10,000 --> 00:06:12,000
πριν αντιληφθούν τι μπορούσαν να κάνουν μ' αυτά.

160
00:06:12,000 --> 00:06:14,000
Όταν τους τα πρωτοδώσαμε, μέσα στα κλουβιά τους,

161
00:06:14,000 --> 00:06:16,000
τα σήκωναν από κάτω και τα κοιτούσαν.

162
00:06:16,000 --> 00:06:18,000
Ήταν γι' αυτές ένα περίεργο αντικείμενο.

163
00:06:18,000 --> 00:06:20,000
Πολύ γρήγορα όμως, οι μαϊμούδες αντιλήφθηκαν

164
00:06:20,000 --> 00:06:22,000
πως μπορούν να δώσουν αυτές τις μάρκες

165
00:06:22,000 --> 00:06:25,000
σε διάφορους ανθρώπους του εργαστηρίου, έναντι φαγητού.

166
00:06:25,000 --> 00:06:27,000
Εδώ βλέπετε μια απ' τις μαϊμούδες μας, τη Μέιντεη, να κάνει ακριβώς αυτό.

167
00:06:27,000 --> 00:06:30,000
Στις εικόνες Α και Β βλέπουμε τα σημεία όπου είναι κάπως

168
00:06:30,000 --> 00:06:32,000
περίεργη για τα πράγματα αυτά -- δεν γνωρίζει.

169
00:06:32,000 --> 00:06:34,000
Υπάρχει αυτό το χέρι του ανθρώπου πειραματιστή που περιμένει,

170
00:06:34,000 --> 00:06:37,000
και η Μέιντεη γρήγορα αντιλαμβάνεται ότι ο άνθρωπος προφανώς το θέλει.

171
00:06:37,000 --> 00:06:39,000
Το δίνει και έπειτα παίρνει λίγο φαγητό.

172
00:06:39,000 --> 00:06:41,000
Αποδείχθηκε πως όχι μόνο η Μέιντεη, αλλά όλες οι μαϊμούδες μας γίνονται καλές

173
00:06:41,000 --> 00:06:43,000
στο να ανταλλάσσουν μάρκες με ανθρώπους πωλητές.

174
00:06:43,000 --> 00:06:45,000
Ορίστε λοιπόν ένα σύντομο βίντεο για το πώς γίνεται όλο αυτό.

175
00:06:45,000 --> 00:06:48,000
Εδώ είναι η Μέιντεη. Θα ανταλλάξει μια μάρκα για λίγο φαγητό.

176
00:06:48,000 --> 00:06:51,000
Περιμένει ευχαριστημένη και παίρνει το φαγητό της.

177
00:06:51,000 --> 00:06:53,000
Εδώ είναι ο Φέλιξ, νομίζω. Είναι το κυρίαρχο αρσενικό· αρκετά μεγαλόσωμος.

178
00:06:53,000 --> 00:06:56,000
Και αυτός περιμένει υπομονετικά, παίρνει το φαγητό του και συνεχίζει.

179
00:06:56,000 --> 00:06:58,000
Οι μαϊμούδες γίνονται πολύ καλές σ' αυτό.

180
00:06:58,000 --> 00:07:01,000
Είναι εκπληκτικά καλές με ελάχιστη εκπαίδευση.

181
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
Τις αφήσαμε να το συνηθίσουν από μόνες τους.

182
00:07:03,000 --> 00:07:05,000
Το ερώτημα είναι: έχει καμία σχέση όλο αυτό με τα ανθρώπινα χρήματα;

183
00:07:05,000 --> 00:07:07,000
Αποτελεί αυτό αγορά,

184
00:07:07,000 --> 00:07:09,000
ή μήπως κάναμε ένα παράξενο ψυχολογικό τρικ

185
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
καταφέρνοντας τις μαϊμούδες να κάνουν κάτι,

186
00:07:11,000 --> 00:07:13,000
να δείχνουν έξυπνες, χωρίς όμως να είναι;

187
00:07:13,000 --> 00:07:16,000
Ύστερα είπαμε, λοιπόν, τι θα έκαναν αυθόρμητα οι μαϊμούδες

188
00:07:16,000 --> 00:07:19,000
εάν αυτό ήταν πράγματι το νόμισμά τους, εάν πράγματι το χρησιμοποιούσαν ως χρήμα;

189
00:07:19,000 --> 00:07:21,000
Μπορείτε να τις φανταστείτε

190
00:07:21,000 --> 00:07:23,000
να κάνουν όλων των ειδών τα έξυπνα πράγματα

191
00:07:23,000 --> 00:07:26,000
που κάνουν οι άνθρωποι όταν αρχίζουν να συναλλάσσονται μεταξύ τους.

192
00:07:26,000 --> 00:07:29,000
Τις φαντάζεστε να προσέχουν την τιμή,

193
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
να προσέχουν πόσα αγοράζουν --

194
00:07:31,000 --> 00:07:34,000
να κρατούν λογαριασμό των μαϊμουδίσιων μαρκών τους.

195
00:07:34,000 --> 00:07:36,000
Κάνουν τίποτ' απ' αυτά οι μαϊμούδες;

196
00:07:36,000 --> 00:07:39,000
Έτσι γεννήθηκε η μαϊμουδίσια αγορά μας.

197
00:07:39,000 --> 00:07:41,000
Αυτή λειτουργεί επειδή

198
00:07:41,000 --> 00:07:44,000
οι μαϊμούδες μας φυσιολογικά ζουν πολλές μαζί σε μεγάλα κλουβιά.

199
00:07:44,000 --> 00:07:46,000
Όταν λαχταρούν μια λιχουδιά,

200
00:07:46,000 --> 00:07:48,000
τους δίνουμε μια διέξοδο

201
00:07:48,000 --> 00:07:50,000
σε ένα μικρότερο κλουβί, απ' όπου εισέρχονται στην αγορά.

