0:00:00.000,0:00:02.625
A mund ta gjeni se çfarë është kjo?

0:00:04.083,0:00:08.226
Çka nëse ju them se ekziston një vend [br]ku krijesat përbëhen nga xhami?

0:00:08.250,0:00:11.268
Ose ka edhe forma të tjera të jetesës [br]të padukshme për neve,

0:00:11.292,0:00:14.309
por astronautët i shohin gjatë [br]gjithë kohës?

0:00:14.333,0:00:16.236
Këto krijesa të padukshme të xhamit

0:00:16.236,0:00:18.559
nuk janë jashtëtokësor[br]në një planet të largët.

0:00:18.583,0:00:20.226
Janë diatome:

0:00:20.250,0:00:23.893
fotosintetike, alga njëqelizore [br]të përgjegjshme për prodhimin e oksigjenit

0:00:23.917,0:00:27.184
dhe për të ndihmuar[br]retë në një shkallë planetare

0:00:27.208,0:00:30.893
dhe me eksoskeletone të skalitura[br]në mënyrë të ndërlikuar, gjeometrike

0:00:30.917,0:00:31.947
të bëra nga xhami.

0:00:31.947,0:00:35.908
Mund t'i shihni ato në shakullimat e [br]ngjyrave të sipërfaqeve të oqeaneve

0:00:35.908,0:00:36.748
prej hapësirës.

0:00:36.748,0:00:37.768
Dhe kur ato vdesin,

0:00:37.768,0:00:40.673
shtëpitë e tyre të xhamit fundosen[br]në thellësitë e oqeaneve,

0:00:40.673,0:00:42.139
duke e marrë karbonin nga ajri

0:00:42.139,0:00:43.250
me to në arkivol,

0:00:43.250,0:00:45.288
duke llogaritur një shumë[br]të konsiderueshme

0:00:45.288,0:00:47.726
të sekuestrimit të karbonit nëpër oqeane.

0:00:47.726,0:00:50.018
Ne jetojmë në një planet të alienëve.

0:00:50.042,0:00:53.062
Ka shumë jetë të cuditshme që [br]mund t'i studiojmë këtu në Tokë,

0:00:53.062,0:00:56.101
dhe shumë nga ato jetojnë [br]në cepat e botës sonë,

0:00:56.125,0:00:58.934
pikëpamjes sonë dhe kuptimit tonë.

0:00:58.958,0:01:01.250
Një nga këto cepa është Antarktika.

0:01:01.703,0:01:04.143
Në mënyrë tipike, [br]kur mendojnë për Antarktikën,

0:01:04.167,0:01:06.518
ne mendojmë për [br]një vend të thatë dhe pa jetë...

0:01:06.542,0:01:08.559
përveç disa pinguinëve.

0:01:08.583,0:01:12.180
Por Antarktika duhet të njihet më mirë[br]si oazi polar i jetës,

0:01:12.180,0:01:15.875
shtëpia e krijesave të pafundme [br]që janë jashtëzakonisht magjepsëse.

0:01:15.875,0:01:19.143
Po pse nuk i kemi parë ne ato [br]në dokumentarin e fundit të natyrës?

0:01:19.167,0:01:22.101
Ato fshihen nën borë dhe akull,

0:01:22.125,0:01:24.184
virtualisht të padukshme për ne.

0:01:24.208,0:01:25.768
Ato janë mikrobe:

0:01:25.792,0:01:29.226
bimë dhe kafshë të vogla që jetojnë [br]të ngulitura brenda akullnajave,

0:01:29.250,0:01:30.559
nën akullin e detit

0:01:30.583,0:01:32.934
dhe notojnë në pellgje subglaciale.

0:01:32.958,0:01:35.684
Dhe ata nuk janë më pak karizmatik [br]se ndonjë megafaunë

0:01:35.708,0:01:39.333
të cilën jeni mësuar ta shihni në[br]dokumentar për natyrën.

0:01:39.333,0:01:43.684
Por si t'i detyrojmë njerëzit të [br]eksplorojmë atë që nuk e shohin?

0:01:43.708,0:01:46.992
Kohët e fundit kam udhëhequr një[br]ekspeditë pesë-javore në Antarktikë

0:01:46.992,0:01:51.059
për tu bërë prodhuese filmash për[br]jetën e egër në shkallë mikrobiale.

