WEBVTT

00:00:06.814 --> 00:00:14.045
Przeciętny 20-latek zna
od 27 do 52 tysięcy słów.

00:00:14.045 --> 00:00:20.053
Do 60. roku życia średnia wzrasta
do przedziału od 35 do 56 tysięcy.

00:00:20.053 --> 00:00:24.330
Wymówienie większości wyrazów
na głos trwa mniej niż sekundę,

00:00:24.330 --> 00:00:28.535
więc przy każdym słowie mózg
musi szybko podjąć decyzję.

00:00:28.535 --> 00:00:32.235
Która z tysięcy opcji jest poprawna?

00:00:32.235 --> 00:00:36.345
W około 98% przypadków mózg
dobiera prawidłowe słowo.

NOTE Paragraph

00:00:36.345 --> 00:00:37.475
Jak?

00:00:37.475 --> 00:00:41.115
Rozumienie mowy różni się
od rozumienia tekstu

00:00:41.115 --> 00:00:44.375
i przypomina rozumienie języka migowego,

00:00:44.375 --> 00:00:48.861
chociaż rozumienie mowy
zbadano lepiej niż język migowy.

00:00:48.861 --> 00:00:51.421
Klucz do rozumienia mowy

00:00:51.421 --> 00:00:54.691
to rola mózgu jako procesora równoległego,

00:00:54.691 --> 00:00:58.691
co oznacza, że wiele działań
jest wykonywanych w tym samym czasie.

00:00:58.691 --> 00:01:01.441
Zgodnie z większością teorii
każde znane nam słowo

00:01:01.441 --> 00:01:05.771
jest przypisane do oddzielnej
jednostki przetwarzania,

00:01:05.771 --> 00:01:10.931
która ma ocenić,
czy słyszane słowo to ten wyraz.

NOTE Paragraph

00:01:10.931 --> 00:01:15.139
W mózgu jednostka przetwarzająca,
do której przypisane jest słowo,

00:01:15.139 --> 00:01:19.796
przypomina schemat aktywności
określonych grup neuronów

00:01:19.796 --> 00:01:21.686
w korze mózgowej.

00:01:21.686 --> 00:01:23.506
Kiedy słyszymy początek słowa,

00:01:23.506 --> 00:01:27.286
uaktywnia się kilka tysięcy jednostek,

00:01:27.286 --> 00:01:29.352
bo już sam początek słowa

00:01:29.352 --> 00:01:31.532
daje wiele możliwości.

00:01:31.532 --> 00:01:35.535
W czasie wypowiadania słowa
coraz więcej jednostek rejestruje

00:01:35.535 --> 00:01:40.666
brak kluczowych danych i się wyłącza.

00:01:40.666 --> 00:01:43.126
Na długo przed końcem słowa

00:01:43.126 --> 00:01:48.090
pozostaje tylko jeden aktywny
schemat przypisany do danego słowa.

00:01:48.090 --> 00:01:50.828
To "moment rozpoznania".

00:01:50.828 --> 00:01:53.648
W trakcie wyszukiwania konkretnego słowa

00:01:53.648 --> 00:01:56.718
aktywne jednostki wyciszają inne,

00:01:56.718 --> 00:01:58.838
żeby oszczędzić istotne milisekundy.

00:01:58.838 --> 00:02:03.635
Większość ludzi rozumie
do około ośmiu sylab na sekundę.

NOTE Paragraph

00:02:03.635 --> 00:02:06.965
Jednak chodzi nie tylko
o rozpoznanie słowa,

00:02:06.965 --> 00:02:10.415
ale też jego zrozumienie.

00:02:10.415 --> 00:02:13.715
Jeszcze przed dokładnym 
rozpoznaniem słowa

00:02:13.715 --> 00:02:16.875
mózg ma dostęp do wielu
potencjalnych znaczeń.

00:02:16.875 --> 00:02:21.898
Badania pokazują,
że już po usłyszeniu początku,

00:02:21.898 --> 00:02:23.298
jak "cap",

00:02:23.298 --> 00:02:26.798
słuchacze przed usłyszeniem całego słowa
rejestrują potencjalne znaczenia,

00:02:26.798 --> 00:02:31.970
jak "captain", czyli kapitan,
albo "capital", czyli stolica.

NOTE Paragraph

00:02:31.970 --> 00:02:35.120
Kiedy słyszymy dane słowo,

00:02:35.120 --> 00:02:38.480
w głowie zachodzi krótka eksplozja znaczeń

00:02:38.480 --> 00:02:43.291
i do momentu rozpoznania mózg
ustala jedną interpretację słowa.

00:02:43.291 --> 00:02:46.221
Proces rozpoznania przebiega szybciej,

00:02:46.221 --> 00:02:50.821
jeśli zamiast pojedynczych słów
słyszymy całe zdanie nadające kontekst.

00:02:50.821 --> 00:02:55.009
Kontekst pomaga nam
też w określeniu znaczenia

00:02:55.009 --> 00:02:59.009
słów wieloznacznych:
"bat", czyli kij, i "crane", czyli żuraw,

00:02:59.009 --> 00:03:03.009
albo w przypadku homofonów,
jak "morze" i "może".

00:03:03.009 --> 00:03:07.393
Dla osób wielojęzycznych
język to kolejna wskazówka

00:03:07.393 --> 00:03:12.706
eliminująca słowa niepasujące do języka.

NOTE Paragraph

00:03:12.706 --> 00:03:16.706
A co z dodaniem nowych słów?

00:03:16.706 --> 00:03:20.706
Nawet jako dorośli możemy
często spotkać nowe słowa.

00:03:20.706 --> 00:03:25.109
Ale jeśli każde słowo jest reprezentowane
przez określony schemat aktywności

00:03:25.109 --> 00:03:27.439
przekazywanej do wielu neuronów,

00:03:27.439 --> 00:03:31.992
jak zapobiec nadpisywaniu
starych słów przez nowe?

00:03:31.992 --> 00:03:38.865
Nowe słowa są początkowo
przechowywane w hipokampie,

00:03:38.865 --> 00:03:42.693
części mózgu odległej od głównego
magazynu słów w korze mózgowej,

00:03:42.693 --> 00:03:46.063
więc nie dzielą neuronów z innymi słowami.

NOTE Paragraph

00:03:46.063 --> 00:03:49.073
Dopiero po wielu nocach snu

00:03:49.073 --> 00:03:54.470
nowe słowa stopniowo
przenoszą się i przeplatają ze starymi.

00:03:54.470 --> 00:03:57.990
Według naukowców stopniowy
proces wprowadzania słów

00:03:57.990 --> 00:04:01.354
pomaga w uniknięciu
zastępowaniu znanych słów.

NOTE Paragraph

00:04:01.354 --> 00:04:02.774
Za dnia

00:04:02.774 --> 00:04:07.304
nasza nieświadoma aktywność podczas
rozmów generuje eksplozje znaczeń.

00:04:07.304 --> 00:04:12.305
Kiedy śpimy, nasze mózgi
integrują nowe informacje

00:04:12.305 --> 00:04:14.125
z siecią słów.

00:04:14.125 --> 00:04:17.655
Po obudzeniu jesteśmy gotowi

00:04:17.596 --> 00:04:20.696
na stale zmieniający się świat języka.