[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.66,0:00:05.46,Default,,0000,0000,0000,,♪ (muzyka klasyczna) ♪
Dialogue: 0,0:00:06.33,0:00:07.48,Default,,0000,0000,0000,,Irankarapte.
Dialogue: 0,0:00:07.48,0:00:09.81,Default,,0000,0000,0000,,♪ (muzyka klasyczna) ♪
Dialogue: 0,0:00:09.81,0:00:10.81,Default,,0000,0000,0000,,Iishu.
Dialogue: 0,0:00:10.81,0:00:13.18,Default,,0000,0000,0000,,♪ (muzyka klasyczna) ♪
Dialogue: 0,0:00:13.18,0:00:14.18,Default,,0000,0000,0000,,Dydh da.
Dialogue: 0,0:00:14.18,0:00:16.24,Default,,0000,0000,0000,,♪ (muzyka klasyczna) ♪
Dialogue: 0,0:00:16.24,0:00:17.68,Default,,0000,0000,0000,,Nie władam tymi językami.
Dialogue: 0,0:00:17.68,0:00:19.57,Default,,0000,0000,0000,,Właściwie nieliczni potrafią.
Dialogue: 0,0:00:19.57,0:00:22.36,Default,,0000,0000,0000,,Korzysta z nich tylko garstka osób,
Dialogue: 0,0:00:22.36,0:00:24.93,Default,,0000,0000,0000,,a wszystkie te języki\Nsą zagrożone wyginięciem.
Dialogue: 0,0:00:25.83,0:00:29.28,Default,,0000,0000,0000,,Obecnie na świecie używa się \Nponad 7000 języków,
Dialogue: 0,0:00:29.28,0:00:32.98,Default,,0000,0000,0000,,lecz około jedna trzecia z nich\Nma mniej niż 1000 użytkowników,
Dialogue: 0,0:00:32.98,0:00:34.24,Default,,0000,0000,0000,,a według UNESCO,
Dialogue: 0,0:00:34.24,0:00:37.79,Default,,0000,0000,0000,,ponad 40% z tych języków, \Nnarażona jest na wyginięcie.
Dialogue: 0,0:00:38.49,0:00:39.99,Default,,0000,0000,0000,,Właściwie, co dwa tygodnie,
Dialogue: 0,0:00:39.99,0:00:42.46,Default,,0000,0000,0000,,jeden z języków naszego świata\Nznika na zawsze.
Dialogue: 0,0:00:43.14,0:00:46.68,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy mówi się o martwym języku,\Nwiele osób myśli o łacinie.
Dialogue: 0,0:00:46.68,0:00:48.59,Default,,0000,0000,0000,,Jednak łacina nigdy nie umarła.
Dialogue: 0,0:00:48.59,0:00:52.47,Default,,0000,0000,0000,,Używano jej nieprzerwalnie\Nod czasów Cesarzy,
Dialogue: 0,0:00:52.47,0:00:55.29,Default,,0000,0000,0000,,Jednak zmieniała się stopniowo\Nna przestrzeni 2000 lat
Dialogue: 0,0:00:55.29,0:00:59.01,Default,,0000,0000,0000,,aż stała się francuskim, hiszpańskim\Ni innymi językami romańskimi.
Dialogue: 0,0:00:59.82,0:01:01.52,Default,,0000,0000,0000,,Prawdziwa śmierć języka ma miejsce,
Dialogue: 0,0:01:01.52,0:01:04.02,Default,,0000,0000,0000,,gdy społeczności przestawiają się\Nna inne języki,
Dialogue: 0,0:01:04.02,0:01:07.36,Default,,0000,0000,0000,,a rodzice nie wychowują swoich dzieci\Nw rodzimym języku.
Dialogue: 0,0:01:07.99,0:01:10.12,Default,,0000,0000,0000,,Gdy umiera ostatni starszy mówca języka,
Dialogue: 0,0:01:10.12,0:01:13.61,Default,,0000,0000,0000,,mało prawdopodobne jest, by język\Nbył jeszcze płynnie używany.
Dialogue: 0,0:01:14.86,0:01:17.81,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli spojrzymy na wykres,\Nktóry mierzy języki świata
Dialogue: 0,0:01:17.81,0:01:21.05,Default,,0000,0000,0000,,pod względem ich liczby użytkowników\Noraz stanu ich zdrowia,
Dialogue: 0,0:01:21.05,0:01:23.86,Default,,0000,0000,0000,,można dostrzec, że większość języków\Nplasuje się pośrodku.
Dialogue: 0,0:01:24.51,0:01:27.18,Default,,0000,0000,0000,,Język angielski, jak i kilka innych\Ndominujących języków,
Dialogue: 0,0:01:27.18,0:01:29.34,Default,,0000,0000,0000,,znajduje się w lewym górnym rogu.
Dialogue: 0,0:01:29.34,0:01:30.100,Default,,0000,0000,0000,,Jego kondycja jest naprawdę silna.
Dialogue: 0,0:01:31.56,0:01:33.41,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli jednak twój język jest tutaj,
Dialogue: 0,0:01:33.41,0:01:35.50,Default,,0000,0000,0000,,w prawym dolnym rogu\Nrogu wykresu,
Dialogue: 0,0:01:35.50,0:01:39.40,Default,,0000,0000,0000,,jak Kayapulau z Indonezji\Nlub Kuruaya z Brazylii,
Dialogue: 0,0:01:39.40,0:01:41.34,Default,,0000,0000,0000,,masz poważne kłopoty.
Dialogue: 0,0:01:41.85,0:01:42.85,Default,,0000,0000,0000,,Dawniej,
Dialogue: 0,0:01:42.85,0:01:46.01,Default,,0000,0000,0000,,rządy po prostu zakazywały\Njęzyków, które im nie odpowiadały.
