0:00:02.000,0:00:04.000
Θα ήθελα να ξεκινήσω τη σημερινή μου ομιλία, με δύο παρατηρήσεις

0:00:04.000,0:00:06.000
σχετικά με το ανθρώπινο είδος.

0:00:06.000,0:00:09.000
Η πρώτη παρατήρηση είναι κάτι που ίσως θεωρείτε ως αρκετά προφανές,

0:00:09.000,0:00:11.000
και αυτό είναι ότι το είδος μας, ο Homo sapiens,

0:00:11.000,0:00:13.000
είναι πραγματικά πολύ έξυπνο --

0:00:13.000,0:00:15.000
εξωφρενικά έξυπνο --

0:00:15.000,0:00:17.000
αφού όλοι κάνουμε πράγματα

0:00:17.000,0:00:20.000
που κανένα άλλο είδος στον πλανήτη δεν κάνει αυτή τη στιγμή.

0:00:20.000,0:00:22.000
Αυτή δεν είναι, φυσικά,

0:00:22.000,0:00:24.000
η πρώτη φορά που πιθανώς το αναγνωρίζετε αυτό.

0:00:24.000,0:00:27.000
Βέβαια, εκτός του να είμαστε έξυπνοι, είμαστε επίσης ένα ιδιαίτερα ματαιόδοξο είδος.

0:00:27.000,0:00:30.000
Μας αρέσει να επιδεικνύουμε το γεγονός ότι είμαστε έξυπνοι.

0:00:30.000,0:00:32.000
Θα μπορούσα να αναφερθώ σε οποιονδήποτε σοφό,

0:00:32.000,0:00:34.000
από τον Σέξπηρ μέχρι τον Στήβεν Κόλμπερτ,

0:00:34.000,0:00:36.000
για να αποδείξω για παράδειγμα το γεγονός ότι

0:00:36.000,0:00:38.000
έχουμε μεγαλόφρωνα λογική και άπειρες ικανότητες

0:00:38.000,0:00:40.000
και είμαστε καταπληκτικότεροι από οτιδήποτε άλλο στον πλανήτη

0:00:40.000,0:00:43.000
ως προς τις εγκεφαλικές λειτουργίες.

0:00:43.000,0:00:45.000
Όμως φυσικά, υπάρχει μια δεύτερη παρατήρηση σχετικά με το ανθρώπινο είδος,

0:00:45.000,0:00:47.000
στην οποία θα ήθελα να εστιάσω λίγο περισσότερο·

0:00:47.000,0:00:49.000
πρόκειται για το γεγονός ότι

0:00:49.000,0:00:52.000
παρόλο που είμαστε πραγματικά έξυπνοι, μερικές φορές μοναδικά έξυπνοι,

0:00:52.000,0:00:55.000
μπορούμε επίσης να γίνουμε εξαιρετικά κουτοί

0:00:55.000,0:00:58.000
όταν πρόκειται για κάποιες πτυχές της λήψης των αποφάσεών μας.

0:00:58.000,0:01:00.000
Παρατηρώ αρκετά ειρωνικά χαμόγελα στο ακροατήριο.

0:01:00.000,0:01:02.000
Μην ανησυχείτε, δεν θα κατηγορήσω κανέναν συγκεκριμένα

0:01:02.000,0:01:04.000
για οποιαδήποτε πτυχή των δικών του λαθών.

0:01:04.000,0:01:06.000
Όμως, μόλις τα τελευταία δύο χρόνια

0:01:06.000,0:01:09.000
βλέπουμε πρωτοφανή παραδείγματα της ανθρώπινης αδεξιότητας.

0:01:09.000,0:01:12.000
Παρακολουθούμε τα εργαλεία που με μοναδικό τρόπο κατασκευάσαμε,

0:01:12.000,0:01:14.000
ώστε να εξάγουμε τους πόρους μας από το περιβάλλον,

0:01:14.000,0:01:16.000
να σκάνε στα μούτρα μας.

0:01:16.000,0:01:18.000
Παρακολουθήσαμε τις χρηματοπιστωτικές αγορές, που μοναδικά δημιουργήσαμε --

0:01:18.000,0:01:21.000
αυτές οι αγορές που υποτίθεται ότι θα ήταν απρόσβλητες από την ανοησία --

0:01:21.000,0:01:23.000
τις είδαμε να καταρρέουν μπροστά στα μάτια μας.

0:01:23.000,0:01:25.000
Ωστόσο, αμφότερα τα δύο ντροπιαστικά παραδείγματα, πιστεύω ότι

0:01:25.000,0:01:28.000
δεν υπογραμμίζουν εκείνο που θεωρώ ως το πλέον ντροπιαστικό

0:01:28.000,0:01:30.000
σχετικά με τα λάθη που κάνουν οι άνθρωποι,

0:01:30.000,0:01:33.000
δηλαδή ότι μας αρέσει να πιστεύουμε ότι τα λάθη που κάνουμε

0:01:33.000,0:01:35.000
είναι απλά το αποτέλεσμα της ύπαρξης λίγων σάπιων ανάμεσά μας

0:01:35.000,0:01:38.000
ή το αποτέλεσμα μερικών θρυλικά λανθασμένων αποφάσεων.

0:01:38.000,0:01:41.000
Φαίνεται όμως ότι οι κοινωνικοί επιστήμονες πράγματι κατανοούν

0:01:41.000,0:01:44.000
ότι οι περισσότεροι από εμάς, όταν βρεθούμε μέσα σε συγκεκριμένες καταστάσεις,

0:01:44.000,0:01:47.000
θα κάνουμε πολύ συγκεκριμένα λάθη.

0:01:47.000,0:01:49.000
Τα λάθη αυτά, είναι στην πραγματικότητα προβλέψιμα.

0:01:49.000,0:01:51.000
Τα κάνουμε ξανά και ξανά.

0:01:51.000,0:01:53.000
Δεν επηρεάζονται από τη σωρεία των σχετικών αποδείξεων.

0:01:53.000,0:01:55.000
Όταν λαμβάνουμε αρνητικά αποτελέσματα

0:01:55.000,0:01:58.000
εμείς και πάλι, την επόμενη φορά που αντιμετωπίζουμε την ίδια κατάσταση,

0:01:58.000,0:02:00.000
τείνουμε να κάνουμε τα ίδια λάθη.

0:02:00.000,0:02:02.000
Αυτό πραγματικά με μπερδεύει,

0:02:02.000,0:02:04.000
ως μελετήτρια της ανθρώπινης φύσης.

0:02:04.000,0:02:06.000
Αυτό που μου κινεί περισσότερο την περιέργεια

0:02:06.000,0:02:09.000
είναι πώς γίνεται ένα είδος τόσο έξυπνο όσο εμείς

0:02:09.000,0:02:11.000
να είναι ικανό για τόσο άσχημα

0:02:11.000,0:02:13.000
και τόσο αδιάκοπα λάθη, συνεχώς;

0:02:13.000,0:02:16.000
Είμαστε οι πιο έξυπνοι που κυκλοφορούν στη φύση, γιατί λοιπόν δεν μπορούμε να το επιλύσουμε αυτό;

0:02:16.000,0:02:19.000
Κατά κάποιο τρόπο, από πού προκύπτουν στ' αλήθεια τα λάθη μας;

0:02:19.000,0:02:22.000
Έχοντας σκεφτεί λιγάκι αυτό το θέμα, βλέπω μερικές διαφορετικές πιθανότητες.

0:02:22.000,0:02:25.000
Μία πιθανότητα είναι πως, υπό μία έννοια, δεν είναι στην πραγματικότητα δικά μας λάθη.

0:02:25.000,0:02:27.000
Επειδή είμαστε ευφυές είδος,

0:02:27.000,0:02:29.000
μπορούμε να δημιουργήσουμε κάθε είδους περιβάλλοντα

0:02:29.000,0:02:31.000
τα οποία είναι εξαιρετικά περίπλοκα,

0:02:31.000,0:02:34.000
μερικές φορές τόσο περίπλοκα, που ούτε εμείς δεν τα κατανοούμε,

0:02:34.000,0:02:36.000
παρόλο που εμείς τα δημιουργήσαμε.

