WEBVTT

00:00:00.378 --> 00:00:02.271
Mam pytanie:

00:00:02.271 --> 00:00:05.648
Kto pamięta, gdy pierwszy raz zrozumiał,

00:00:05.648 --> 00:00:09.071
że czeka nas śmierć?

NOTE Paragraph

00:00:09.071 --> 00:00:11.573
Ja tak. Byłem wówczas chłopcem,

00:00:11.573 --> 00:00:14.628
i właśnie zmarł mój dziadek.

00:00:14.628 --> 00:00:18.546
Pamiętam, jak kilka dni później leżąc w łóżku

00:00:18.546 --> 00:00:22.180
próbowałem nadać temu sens.

00:00:22.180 --> 00:00:24.815
Co oznacza, że zmarł?

00:00:24.815 --> 00:00:26.599
Dokąd poszedł?

00:00:26.599 --> 00:00:30.021
Wydawało mi się, że otwarła się jakaś dziura w rzeczywistości

00:00:30.021 --> 00:00:32.156
i połknęła go.

00:00:32.156 --> 00:00:34.958
Potem przyszło mi do głowy szokujące pytanie:

00:00:34.958 --> 00:00:38.448
Jeśli on zmarł, czy spotka to również mnie?

00:00:38.448 --> 00:00:41.747
Czy ta dziura połknie też mnie?

00:00:41.747 --> 00:00:43.537
Czy otworzy się pod moim łóżkiem

00:00:43.537 --> 00:00:46.771
i pochłonie mnie podczas snu?

00:00:46.771 --> 00:00:50.959
Sądzę, że dzieci zyskują w pewnym czasie
świadomość śmierci.

00:00:50.959 --> 00:00:52.864
Przychodzi to oczywiście w różny sposób

00:00:52.864 --> 00:00:54.697
i zwykle etapowo.

00:00:54.697 --> 00:00:58.210
Nasze pojęcie śmierci ewoluuje z wiekiem.

00:00:58.210 --> 00:01:00.939
Zajrzyjcie w ciemne zakątki

00:01:00.939 --> 00:01:02.636
swojej pamięci.

00:01:02.636 --> 00:01:05.639
Może przypomnicie sobie uczucie, które czułem,

00:01:05.639 --> 00:01:08.894
gdy zmarł mój dziadek, a ja zrozumiałem,

00:01:08.894 --> 00:01:10.844
że mnie też może to spotkać.

00:01:10.844 --> 00:01:13.423
To poczucie pustki

00:01:13.423 --> 00:01:16.760
oczekującej za tym wszystkim.

NOTE Paragraph

00:01:16.760 --> 00:01:19.037
Ten rozwój w dzieciństwie

00:01:19.037 --> 00:01:21.858
odzwierciedla rozwój naszego gatunku.

00:01:21.858 --> 00:01:25.173
Zupełnie jak moment w rozwoju dziecka,

00:01:25.173 --> 00:01:28.699
gdy poczucie świadomości i czasu

00:01:28.699 --> 00:01:30.798
rozwinęło się na tyle,

00:01:30.798 --> 00:01:34.720
by zyskać świadomość śmiertelności,

00:01:34.720 --> 00:01:38.426
tak samo na pewnym etapie ewolucji gatunku

00:01:38.426 --> 00:01:41.441
poczucie świadomości i czasu ludzi pierwotnych

00:01:41.441 --> 00:01:43.684
dojrzały na tyle,

00:01:43.684 --> 00:01:46.799
by pierwszy człowiek zrozumiał,

00:01:46.799 --> 00:01:50.232
że umrze.

00:01:50.232 --> 00:01:52.451
To nasze przekleństwo.

00:01:52.451 --> 00:01:56.494
To cena za bystrość naszego umysłu.

