1
00:00:04,333 --> 00:00:05,601
Кога бев дете

2
00:00:05,625 --> 00:00:07,518
се договорив со мајка ми,

3
00:00:07,542 --> 00:00:11,643
секое полугодие да ми дозволи три дена 
одмор за моето ментално здравје

4
00:00:11,667 --> 00:00:13,958
но само доколку останам 
одлична во училиште.

5
00:00:14,792 --> 00:00:17,226
Започнав да се грижам 
за моето ментално здравје

6
00:00:17,250 --> 00:00:19,476
уште кога имав шест години.

7
00:00:19,500 --> 00:00:23,393
Моите наставнички секогаш ме
нарекуваа „загрижената“,

8
00:00:23,417 --> 00:00:26,601
но подоцна дознавме дека имам
анксиозност ппредизвикана од траума

9
00:00:26,625 --> 00:00:27,917
и клиничка депресија.

10
00:00:29,000 --> 00:00:30,684
Тоа го отежна моето растење.

11
00:00:30,708 --> 00:00:33,559
Се грижев за работи кои
другите деца не ги интересираа

12
00:00:33,583 --> 00:00:36,226
и училиштето понекогаш 
многу ме оптоваруваше.

13
00:00:36,250 --> 00:00:38,101
Тоа доведе до многу психички состојби

14
00:00:38,125 --> 00:00:39,601
панични напади --

15
00:00:39,625 --> 00:00:41,268
понекогаш бев продуктивна

16
00:00:41,292 --> 00:00:43,601
а други денови
не можев ништо да правам.

17
00:00:43,625 --> 00:00:45,434
Ова се случуваше во период

18
00:00:45,458 --> 00:00:47,559
кога никој не зборуваше
за менталното здравје

19
00:00:47,583 --> 00:00:48,851
како што се зборува сега,

20
00:00:48,875 --> 00:00:50,393
особено кај младите.

21
00:00:50,417 --> 00:00:53,726
Во некое полугодие ги користев сите денови

22
00:00:53,750 --> 00:00:55,542
во друго, не користев ниеден.

23
00:00:56,292 --> 00:00:58,518
Знаев дека секогаш ми се на располагање

24
00:00:58,542 --> 00:01:01,583
и тоа ме правеше среќна, здрава,
и успешна ученичка.

25
00:01:02,250 --> 00:01:04,976
Сега ги користам истите методи
што ги научив како мала

26
00:01:05,000 --> 00:01:08,143
за да им помогнам на други ученици
со овие потешкотии.

27
00:01:08,167 --> 00:01:12,309
Сега сум тука за да ве внесам во светот 
на ментално здравје на тинејџерите:

28
00:01:12,333 --> 00:01:15,000
што се случува, како стигнавме до тука,
и што да правиме?

29
00:01:16,333 --> 00:01:18,476
Но, прво треба да разберете

30
00:01:18,476 --> 00:01:21,619
дека иако не секој има дијагностицирана 
ментална болест како мене,

31
00:01:21,667 --> 00:01:23,143
апсолутно секој од нас --

32
00:01:23,167 --> 00:01:25,184
секој од нас поседува ментално здравје.

33
00:01:25,208 --> 00:01:28,059
Сите имаме мозок за кој треба да се грижиме

34
00:01:28,083 --> 00:01:30,976
слично како што се грижиме за 
нашата физичка благосостојба.

35
00:01:31,000 --> 00:01:35,059
Главата и телото ни се поврзани
не само преку нашиот врат.

36
00:01:35,083 --> 00:01:38,351
Менталните болести се манифестираат
и на физички начин

37
00:01:38,375 --> 00:01:41,934
како гадење, главоболки, 
замор, губење воздух

38
00:01:41,958 --> 00:01:44,268
Па, ако менталното здравје нѐ засега сите,

39
00:01:44,292 --> 00:01:48,226
нели би требало да донесуваме
решенија достапни за сите?

40
00:01:48,250 --> 00:01:51,059
Со тоа го почнувам вториот дел 
од мојата приказна.