0:02:36.000,0:02:38.000
Κατασκευάσαμε χρηματοοικονομικές αγορές που είναι υπερβολικά περίπλοκες.

0:02:38.000,0:02:41.000
Κατασκευάσαμε όρους υποθηκών, στους οποίους δεν μπορούμε ν' αντεπεξέλθουμε.

0:02:41.000,0:02:44.000
Φυσικά, εάν βρεθούμε σε περιβάλλοντα που δεν μπορούμε να χειριστούμε,

0:02:44.000,0:02:46.000
κατά κάποιο τρόπο είναι λογικό

0:02:46.000,0:02:48.000
να θαλασσώσουμε κάποια πράγματα.

0:02:48.000,0:02:50.000
Εάν αυτό συνέβαινε, θα είχαμε μια αληθινά εύκολη λύση

0:02:50.000,0:02:52.000
στο πρόβλημα των ανθρώπινων σφαλμάτων.

0:02:52.000,0:02:54.000
Θα μπορούσαμε απλά να πούμε, εντάξει, ας σκεφτούμε

0:02:54.000,0:02:56.000
τις τεχνολογίες τις οποίες δεν μπορούμε να χειριστούμε

0:02:56.000,0:02:58.000
τα περιβάλλοντα μέσα στα οποία είμαστε ανεπαρκείς --

0:02:58.000,0:03:00.000
να τα ξεφορτωθούμε, να σχεδιάσουμε τα πράγματα καλύτερα

0:03:00.000,0:03:02.000
και τότε θα είμαστε το ανώτερο είδος

0:03:02.000,0:03:04.000
που θεωρούμε ότι είμαστε.

0:03:04.000,0:03:07.000
Υπάρχει όμως και μια άλλη πιθανότητα, την οποία βρίσκω λιγάκι ανησυχητική,

0:03:07.000,0:03:10.000
δηλαδή ότι μπορεί να μην είναι το περιβάλλον μας τόσο μπερδεμένο.

0:03:10.000,0:03:13.000
Μπορεί εμείς να είμαστε άσχημα σχεδιασμένοι.

0:03:13.000,0:03:15.000
Αυτή είναι μια ιδέα που μου ήρθε

0:03:15.000,0:03:18.000
παρακολουθώντας τους τρόπους με τους οποίους οι κοινωνικοί επιστήμονες μελετούν τα ανθρώπινα σφάλματα.

0:03:18.000,0:03:21.000
Αυτό που βλέπουμε είναι ότι οι άνθρωποι τείνουν να επαναλαμβάνουν τα λάθη τους

0:03:21.000,0:03:24.000
ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, ξανά και ξανά.

0:03:24.000,0:03:26.000
Φαίνεται σχεδόν σαν να είμαστε κατασκευασμένοι

0:03:26.000,0:03:28.000
για να κάνουμε σφάλματα με συγκεκριμένο τρόπο.

0:03:28.000,0:03:31.000
Αυτή είναι μια πιθανότητα που με ανησυχεί λίγο περισσότερο,

0:03:31.000,0:03:33.000
επειδή εάν εμείς είμαστε στ' αλήθεια κακοκατασκευασμένοι

0:03:33.000,0:03:35.000
δεν είναι ξεκάθαρο πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε.

0:03:35.000,0:03:38.000
Μπορεί να χρειάζεται να παραδεχτούμε το γεγονός ότι είμαστε επιρρεπείς στα λάθη

0:03:38.000,0:03:40.000
και να προσπαθήσουμε να σχεδιάσουμε τα πράγματα με βάση αυτό.

0:03:40.000,0:03:43.000
Εδώ λοιπόν βρίσκεται το ερώτημα, με το οποίο εγώ και οι φοιτητές μου θελήσαμε να καταπιαστούμε.

0:03:43.000,0:03:46.000
Πώς μπορούμε να καταλάβουμε τη διαφορά μεταξύ των δύο πιθανοτήτων;

0:03:46.000,0:03:48.000
Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένας πληθυσμός

0:03:48.000,0:03:50.000
που είναι βασικά έξυπνος, μπορεί να παίρνει πλήθος αποφάσεων,

0:03:50.000,0:03:52.000
όμως δεν έχει πρόσβαση σε κανένα από τα συστήματά μας,

0:03:52.000,0:03:54.000
σε κανένα από εκείνα που μπορεί να μας μπερδεύουν --

0:03:54.000,0:03:56.000
ούτε ανθρώπινη τεχνολογία, ούτε ανθρώπινη κουλτούρα,

0:03:56.000,0:03:58.000
ούτε ακόμη και ανθρώπινη γλώσσα.

0:03:58.000,0:04:00.000
Αυτός είναι ο λόγος που στραφήκαμε σ' αυτούς εδώ τους τύπους.

0:04:00.000,0:04:03.000
Μ' αυτούς τους τύπους δουλεύω. Τούτος εδώ είναι ένας καφετής Καπουτσίνος πίθηκος.

0:04:03.000,0:04:05.000
Πρόκειται για πρωτεύοντα του Νέου Κόσμου,

0:04:05.000,0:04:07.000
που σημαίνει ότι αποσπάστηκαν από τον ανθρώπινο εξελικτικό κλάδο

0:04:07.000,0:04:09.000
περίπου πριν 35 εκατομμύρια χρόνια.

0:04:09.000,0:04:11.000
Δηλαδή, η προ, προ, προ, προ, προ, προ --

0:04:11.000,0:04:13.000
με περίπου πέντε εκατομμύρια "προ" μπροστά --

0:04:13.000,0:04:15.000
γιαγιά σας, ήταν πιθανότατα και η προ, προ, προ, προ

0:04:15.000,0:04:17.000
γιαγιά, με πέντε εκατομμύρια "προ" μπροστά

0:04:17.000,0:04:19.000
της Χόλυ, που βλέπετε εδώ.

0:04:19.000,0:04:22.000
Μπορεί να σας προκαλεί ανακούφιση το γεγονός ότι αυτός εδώ ο τύπος είναι πραγματικά πολύ μακρινός,

0:04:22.000,0:04:24.000
ωστόσο εξελικτικός συγγενής μας.

0:04:24.000,0:04:26.000
Τα καλά νέα με τη Χόλυ πάντως είναι ότι

0:04:26.000,0:04:29.000
δεν διαθέτει τις ίδιες τεχνολογίες μ' εμάς.

0:04:29.000,0:04:32.000
Ξέρετε, είναι ένα έξυπνο και συμπαθητικό πλάσμα, ένα πρώτιστο επίσης,

0:04:32.000,0:04:34.000
όμως της λείπουν όλα εκείνα που θεωρούμε ότι μπορεί να μπερδεύουν εμάς.

0:04:34.000,0:04:36.000
Έτσι, είναι το τέλειο πειραματόζωο.

0:04:36.000,0:04:39.000
Τι θα γινόταν εάν βάζαμε τη Χόλυ μπροστά στις ίδιες ανθρώπινες καταστάσεις;

0:04:39.000,0:04:41.000
Θα κάνει τα ίδια λάθη μ' εμάς;

0:04:41.000,0:04:43.000
Δεν θα μαθαίνει απ' αυτά; Και ούτω καθ' εξής.

0:04:43.000,0:04:45.000
Τέτοια πράγματα αποφασίσαμε να κάνουμε.

0:04:45.000,0:04:47.000
Οι φοιτητές μου κι εγώ ενθουσιαστήκαμε μ' αυτό, πριν από λίγα χρόνια.

0:04:47.000,0:04:49.000
Είπαμε, εντάξει ας υποβάλουμε τη Χόλυ σε τούτα τα προβλήματα

0:04:49.000,0:04:51.000
και να δούμε εάν θα τα θαλασσώσει.

0:04:51.000,0:04:54.000
Το πρώτο πρόβλημα ήταν από πού ν' αρχίσουμε.

