♪ (klasik müzik) ♪
Neden diller ölür?
Irankarapte
(Merhaba)
Aynular, Japonya
Iishu
(Merhaba)
Eyak, Alaska
Dydh da
(Merhaba)
Cornwall, İngiltere
Bu dilleri konuşamıyorum.
Hatta, çok az insan konuşuyor.
Onları sadece çok az insan konuşuyor
ve tüm bu diller yok olma
tehlikesiyle karşı karşıya.
Bugün dünyada 7.000'den fazla
dil konuşuluyor
fakat bunların yaklaşık üçte biri
1.000'den az konuşana sahip
ve UNESCO'ya göre
bu dillerin %40'tan fazlası
yok olma tehlikesi içinde.
Hatta, her 2 haftada bir
dünya dillerinden biri sonsuza dek
kayboluyor.
"Ölü dil" denince, bir çok insan
Latince'yi düşünür.
Ama Latince aslında
hiç ölmedi.
Sezar döneminden bu yana
sürekli olarak konuşuldu
fakat bu dil 2.000 yıl boyunca
giderek değişti
sonunda Fransızca, İspanyolca ve diğer
Roman dillerine dönüştü.
Gerçek dil ölümü
toplumlar başka dillere geçtiğinde
ve aileler çocuklarını eski dillerini
konuşmadan büyüttüğünde gerçekleşir.
Son yaşlı konuşan öldüğünde
dilin artık akıcı bir şekilde tekrar
konuşulması pek mümkün değildir.
Dünya dillerini büyüklük ve dirlik durumu
açısından ölçen bu grafiğe bakarsanız
çoğu dilin orta sıralarda yer aldığını
görebilirsiniz.
İngilizce, diğer birkaç
baskın diller gibi
sol üst köşede yer alıyor.
Gerçekten çok güçlü bir konumda.
Ama diliniz aşağıda
grafiğin sağ alt tarafındaysa
örneğin Endonezya'daki Kayapulau dili
veya Brazilya'daki Kuruaya dili gibi
çok ciddi tehlike altındasınız.
Eski kötü günlerde
hükümetler sevmedikleri dilleri
yasaklıyolardı.
Ama bazen baskı daha kurnazca oldu.
(tank top atışı)
Sovyetler Birliği'nde büyüyen
herhangi bir genç
evde hangi dili konuşursa konuşsun
Rusça öğrenmenin başarının
anahtarı olacağını çabucak fark ederdi.
Bugün Tibetliler dahil Çin vatandaşları
Şangaylılar veya Kantonca konuşanlar da
dahil olmak üzere
Mandarin diline benzer baskılarla
karşı karşıya kalıyorlar.
♪ (klasik müzik) ♪
Bir dil öldüğünde
genellikle dodo'nun yolundan gider.
(dodo ciyaklıyor)
Şimdiye kadar sadece tek bir dil
ölümden geri döndü:
İbranice.
Bu dil iki bin yıl boyunca yok olmuştu
ama 20. yüzyılın başlarında Fiilistin'e
yerleşen Yahudiler
Avrupa'da farklı diller konuşuyorlardı
ve Filistin'e yerleşmeleriyle
ortak dil olarak İbranice'yi benimsediler.
İbranice, İsrail'in resmi dil haline
1948'de ülke tam olarak
kurulduğunda geldi
ve şuan da 7 milyon konuşanı var.
Şu an, İbranice dünyadaki tek
tam canlandırılmış dil olsa da
diğer diller de deniyor.
Güneybatı İngiltere'de konuşulan
Kernevekçe
iki yüzyıl önce yok oldu.
Bugün, canlandırılan dilin birkaç yüz
konuşanı var.
(inek böğürmesi)
Gerçekler bir yana, insan çeşitliliği
özünde iyi bir şeydir.
Heyecanlı bir tatile gittiğinizi düşünün
ancak yemekler, giysiler,
binalar, insanlar
ve evet, dil de
tamamen her şey evdekiyle aynı.
Oliver Wendell Holmess iyi söylemiş:
"Her dil, onu konuşanların ruhlarının
yerleştirildiği bir tapınaktır."
İnsanların ruhunu taşıyan o dili,
bir tapınaktan bir müzeye taşımak
aynı şey değildir.
♪ (klasik müzik) ♪