202
00:07:50,000 --> 00:07:52,000
Μπαίνοντας στην αγορά --

203
00:07:52,000 --> 00:07:54,000
στην πραγματικότητα ήταν μια πολύ πιο διασκεδαστική αγορά από τις περισσότερες ανθρώπινες

204
00:07:54,000 --> 00:07:57,000
επειδή, καθώς οι μαϊμούδες περνούσαν την πόρτα,

205
00:07:57,000 --> 00:07:59,000
κάποιος άνθρωπος τους έδινε ένα μεγάλο πορτοφόλι γεμάτο μάρκες

206
00:07:59,000 --> 00:08:01,000
ώστε να μπορούν να τις ανταλλάξουν

207
00:08:01,000 --> 00:08:03,000
με έναν από αυτούς τους δύο εδώ --

208
00:08:03,000 --> 00:08:05,000
δύο διαφορετικούς ανθρώπους πωλητές

209
00:08:05,000 --> 00:08:07,000
από τους οποίους μπορούσαν να αγοράσουν πράγματα.

210
00:08:07,000 --> 00:08:09,000
Οι πωλητές ήταν φοιτητές του εργαστηρίου μου.

211
00:08:09,000 --> 00:08:11,000
Ντύνονταν διαφορετικά· ήταν διαφορετικοί άνθρωποι.

212
00:08:11,000 --> 00:08:14,000
Με τον καιρό, έκαναν βασικά το ίδιο πράγμα

213
00:08:14,000 --> 00:08:16,000
έτσι ώστε οι μαϊμούδες να μπορούν να μάθουν,

214
00:08:16,000 --> 00:08:19,000
ποιος πωλούσε τι και σε ποια τιμή -- ποιος ήταν αξιόπιστος, ποιος δεν ήταν κ.ο.κ.

215
00:08:19,000 --> 00:08:21,000
Μπορείτε να δείτε ότι καθένας από τους πειραματιστές,

216
00:08:21,000 --> 00:08:24,000
βαστάει ένα μικρό κίτρινο δοχείο φαγητού

217
00:08:24,000 --> 00:08:26,000
κι αυτό μπορούν να αγοράσουν οι μαϊμούδες για μια μάρκα.

218
00:08:26,000 --> 00:08:28,000
Έτσι όλα στοιχίζουν μια μάρκα,

219
00:08:28,000 --> 00:08:30,000
αλλά όπως βλέπετε, μερικές φορές οι μάρκες αγοράζουν περισσότερα από άλλες,

220
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
περισσότερα σταφύλια από άλλες φορές.

221
00:08:32,000 --> 00:08:35,000
Θα σας δείξω σ' ένα σύντομο βίντεο πώς μοιάζει αυτή η αγορά.

222
00:08:35,000 --> 00:08:38,000
Εδώ βλέπετε θυρίδες για τις μαϊμούδες. Είναι χαμηλές, επειδή οι μαϊμούδες είναι κοντές.

223
00:08:38,000 --> 00:08:40,000
Εδώ είναι η Χάνεη.

224
00:08:40,000 --> 00:08:42,000
Περιμένει κάπως ανυπόμονα ν' ανοίξει η αγορά.

225
00:08:42,000 --> 00:08:45,000
Ξαφνικά η αγορά ανοίγει. Εδώ είναι η επιλογές της: μία ρόγα ή δύο ρόγες.

226
00:08:45,000 --> 00:08:47,000
Μπορείτε να δείτε τη Χάνεη, πολύ καλή οικονομολόγος,

227
00:08:47,000 --> 00:08:50,000
επιλέγει τον πωλητή που δίνει περισσότερα.

228
00:08:50,000 --> 00:08:52,000
Θα μπορούσε να διδάξει τους οικονομικούς συμβούλους μας, κάνα δυο πράγματα.

229
00:08:52,000 --> 00:08:54,000
Όχι μόνο η Χάνεη,

230
00:08:54,000 --> 00:08:57,000
οι περισσότερες μαϊμούδες μας επέλεγαν αυτούς που είχαν περισσότερα.

231
00:08:57,000 --> 00:08:59,000
Οι περισσότερες επέλεγαν αυτούς που είχαν την καλύτερη τροφή.

232
00:08:59,000 --> 00:09:02,000
Όταν εισάγαμε τις εκπτώσεις, είδαμε τις μαϊμούδες να δίνουν προσοχή σ' αυτό.

233
00:09:02,000 --> 00:09:05,000
Τις ενδιέφεραν πολύ οι μαϊμουδίσιες μάρκες τους.

234
00:09:05,000 --> 00:09:08,000
Το πιο εντυπωσιακό ήταν πως όταν συνεργαστήκαμε με οικονομολόγους

235
00:09:08,000 --> 00:09:11,000
ώστε να μελετήσουμε τα δεδομένα των μαϊμούδων που χρησιμοποιούσαν οικονομικά εργαλεία,

236
00:09:11,000 --> 00:09:14,000
στην ουσία ταυτίζονταν, όχι μόνο ποιοτικά,

237
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
αλλά και ποσοτικά με αυτά που είδαμε

238
00:09:16,000 --> 00:09:18,000
τους ανθρώπους να κάνουν σε πραγματικές αγορές.

239
00:09:18,000 --> 00:09:20,000
Ταυτίζονταν τόσο πολύ ώστε όταν έβλεπες τα νούμερα των μαϊμούδων,

240
00:09:20,000 --> 00:09:23,000
δεν μπορούσες να ξεχωρίσεις εάν προέρχονταν από μαϊμού ή άνθρωπο στην ίδια αγορά.

241
00:09:23,000 --> 00:09:25,000
Αυτό που πιστέψαμε πως κάναμε

242
00:09:25,000 --> 00:09:27,000
ήταν πως παρουσιάσαμε κάτι

243
00:09:27,000 --> 00:09:29,000
που, τουλάχιστον για μας και τις μαϊμούδες,

244
00:09:29,000 --> 00:09:31,000
λειτουργεί σαν αληθινό χρήμα.