0:04:54.000,0:04:56.000
Γιατί ξέρετε, είναι σπουδαία τα προβλήματα για εμάς, αλλά άσχημα για την ανθρωπότητα.

0:04:56.000,0:04:58.000
Κάνουμε πολλά λάθη σε πολλές διαφορετικές περιστάσεις.

0:04:58.000,0:05:00.000
Από πού λοιπόν να ξεκινήσουμε;

0:05:00.000,0:05:03.000
Επειδή ξεκινήσαμε αυτήν την εργασία περίπου τον καιρό της οικονομικής κατάρρευσης,

0:05:03.000,0:05:05.000
περίπου την εποχή που οι κατασχέσεις υποθηκών έκαναν θραύση στις ειδήσεις,

0:05:05.000,0:05:07.000
είπαμε ότι ίσως θα μπορούσαμε

0:05:07.000,0:05:09.000
να ξεκινήσουμε από τον χώρο των οικονομικών.

0:05:09.000,0:05:12.000
Ίσως να μπορούσαμε να παρατηρήσουμε τις οικονομικές αποφάσεις των μαϊμούδων

0:05:12.000,0:05:15.000
και να δούμε εάν κι εκείνες κάνουν τις ίδιες κουταμάρες που κάνουμε κι εμείς.

0:05:15.000,0:05:17.000
Φυσικά, εδώ πέφτουμε επάνω σ' ένα δεύτερο πρόβλημα --

0:05:17.000,0:05:19.000
λίγο πιο μεθοδολογικό --

0:05:19.000,0:05:21.000
που είναι το γεγονός ότι, εσείς μπορεί να μην το γνωρίζετε,

0:05:21.000,0:05:24.000
αλλά οι μαϊμούδες δεν χρησιμοποιούν χρήματα. Ξέρω ότι δεν τις έχετε συναντήσει.

0:05:24.000,0:05:26.000
Αυτός είναι όμως ο λόγος που δεν στέκονται πίσω σας στην ουρά

0:05:26.000,0:05:29.000
στο μπακάλικο ή στο ΑΤΜ -- ξέρετε, δεν κάνουν τέτοια πράγματα.

0:05:29.000,0:05:32.000
Εδώ λοιπόν αντιμετωπίσαμε κάποιο μικρό πρόβλημα.

0:05:32.000,0:05:34.000
Πώς να ρωτήσουμε τις μαϊμούδες για τα χρήματα

0:05:34.000,0:05:36.000
εάν δεν τα χρησιμοποιούν;

0:05:36.000,0:05:38.000
Έτσι, είπαμε να το αντιπαρέλθουμε

0:05:38.000,0:05:40.000
διδάσκοντας στις μαϊμούδες πώς να χρησιμοποιούν το χρήμα.

0:05:40.000,0:05:42.000
Αυτό και κάναμε.

0:05:42.000,0:05:45.000
Αυτό που βλέπετε εδώ, είναι η πρώτη γνωστή σ' εμένα μονάδα

0:05:45.000,0:05:47.000
μη ανθρώπινου χρήματος.

0:05:47.000,0:05:49.000
Δεν ήμασταν και πολύ δημιουργικοί κατά την εποχή που ξεκινήσαμε αυτές τις μελέτες,

0:05:49.000,0:05:51.000
οπότε το ονομάσαμε μάρκα.

0:05:51.000,0:05:54.000
Αυτή είναι η χρηματική μονάδα, την οποία διδάξαμε στις μαϊμούδες μας στο Γέηλ

0:05:54.000,0:05:56.000
να χρησιμοποιούν στις συναλλαγές τους με τους ανθρώπους,

0:05:56.000,0:05:59.000
για ν' αγοράσουν διάφορα τρόφιμα.

0:05:59.000,0:06:01.000
Δεν φαίνεται να είναι τίποτε σπουδαίο -- στην πραγματικότητα δεν είναι και τίποτε σπουδαίο.

0:06:01.000,0:06:03.000
Όπως τα περισσότερα από τα χρήματά μας, είναι απλά ένα κομμάτι μέταλλο.

0:06:03.000,0:06:06.000
Όπως κάποιοι από εσάς που παίρνουν μαζί τους διάφορα νομίσματα μετά από ταξίδια,

0:06:06.000,0:06:08.000
και μόλις φτάσουν σπίτι τους, αυτά είναι εντελώς άχρηστα.

0:06:08.000,0:06:10.000
Ήταν άχρηστα για τις μαϊμούδες στην αρχή

0:06:10.000,0:06:12.000
πριν αντιληφθούν τι μπορούσαν να κάνουν μ' αυτά.

0:06:12.000,0:06:14.000
Όταν τους τα πρωτοδώσαμε, μέσα στα κλουβιά τους,

0:06:14.000,0:06:16.000
τα σήκωναν από κάτω και τα κοιτούσαν.

0:06:16.000,0:06:18.000
Ήταν γι' αυτές ένα περίεργο αντικείμενο.

0:06:18.000,0:06:20.000
Πολύ γρήγορα όμως, οι μαϊμούδες αντιλήφθηκαν

0:06:20.000,0:06:22.000
πως μπορούν να δώσουν αυτές τις μάρκες

0:06:22.000,0:06:25.000
σε διάφορους ανθρώπους του εργαστηρίου, έναντι φαγητού.

0:06:25.000,0:06:27.000
Εδώ βλέπετε μια απ' τις μαϊμούδες μας, τη Μέιντεη, να κάνει ακριβώς αυτό.

0:06:27.000,0:06:30.000
Στις εικόνες Α και Β βλέπουμε τα σημεία όπου είναι κάπως

0:06:30.000,0:06:32.000
περίεργη για τα πράγματα αυτά -- δεν γνωρίζει.

0:06:32.000,0:06:34.000
Υπάρχει αυτό το χέρι του ανθρώπου πειραματιστή που περιμένει,

0:06:34.000,0:06:37.000
και η Μέιντεη γρήγορα αντιλαμβάνεται ότι ο άνθρωπος προφανώς το θέλει.

0:06:37.000,0:06:39.000
Το δίνει και έπειτα παίρνει λίγο φαγητό.

0:06:39.000,0:06:41.000
Αποδείχθηκε πως όχι μόνο η Μέιντεη, αλλά όλες οι μαϊμούδες μας γίνονται καλές

0:06:41.000,0:06:43.000
στο να ανταλλάσσουν μάρκες με ανθρώπους πωλητές.

0:06:43.000,0:06:45.000
Ορίστε λοιπόν ένα σύντομο βίντεο για το πώς γίνεται όλο αυτό.

0:06:45.000,0:06:48.000
Εδώ είναι η Μέιντεη. Θα ανταλλάξει μια μάρκα για λίγο φαγητό.

0:06:48.000,0:06:51.000
Περιμένει ευχαριστημένη και παίρνει το φαγητό της.

0:06:51.000,0:06:53.000
Εδώ είναι ο Φέλιξ, νομίζω. Είναι το κυρίαρχο αρσενικό· αρκετά μεγαλόσωμος.

0:06:53.000,0:06:56.000
Και αυτός περιμένει υπομονετικά, παίρνει το φαγητό του και συνεχίζει.

0:06:56.000,0:06:58.000
Οι μαϊμούδες γίνονται πολύ καλές σ' αυτό.

0:06:58.000,0:07:01.000
Είναι εκπληκτικά καλές με ελάχιστη εκπαίδευση.

0:07:01.000,0:07:03.000
Τις αφήσαμε να το συνηθίσουν από μόνες τους.