41
00:01:51,083 --> 00:01:52,393
Кога бев во средно училиште

42
00:01:52,417 --> 00:01:55,184
добро се снаоѓав со одржување
на моето ментално здравје.

43
00:01:55,208 --> 00:01:56,518
Бев успешна ученичка

44
00:01:56,542 --> 00:01:59,667
и бев претседател на асоцијацијата на 
ученичкиот совет во Орегон.

45
00:02:00,500 --> 00:02:02,934
Но, во овој период почнав да сфаќам

46
00:02:02,958 --> 00:02:06,684
дека менталното здравје е многу 
поголем проблем не само за мене лично.

47
00:02:06,708 --> 00:02:09,851
За жал, во мојот роден град 
се случија неколку самоубиства

48
00:02:09,875 --> 00:02:12,273
за време на мојата прва година 
во средно училиште.

49
00:02:12,273 --> 00:02:15,143
Бев сведок како тие трагедии 
ја потресоа целата заедница,

50
00:02:15,167 --> 00:02:17,226
и како претседател на државна група,

51
00:02:17,250 --> 00:02:19,059
почнав да дознавам сѐ повеќе приказни

52
00:02:19,083 --> 00:02:22,309
од ученици дека истото се 
случувало и во нивните места.

53
00:02:22,333 --> 00:02:24,643
Затоа, во 2018 година 
на годишниот летен камп

54
00:02:24,667 --> 00:02:27,101
одржавме форум со околу 
100 средношколци

55
00:02:27,125 --> 00:02:29,622
за да разговараме за 
менталното здравје кај младите.

56
00:02:29,622 --> 00:02:30,768
Што може да направиме?

57
00:02:30,792 --> 00:02:34,393
Го започнавме овој разговор 
со огромна доза на емпатија

58
00:02:34,417 --> 00:02:35,684
и искреност

59
00:02:35,708 --> 00:02:37,601
и резултатите беа зачудувачки.

60
00:02:37,625 --> 00:02:38,893
Тоа што најмногу ме погоди

61
00:02:38,917 --> 00:02:41,393
е дека секој од моите врсници 
имаше приказна

62
00:02:41,417 --> 00:02:43,643
за криза со ментално здравје 
во нивното училиште,

63
00:02:43,667 --> 00:02:46,476
без разлика дали се од 
мало гратче во источен Орегон

64
00:02:46,500 --> 00:02:48,000
или од центарот на Портленд.

65
00:02:49,208 --> 00:02:50,976
Ова се случува насекаде.

66
00:02:51,000 --> 00:02:52,309
Дури и истражувавме,

67
00:02:52,333 --> 00:02:56,768
и дознавме дека самоубиството е 
втората најчеста причина за смрт

68
00:02:56,792 --> 00:03:00,268
кај возрасна група од 
10 до 24 години во Орегон.

69
00:03:00,292 --> 00:03:01,750
Втора најчеста причина.

70
00:03:02,792 --> 00:03:04,333
Знаевме дека мора нешто да се превземе.

71
00:03:05,458 --> 00:03:07,309
Во следните неколку месеци,

72
00:03:07,333 --> 00:03:11,101
создадовме комитет наречен
„Учениците за здрав Орегон“,

73
00:03:11,125 --> 00:03:14,518
и ставивме крај на стигмата 
против менталното здравје.

74
00:03:14,542 --> 00:03:17,601
Сакавме да дадеме приоритет на 
менталното здравје во училиштата.

75
00:03:17,625 --> 00:03:21,184
Со помош на лобисти 
и неколку професионалци

76
00:03:21,208 --> 00:03:23,768
предложивме закон проект.

77
00:03:23,792 --> 00:03:27,059
Овој закон дозволува отсуство од училиште
поради ментално здравје

78
00:03:27,083 --> 00:03:29,726
слично на отсуствата поради 
физичкото здравје.