245
00:09:31,000 --> 00:09:34,000
Το ερώτημα είναι αν οι μαϊμούδες θα τα θαλασσώνουν με τον ίδιο τρόπο όπως εμείς.

246
00:09:34,000 --> 00:09:37,000
Είδαμε ήδη ανεπίσημα, μερικά σημάδια πως μπορεί και να τα θαλασσώνουν.

247
00:09:37,000 --> 00:09:39,000
Ένα πράγμα που δεν είδαμε ποτέ στην αγορά των μαϊμούδων

248
00:09:39,000 --> 00:09:41,000
ήταν οποιοδήποτε σημάδι αποταμίευσης --

249
00:09:41,000 --> 00:09:43,000
όπως κάνει το δικό μας είδος.

250
00:09:43,000 --> 00:09:45,000
Οι μαϊμούδες έμπαιναν στην αγορά, ξόδευαν όλο τους το κονδύλι

251
00:09:45,000 --> 00:09:47,000
και έπειτα επέστρεφαν στις υπόλοιπες.

252
00:09:47,000 --> 00:09:49,000
Το άλλο πράγμα που παρατηρήσαμε,

253
00:09:49,000 --> 00:09:51,000
με κάποια αμηχανία,

254
00:09:51,000 --> 00:09:53,000
ήταν η αυθόρμητη εμφάνιση κλοπής.

255
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
Οι μαϊμούδες έκλεβαν μάρκες σε κάθε δυνατή ευκαιρία --

256
00:09:56,000 --> 00:09:58,000
η μια από την άλλη, συχνά και από εμάς --

257
00:09:58,000 --> 00:10:00,000
πράγματα που δεν πιστεύαμε πως εμείς τα εισάγαμε,

258
00:10:00,000 --> 00:10:02,000
αλλά που αυθόρμητα συνέβαιναν.

259
00:10:02,000 --> 00:10:04,000
Σκεφτήκαμε πως αυτό φαίνεται άσχημο.

260
00:10:04,000 --> 00:10:06,000
Μπορούμε τελικά να δούμε εάν οι μαϊμούδες

261
00:10:06,000 --> 00:10:09,000
κάνουν ακριβώς τα ίδια ανόητα πράγματα, όπως οι άνθρωποι;

262
00:10:09,000 --> 00:10:11,000
Μια πιθανότητα ήταν ν' αφήσουμε

263
00:10:11,000 --> 00:10:13,000
το οικονομικό σύστημα των μαϊμούδων να εξελιχθεί,

264
00:10:13,000 --> 00:10:15,000
ώστε να δούμε εάν σε λίγα χρόνια θα μας ζητούσαν άρση των χρεών τους.

265
00:10:15,000 --> 00:10:17,000
Ήμασταν λίγο ανυπόμονοι έτσι θέλαμε

266
00:10:17,000 --> 00:10:19,000
να επιταχύνουμε λίγο τα πράγματα.

267
00:10:19,000 --> 00:10:21,000
Έτσι είπαμε να δημιουργήσουμε στις μαϊμούδες

268
00:10:21,000 --> 00:10:23,000
τα ίδια προβλήματα

269
00:10:23,000 --> 00:10:25,000
στα οποία οι άνθρωποι τείνουν να κάνουν λάθη

270
00:10:25,000 --> 00:10:27,000
σε συγκεκριμένες οικονομικές προκλήσεις,

271
00:10:27,000 --> 00:10:29,000
ή συγκεκριμένους οικονομικούς πειραματισμούς.

272
00:10:29,000 --> 00:10:32,000
Επειδή λοιπόν, ο καλύτερος τρόπος για να δεις πώς οι άνθρωποι σφάλλουν

273
00:10:32,000 --> 00:10:34,000
είναι να το κάνεις από μόνος σου,

274
00:10:34,000 --> 00:10:36,000
θα σας περιγράψω στα γρήγορα ένα πείραμα

275
00:10:36,000 --> 00:10:38,000
ώστε να δείτε τη δική σας οικονομική διαίσθηση εν δράσει.

276
00:10:38,000 --> 00:10:40,000
Φανταστείτε ότι αυτή τη στιγμή

277
00:10:40,000 --> 00:10:42,000
δίνω στον καθένα σας

278
00:10:42,000 --> 00:10:45,000
χίλια δολάρια ΗΠΑ -- 10 κολλαριστά εκατοδόλαρα.

279
00:10:45,000 --> 00:10:47,000
Πάρτε τα, βάλτε τα στο πορτοφόλι σας

280
00:10:47,000 --> 00:10:49,000
και σκεφτείτε για μια στιγμή τι θα τα κάνετε.

281
00:10:49,000 --> 00:10:51,000
Είναι δικά σας τώρα· μπορείτε ν' αγοράσετε ό,τι θέλετε.

282
00:10:51,000 --> 00:10:53,000
Να τα δωρίσετε, να τα πάρετε, και λοιπά.

283
00:10:53,000 --> 00:10:56,000
Ακούγεται θαυμάσιο, αλλά σας δίδεται άλλη μια ευκαιρία να κερδίσετε λίγα περισσότερα χρήματα.

284
00:10:56,000 --> 00:10:59,000
Αυτές είναι οι επιλογές σας: μπορείτε να ρισκάρετε,

285
00:10:59,000 --> 00:11:01,000
οπότε θα στρίψω μια από τις μάρκες των μαϊμούδων.

286
00:11:01,000 --> 00:11:03,000
Εάν έρθει κορώνα, θα κερδίσετε χίλια δολάρια επιπλέον.

287
00:11:03,000 --> 00:11:05,000
Εάν έρθει γράμματα, δεν παίρνετε τίποτε.

288
00:11:05,000 --> 00:11:08,000
Έχετε λοιπόν μια ευκαιρία να κερδίσετε περισσότερα, όμως αρκετά ριψοκίνδυνη.

289
00:11:08,000 --> 00:11:11,000
Η άλλη σας επιλογή είναι αρκετά ασφαλής. Θα πάρετε κάποια χρήματα στα σίγουρα.