0:07:03.000,0:07:05.000
Το ερώτημα είναι: έχει καμία σχέση όλο αυτό με τα ανθρώπινα χρήματα;

0:07:05.000,0:07:07.000
Αποτελεί αυτό αγορά,

0:07:07.000,0:07:09.000
ή μήπως κάναμε ένα παράξενο ψυχολογικό τρικ

0:07:09.000,0:07:11.000
καταφέρνοντας τις μαϊμούδες να κάνουν κάτι,

0:07:11.000,0:07:13.000
να δείχνουν έξυπνες, χωρίς όμως να είναι;

0:07:13.000,0:07:16.000
Ύστερα είπαμε, λοιπόν, τι θα έκαναν αυθόρμητα οι μαϊμούδες

0:07:16.000,0:07:19.000
εάν αυτό ήταν πράγματι το νόμισμά τους, εάν πράγματι το χρησιμοποιούσαν ως χρήμα;

0:07:19.000,0:07:21.000
Μπορείτε να τις φανταστείτε

0:07:21.000,0:07:23.000
να κάνουν όλων των ειδών τα έξυπνα πράγματα

0:07:23.000,0:07:26.000
που κάνουν οι άνθρωποι όταν αρχίζουν να συναλλάσσονται μεταξύ τους.

0:07:26.000,0:07:29.000
Τις φαντάζεστε να προσέχουν την τιμή,

0:07:29.000,0:07:31.000
να προσέχουν πόσα αγοράζουν --

0:07:31.000,0:07:34.000
να κρατούν λογαριασμό των μαϊμουδίσιων μαρκών τους.

0:07:34.000,0:07:36.000
Κάνουν τίποτ' απ' αυτά οι μαϊμούδες;

0:07:36.000,0:07:39.000
Έτσι γεννήθηκε η μαϊμουδίσια αγορά μας.

0:07:39.000,0:07:41.000
Αυτή λειτουργεί επειδή

0:07:41.000,0:07:44.000
οι μαϊμούδες μας φυσιολογικά ζουν πολλές μαζί σε μεγάλα κλουβιά.

0:07:44.000,0:07:46.000
Όταν λαχταρούν μια λιχουδιά,

0:07:46.000,0:07:48.000
τους δίνουμε μια διέξοδο

0:07:48.000,0:07:50.000
σε ένα μικρότερο κλουβί, απ' όπου εισέρχονται στην αγορά.

0:07:50.000,0:07:52.000
Μπαίνοντας στην αγορά --

0:07:52.000,0:07:54.000
στην πραγματικότητα ήταν μια πολύ πιο διασκεδαστική αγορά από τις περισσότερες ανθρώπινες

0:07:54.000,0:07:57.000
επειδή, καθώς οι μαϊμούδες περνούσαν την πόρτα,

0:07:57.000,0:07:59.000
κάποιος άνθρωπος τους έδινε ένα μεγάλο πορτοφόλι γεμάτο μάρκες

0:07:59.000,0:08:01.000
ώστε να μπορούν να τις ανταλλάξουν

0:08:01.000,0:08:03.000
με έναν από αυτούς τους δύο εδώ --

0:08:03.000,0:08:05.000
δύο διαφορετικούς ανθρώπους πωλητές

0:08:05.000,0:08:07.000
από τους οποίους μπορούσαν να αγοράσουν πράγματα.

0:08:07.000,0:08:09.000
Οι πωλητές ήταν φοιτητές του εργαστηρίου μου.

0:08:09.000,0:08:11.000
Ντύνονταν διαφορετικά· ήταν διαφορετικοί άνθρωποι.

0:08:11.000,0:08:14.000
Με τον καιρό, έκαναν βασικά το ίδιο πράγμα

0:08:14.000,0:08:16.000
έτσι ώστε οι μαϊμούδες να μπορούν να μάθουν,

0:08:16.000,0:08:19.000
ποιος πωλούσε τι και σε ποια τιμή -- ποιος ήταν αξιόπιστος, ποιος δεν ήταν κ.ο.κ.

0:08:19.000,0:08:21.000
Μπορείτε να δείτε ότι καθένας από τους πειραματιστές,

0:08:21.000,0:08:24.000
βαστάει ένα μικρό κίτρινο δοχείο φαγητού

0:08:24.000,0:08:26.000
κι αυτό μπορούν να αγοράσουν οι μαϊμούδες για μια μάρκα.

0:08:26.000,0:08:28.000
Έτσι όλα στοιχίζουν μια μάρκα,

0:08:28.000,0:08:30.000
αλλά όπως βλέπετε, μερικές φορές οι μάρκες αγοράζουν περισσότερα από άλλες,

0:08:30.000,0:08:32.000
περισσότερα σταφύλια από άλλες φορές.

0:08:32.000,0:08:35.000
Θα σας δείξω σ' ένα σύντομο βίντεο πώς μοιάζει αυτή η αγορά.

0:08:35.000,0:08:38.000
Εδώ βλέπετε θυρίδες για τις μαϊμούδες. Είναι χαμηλές, επειδή οι μαϊμούδες είναι κοντές.

0:08:38.000,0:08:40.000
Εδώ είναι η Χάνεη.

0:08:40.000,0:08:42.000
Περιμένει κάπως ανυπόμονα ν' ανοίξει η αγορά.

0:08:42.000,0:08:45.000
Ξαφνικά η αγορά ανοίγει. Εδώ είναι η επιλογές της: μία ρόγα ή δύο ρόγες.

0:08:45.000,0:08:47.000
Μπορείτε να δείτε τη Χάνεη, πολύ καλή οικονομολόγος,

0:08:47.000,0:08:50.000
επιλέγει τον πωλητή που δίνει περισσότερα.

0:08:50.000,0:08:52.000
Θα μπορούσε να διδάξει τους οικονομικούς συμβούλους μας, κάνα δυο πράγματα.

0:08:52.000,0:08:54.000
Όχι μόνο η Χάνεη,

0:08:54.000,0:08:57.000
οι περισσότερες μαϊμούδες μας επέλεγαν αυτούς που είχαν περισσότερα.

0:08:57.000,0:08:59.000
Οι περισσότερες επέλεγαν αυτούς που είχαν την καλύτερη τροφή.

0:08:59.000,0:09:02.000
Όταν εισάγαμε τις εκπτώσεις, είδαμε τις μαϊμούδες να δίνουν προσοχή σ' αυτό.

0:09:02.000,0:09:05.000
Τις ενδιέφεραν πολύ οι μαϊμουδίσιες μάρκες τους.

0:09:05.000,0:09:08.000
Το πιο εντυπωσιακό ήταν πως όταν συνεργαστήκαμε με οικονομολόγους

0:09:08.000,0:09:11.000
ώστε να μελετήσουμε τα δεδομένα των μαϊμούδων που χρησιμοποιούσαν οικονομικά εργαλεία,

0:09:11.000,0:09:14.000
στην ουσία ταυτίζονταν, όχι μόνο ποιοτικά,

0:09:14.000,0:09:16.000
αλλά και ποσοτικά με αυτά που είδαμε

0:09:16.000,0:09:18.000
τους ανθρώπους να κάνουν σε πραγματικές αγορές.

0:09:18.000,0:09:20.000
Ταυτίζονταν τόσο πολύ ώστε όταν έβλεπες τα νούμερα των μαϊμούδων,

0:09:20.000,0:09:23.000
δεν μπορούσες να ξεχωρίσεις εάν προέρχονταν από μαϊμού ή άνθρωπο στην ίδια αγορά.

0:09:23.000,0:09:25.000
Αυτό που πιστέψαμε πως κάναμε

0:09:25.000,0:09:27.000
ήταν πως παρουσιάσαμε κάτι

0:09:27.000,0:09:29.000
που, τουλάχιστον για μας και τις μαϊμούδες,

0:09:29.000,0:09:31.000
λειτουργεί σαν αληθινό χρήμα.

0:09:31.000,0:09:34.000
Το ερώτημα είναι αν οι μαϊμούδες θα τα θαλασσώνουν με τον ίδιο τρόπο όπως εμείς.

0:09:34.000,0:09:37.000
Είδαμε ήδη ανεπίσημα, μερικά σημάδια πως μπορεί και να τα θαλασσώνουν.

0:09:37.000,0:09:39.000
Ένα πράγμα που δεν είδαμε ποτέ στην αγορά των μαϊμούδων

0:09:39.000,0:09:41.000
ήταν οποιοδήποτε σημάδι αποταμίευσης --

0:09:41.000,0:09:43.000
όπως κάνει το δικό μας είδος.