00:01:56.494 --> 00:01:58.593
Musimy żyć z wiedzą,

00:01:58.593 --> 00:02:01.254
że najgorsza z możliwych rzeczy

00:02:01.254 --> 00:02:02.878
pewnego dnia nadejdzie

00:02:02.878 --> 00:02:04.384
i położy kres naszym planom,

00:02:04.384 --> 00:02:07.848
nadziejom, marzeniom, naszemu światu.

00:02:07.848 --> 00:02:11.029
Każdy żyje w cieniu

00:02:11.029 --> 00:02:13.018
osobistej apokalipsy.

NOTE Paragraph

00:02:13.018 --> 00:02:15.522
To przerażające.

00:02:15.522 --> 00:02:17.982
Szukamy wyjścia.

00:02:17.982 --> 00:02:21.263
W moim przypadku, jako pięciolatek

00:02:21.263 --> 00:02:24.258
pytałem mamę.

00:02:24.258 --> 00:02:26.720
Kiedy spytałem pierwszy raz

00:02:26.720 --> 00:02:28.501
co się dzieje, gdy umieramy,

00:02:28.501 --> 00:02:30.593
dorośli odpowiadali

00:02:30.593 --> 00:02:33.796
z typowo angielskim skrępowaniem

00:02:33.796 --> 00:02:36.783
i chrześcijańskim brakiem entuzjazmu.

00:02:36.783 --> 00:02:38.727
Najczęściej słyszałem,

00:02:38.727 --> 00:02:40.286
że dziadek jest teraz

00:02:40.286 --> 00:02:42.750
"w niebie i patrzy na nas".

00:02:42.750 --> 00:02:45.715
Gdybym umarł, co oczywiście nie nastąpi,

00:02:45.715 --> 00:02:48.511
też bym tam poszedł.

00:02:48.511 --> 00:02:50.561
Czyniło to ze śmierci

00:02:50.561 --> 00:02:53.215
egzystencjonalną windę.

00:02:53.215 --> 00:02:56.333
Brzmiało to niewiarygodnie.

00:02:56.333 --> 00:02:59.236
Oglądałem wówczas wiadomości dla dzieci,

00:02:59.236 --> 00:03:01.676
a był to czas badań kosmosu.

00:03:01.676 --> 00:03:03.850
Rakiety wznosiły się ku niebu,

00:03:03.850 --> 00:03:06.546
w odległą przestrzeń.

00:03:06.546 --> 00:03:08.875
Lecz żaden z astronautów nie wspomniał,

00:03:08.875 --> 00:03:12.107
że spotkał tam dziadka,

00:03:12.107 --> 00:03:14.566
czy innych zmarłych.

00:03:14.566 --> 00:03:15.869
Byłem przerażony,

00:03:15.869 --> 00:03:18.309
ale pomysł z egzystencjonalną windą

00:03:18.309 --> 00:03:19.915
na spotkanie z dziadkiem,

00:03:19.915 --> 00:03:21.330
brzmiał lepiej

00:03:21.330 --> 00:03:24.401
niż zapadnięcie we śnie w próżnię.

00:03:24.401 --> 00:03:26.670
Więc i tak w to wierzyłem,

00:03:26.670 --> 00:03:29.341
choć nie miało to sensu.

NOTE Paragraph

00:03:29.341 --> 00:03:31.583
Ów proces myślowy w dzieciństwie,

00:03:31.583 --> 00:03:34.114
i potem pojawiający się wielokrotnie

00:03:34.114 --> 00:03:36.024
w czasie dorastania,

00:03:36.024 --> 00:03:38.471
jest wytworem tego co psycholodzy

00:03:38.471 --> 00:03:39.935
nazywają uprzedzeniem.

00:03:39.935 --> 00:03:43.209
Jest to stan, w którym systematycznie

00:03:43.209 --> 00:03:44.927
błędnie coś postrzegamy.

00:03:44.927 --> 00:03:47.611
To sposób nieprawidłowej oceny,

00:03:47.611 --> 00:03:51.200
zniekształcania rzeczywistości, widzenia tego co się chce.