0:01:51.083,0:01:53.018
Me pajisje që peshonin 90kg.

0:01:53.042,0:01:55.059
Hipa në një avion ushtarak

0:01:55.083,0:01:56.976
dhe sjella mikroskopë në fushë

0:01:57.000,0:02:00.987
për të xhiruar dhe [br]për të hetuar këto ekstremofile,

0:02:00.987,0:02:03.176
për t'a njohur më mirë[br]këtë ekosistem

0:02:03.176,0:02:06.040
në të cilin jetojmë në Tokë.

0:02:06.040,0:02:08.792
Për t'i xhiruar këto krijesa [br]të padukshme në lëvizje,

0:02:08.792,0:02:11.364
Duhet të shihja vendin [br]të cilin ato e quajnë shtëpi.

0:02:11.364,0:02:13.085
Duhet të ndërmerrja këtë, nën akull.

0:02:13.085,0:02:17.885
Çdo vit, akulli i detit pothuajse [br]dyfishon madhësinë e plotë të Antarktikës.

0:02:17.885,0:02:20.010
Për të shikuar nën [br]akullin e trashë,

0:02:20.010,0:02:24.982
unë u ngjita në një tub të gjatë, metalik [br]të futur nën akullin e detit,

0:02:24.982,0:02:28.723
për të dëshmuar një [br]ekosistem të mbushur me jetë,

0:02:28.723,0:02:32.560
ndërsa pezullohet midis detit[br]dhe tavanit të ndriçuar të akullit.

0:02:32.560,0:02:36.097
Ja se si dukej nga jashtë.

0:02:36.097,0:02:38.130
Ishte absolutisht magjike.

0:02:38.130,0:02:43.057
Disa nga kriteret që gjeta ishin gjëra [br]të lezetshme, ashtu si karkalecat e farës

0:02:43.057,0:02:45.793
dhe diatomet gjeometrike.

0:02:45.793,0:02:48.705
Pastaj shkova më larg[br]për të bërë kamping në luginat e thata

0:02:48.705,0:02:50.165
për disa javë.

0:02:50.165,0:02:52.442
98% e Antarktikës është e[br]mbuluar me akull

0:02:52.442,0:02:55.932
dhe Luginat e thata janë zona më e madhe[br]të Antarktikës ku në të vërtetë

0:02:55.932,0:02:58.102
mund të shihni [br]se si duket vetë kontinenti.

0:02:58.126,0:03:02.037
I provova bakteret në "Ujëvarat e Gjakut".

0:03:02.037,0:03:05.872
një fenomen natyror i një pellgu [br]subglacial, duke nxitur oksid hekuri

0:03:05.872,0:03:09.695
që mendohej të ishte krejt pa jetë[br]deri pak më shumë se një dekadë më parë.

0:03:09.695,0:03:12.912
Dhe ngjita një akullnajë[br]për të shpuar në të,

0:03:12.912,0:03:14.786
duke zbuluar kriterë të panumërt,

0:03:14.786,0:03:17.500
kriterë aktiv, duke jetuar [br]jetën e tyre më të mirë

0:03:17.500,0:03:20.300
që është i ngulitur në shtresat e akullit.

0:03:20.300,0:03:22.373
Të njohura si vrima të kriokonitave,

0:03:22.373,0:03:25.875
ato formohen atëherë kur [br]pjesët e vogla të baltës

0:03:25.875,0:03:27.559
hidhen në akullnajë

0:03:27.583,0:03:31.434
dhe fillojnë të shkrihen në [br]vrima të vogla të cilat pastaj ngrihen,

0:03:31.458,0:03:34.393
ruajnë qindra njolla[br]brenda akullnajave,

0:03:34.417,0:03:36.309
ashtu si universe të ishujve,

0:03:36.333,0:03:39.184
secila me ekosistemin e saj unik.

0:03:39.184,0:03:42.180
Disa nga kriterët që kam gjetur [br]ju mund t'i njihni

0:03:42.180,0:03:44.763
për shembull këtë tardigradë të lezetshëm.

0:03:44.763,0:03:45.767
I dashuroj këto,

0:03:45.767,0:03:47.538
janë si arinj me kthetra.