290
00:11:11,000 --> 00:11:13,000
Θα σας δώσω μόνο 500 δολάρια.

291
00:11:13,000 --> 00:11:16,000
Μπορείτε να τα βάλετε στο πορτοφόλι σας και να τα χρησιμοποιήσετε άμεσα.

292
00:11:16,000 --> 00:11:18,000
Ας δούμε ποια είναι η ενόρασή σας εδώ.

293
00:11:18,000 --> 00:11:21,000
Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν τη σίγουρη επιλογή.

294
00:11:21,000 --> 00:11:24,000
Οι περισσότεροι λένε, γιατί να ρισκάρω, όταν μπορώ να κερδίσω 1500 δολάρια στα σίγουρα;

295
00:11:24,000 --> 00:11:26,000
Μοιάζει με καλό στοίχημα. Θα προτιμήσω αυτό.

296
00:11:26,000 --> 00:11:28,000
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό δεν είναι στ' αλήθεια παράλογο.

297
00:11:28,000 --> 00:11:30,000
Οι άνθρωποι απεχθάνονται τα ρίσκα. Και λοιπόν;

298
00:11:30,000 --> 00:11:32,000
Αυτό το "και λοιπόν;" έρχεται όταν αρχίζουμε να σκεφτόμαστε

299
00:11:32,000 --> 00:11:34,000
για το ίδιο πρόβλημα

300
00:11:34,000 --> 00:11:36,000
στημένο λίγο διαφορετικά.

301
00:11:36,000 --> 00:11:38,000
Τώρα λοιπόν φανταστείτε ότι δίνω στον καθένα από εσάς

302
00:11:38,000 --> 00:11:41,000
2000 δολάρια -- 20 κολλαριστά εκατοδόλαρα.

303
00:11:41,000 --> 00:11:43,000
Τώρα μπορείτε ν' αγοράσετε τα διπλάσια πράγματα σε σχέση με πριν.

304
00:11:43,000 --> 00:11:45,000
Σκεφτείτε πώς θα νιώθατε, έχοντάς τα στο πορτοφόλι σας.

305
00:11:45,000 --> 00:11:47,000
Τώρα φανταστείτε ότι θα σας βάλω να κάνετε μια διαφορετική επιλογή,

306
00:11:47,000 --> 00:11:49,000
όμως αυτή τη φορά είναι ελαφρώς χειρότερη.

307
00:11:49,000 --> 00:11:52,000
Τώρα θα πρέπει ν' αποφασίσετε με ποιον τρόπο θα χάσετε χρήματα,

308
00:11:52,000 --> 00:11:54,000
όμως θα έχετε τις ίδιες επιλογές.

309
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
Μπορείτε είτε να διαλέξετε μια ριψοκίνδυνη χασούρα --

310
00:11:56,000 --> 00:11:59,000
θα στρίψω ένα νόμισμα. Εάν έρθει κορώνα, θα χάσετε πολλά.

311
00:11:59,000 --> 00:12:02,000
Εάν έρθει γράμματα, δεν θα χάσετε τίποτε, είστε εντάξει, θα κρατήσετε όλο το ποσόν --

312
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
ή θα μπορούσατε να το παίξετε με ασφάλεια, που σημαίνει ότι πρέπει να βγάλετε το πορτοφόλι σας

313
00:12:05,000 --> 00:12:08,000
και να μου δώσετε πέντε από εκείνα τα εκατοδόλαρα, οπωσδήποτε.

314
00:12:08,000 --> 00:12:11,000
Βλέπω πολλά ανασηκωμένα φρύδια στο ακροατήριο.

315
00:12:11,000 --> 00:12:13,000
Ίσως λοιπόν να έχετε την ίδια ενόραση

316
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
με τα υποκείμενα του πειράματός μας,

317
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
δηλαδή όταν τους παρουσιάσουμε αυτές τις επιλογές,

318
00:12:17,000 --> 00:12:19,000
οι άνθρωποι δεν επιλέγουν να το παίξουν με ασφάλεια.

319
00:12:19,000 --> 00:12:21,000
Στην πραγματικότητα τείνουν να γίνουν ελαφρώς ριψοκίνδυνοι.

320
00:12:21,000 --> 00:12:24,000
Ο λόγος που αυτό είναι παράλογο, είναι ότι και στις δύο περιπτώσεις δώσαμε στους ανθρώπους

321
00:12:24,000 --> 00:12:26,000
τις ίδιες επιλογές.

322
00:12:26,000 --> 00:12:29,000
Αυτές είναι είτε να ρισκάρουν 50/50 για χίλια ή για δύο χιλιάδες

323
00:12:29,000 --> 00:12:31,000
είτε να πάρουν 1500 δολάρια στα σίγουρα.

324
00:12:31,000 --> 00:12:34,000
Όμως η ενόραση των ανθρώπων σχετικά με το πόσο θα ρισκάρουν

325
00:12:34,000 --> 00:12:36,000
ποικίλει ανάλογα με το σημείο απ' το οποίο ξεκίνησαν.

326
00:12:36,000 --> 00:12:38,000
Τι συμβαίνει λοιπόν;

327
00:12:38,000 --> 00:12:40,000
Φαίνεται ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα

328
00:12:40,000 --> 00:12:43,000
τουλάχιστον δύο διαφορετικών προκαταλήψεων, τις οποίες έχουμε στο ψυχολογικό επίπεδο.

329
00:12:43,000 --> 00:12:46,000
Η μία είναι ότι δυσκολευόμαστε πολύ να σκεφτούμε με απόλυτους όρους.

330
00:12:46,000 --> 00:12:48,000
Θα πρέπει να κάνετε αρκετή δουλειά για να καταλάβετε,

331
00:12:48,000 --> 00:12:50,000
ότι η μία επιλογή είναι χίλια ή δύο χιλιάδες,

332
00:12:50,000 --> 00:12:52,000
ενώ η άλλη είναι 1500.