79
00:03:29,750 --> 00:03:31,434
Бидејќи најчесто тој слободен ден

80
00:03:31,458 --> 00:03:33,934
е разликата помеѓу тоа 
да се чувствуваш подобро

81
00:03:33,958 --> 00:03:35,226
и многу полошо --

82
00:03:35,250 --> 00:03:38,642
слично на деновите кои мојата 
мајка ми ги даваше како мала.

83
00:03:39,875 --> 00:03:41,601
Во следните неколку месеци,

84
00:03:41,625 --> 00:03:45,018
лобиравме, истражувавме 
и водевме кампања,

85
00:03:45,042 --> 00:03:48,292
и во јуни 2019 конечно се изгласа законот.

86
00:03:49,375 --> 00:03:55,167
(Ракоплескање и воскликнувања)

87
00:03:58,958 --> 00:04:01,934
Тоа беше исклучителен момент 
за учениците од Орегон.

88
00:04:01,958 --> 00:04:04,434
Еве пример за како тоа се одвива сега.

89
00:04:04,458 --> 00:04:07,268
Да речеме дека еден ученик 
моментално има многу тежок месец.

90
00:04:07,292 --> 00:04:09,854
Напнат е, исцрпен

91
00:04:09,854 --> 00:04:12,533
заостанува со училиште, 
и знае дека му е потребна помош.

92
00:04:12,533 --> 00:04:15,503
Можеби никогаш не зборувал со родителите 
за ментално здравје,

93
00:04:15,503 --> 00:04:19,579
но сега имаат закон кој би
го иницирал тој разговор.

94
00:04:19,583 --> 00:04:22,868
Родителот сепак треба да се јави 
и да го оправда отсуството

95
00:04:22,868 --> 00:04:25,133
-значи ова не е слободна пропусница за децата,

96
00:04:25,133 --> 00:04:26,398
но најважно од сѐ,

97
00:04:26,398 --> 00:04:29,934
училиштето го има забележано 
како ден за менталното здравје,

98
00:04:29,958 --> 00:04:31,226
и може да имаат увид

99
00:04:31,250 --> 00:04:34,184
колку ученици и колку денови 
се земаат за ментално здравје.

100
00:04:34,208 --> 00:04:35,684
Доколку некој зема премногу,

101
00:04:35,708 --> 00:04:39,143
ќе биде упате кај 
училишниот советник на разговор.

102
00:04:39,167 --> 00:04:42,309
Ова е важно за да се откријат
учениците кои имаат потешкотии

103
00:04:42,333 --> 00:04:43,643
пред да е предоцна.

104
00:04:43,667 --> 00:04:46,726
Главните работи кои ги слушнавме 
на форумот во 2018

105
00:04:46,750 --> 00:04:51,309
е дека барањето помош најчесто
е најтешкиот чекор.

106
00:04:51,333 --> 00:04:53,684
Се надеваме дека овој закон
ќе помогне за тоа.

107
00:04:53,708 --> 00:04:57,393
Не само што ќе ги научи младите 
да се грижат за себе

108
00:04:57,417 --> 00:04:59,601
и да научат да се справат со стресот

109
00:04:59,625 --> 00:05:01,792
туку може и да спаси нечиј живот.

110
00:05:02,667 --> 00:05:06,351
Сега ученици и во други држави 
се обидуваат да го предложат овој закон.

111
00:05:06,375 --> 00:05:09,601
Моментално работам со ученици 
од Калифорнија и Колорадо

112
00:05:09,625 --> 00:05:10,893
за да го направат истото,

113
00:05:10,917 --> 00:05:12,586
зашто верувам дека учениците секаде

114
00:05:12,586 --> 00:05:14,409
заслужуваат да се чувствуваат подобро.

115
00:05:14,409 --> 00:05:17,643
Настрана практичните и технички причини,

116
00:05:17,667 --> 00:05:22,101
овој закон е посебен поради 
неговиот основен концепт:

117
00:05:22,125 --> 00:05:26,018
физичкото и менталното здравје
се еднакви и треба така да се третираат.

118
00:05:26,042 --> 00:05:28,143
Всушност, поврзани се.

119
00:05:28,167 --> 00:05:29,625
Здравствениот систем на пример.