0:09:43.000,0:09:45.000
Οι μαϊμούδες έμπαιναν στην αγορά, ξόδευαν όλο τους το κονδύλι

0:09:45.000,0:09:47.000
και έπειτα επέστρεφαν στις υπόλοιπες.

0:09:47.000,0:09:49.000
Το άλλο πράγμα που παρατηρήσαμε,

0:09:49.000,0:09:51.000
με κάποια αμηχανία,

0:09:51.000,0:09:53.000
ήταν η αυθόρμητη εμφάνιση κλοπής.

0:09:53.000,0:09:56.000
Οι μαϊμούδες έκλεβαν μάρκες σε κάθε δυνατή ευκαιρία --

0:09:56.000,0:09:58.000
η μια από την άλλη, συχνά και από εμάς --

0:09:58.000,0:10:00.000
πράγματα που δεν πιστεύαμε πως εμείς τα εισάγαμε,

0:10:00.000,0:10:02.000
αλλά που αυθόρμητα συνέβαιναν.

0:10:02.000,0:10:04.000
Σκεφτήκαμε πως αυτό φαίνεται άσχημο.

0:10:04.000,0:10:06.000
Μπορούμε τελικά να δούμε εάν οι μαϊμούδες

0:10:06.000,0:10:09.000
κάνουν ακριβώς τα ίδια ανόητα πράγματα, όπως οι άνθρωποι;

0:10:09.000,0:10:11.000
Μια πιθανότητα ήταν ν' αφήσουμε

0:10:11.000,0:10:13.000
το οικονομικό σύστημα των μαϊμούδων να εξελιχθεί,

0:10:13.000,0:10:15.000
ώστε να δούμε εάν σε λίγα χρόνια θα μας ζητούσαν άρση των χρεών τους.

0:10:15.000,0:10:17.000
Ήμασταν λίγο ανυπόμονοι έτσι θέλαμε

0:10:17.000,0:10:19.000
να επιταχύνουμε λίγο τα πράγματα.

0:10:19.000,0:10:21.000
Έτσι είπαμε να δημιουργήσουμε στις μαϊμούδες

0:10:21.000,0:10:23.000
τα ίδια προβλήματα

0:10:23.000,0:10:25.000
στα οποία οι άνθρωποι τείνουν να κάνουν λάθη

0:10:25.000,0:10:27.000
σε συγκεκριμένες οικονομικές προκλήσεις,

0:10:27.000,0:10:29.000
ή συγκεκριμένους οικονομικούς πειραματισμούς.

0:10:29.000,0:10:32.000
Επειδή λοιπόν, ο καλύτερος τρόπος για να δεις πώς οι άνθρωποι σφάλλουν

0:10:32.000,0:10:34.000
είναι να το κάνεις από μόνος σου,

0:10:34.000,0:10:36.000
θα σας περιγράψω στα γρήγορα ένα πείραμα

0:10:36.000,0:10:38.000
ώστε να δείτε τη δική σας οικονομική διαίσθηση εν δράσει.

0:10:38.000,0:10:40.000
Φανταστείτε ότι αυτή τη στιγμή

0:10:40.000,0:10:42.000
δίνω στον καθένα σας

0:10:42.000,0:10:45.000
χίλια δολάρια ΗΠΑ -- 10 κολλαριστά εκατοδόλαρα.

0:10:45.000,0:10:47.000
Πάρτε τα, βάλτε τα στο πορτοφόλι σας

0:10:47.000,0:10:49.000
και σκεφτείτε για μια στιγμή τι θα τα κάνετε.

0:10:49.000,0:10:51.000
Είναι δικά σας τώρα· μπορείτε ν' αγοράσετε ό,τι θέλετε.

0:10:51.000,0:10:53.000
Να τα δωρίσετε, να τα πάρετε, και λοιπά.

0:10:53.000,0:10:56.000
Ακούγεται θαυμάσιο, αλλά σας δίδεται άλλη μια ευκαιρία να κερδίσετε λίγα περισσότερα χρήματα.

0:10:56.000,0:10:59.000
Αυτές είναι οι επιλογές σας: μπορείτε να ρισκάρετε,

0:10:59.000,0:11:01.000
οπότε θα στρίψω μια από τις μάρκες των μαϊμούδων.

0:11:01.000,0:11:03.000
Εάν έρθει κορώνα, θα κερδίσετε χίλια δολάρια επιπλέον.

0:11:03.000,0:11:05.000
Εάν έρθει γράμματα, δεν παίρνετε τίποτε.

0:11:05.000,0:11:08.000
Έχετε λοιπόν μια ευκαιρία να κερδίσετε περισσότερα, όμως αρκετά ριψοκίνδυνη.

0:11:08.000,0:11:11.000
Η άλλη σας επιλογή είναι αρκετά ασφαλής. Θα πάρετε κάποια χρήματα στα σίγουρα.

0:11:11.000,0:11:13.000
Θα σας δώσω μόνο 500 δολάρια.

0:11:13.000,0:11:16.000
Μπορείτε να τα βάλετε στο πορτοφόλι σας και να τα χρησιμοποιήσετε άμεσα.

0:11:16.000,0:11:18.000
Ας δούμε ποια είναι η ενόρασή σας εδώ.

0:11:18.000,0:11:21.000
Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν τη σίγουρη επιλογή.

0:11:21.000,0:11:24.000
Οι περισσότεροι λένε, γιατί να ρισκάρω, όταν μπορώ να κερδίσω 1500 δολάρια στα σίγουρα;

0:11:24.000,0:11:26.000
Μοιάζει με καλό στοίχημα. Θα προτιμήσω αυτό.

0:11:26.000,0:11:28.000
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό δεν είναι στ' αλήθεια παράλογο.

0:11:28.000,0:11:30.000
Οι άνθρωποι απεχθάνονται τα ρίσκα. Και λοιπόν;

0:11:30.000,0:11:32.000
Αυτό το "και λοιπόν;" έρχεται όταν αρχίζουμε να σκεφτόμαστε

0:11:32.000,0:11:34.000
για το ίδιο πρόβλημα

0:11:34.000,0:11:36.000
στημένο λίγο διαφορετικά.

0:11:36.000,0:11:38.000
Τώρα λοιπόν φανταστείτε ότι δίνω στον καθένα από εσάς

0:11:38.000,0:11:41.000
2000 δολάρια -- 20 κολλαριστά εκατοδόλαρα.

0:11:41.000,0:11:43.000
Τώρα μπορείτε ν' αγοράσετε τα διπλάσια πράγματα σε σχέση με πριν.

0:11:43.000,0:11:45.000
Σκεφτείτε πώς θα νιώθατε, έχοντάς τα στο πορτοφόλι σας.

0:11:45.000,0:11:47.000
Τώρα φανταστείτε ότι θα σας βάλω να κάνετε μια διαφορετική επιλογή,

0:11:47.000,0:11:49.000
όμως αυτή τη φορά είναι ελαφρώς χειρότερη.

0:11:49.000,0:11:52.000
Τώρα θα πρέπει ν' αποφασίσετε με ποιον τρόπο θα χάσετε χρήματα,

0:11:52.000,0:11:54.000
όμως θα έχετε τις ίδιες επιλογές.

0:11:54.000,0:11:56.000
Μπορείτε είτε να διαλέξετε μια ριψοκίνδυνη χασούρα --

0:11:56.000,0:11:59.000
θα στρίψω ένα νόμισμα. Εάν έρθει κορώνα, θα χάσετε πολλά.

0:11:59.000,0:12:02.000
Εάν έρθει γράμματα, δεν θα χάσετε τίποτε, είστε εντάξει, θα κρατήσετε όλο το ποσόν --

0:12:02.000,0:12:05.000
ή θα μπορούσατε να το παίξετε με ασφάλεια, που σημαίνει ότι πρέπει να βγάλετε το πορτοφόλι σας

0:12:05.000,0:12:08.000
και να μου δώσετε πέντε από εκείνα τα εκατοδόλαρα, οπωσδήποτε.