333
00:12:52,000 --> 00:12:55,000
Αντίθετα, μας φαίνεται πολύ εύκολο να σκεφτούμε με σχετικούς όρους

334
00:12:55,000 --> 00:12:58,000
καθώς οι επιλογές αλλάζουν από καιρό σε καιρό.

335
00:12:58,000 --> 00:13:01,000
Σκεφτόμαστε είτε "Ω, θα κερδίσω περισσότερα" είτε "Ω, θα κερδίσω λιγότερα".

336
00:13:01,000 --> 00:13:03,000
Αυτό είναι ωραίο και καλό, εκτός απ' το ότι

337
00:13:03,000 --> 00:13:05,000
οι αλλαγές προς διάφορες κατευθύνσεις

338
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
επηρεάζουν στ' αλήθεια τη σκέψη μας ως προς το κατά πόσον

339
00:13:07,000 --> 00:13:09,000
οι επιλογές είναι καλές ή κακές.

340
00:13:09,000 --> 00:13:11,000
Αυτό οδηγεί στη δεύτερη προκατάληψη,

341
00:13:11,000 --> 00:13:13,000
την οποία οι οικονομολόγοι ονομάζουν αποστροφή προς την απώλεια.

342
00:13:13,000 --> 00:13:16,000
Η ιδέα είναι ότι μισούμε να φτάνουν τα πράγματα στο κόκκινο.

343
00:13:16,000 --> 00:13:18,000
Μισούμε στ' αλήθεια να πρέπει να χάσουμε χρήματα.

344
00:13:18,000 --> 00:13:20,000
Τούτο σημαίνει πως μερικές φορές

345
00:13:20,000 --> 00:13:22,000
αλλάζουμε τις προτιμήσεις μας για ν' αποφύγουμε κάτι τέτοιο.

346
00:13:22,000 --> 00:13:24,000
Αυτό που είδατε στο τελευταίο σενάριο είναι ότι

347
00:13:24,000 --> 00:13:26,000
τα υποκείμενα του πειράματος ρισκάρουν

348
00:13:26,000 --> 00:13:29,000
επειδή προτιμούν τη μικρή πιθανότητα να μην έχουν καθόλου χασούρα.

349
00:13:29,000 --> 00:13:31,000
Αυτό σημαίνει ότι όταν μπαίνετε σ' έναν ριψοκίνδυνο τρόπο σκέψης --

350
00:13:31,000 --> 00:13:33,000
συγχωρήστε με, όταν μπαίνουμε σ' έναν τρόπο σκέψης περί απώλειας,

351
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
γινόμαστε στην πραγματικότητα περισσότερο ριψοκίνδυνοι,

352
00:13:35,000 --> 00:13:37,000
πράγμα που θα μπορούσε να είναι στ' αλήθεια ανησυχητικό.

353
00:13:37,000 --> 00:13:40,000
Αυτός ο τρόπος σκέψης καταλήγει σε πολλές κακές εκβάσεις στους ανθρώπους.

354
00:13:40,000 --> 00:13:43,000
Εκεί οφείλεται το ότι οι επενδυτές του χρηματιστηρίου, κρατούν για περισσότερο χρόνο μετοχές με απώλειες --

355
00:13:43,000 --> 00:13:45,000
επειδή τις αξιολογούν με σχετικούς όρους.

356
00:13:45,000 --> 00:13:47,000
Εκεί οφείλεται ότι οι άνθρωποι στην αγορά ακινήτων, αρνούντο να πουλήσουν τα σπίτια τους --

357
00:13:47,000 --> 00:13:49,000
επειδή δεν ήθελαν να πουλήσουν με χασούρα.

358
00:13:49,000 --> 00:13:51,000
Η ερώτηση που μας ενδιαφέρει

359
00:13:51,000 --> 00:13:53,000
είναι εάν οι μαϊμούδες έχουν τις ίδιες προκαταλήψεις.

360
00:13:53,000 --> 00:13:56,000
Εάν στήναμε τα ίδια σενάρια στη μικρή μας αγορά των μαϊμούδων,

361
00:13:56,000 --> 00:13:58,000
θα έκαναν τα ίδια, όπως οι άνθρωποι;

362
00:13:58,000 --> 00:14:00,000
Αυτό ακριβώς κάναμε, δίνοντας στις μαϊμούδες επιλογές

363
00:14:00,000 --> 00:14:03,000
μεταξύ ανθρώπων που ήταν αξιόπιστοι -- έκαναν το ίδιο πράγμα κάθε φορά --

364
00:14:03,000 --> 00:14:05,000
και ανθρώπων που ήταν επισφαλείς --

365
00:14:05,000 --> 00:14:07,000
τις μισές φορές έκαναν τα πράγματα διαφορετικά.

366
00:14:07,000 --> 00:14:09,000
Μετά τους δώσαμε επιλογές, οι οποίες ήταν δώρα --

367
00:14:09,000 --> 00:14:11,000
όπως σ' εσάς, στο πρώτο σενάριο --

368
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
έτσι είχαν μια ευκαιρία να κερδίσουν περισσότερα,

369
00:14:13,000 --> 00:14:16,000
ή περιπτώσεις όπου είχαν χασούρα --

370
00:14:16,000 --> 00:14:18,000
στην πραγματικότητα πίστευαν ότι θα έπαιρναν περισσότερα απ' όσα τελικά πήραν.

371
00:14:18,000 --> 00:14:20,000
Εδώ βλέπουμε πώς φαίνεται αυτό.

372
00:14:20,000 --> 00:14:22,000
Συστήσαμε στις μαϊμούδες δύο νέους πωλητές.

373
00:14:22,000 --> 00:14:24,000
Ο αριστερός, όπως και ο δεξιός, ξεκινούν με μια ρόγα σταφύλι,

374
00:14:24,000 --> 00:14:26,000
πράγμα που μοιάζει αρκετά καλό.

375
00:14:26,000 --> 00:14:28,000
Όμως πρόκειται να δώσουν δώρα στις μαϊμούδες.