120
00:05:31,083 --> 00:05:32,351
Помислете на КПР.

121
00:05:32,375 --> 00:05:35,643
Ако сте во ситуација да мора да изведете КПР

122
00:05:35,667 --> 00:05:38,226
сакате барем нешто да научите околу тоа?

123
00:05:38,250 --> 00:05:39,893
Размислете -

124
00:05:39,917 --> 00:05:44,268
веројатно да, бидејќи КПР се нудат во 
повеќе школи и работни места

125
00:05:44,292 --> 00:05:45,601
дури и на интернет.

126
00:05:45,625 --> 00:05:47,851
Дури има и песни кои одат со тоа.

127
00:05:47,875 --> 00:05:50,226
А што за менталното здравје?

128
00:05:50,250 --> 00:05:53,601
Се сеќавам дека бев на обука за КПР
во седмо одделение.

129
00:05:53,625 --> 00:05:56,893
Што ако во 7-мо одд.ме учеа 
како да управувам со менталното здравје

130
00:05:56,917 --> 00:05:59,351
или како да минам низ 
криза на ментално здравје?

131
00:05:59,375 --> 00:06:02,518
Би сакала да видам свет каде секој 
би имал мноштво знаења

132
00:06:02,542 --> 00:06:04,559
да помогне на пријател, колега, роднина

133
00:06:04,583 --> 00:06:07,184
или непознат кој поминува низ таква криза.

134
00:06:07,208 --> 00:06:10,101
Такви ресурси треба да се
достапни во училиштата

135
00:06:10,125 --> 00:06:13,351
бидејќи таму учениците се борат најмногу.

136
00:06:13,375 --> 00:06:16,476
Друг концепт кој сакам да го изнесам

137
00:06:16,500 --> 00:06:19,309
е дека секогаш е ОК да не си ОК,

138
00:06:19,333 --> 00:06:21,643
и секогаш е ОК да земеш одмор.

139
00:06:21,667 --> 00:06:23,351
Не мора секогаш да е цел ден;

140
00:06:23,375 --> 00:06:25,059
понекогаш тоа не е возможно.

141
00:06:25,083 --> 00:06:28,458
Но, може да се неколку мигови
за да се преиспиташ себеси.

142
00:06:29,250 --> 00:06:30,708
Замислете го животот како маратон ...

143
00:06:31,833 --> 00:06:33,684
како маратон на долги патеки.

144
00:06:33,708 --> 00:06:36,893
Ако трчаш брзо на почеток ќе се умориш.

145
00:06:36,917 --> 00:06:39,268
Може и ќе се повредиш од напрегање.

146
00:06:39,292 --> 00:06:40,601
Но, ако држиш постојано темпо,

147
00:06:40,625 --> 00:06:42,893
ако држиш бавно темпо,
понекогаш намерно,

148
00:06:42,917 --> 00:06:44,601
а во друг момент забрзаш,

149
00:06:44,625 --> 00:06:47,250
биди сигурен дека ќе успееш.

150
00:06:47,917 --> 00:06:49,309
Затоа ве молам,

151
00:06:49,333 --> 00:06:50,643
грижете се еден за друг,

152
00:06:50,667 --> 00:06:52,663
грижете се за младите во вашиот живот

153
00:06:52,667 --> 00:06:55,768
особено тие кои навидум 
изгледаат како сѐ да е во ред.

154
00:06:55,792 --> 00:06:57,934
Предизвиците на психата
нема да исчезнат

155
00:06:57,958 --> 00:06:59,226
но ние како општество,

156
00:06:59,250 --> 00:07:02,108
можеме да научиме да се справиме
со нив грижејќи се еден за друг.

157
00:07:02,132 --> 00:07:04,208
Исто така грижи се за себе,

158
00:07:04,208 --> 00:07:05,601
како што би рекла мајка ми,

159
00:07:05,625 --> 00:07:07,851
„Од време на време, одмори се.“

160
00:07:07,875 --> 00:07:09,143
Ви благодарам.

161
00:07:09,167 --> 00:07:11,125
(Ракоплескање)