0:12:08.000,0:12:11.000
Βλέπω πολλά ανασηκωμένα φρύδια στο ακροατήριο.

0:12:11.000,0:12:13.000
Ίσως λοιπόν να έχετε την ίδια ενόραση

0:12:13.000,0:12:15.000
με τα υποκείμενα του πειράματός μας,

0:12:15.000,0:12:17.000
δηλαδή όταν τους παρουσιάσουμε αυτές τις επιλογές,

0:12:17.000,0:12:19.000
οι άνθρωποι δεν επιλέγουν να το παίξουν με ασφάλεια.

0:12:19.000,0:12:21.000
Στην πραγματικότητα τείνουν να γίνουν ελαφρώς ριψοκίνδυνοι.

0:12:21.000,0:12:24.000
Ο λόγος που αυτό είναι παράλογο, είναι ότι και στις δύο περιπτώσεις δώσαμε στους ανθρώπους

0:12:24.000,0:12:26.000
τις ίδιες επιλογές.

0:12:26.000,0:12:29.000
Αυτές είναι είτε να ρισκάρουν 50/50 για χίλια ή για δύο χιλιάδες

0:12:29.000,0:12:31.000
είτε να πάρουν 1500 δολάρια στα σίγουρα.

0:12:31.000,0:12:34.000
Όμως η ενόραση των ανθρώπων σχετικά με το πόσο θα ρισκάρουν

0:12:34.000,0:12:36.000
ποικίλει ανάλογα με το σημείο απ' το οποίο ξεκίνησαν.

0:12:36.000,0:12:38.000
Τι συμβαίνει λοιπόν;

0:12:38.000,0:12:40.000
Φαίνεται ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα

0:12:40.000,0:12:43.000
τουλάχιστον δύο διαφορετικών προκαταλήψεων, τις οποίες έχουμε στο ψυχολογικό επίπεδο.

0:12:43.000,0:12:46.000
Η μία είναι ότι δυσκολευόμαστε πολύ να σκεφτούμε με απόλυτους όρους.

0:12:46.000,0:12:48.000
Θα πρέπει να κάνετε αρκετή δουλειά για να καταλάβετε,

0:12:48.000,0:12:50.000
ότι η μία επιλογή είναι χίλια ή δύο χιλιάδες,

0:12:50.000,0:12:52.000
ενώ η άλλη είναι 1500.

0:12:52.000,0:12:55.000
Αντίθετα, μας φαίνεται πολύ εύκολο να σκεφτούμε με σχετικούς όρους

0:12:55.000,0:12:58.000
καθώς οι επιλογές αλλάζουν από καιρό σε καιρό.

0:12:58.000,0:13:01.000
Σκεφτόμαστε είτε "Ω, θα κερδίσω περισσότερα" είτε "Ω, θα κερδίσω λιγότερα".

0:13:01.000,0:13:03.000
Αυτό είναι ωραίο και καλό, εκτός απ' το ότι

0:13:03.000,0:13:05.000
οι αλλαγές προς διάφορες κατευθύνσεις

0:13:05.000,0:13:07.000
επηρεάζουν στ' αλήθεια τη σκέψη μας ως προς το κατά πόσον

0:13:07.000,0:13:09.000
οι επιλογές είναι καλές ή κακές.

0:13:09.000,0:13:11.000
Αυτό οδηγεί στη δεύτερη προκατάληψη,

0:13:11.000,0:13:13.000
την οποία οι οικονομολόγοι ονομάζουν αποστροφή προς την απώλεια.

0:13:13.000,0:13:16.000
Η ιδέα είναι ότι μισούμε να φτάνουν τα πράγματα στο κόκκινο.

0:13:16.000,0:13:18.000
Μισούμε στ' αλήθεια να πρέπει να χάσουμε χρήματα.

0:13:18.000,0:13:20.000
Τούτο σημαίνει πως μερικές φορές

0:13:20.000,0:13:22.000
αλλάζουμε τις προτιμήσεις μας για ν' αποφύγουμε κάτι τέτοιο.

0:13:22.000,0:13:24.000
Αυτό που είδατε στο τελευταίο σενάριο είναι ότι

0:13:24.000,0:13:26.000
τα υποκείμενα του πειράματος ρισκάρουν

0:13:26.000,0:13:29.000
επειδή προτιμούν τη μικρή πιθανότητα να μην έχουν καθόλου χασούρα.

0:13:29.000,0:13:31.000
Αυτό σημαίνει ότι όταν μπαίνετε σ' έναν ριψοκίνδυνο τρόπο σκέψης --

0:13:31.000,0:13:33.000
συγχωρήστε με, όταν μπαίνουμε σ' έναν τρόπο σκέψης περί απώλειας,

0:13:33.000,0:13:35.000
γινόμαστε στην πραγματικότητα περισσότερο ριψοκίνδυνοι,

0:13:35.000,0:13:37.000
πράγμα που θα μπορούσε να είναι στ' αλήθεια ανησυχητικό.

0:13:37.000,0:13:40.000
Αυτός ο τρόπος σκέψης καταλήγει σε πολλές κακές εκβάσεις στους ανθρώπους.

0:13:40.000,0:13:43.000
Εκεί οφείλεται το ότι οι επενδυτές του χρηματιστηρίου, κρατούν για περισσότερο χρόνο μετοχές με απώλειες --

0:13:43.000,0:13:45.000
επειδή τις αξιολογούν με σχετικούς όρους.

0:13:45.000,0:13:47.000
Εκεί οφείλεται ότι οι άνθρωποι στην αγορά ακινήτων, αρνούντο να πουλήσουν τα σπίτια τους --

0:13:47.000,0:13:49.000
επειδή δεν ήθελαν να πουλήσουν με χασούρα.

0:13:49.000,0:13:51.000
Η ερώτηση που μας ενδιαφέρει

0:13:51.000,0:13:53.000
είναι εάν οι μαϊμούδες έχουν τις ίδιες προκαταλήψεις.

0:13:53.000,0:13:56.000
Εάν στήναμε τα ίδια σενάρια στη μικρή μας αγορά των μαϊμούδων,

0:13:56.000,0:13:58.000
θα έκαναν τα ίδια, όπως οι άνθρωποι;

0:13:58.000,0:14:00.000
Αυτό ακριβώς κάναμε, δίνοντας στις μαϊμούδες επιλογές

0:14:00.000,0:14:03.000
μεταξύ ανθρώπων που ήταν αξιόπιστοι -- έκαναν το ίδιο πράγμα κάθε φορά --

0:14:03.000,0:14:05.000
και ανθρώπων που ήταν επισφαλείς --

0:14:05.000,0:14:07.000
τις μισές φορές έκαναν τα πράγματα διαφορετικά.

0:14:07.000,0:14:09.000
Μετά τους δώσαμε επιλογές, οι οποίες ήταν δώρα --

0:14:09.000,0:14:11.000
όπως σ' εσάς, στο πρώτο σενάριο --

0:14:11.000,0:14:13.000
έτσι είχαν μια ευκαιρία να κερδίσουν περισσότερα,

0:14:13.000,0:14:16.000
ή περιπτώσεις όπου είχαν χασούρα --

0:14:16.000,0:14:18.000
στην πραγματικότητα πίστευαν ότι θα έπαιρναν περισσότερα απ' όσα τελικά πήραν.

0:14:18.000,0:14:20.000
Εδώ βλέπουμε πώς φαίνεται αυτό.

0:14:20.000,0:14:22.000
Συστήσαμε στις μαϊμούδες δύο νέους πωλητές.

0:14:22.000,0:14:24.000
Ο αριστερός, όπως και ο δεξιός, ξεκινούν με μια ρόγα σταφύλι,

0:14:24.000,0:14:26.000
πράγμα που μοιάζει αρκετά καλό.

0:14:26.000,0:14:28.000
Όμως πρόκειται να δώσουν δώρα στις μαϊμούδες.

0:14:28.000,0:14:30.000
Ο αριστερός δίνει ένα ασφαλές δώρο.

0:14:30.000,0:14:33.000
Κάθε φορά προσθέτει ένα, ώστε να δώσει στις μαϊμούδες δύο.