376
00:14:28,000 --> 00:14:30,000
Ο αριστερός δίνει ένα ασφαλές δώρο.

377
00:14:30,000 --> 00:14:33,000
Κάθε φορά προσθέτει ένα, ώστε να δώσει στις μαϊμούδες δύο.

378
00:14:33,000 --> 00:14:35,000
Ο δεξιός, δίνει ένα ριψοκίνδυνο δώρο.

379
00:14:35,000 --> 00:14:38,000
Κάποιες φορές οι μαϊμούδες δεν παίρνουν τίποτε παραπάνω -- δηλαδή μηδενικό δώρο.

380
00:14:38,000 --> 00:14:41,000
Κάποιες άλλες φορές οι μαϊμούδες παίρνουν δύο παραπάνω ρόγες.

381
00:14:41,000 --> 00:14:43,000
Μεγάλο το δώρο, τώρα παίρνουν συνολικά τρεις.

382
00:14:43,000 --> 00:14:45,000
Είναι ακριβώς η ίδια επιλογή που αντιμετωπίσατε κι εσείς.

383
00:14:45,000 --> 00:14:48,000
Θέλουν άραγε οι μαϊμούδες να παίξουν με ασφάλεια

384
00:14:48,000 --> 00:14:50,000
κι έτσι να προτιμήσουν τον πωλητή που κάνει κάθε φορά το ίδιο,

385
00:14:50,000 --> 00:14:52,000
ή θέλουν να ρισκάρουν

386
00:14:52,000 --> 00:14:54,000
και να κυνηγήσουν ένα ριψοκίνδυνο αλλά μεγάλο δώρο,

387
00:14:54,000 --> 00:14:56,000
με κίνδυνο να μην πάρουν κανένα δώρο;

388
00:14:56,000 --> 00:14:58,000
Εδώ οι άνθρωποι έπαιξαν με ασφάλεια.

389
00:14:58,000 --> 00:15:00,000
Φαίνεται πως οι μαϊμούδες έπαιξαν επίσης με ασφάλεια.

390
00:15:00,000 --> 00:15:02,000
Ποιοτικά και ποσοτικά,

391
00:15:02,000 --> 00:15:04,000
επιλέγουν ακριβώς όπως οι άνθρωποι,

392
00:15:04,000 --> 00:15:06,000
όταν δοκιμάζονται στην ίδια κατάσταση.

393
00:15:06,000 --> 00:15:08,000
Μπορεί να πείτε, εντάξει, μπορεί οι μαϊμούδες να μην αγαπούν το ρίσκο.

394
00:15:08,000 --> 00:15:10,000
Ίσως θα πρέπει να δούμε πώς τα πάνε με τη χασούρα.

395
00:15:10,000 --> 00:15:12,000
Έτσι, τρέχουμε μια δεύτερη παραλλαγή του πειράματος.

396
00:15:12,000 --> 00:15:14,000
Τώρα, οι μαϊμούδες συναντούν δύο πωλητές

397
00:15:14,000 --> 00:15:16,000
που δεν τους δίνουν καθόλου δώρα·

398
00:15:16,000 --> 00:15:18,000
στην πραγματικότητα τους δίνουν λιγότερα απ' το αναμενόμενο.

399
00:15:18,000 --> 00:15:20,000
Φαίνεται πως ξεκινούν με μεγάλη ποσότητα.

400
00:15:20,000 --> 00:15:22,000
Εδώ έχουμε τρεις ρόγες σταφύλι· οι μαϊμούδες τρελαίνονται γι' αυτό.

401
00:15:22,000 --> 00:15:25,000
Όμως τώρα μαθαίνουν πως αυτοί οι τύποι πρόκειται να τους δώσουν λιγότερα απ' όσα προσδοκούν.

402
00:15:25,000 --> 00:15:27,000
Ο αριστερός αντιπροσωπεύει μια ασφαλή χασούρα.

403
00:15:27,000 --> 00:15:30,000
Κάθε φορά, τους αφαιρεί μία ρόγα

404
00:15:30,000 --> 00:15:32,000
και δίνει στις μαϊμούδες μόνο δύο.

405
00:15:32,000 --> 00:15:34,000
Ο δεξιός αντιπροσωπεύει τη ριψοκίνδυνη απώλεια.

406
00:15:34,000 --> 00:15:37,000
Κάποιες φορές δεν αφαιρεί τίποτε, έτσι οι μαϊμούδες τρελαίνονται,

407
00:15:37,000 --> 00:15:39,000
όμως κάποιες άλλες φορές τους προκαλεί μεγάλη χασούρα,

408
00:15:39,000 --> 00:15:41,000
αφαιρώντας δύο ρόγες, για να δώσει στις μαϊμούδες μόνο μία.

409
00:15:41,000 --> 00:15:43,000
Τι κάνουν λοιπόν οι μαϊμούδες;

410
00:15:43,000 --> 00:15:45,000
Ξανά η ίδια επιλογή· μπορούν να παίξουν με ασφάλεια

411
00:15:45,000 --> 00:15:48,000
παίρνοντας κάθε φορά από δύο ρόγες

412
00:15:48,000 --> 00:15:51,000
ή να ρισκάρουν και να επιλέξουν να πάρουν μία ή τρεις.

413
00:15:51,000 --> 00:15:54,000
Το αξιοσημείωτο για εμάς είναι ότι, όταν δίνουμε στις μαϊμούδες αυτές τις επιλογές,

414
00:15:54,000 --> 00:15:56,000
κάνουν το ίδιο παράλογο πράγμα που κάνουν και οι άνθρωποι.

415
00:15:56,000 --> 00:15:58,000
Γίνονται πιο ριψοκίνδυνες

416
00:15:58,000 --> 00:16:01,000
ανάλογα με το πώς ξεκίνησε το πείραμα.