00:03:51.200 --> 00:03:53.432
Uprzedzenie, o którym mówię

00:03:53.432 --> 00:03:54.870
działa następująco.

00:03:54.870 --> 00:03:57.105
Postaw kogoś w obliczu faktu,

00:03:57.105 --> 00:03:58.652
że czeka go śmierć

00:03:58.652 --> 00:04:01.685
i uwierzy w każdą historyjkę,

00:04:01.685 --> 00:04:03.543
mówiącą, że to nieprawda

00:04:03.543 --> 00:04:05.957
i może żyć wiecznie,

00:04:05.957 --> 00:04:10.042
nawet, gdy to oznacza egzystencjonalną windę.

00:04:10.042 --> 00:04:14.470
Uważam to za największe istniejące zniekształcenie.

00:04:14.470 --> 00:04:17.345
Przedstawiono je w ponad czterystu

00:04:17.345 --> 00:04:19.026
empirycznych badaniach.

00:04:19.026 --> 00:04:21.535
Pomysłowe badania, przy tym proste.

00:04:21.535 --> 00:04:23.470
Działa to tak.

00:04:23.470 --> 00:04:24.960
Bierzesz dwie grupy

00:04:24.960 --> 00:04:27.743
podobne pod istotnymi względami.

00:04:27.743 --> 00:04:30.432
Jednej grupie wciąż przypominamy, że umrą,

00:04:30.432 --> 00:04:33.061
drugiej nie. Potem porównujemy ich zachowania.

00:04:33.061 --> 00:04:36.934
Można zaobserwować jak świadomość śmiertelności

00:04:36.934 --> 00:04:40.688
zniekształca zachowanie.

00:04:40.688 --> 00:04:43.600
Za każdym razem wynik jest jednakowy:

00:04:43.600 --> 00:04:46.687
Ludzie świadomi śmiertelności

00:04:46.687 --> 00:04:48.698
łatwiej wierzą w bajeczki

00:04:48.698 --> 00:04:50.561
o możliwości umknięcia śmierci

00:04:50.561 --> 00:04:52.333
i życia wiecznego.

00:04:52.333 --> 00:04:54.622
Oto przykład: Ostatnie badania

00:04:54.622 --> 00:04:57.392
objęło dwie grupy agnostyków

00:04:57.392 --> 00:04:58.988
czyli ludzi niezdecydowanych

00:04:58.988 --> 00:05:01.503
co do poglądów religijnych.

00:05:01.503 --> 00:05:05.087
Jedna grupa miała myśleć o śmierci.

00:05:05.087 --> 00:05:06.732
Druga miała rozważać

00:05:06.732 --> 00:05:08.565
poczucie samotności.

00:05:08.565 --> 00:05:11.381
Potem ponownie spytano ich o poglądy religijne.

00:05:11.381 --> 00:05:14.245
Myślący o śmierci

00:05:14.245 --> 00:05:17.818
dwa razy częściej wyrażali wiarę

00:05:17.818 --> 00:05:19.478
w Boga i Jezusa.

00:05:19.478 --> 00:05:21.256
Dwukrotnie wikęsze prawdopodobieństwo.

00:05:21.256 --> 00:05:23.964
Chociaż przedtem wszyscy byli równie agnostyczni.

00:05:23.964 --> 00:05:25.725
Jednak zaszczepienie strachu przed śmiercią

00:05:25.725 --> 00:05:29.584
skierowało ich ku Jezusowi.

NOTE Paragraph

00:05:29.584 --> 00:05:33.096
Zatem przypominanie ludziom o śmierci

00:05:33.111 --> 00:05:36.341
skłania ich do wiary, bez względu na dowody,

00:05:36.341 --> 00:05:38.366
i to działa nie tylko w kwestii religii,

00:05:38.366 --> 00:05:40.603
lecz dla każdego systemu wiary

00:05:40.603 --> 00:05:44.063
przyrzekającego jakąkolwiek formę nieśmiertelności

00:05:44.063 --> 00:05:45.868
czy to poprzez sławę,

00:05:45.868 --> 00:05:47.282
posiadanie dzieci

00:05:47.282 --> 00:05:48.629
czy nawet nacjonalizm

00:05:48.629 --> 00:05:51.902
obiecujący, że żyjesz jako element większej całości.