0:14:33.000,0:14:35.000
Ο δεξιός, δίνει ένα ριψοκίνδυνο δώρο.

0:14:35.000,0:14:38.000
Κάποιες φορές οι μαϊμούδες δεν παίρνουν τίποτε παραπάνω -- δηλαδή μηδενικό δώρο.

0:14:38.000,0:14:41.000
Κάποιες άλλες φορές οι μαϊμούδες παίρνουν δύο παραπάνω ρόγες.

0:14:41.000,0:14:43.000
Μεγάλο το δώρο, τώρα παίρνουν συνολικά τρεις.

0:14:43.000,0:14:45.000
Είναι ακριβώς η ίδια επιλογή που αντιμετωπίσατε κι εσείς.

0:14:45.000,0:14:48.000
Θέλουν άραγε οι μαϊμούδες να παίξουν με ασφάλεια

0:14:48.000,0:14:50.000
κι έτσι να προτιμήσουν τον πωλητή που κάνει κάθε φορά το ίδιο,

0:14:50.000,0:14:52.000
ή θέλουν να ρισκάρουν

0:14:52.000,0:14:54.000
και να κυνηγήσουν ένα ριψοκίνδυνο αλλά μεγάλο δώρο,

0:14:54.000,0:14:56.000
με κίνδυνο να μην πάρουν κανένα δώρο;

0:14:56.000,0:14:58.000
Εδώ οι άνθρωποι έπαιξαν με ασφάλεια.

0:14:58.000,0:15:00.000
Φαίνεται πως οι μαϊμούδες έπαιξαν επίσης με ασφάλεια.

0:15:00.000,0:15:02.000
Ποιοτικά και ποσοτικά,

0:15:02.000,0:15:04.000
επιλέγουν ακριβώς όπως οι άνθρωποι,

0:15:04.000,0:15:06.000
όταν δοκιμάζονται στην ίδια κατάσταση.

0:15:06.000,0:15:08.000
Μπορεί να πείτε, εντάξει, μπορεί οι μαϊμούδες να μην αγαπούν το ρίσκο.

0:15:08.000,0:15:10.000
Ίσως θα πρέπει να δούμε πώς τα πάνε με τη χασούρα.

0:15:10.000,0:15:12.000
Έτσι, τρέχουμε μια δεύτερη παραλλαγή του πειράματος.

0:15:12.000,0:15:14.000
Τώρα, οι μαϊμούδες συναντούν δύο πωλητές

0:15:14.000,0:15:16.000
που δεν τους δίνουν καθόλου δώρα·

0:15:16.000,0:15:18.000
στην πραγματικότητα τους δίνουν λιγότερα απ' το αναμενόμενο.

0:15:18.000,0:15:20.000
Φαίνεται πως ξεκινούν με μεγάλη ποσότητα.

0:15:20.000,0:15:22.000
Εδώ έχουμε τρεις ρόγες σταφύλι· οι μαϊμούδες τρελαίνονται γι' αυτό.

0:15:22.000,0:15:25.000
Όμως τώρα μαθαίνουν πως αυτοί οι τύποι πρόκειται να τους δώσουν λιγότερα απ' όσα προσδοκούν.

0:15:25.000,0:15:27.000
Ο αριστερός αντιπροσωπεύει μια ασφαλή χασούρα.

0:15:27.000,0:15:30.000
Κάθε φορά, τους αφαιρεί μία ρόγα

0:15:30.000,0:15:32.000
και δίνει στις μαϊμούδες μόνο δύο.

0:15:32.000,0:15:34.000
Ο δεξιός αντιπροσωπεύει τη ριψοκίνδυνη απώλεια.

0:15:34.000,0:15:37.000
Κάποιες φορές δεν αφαιρεί τίποτε, έτσι οι μαϊμούδες τρελαίνονται,

0:15:37.000,0:15:39.000
όμως κάποιες άλλες φορές τους προκαλεί μεγάλη χασούρα,

0:15:39.000,0:15:41.000
αφαιρώντας δύο ρόγες, για να δώσει στις μαϊμούδες μόνο μία.

0:15:41.000,0:15:43.000
Τι κάνουν λοιπόν οι μαϊμούδες;

0:15:43.000,0:15:45.000
Ξανά η ίδια επιλογή· μπορούν να παίξουν με ασφάλεια

0:15:45.000,0:15:48.000
παίρνοντας κάθε φορά από δύο ρόγες

0:15:48.000,0:15:51.000
ή να ρισκάρουν και να επιλέξουν να πάρουν μία ή τρεις.

0:15:51.000,0:15:54.000
Το αξιοσημείωτο για εμάς είναι ότι, όταν δίνουμε στις μαϊμούδες αυτές τις επιλογές,

0:15:54.000,0:15:56.000
κάνουν το ίδιο παράλογο πράγμα που κάνουν και οι άνθρωποι.

0:15:56.000,0:15:58.000
Γίνονται πιο ριψοκίνδυνες

0:15:58.000,0:16:01.000
ανάλογα με το πώς ξεκίνησε το πείραμα.

0:16:01.000,0:16:03.000
Αυτό είναι τρελό, επειδή υπονοεί ότι οι μαϊμούδες επίσης

0:16:03.000,0:16:05.000
εκτιμούν τα πράγματα με σχετικούς όρους

0:16:05.000,0:16:08.000
κι αντιμετωπίζουν τη χασούρα διαφορετικά απ' ό,τι τα κέρδη.

0:16:08.000,0:16:10.000
Τι σημαίνουν λοιπόν όλα αυτά;

0:16:10.000,0:16:12.000
Αυτό που αποδείξαμε είναι ότι, κατ' αρχάς,

0:16:12.000,0:16:14.000
μπορούμε να δώσουμε στις μαϊμούδες χρήμα

0:16:14.000,0:16:16.000
και να κάνουν παρόμοια με τους ανθρώπους πράγματα μ' αυτό.

0:16:16.000,0:16:18.000
Κάνουν κάποια από τα έξυπνα πράγματα που κάνουμε κι εμείς,

0:16:18.000,0:16:20.000
μερικά από τα όχι και τόσο σωστά πράγματα που κάνουμε κι εμείς,

0:16:20.000,0:16:22.000
όπως κλοπές και τα λοιπά.

0:16:22.000,0:16:24.000
Όμως κάνουν επίσης τα ίδια παράλογα πράγματα που κάνουμε κι εμείς.

0:16:24.000,0:16:26.000
Συστηματικά βλέπουν τα πράγματα λανθασμένα

0:16:26.000,0:16:28.000
με τον ίδιο τρόπο που το κάνουμε κι εμείς.

0:16:28.000,0:16:30.000
Αυτό είναι το πρώτο μήνυμα της ομιλίας που θα πρέπει να συγκρατήσετε φεύγοντας,

0:16:30.000,0:16:32.000
δηλαδή ότι εάν την είδατε απ' την αρχή και σκεφτήκατε,

0:16:32.000,0:16:34.000
ω, σίγουρα θα πάω σπίτι μου και θα προσλάβω έναν Καπουτσίνο πίθηκο για οικονομικό μου σύμβουλο,

0:16:34.000,0:16:36.000
είναι πολύ πιο χαριτωμένοι από εκείνους στο ... ξέρετε --

0:16:36.000,0:16:38.000
μην το κάνετε αυτό· πιθανότατα θα είναι το ίδιο κουτοί

0:16:38.000,0:16:41.000
με τους ανθρώπους που ήδη έχετε ως συμβούλους.

0:16:41.000,0:16:43.000
Εντάξει, λίγο κρύο το αστείο -- συγγνώμη, συγγνώμη, συγγνώμη.

0:16:43.000,0:16:45.000
Λίγο κακό για τις μαϊμούδες επενδυτές.

0:16:45.000,0:16:48.000
Φυσικά όμως, ο λόγος που γελάτε είναι κακός και για τους ανθρώπους.

0:16:48.000,0:16:51.000
Επειδή απαντήσαμε στην αρχική μας ερώτηση.

