0:00:06.814,0:00:14.045
Przeciętny 20-latek zna[br]od 27 do 52 tysięcy słów.

0:00:14.045,0:00:20.053
Do 60. roku życia średnia wzrasta[br]do przedziału od 35 do 56 tysięcy.

0:00:20.053,0:00:24.330
Wymówienie większości wyrazów[br]na głos trwa mniej niż sekundę,

0:00:24.330,0:00:28.535
więc przy każdym słowie mózg[br]musi szybko podjąć decyzję.

0:00:28.535,0:00:32.235
Która z tysięcy opcji jest poprawna?

0:00:32.235,0:00:36.345
W około 98% przypadków mózg[br]dobiera prawidłowe słowo.

0:00:36.345,0:00:37.475
Jak?

0:00:37.475,0:00:41.115
Rozumienie mowy różni się[br]od rozumienia tekstu

0:00:41.115,0:00:44.375
i przypomina rozumienie języka migowego,

0:00:44.375,0:00:48.861
chociaż rozumienie mowy[br]zbadano lepiej niż język migowy.

0:00:48.861,0:00:51.421
Klucz do rozumienia mowy

0:00:51.421,0:00:54.691
to rola mózgu jako procesora równoległego,

0:00:54.691,0:00:58.691
co oznacza, że wiele działań[br]jest wykonywanych w tym samym czasie.

0:00:58.691,0:01:01.441
Zgodnie z większością teorii[br]każde znane nam słowo

0:01:01.441,0:01:05.771
jest przypisane do oddzielnej[br]jednostki przetwarzania,

0:01:05.771,0:01:10.931
która ma ocenić,[br]czy słyszane słowo to ten wyraz.

0:01:10.931,0:01:15.139
W mózgu jednostka przetwarzająca,[br]do której przypisane jest słowo,

0:01:15.139,0:01:19.796
przypomina schemat aktywności[br]określonych grup neuronów

0:01:19.796,0:01:21.686
w korze mózgowej.

0:01:21.686,0:01:23.506
Kiedy słyszymy początek słowa,

0:01:23.506,0:01:27.286
uaktywnia się kilka tysięcy jednostek,

0:01:27.286,0:01:29.352
bo już sam początek słowa

0:01:29.352,0:01:31.532
daje wiele możliwości.

0:01:31.532,0:01:35.535
W czasie wypowiadania słowa[br]coraz więcej jednostek rejestruje

0:01:35.535,0:01:40.666
brak kluczowych danych i się wyłącza.

0:01:40.666,0:01:43.126
Na długo przed końcem słowa

0:01:43.126,0:01:48.090
pozostaje tylko jeden aktywny[br]schemat przypisany do danego słowa.

0:01:48.090,0:01:50.828
To "moment rozpoznania".

0:01:50.828,0:01:53.648
W trakcie wyszukiwania konkretnego słowa

0:01:53.648,0:01:56.718
aktywne jednostki wyciszają inne,

0:01:56.718,0:01:58.838
żeby oszczędzić istotne milisekundy.

0:01:58.838,0:02:03.635
Większość ludzi rozumie[br]do około ośmiu sylab na sekundę.

0:02:03.635,0:02:06.965
Jednak chodzi nie tylko[br]o rozpoznanie słowa,

0:02:06.965,0:02:10.415
ale też jego zrozumienie.

0:02:10.415,0:02:13.715
Jeszcze przed dokładnym [br]rozpoznaniem słowa

0:02:13.715,0:02:16.875
mózg ma dostęp do wielu[br]potencjalnych znaczeń.

0:02:16.875,0:02:21.898
Badania pokazują,[br]że już po usłyszeniu początku,

0:02:21.898,0:02:23.298
jak "cap",

0:02:23.298,0:02:26.798
słuchacze przed usłyszeniem całego słowa[br]rejestrują potencjalne znaczenia,

0:02:26.798,0:02:31.970
jak "captain", czyli kapitan,[br]albo "capital", czyli stolica.

0:02:31.970,0:02:35.120
Kiedy słyszymy dane słowo,

0:02:35.120,0:02:38.480
w głowie zachodzi krótka eksplozja znaczeń

0:02:38.480,0:02:43.291
i do momentu rozpoznania mózg[br]ustala jedną interpretację słowa.

0:02:43.291,0:02:46.221
Proces rozpoznania przebiega szybciej,

0:02:46.221,0:02:50.821
jeśli zamiast pojedynczych słów[br]słyszymy całe zdanie nadające kontekst.

0:02:50.821,0:02:55.009
Kontekst pomaga nam[br]też w określeniu znaczenia

0:02:55.009,0:02:59.009
słów wieloznacznych:[br]"bat", czyli kij, i "crane", czyli żuraw,

0:02:59.009,0:03:03.009
albo w przypadku homofonów,[br]jak "morze" i "może".

0:03:03.009,0:03:07.393
Dla osób wielojęzycznych[br]język to kolejna wskazówka

0:03:07.393,0:03:12.706
eliminująca słowa niepasujące do języka.

0:03:12.706,0:03:16.706
A co z dodaniem nowych słów?

0:03:16.706,0:03:20.706
Nawet jako dorośli możemy[br]często spotkać nowe słowa.

0:03:20.706,0:03:25.109
Ale jeśli każde słowo jest reprezentowane[br]przez określony schemat aktywności

0:03:25.109,0:03:27.439
przekazywanej do wielu neuronów,

0:03:27.439,0:03:31.992
jak zapobiec nadpisywaniu[br]starych słów przez nowe?

0:03:31.992,0:03:38.865
Nowe słowa są początkowo[br]przechowywane w hipokampie,

0:03:38.865,0:03:42.693
części mózgu odległej od głównego[br]magazynu słów w korze mózgowej,

0:03:42.693,0:03:46.063
więc nie dzielą neuronów z innymi słowami.

0:03:46.063,0:03:49.073
Dopiero po wielu nocach snu

0:03:49.073,0:03:54.470
nowe słowa stopniowo[br]przenoszą się i przeplatają ze starymi.

0:03:54.470,0:03:57.990
Według naukowców stopniowy[br]proces wprowadzania słów

0:03:57.990,0:04:01.354
pomaga w uniknięciu[br]zastępowaniu znanych słów.

0:04:01.354,0:04:02.774
Za dnia

0:04:02.774,0:04:07.304
nasza nieświadoma aktywność podczas[br]rozmów generuje eksplozje znaczeń.

0:04:07.304,0:04:12.305
Kiedy śpimy, nasze mózgi[br]integrują nowe informacje

0:04:12.305,0:04:14.125
z siecią słów.

0:04:14.125,0:04:17.655
Po obudzeniu jesteśmy gotowi

0:04:17.596,0:04:20.696
na stale zmieniający się świat języka.