00:05:51.902 --> 00:05:53.833
To przekonanie ukształtowało

00:05:53.833 --> 00:05:57.172
bieg historii ludzkości.

NOTE Paragraph

00:05:57.172 --> 00:05:59.439
Teoria opisująca to przekonanie

00:05:59.439 --> 00:06:01.176
w ponad 400 badaniach

00:06:01.176 --> 00:06:03.305
to teoria zarządzania strachem.

00:06:03.305 --> 00:06:05.655
To prosta koncepcja.

00:06:05.655 --> 00:06:08.204
Kształtujemy naszą wizję świata,

00:06:08.204 --> 00:06:10.361
opowiadając sobie bajeczki

00:06:10.361 --> 00:06:13.097
o świecie i naszym w nim miejscu,

00:06:13.097 --> 00:06:15.379
by poradzić sobie

00:06:15.379 --> 00:06:18.293
ze strachem przed śmiercią.

00:06:18.293 --> 00:06:20.092
Historie o nieśmiertelności

00:06:20.092 --> 00:06:23.089
mają tysiące oblicz.

00:06:23.089 --> 00:06:26.673
Sądzę, że pomijając oczywiste różnice,

00:06:26.673 --> 00:06:29.372
istnieją cztery podstawowe formy

00:06:29.372 --> 00:06:32.883
narracji o nieśmiertelności.

00:06:32.883 --> 00:06:34.688
Widzimy jak powtarzają się

00:06:34.688 --> 00:06:37.858
z biegiem historii, z niewielkimi różnicami

00:06:37.858 --> 00:06:40.623
odzwierciedlającymi słownictwo epoki.

00:06:40.623 --> 00:06:43.131
Przedstawię teraz pokrótce te cztery

00:06:43.131 --> 00:06:45.384
podstawowe formy historyjek o śmierci,

00:06:45.384 --> 00:06:46.954
by dać pewne poczucie

00:06:46.954 --> 00:06:49.267
ich przekazywania w obrębie każdej kultury,

00:06:49.267 --> 00:06:51.034
czy pokolenia,

00:06:51.034 --> 00:06:53.206
przy użyciu charakterystycznej dla nich narracji.

NOTE Paragraph

00:06:53.206 --> 00:06:55.845
Pierwsza historia jest najprostsza.

00:06:55.845 --> 00:06:57.998
Chcemy uniknąć śmierci

00:06:57.998 --> 00:07:00.423
i marzenie, że spotka nas to w tym ciele

00:07:00.423 --> 00:07:01.783
na tym świecie,

00:07:01.783 --> 00:07:05.074
jest najprostszą bajeczką o nieśmiertelności.

00:07:05.074 --> 00:07:07.533
Z początku może brzmieć niewiarygodnie,

00:07:07.533 --> 00:07:11.514
lecz niemal w każdej kulturze w historii ludzkości

00:07:11.514 --> 00:07:13.576
istnieją mity czy legendy

00:07:13.576 --> 00:07:16.337
o eliksirze życia, fontannie młodości

00:07:16.337 --> 00:07:19.316
lub czymkolwiek stanowiącym obietnicę

00:07:19.316 --> 00:07:22.453
wiecznego życia.

00:07:22.453 --> 00:07:24.046
Miał je starożytny Egipt,

00:07:24.046 --> 00:07:26.414
Babilonia i Indie.