417
00:16:01,000 --> 00:16:03,000
Αυτό είναι τρελό, επειδή υπονοεί ότι οι μαϊμούδες επίσης

418
00:16:03,000 --> 00:16:05,000
εκτιμούν τα πράγματα με σχετικούς όρους

419
00:16:05,000 --> 00:16:08,000
κι αντιμετωπίζουν τη χασούρα διαφορετικά απ' ό,τι τα κέρδη.

420
00:16:08,000 --> 00:16:10,000
Τι σημαίνουν λοιπόν όλα αυτά;

421
00:16:10,000 --> 00:16:12,000
Αυτό που αποδείξαμε είναι ότι, κατ' αρχάς,

422
00:16:12,000 --> 00:16:14,000
μπορούμε να δώσουμε στις μαϊμούδες χρήμα

423
00:16:14,000 --> 00:16:16,000
και να κάνουν παρόμοια με τους ανθρώπους πράγματα μ' αυτό.

424
00:16:16,000 --> 00:16:18,000
Κάνουν κάποια από τα έξυπνα πράγματα που κάνουμε κι εμείς,

425
00:16:18,000 --> 00:16:20,000
μερικά από τα όχι και τόσο σωστά πράγματα που κάνουμε κι εμείς,

426
00:16:20,000 --> 00:16:22,000
όπως κλοπές και τα λοιπά.

427
00:16:22,000 --> 00:16:24,000
Όμως κάνουν επίσης τα ίδια παράλογα πράγματα που κάνουμε κι εμείς.

428
00:16:24,000 --> 00:16:26,000
Συστηματικά βλέπουν τα πράγματα λανθασμένα

429
00:16:26,000 --> 00:16:28,000
με τον ίδιο τρόπο που το κάνουμε κι εμείς.

430
00:16:28,000 --> 00:16:30,000
Αυτό είναι το πρώτο μήνυμα της ομιλίας που θα πρέπει να συγκρατήσετε φεύγοντας,

431
00:16:30,000 --> 00:16:32,000
δηλαδή ότι εάν την είδατε απ' την αρχή και σκεφτήκατε,

432
00:16:32,000 --> 00:16:34,000
ω, σίγουρα θα πάω σπίτι μου και θα προσλάβω έναν Καπουτσίνο πίθηκο για οικονομικό μου σύμβουλο,

433
00:16:34,000 --> 00:16:36,000
είναι πολύ πιο χαριτωμένοι από εκείνους στο ... ξέρετε --

434
00:16:36,000 --> 00:16:38,000
μην το κάνετε αυτό· πιθανότατα θα είναι το ίδιο κουτοί

435
00:16:38,000 --> 00:16:41,000
με τους ανθρώπους που ήδη έχετε ως συμβούλους.

436
00:16:41,000 --> 00:16:43,000
Εντάξει, λίγο κρύο το αστείο -- συγγνώμη, συγγνώμη, συγγνώμη.

437
00:16:43,000 --> 00:16:45,000
Λίγο κακό για τις μαϊμούδες επενδυτές.

438
00:16:45,000 --> 00:16:48,000
Φυσικά όμως, ο λόγος που γελάτε είναι κακός και για τους ανθρώπους.

439
00:16:48,000 --> 00:16:51,000
Επειδή απαντήσαμε στην αρχική μας ερώτηση.

440
00:16:51,000 --> 00:16:53,000
Θελήσαμε να μάθουμε από πού προκύπτουν αυτά τα σφάλματα.

441
00:16:53,000 --> 00:16:55,000
Ξεκινήσαμε με την ελπίδα ότι ίσως μπορούμε

442
00:16:55,000 --> 00:16:57,000
ν' αλλάξουμε τα χρηματοοικονομικά μας ιδρύματα,

443
00:16:57,000 --> 00:17:00,000
ν' αλλάξουμε τις τεχνολογίες μας και να γίνουμε καλύτεροι.

444
00:17:00,000 --> 00:17:03,000
Αυτό που μάθαμε όμως, είναι ότι αυτές οι προκαταλήψεις μπορεί να είναι βαθύτερες.

445
00:17:03,000 --> 00:17:05,000
Στην πραγματικότητα μπορεί να οφείλονται στην ίδια τη φύση

446
00:17:05,000 --> 00:17:07,000
της εξελικτικής μας ιστορίας.

447
00:17:07,000 --> 00:17:09,000
Μπορεί να μην είναι μόνο οι άνθρωποι

448
00:17:09,000 --> 00:17:11,000
στη δεξιά πλευρά αυτής της αλυσίδας, που είναι ανεπίδεκτοι.

449
00:17:11,000 --> 00:17:13,000
Μπορεί να είναι όλοι μας οι πρόγονοι ανεπίδεκτοι, μέχρι την αρχή της αλυσίδας.

450
00:17:13,000 --> 00:17:16,000
Αυτό, εάν πιστέψουμε τα αποτελέσματα του Καπουτσίνου πιθήκου,

451
00:17:16,000 --> 00:17:18,000
σημαίνει ότι αυτές οι βλακώδεις στρατηγικές

452
00:17:18,000 --> 00:17:20,000
μπορεί να είναι 35 εκατομμυρίων χρόνων παλιές.

453
00:17:20,000 --> 00:17:22,000
Αυτός είναι πολύς καιρός για μια στρατηγική

454
00:17:22,000 --> 00:17:25,000
για να μπορεί πλέον ν' αλλάξει -- πολύ πολύ παλιά.

455
00:17:25,000 --> 00:17:27,000
Τι γνωρίζουμε για άλλες τέτοιες παλιές στρατηγικές;

456
00:17:27,000 --> 00:17:30,000
Ένα πράγμα που γνωρίζουμε είναι ότι συνήθως είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστούν.

457
00:17:30,000 --> 00:17:32,000
Σκεφτείτε την εξελικτική μας προδιάθεση

458
00:17:32,000 --> 00:17:35,000
να τρώμε τροφές γλυκές και λιπαρές, όπως το τσιζκέικ.

459
00:17:35,000 --> 00:17:37,000
Δεν μπορείς αυτό απλά να γυρίσεις το διακόπτη και να το κλείσεις.