Dialogue: 0,0:01:46.01,0:01:48.35,Default,,0000,0000,0000,,Czasami jednak presja jest subtelniejsza.
Dialogue: 0,0:01:48.35,0:01:49.35,Default,,0000,0000,0000,,(dźwięk czołgu)
Dialogue: 0,0:01:49.35,0:01:51.84,Default,,0000,0000,0000,,Każdy dorastający w Związku Radzieckim \Nnastolatek,
Dialogue: 0,0:01:51.84,0:01:55.07,Default,,0000,0000,0000,,szybko zrozumiał, że niezależnie od języka\Nużywanego w domu,
Dialogue: 0,0:01:55.07,0:01:58.13,Default,,0000,0000,0000,,opanowanie rosyjskiego będzie\Nkluczem do sukcesu.
Dialogue: 0,0:01:58.97,0:02:01.38,Default,,0000,0000,0000,,Obywatele Chin, w tym Tybetańczycy,
Dialogue: 0,0:02:01.38,0:02:04.29,Default,,0000,0000,0000,,a także użytkownicy \Njęzyka szanghajskiego lub kantońskiego
Dialogue: 0,0:02:04.29,0:02:07.51,Default,,0000,0000,0000,,spotykają się dziś z podobną presją, \Nby skupić się na mandaryńskim.
Dialogue: 0,0:02:07.51,0:02:09.11,Default,,0000,0000,0000,,♪ (muzyka klasyczna) ♪
Dialogue: 0,0:02:09.11,0:02:10.31,Default,,0000,0000,0000,,Gdy język zniknia,
Dialogue: 0,0:02:10.31,0:02:12.72,Default,,0000,0000,0000,,zwykle dzieli los ptaka dodo.
Dialogue: 0,0:02:12.72,0:02:13.72,Default,,0000,0000,0000,,(skrzeczenie dodo)
Dialogue: 0,0:02:13.72,0:02:16.90,Default,,0000,0000,0000,,Do tej pory tylko jeden język\Npowrócił z martwych:
Dialogue: 0,0:02:17.43,0:02:18.74,Default,,0000,0000,0000,,język hebrajski.
Dialogue: 0,0:02:18.74,0:02:20.59,Default,,0000,0000,0000,,Był wymarły przez dwa tysiąclecia,
Dialogue: 0,0:02:20.59,0:02:24.42,Default,,0000,0000,0000,,ale żydowscy osiedleńcy w Palestynie\Nna początku XX wieku
Dialogue: 0,0:02:24.42,0:02:26.59,Default,,0000,0000,0000,,mówili różnymi językami w Europie,
Dialogue: 0,0:02:26.59,0:02:30.60,Default,,0000,0000,0000,,a po przybyciu przyjęli hebrajski\Njako ich wspólny język.
Dialogue: 0,0:02:30.60,0:02:32.35,Default,,0000,0000,0000,,Stał się językiem urzędowym Izraela
Dialogue: 0,0:02:32.35,0:02:35.18,Default,,0000,0000,0000,,kiedy państwo\Nzostało w ustanowione w 1948 roku,
Dialogue: 0,0:02:35.18,0:02:37.24,Default,,0000,0000,0000,,i obecnie ma 7 milionów użytkowników.
Dialogue: 0,0:02:37.78,0:02:40.30,Default,,0000,0000,0000,,Obecnie hebrajski jest\Njedynym odrodzonym językiem
Dialogue: 0,0:02:40.30,0:02:42.55,Default,,0000,0000,0000,,jednak inni także się starają.
Dialogue: 0,0:02:42.55,0:02:45.04,Default,,0000,0000,0000,,Kornwalijski, używany w płd.-zach. Anglii,
Dialogue: 0,0:02:45.04,0:02:47.24,Default,,0000,0000,0000,,wymarł dwa wieki temu.
Dialogue: 0,0:02:47.24,0:02:50.99,Default,,0000,0000,0000,,Obecnie jednak tym odrodzonym językiem \Nposługuje się kilkaset osób.
Dialogue: 0,0:02:50.99,0:02:51.99,Default,,0000,0000,0000,,(muczenie krowy)
Dialogue: 0,0:02:51.99,0:02:56.14,Default,,0000,0000,0000,,Pomijając kwestie praktyczne, różnorodność\Njest rzeczą pozytywną samą w sobie.
Dialogue: 0,0:02:56.14,0:02:58.15,Default,,0000,0000,0000,,Wyobraź sobie ekscytujące wakacje
Dialogue: 0,0:02:58.15,0:03:03.24,Default,,0000,0000,0000,,tylko po to, by odkryć, że jedzenie,\Nubrania, budynki, ludzie,
Dialogue: 0,0:03:03.24,0:03:05.13,Default,,0000,0000,0000,,także i język,
Dialogue: 0,0:03:05.13,0:03:06.70,Default,,0000,0000,0000,,są takie same jak w domu.
Dialogue: 0,0:03:07.33,0:03:09.46,Default,,0000,0000,0000,,Jak świetnie to ujął Oliver Wendell:
Dialogue: 0,0:03:09.46,0:03:12.66,Default,,0000,0000,0000,,"Każdy język jest świątynią\Nw której spoczywa dusza tych,
Dialogue: 0,0:03:12.66,0:03:13.66,Default,,0000,0000,0000,,którzy nim władają".
Dialogue: 0,0:03:14.37,0:03:18.57,Default,,0000,0000,0000,,Przeniesienie duszy ludzi\Nze świątyni do muzeum
Dialogue: 0,0:03:18.57,0:03:19.90,Default,,0000,0000,0000,,to nie to samo.
Dialogue: 0,0:03:19.90,0:03:21.49,Default,,0000,0000,0000,,♪ (muzyka klasyczna) ♪