0:03:47.538,0:03:49.428
Të njohur si arinj ujorë,

0:03:49.428,0:03:51.520
janë të famshëm që posedojnë superfuqi

0:03:51.520,0:03:54.402
që i mundësojnë atyre të [br]mbijetojnë në situata ekstreme.

0:03:54.402,0:03:56.902
duke përfshirë vakumin e hapësirës.

0:03:56.902,0:03:59.693
Por ju nuk keni nevojë që të [br]shkoni deri në hapësire

0:03:59.693,0:04:01.695
apo Antartikë për t'i gjetur ato.

0:04:01.695,0:04:03.976
Ato jetojnë në myshqe në të [br]gjithë këtë planet,

0:04:03.976,0:04:05.900
nga trotuarët e deri te parqet.

0:04:05.900,0:04:09.192
Ju sigurisht ecni pranë këtyre[br]kafshëve të padukshme cdo ditë.

0:04:09.192,0:04:11.173
Të tjerat mund të [br]duken të njohura,

0:04:11.173,0:04:13.851
por mund të jenë ende të panjohura [br]ashtu si nematodat.

0:04:13.851,0:04:15.805
As gjarpër e as krimb i Tokës,

0:04:15.805,0:04:18.315
nematodat janë krijesa të tipit të tyre.

0:04:18.315,0:04:21.932
Ato nuk mund të regjenerohen si krimbat,[br]ose të zvarriten si gjarpërinjtë,

0:04:21.932,0:04:24.810
por ato kanë disa[br]lloj gjilpëra brenda gojës së tyre,

0:04:24.810,0:04:27.708
me të cilat e kapin gjahun.

0:04:27.708,0:04:29.708
Për secilin njeri në këtë planet,

0:04:29.708,0:04:32.583
ekzistojnë 57 miliardë nematoda.

0:04:33.875,0:04:36.434
Disa nga kriterët që ju [br]ndoshta nuk i njihni

0:04:36.458,0:04:38.393
në fakt kanë jetë magjepsëse

0:04:38.417,0:04:43.184
ashtu si rotiferët që kanë kurora të [br]mrekullueshme

0:04:43.208,0:04:47.351
kiliatet me sisteme tretëse [br]aq transparente sa TMI.

0:04:47.375,0:04:51.958
dhe cianobakteria që duket si confetti

0:04:55.083,0:04:58.000
Shpesh, ajo që shohim ne në rrjete sociale

0:04:58.000,0:05:01.510
janë imazhe të mikroorganizmave [br]të skanuara me mikroskop.

0:05:01.510,0:05:03.998
që duken si përpindësha të frikshëm.

0:05:03.998,0:05:06.815
Pa i parë ata duke lëvizur, [br]jeta e tyre na duket eluzive,

0:05:06.815,0:05:09.338
pavarësisht se ata jetojnë[br]në pothuajse cdo vend.

0:05:09.338,0:05:11.528
Si është jeta e tyre e përditshme?

0:05:11.528,0:05:13.978
Si ndërveprojnë ato me ambientin e tyre?

0:05:14.002,0:05:18.080
Nëse do ta kishit parë thjesht një foto[br]të një pinguini në një kopsht zoologjik,

0:05:18.080,0:05:22.092
por asnjëherë nuk e keni parë një duke[br]u tundur dhe duke rrëshqitur në akull,

0:05:22.092,0:05:24.670
ju nuk do t'i kuptonit [br]plotësisht pinguinët.

0:05:24.670,0:05:26.852
Duke i parë mikrokrijesat në lëvizje,

0:05:26.852,0:05:29.675
ne i kuptojnë më mirë jetët [br]e këtyre krijesave.

0:05:29.675,0:05:33.680
Pa e dokumentuar jetën e padukshme [br]të Antarktikës në kopshtet tona,

0:05:33.680,0:05:36.785
ne nuk kuptojmë sa shumë krijesa [br]e ndajnë botën me ne.

0:05:36.785,0:05:40.250
Kjo domethënë se ne ende nuk e kemi [br]një perspektivë të qartë

0:05:40.250,0:05:42.292
për planetin tonë të cuditshëm.

0:05:42.292,0:05:43.585
Faleminderit!