460
00:17:37,000 --> 00:17:40,000
Δεν μπορείς να κοιτάξεις το επιδόρπιο και να πεις "Όχι, όχι, όχι. Μου φαίνεται αηδιαστικό".

461
00:17:40,000 --> 00:17:42,000
Είμαστε απλώς διαφορετικά κατασκευασμένοι.

462
00:17:42,000 --> 00:17:44,000
Θα το εκλάβουμε ως κάτι καλό να το επιδιώξουμε.

463
00:17:44,000 --> 00:17:46,000
Μαντεύω πως το ίδιο θα ισχύει

464
00:17:46,000 --> 00:17:48,000
όταν οι άνθρωποι παίρνουν

465
00:17:48,000 --> 00:17:50,000
διάφορες οικονομικές αποφάσεις.

466
00:17:50,000 --> 00:17:52,000
Όταν βλέπετε τις μετοχές σας να βυθίζονται στο κόκκινο,

467
00:17:52,000 --> 00:17:54,000
όταν βλέπετε την τιμή του σπιτιού σας να πέφτει,

468
00:17:54,000 --> 00:17:56,000
δεν θα μπορείτε να το δείτε αυτό

469
00:17:56,000 --> 00:17:58,000
με άλλο τρόπο, παρά με τους παλιούς εξελικτικούς όρους.

470
00:17:58,000 --> 00:18:00,000
Αυτό σημαίνει ότι οι προκαταλήψεις

471
00:18:00,000 --> 00:18:02,000
που οδήγησαν τους επενδυτές να τα πάνε άσχημα,

472
00:18:02,000 --> 00:18:04,000
που οδήγησαν στην κρίση των κατασχέσεων

473
00:18:04,000 --> 00:18:06,000
είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστούν.

474
00:18:06,000 --> 00:18:08,000
Αυτά είναι τα κακά νέα. Το ερώτημα είναι εάν υπάρχουν και καλά νέα.

475
00:18:08,000 --> 00:18:10,000
Υποτίθεται πως είμαι εδώ για να σας πω τα καλά νέα.

476
00:18:10,000 --> 00:18:12,000
Λοιπόν, τα καλά νέα νομίζω,

477
00:18:12,000 --> 00:18:14,000
είναι αυτό με το οποίο ξεκίνησα την ομιλία,

478
00:18:14,000 --> 00:18:16,000
δηλαδή ότι οι άνθρωποι δεν είναι μόνο έξυπνοι·

479
00:18:16,000 --> 00:18:18,000
είμαστε στην πραγματικότητα εμπνευσμένα ευφυείς

480
00:18:18,000 --> 00:18:21,000
σε σχέση με τα υπόλοιπα πλάσματα του ζωικού βασιλείου.

481
00:18:21,000 --> 00:18:24,000
Είμαστε πολύ καλοί στο να ξεπερνάμε τους βιολογικούς μας περιορισμούς --

482
00:18:24,000 --> 00:18:26,000
ας πούμε ήρθα μέχρι εδώ πετώντας με αεροπλάνο.

483
00:18:26,000 --> 00:18:28,000
Δεν χρειάστηκε ν' ανοιγοκλείσω τα φτερά μου.

484
00:18:28,000 --> 00:18:31,000
Φοράω φακούς επαφής, έτσι ώστε να μπορώ να σας βλέπω όλους.

485
00:18:31,000 --> 00:18:34,000
Δεν χρειάζεται να στηριχτώ στην περιορισμένη μου όραση.

486
00:18:34,000 --> 00:18:36,000
Έχουμε όλες αυτές τις περιπτώσεις

487
00:18:36,000 --> 00:18:39,000
όπου ξεπερνάμε τους βιολογικούς μας περιορισμούς

488
00:18:39,000 --> 00:18:42,000
μέσω της τεχνολογίας και με άλλους τρόπους, φαινομενικά πολύ εύκολα.

489
00:18:42,000 --> 00:18:45,000
Πρέπει όμως ν' αναγνωρίσουμε αυτούς τους περιορισμούς μας.

490
00:18:45,000 --> 00:18:47,000
Εδώ είναι και το πρόβλημα.

491
00:18:47,000 --> 00:18:49,000
Ήταν ο Καμύ που κάποτε είπε ότι "Ο άνθρωπος είναι το μοναδικό είδος

492
00:18:49,000 --> 00:18:52,000
που αρνείται πως είναι αυτό που πραγματικά είναι".

493
00:18:52,000 --> 00:18:54,000
Η ειρωνεία είναι όμως ότι

494
00:18:54,000 --> 00:18:56,000
μόνο εάν αναγνωρίσουμε τους περιορισμούς μας

495
00:18:56,000 --> 00:18:58,000
μπορούμε στ' αλήθεια να τους ξεπεράσουμε.

496
00:18:58,000 --> 00:19:01,000
Η ελπίδα είναι ότι όλοι θα σκεφτείτε σχετικά με τους περιορισμούς σας,

497
00:19:01,000 --> 00:19:04,000
όχι απαραίτητα πως δεν μπορούν να ξεπεραστούν,

498
00:19:04,000 --> 00:19:06,000
αλλά ότι θα τους αναγνωρίσετε, θα τους δεχτείτε

499
00:19:06,000 --> 00:19:09,000
κι ύστερα θα χρησιμοποιήσετε τον κόσμο του σχεδιασμού, ώστε να τους αντιμετωπίσετε.

500
00:19:09,000 --> 00:19:12,000
Αυτός ίσως είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο είμαστε ικανοί

501
00:19:12,000 --> 00:19:14,000
να επιτύχουμε το ίδιο μας το δυναμικό ως άνθρωποι

502
00:19:14,000 --> 00:19:17,000
και να γίνουμε στ' αλήθεια το ανώτερο είδος που όλοι ελπίζουμε πως είμαστε.

503
00:19:17,000 --> 00:19:19,000
Σας ευχαριστώ.

504
00:19:19,000 --> 00:19:24,000
(Χειροκρότημα)