0:16:51.000,0:16:53.000
Θελήσαμε να μάθουμε από πού προκύπτουν αυτά τα σφάλματα.

0:16:53.000,0:16:55.000
Ξεκινήσαμε με την ελπίδα ότι ίσως μπορούμε

0:16:55.000,0:16:57.000
ν' αλλάξουμε τα χρηματοοικονομικά μας ιδρύματα,

0:16:57.000,0:17:00.000
ν' αλλάξουμε τις τεχνολογίες μας και να γίνουμε καλύτεροι.

0:17:00.000,0:17:03.000
Αυτό που μάθαμε όμως, είναι ότι αυτές οι προκαταλήψεις μπορεί να είναι βαθύτερες.

0:17:03.000,0:17:05.000
Στην πραγματικότητα μπορεί να οφείλονται στην ίδια τη φύση

0:17:05.000,0:17:07.000
της εξελικτικής μας ιστορίας.

0:17:07.000,0:17:09.000
Μπορεί να μην είναι μόνο οι άνθρωποι

0:17:09.000,0:17:11.000
στη δεξιά πλευρά αυτής της αλυσίδας, που είναι ανεπίδεκτοι.

0:17:11.000,0:17:13.000
Μπορεί να είναι όλοι μας οι πρόγονοι ανεπίδεκτοι, μέχρι την αρχή της αλυσίδας.

0:17:13.000,0:17:16.000
Αυτό, εάν πιστέψουμε τα αποτελέσματα του Καπουτσίνου πιθήκου,

0:17:16.000,0:17:18.000
σημαίνει ότι αυτές οι βλακώδεις στρατηγικές

0:17:18.000,0:17:20.000
μπορεί να είναι 35 εκατομμυρίων χρόνων παλιές.

0:17:20.000,0:17:22.000
Αυτός είναι πολύς καιρός για μια στρατηγική

0:17:22.000,0:17:25.000
για να μπορεί πλέον ν' αλλάξει -- πολύ πολύ παλιά.

0:17:25.000,0:17:27.000
Τι γνωρίζουμε για άλλες τέτοιες παλιές στρατηγικές;

0:17:27.000,0:17:30.000
Ένα πράγμα που γνωρίζουμε είναι ότι συνήθως είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστούν.

0:17:30.000,0:17:32.000
Σκεφτείτε την εξελικτική μας προδιάθεση

0:17:32.000,0:17:35.000
να τρώμε τροφές γλυκές και λιπαρές, όπως το τσιζκέικ.

0:17:35.000,0:17:37.000
Δεν μπορείς αυτό απλά να γυρίσεις το διακόπτη και να το κλείσεις.

0:17:37.000,0:17:40.000
Δεν μπορείς να κοιτάξεις το επιδόρπιο και να πεις "Όχι, όχι, όχι. Μου φαίνεται αηδιαστικό".

0:17:40.000,0:17:42.000
Είμαστε απλώς διαφορετικά κατασκευασμένοι.

0:17:42.000,0:17:44.000
Θα το εκλάβουμε ως κάτι καλό να το επιδιώξουμε.

0:17:44.000,0:17:46.000
Μαντεύω πως το ίδιο θα ισχύει

0:17:46.000,0:17:48.000
όταν οι άνθρωποι παίρνουν

0:17:48.000,0:17:50.000
διάφορες οικονομικές αποφάσεις.

0:17:50.000,0:17:52.000
Όταν βλέπετε τις μετοχές σας να βυθίζονται στο κόκκινο,

0:17:52.000,0:17:54.000
όταν βλέπετε την τιμή του σπιτιού σας να πέφτει,

0:17:54.000,0:17:56.000
δεν θα μπορείτε να το δείτε αυτό

0:17:56.000,0:17:58.000
με άλλο τρόπο, παρά με τους παλιούς εξελικτικούς όρους.

0:17:58.000,0:18:00.000
Αυτό σημαίνει ότι οι προκαταλήψεις

0:18:00.000,0:18:02.000
που οδήγησαν τους επενδυτές να τα πάνε άσχημα,

0:18:02.000,0:18:04.000
που οδήγησαν στην κρίση των κατασχέσεων

0:18:04.000,0:18:06.000
είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστούν.

0:18:06.000,0:18:08.000
Αυτά είναι τα κακά νέα. Το ερώτημα είναι εάν υπάρχουν και καλά νέα.

0:18:08.000,0:18:10.000
Υποτίθεται πως είμαι εδώ για να σας πω τα καλά νέα.

0:18:10.000,0:18:12.000
Λοιπόν, τα καλά νέα νομίζω,

0:18:12.000,0:18:14.000
είναι αυτό με το οποίο ξεκίνησα την ομιλία,

0:18:14.000,0:18:16.000
δηλαδή ότι οι άνθρωποι δεν είναι μόνο έξυπνοι·

0:18:16.000,0:18:18.000
είμαστε στην πραγματικότητα εμπνευσμένα ευφυείς

0:18:18.000,0:18:21.000
σε σχέση με τα υπόλοιπα πλάσματα του ζωικού βασιλείου.

0:18:21.000,0:18:24.000
Είμαστε πολύ καλοί στο να ξεπερνάμε τους βιολογικούς μας περιορισμούς --

0:18:24.000,0:18:26.000
ας πούμε ήρθα μέχρι εδώ πετώντας με αεροπλάνο.

0:18:26.000,0:18:28.000
Δεν χρειάστηκε ν' ανοιγοκλείσω τα φτερά μου.

0:18:28.000,0:18:31.000
Φοράω φακούς επαφής, έτσι ώστε να μπορώ να σας βλέπω όλους.

0:18:31.000,0:18:34.000
Δεν χρειάζεται να στηριχτώ στην περιορισμένη μου όραση.

0:18:34.000,0:18:36.000
Έχουμε όλες αυτές τις περιπτώσεις

0:18:36.000,0:18:39.000
όπου ξεπερνάμε τους βιολογικούς μας περιορισμούς

0:18:39.000,0:18:42.000
μέσω της τεχνολογίας και με άλλους τρόπους, φαινομενικά πολύ εύκολα.

0:18:42.000,0:18:45.000
Πρέπει όμως ν' αναγνωρίσουμε αυτούς τους περιορισμούς μας.

0:18:45.000,0:18:47.000
Εδώ είναι και το πρόβλημα.

0:18:47.000,0:18:49.000
Ήταν ο Καμύ που κάποτε είπε ότι "Ο άνθρωπος είναι το μοναδικό είδος

0:18:49.000,0:18:52.000
που αρνείται πως είναι αυτό που πραγματικά είναι".

0:18:52.000,0:18:54.000
Η ειρωνεία είναι όμως ότι

0:18:54.000,0:18:56.000
μόνο εάν αναγνωρίσουμε τους περιορισμούς μας

0:18:56.000,0:18:58.000
μπορούμε στ' αλήθεια να τους ξεπεράσουμε.

0:18:58.000,0:19:01.000
Η ελπίδα είναι ότι όλοι θα σκεφτείτε σχετικά με τους περιορισμούς σας,

0:19:01.000,0:19:04.000
όχι απαραίτητα πως δεν μπορούν να ξεπεραστούν,

0:19:04.000,0:19:06.000
αλλά ότι θα τους αναγνωρίσετε, θα τους δεχτείτε

0:19:06.000,0:19:09.000
κι ύστερα θα χρησιμοποιήσετε τον κόσμο του σχεδιασμού, ώστε να τους αντιμετωπίσετε.

0:19:09.000,0:19:12.000
Αυτός ίσως είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο είμαστε ικανοί

0:19:12.000,0:19:14.000
να επιτύχουμε το ίδιο μας το δυναμικό ως άνθρωποι

0:19:14.000,0:19:17.000
και να γίνουμε στ' αλήθεια το ανώτερο είδος που όλοι ελπίζουμε πως είμαστε.

0:19:17.000,0:19:19.000
Σας ευχαριστώ.

0:19:19.000,0:19:24.000
(Χειροκρότημα)