00:07:26.414 --> 00:07:29.266
W historii Europy odnajdujemy je w pracach alchemików

00:07:29.266 --> 00:07:32.060
i obecnie wciąż w to wierzymy,

00:07:32.060 --> 00:07:34.623
używając

00:07:34.623 --> 00:07:36.279
nomenklatury naukowej.

00:07:36.279 --> 00:07:37.885
100 lat temu

00:07:37.885 --> 00:07:39.704
tuż po odkryciu hormonów

00:07:39.704 --> 00:07:41.356
ludzie mieli nadzieję, że kuracje hormonalne

00:07:41.356 --> 00:07:44.055
to sposób na choroby i starzenie się.

00:07:44.055 --> 00:07:46.908
Dziś tę nadzieję budzą komórki macierzyste,

00:07:46.908 --> 00:07:49.203
inżynieria genetyczna i nanotechnologia.

00:07:49.203 --> 00:07:53.161
Koncept, że nauka pokona śmierć

00:07:53.161 --> 00:07:55.502
to kolejny rozdział w bajce

00:07:55.502 --> 00:07:57.735
o magicznym eliksirze,

00:07:57.735 --> 00:08:02.171
historii starej jak cywilizacja.

00:08:02.171 --> 00:08:04.951
Stawianie wszystkiego na wynalezienie eliksiru

00:08:04.951 --> 00:08:06.354
i pozostania wiecznym

00:08:06.354 --> 00:08:08.155
to ryzykowna strategia

00:08:08.155 --> 00:08:10.395
Zerkając w historię

00:08:10.395 --> 00:08:13.179
wszystkich poszukujących eliksiru,

00:08:13.179 --> 00:08:15.008
jedna rzecz ich łączy,

00:08:15.008 --> 00:08:17.638
wszyscy umarli.

NOTE Paragraph

00:08:17.638 --> 00:08:21.376
Potrzebujemy zatem planu B,

00:08:21.376 --> 00:08:24.947
który oferuje inna opowiastka o nieśmiertelności.

00:08:24.947 --> 00:08:26.702
To zmartwychwstanie.

00:08:26.702 --> 00:08:29.076
Ta koncepcja przyznaje, że jestem ciałem,

00:08:29.076 --> 00:08:31.051
fizycznym organizmem.

00:08:31.051 --> 00:08:33.219
Akceptuje fakt śmierci,

00:08:33.219 --> 00:08:34.593
lecz pomimo to głosi

00:08:34.593 --> 00:08:37.096
zmartwychwstanie i ponowne życie.

00:08:37.096 --> 00:08:39.714
Zmartwychwstanę, tak jak Jezus,

00:08:39.714 --> 00:08:41.759
który zmarł, był 3 dni w grobie,

00:08:41.759 --> 00:08:44.870
potem zmartwychwstał i żył ponownie.

00:08:44.870 --> 00:08:47.989
Wiara w zmartwychwstanie i ponowne życie

00:08:47.989 --> 00:08:50.277
jest ortodoksyjna, nie tylko dla chrześcijan,

00:08:50.277 --> 00:08:52.980
lecz i Żydów czy Muzułmanów.

00:08:52.980 --> 00:08:55.144
Nasze pragnienie wiary w tę historię

00:08:55.144 --> 00:08:57.154
jest tak głęboko zakorzenione,

00:08:57.154 --> 00:08:59.252
że odkrywamy ją ponownie

00:08:59.252 --> 00:09:00.744
w erze nauki,

00:09:00.744 --> 00:09:03.567
np. pomysł zamrażania.

00:09:03.567 --> 00:09:05.157
Chodzi tu o poddanie się zamrożeniu

00:09:05.157 --> 00:09:07.156
po śmierci,

00:09:07.156 --> 00:09:09.545
a gdy nastapi

00:09:09.545 --> 00:09:10.756
dostateczny rozwój techniki,

00:09:10.756 --> 00:09:12.876
rozmrożą cię, naprawią i przywrócą do życia,

00:09:12.876 --> 00:09:14.165
więc zmartwychwstaniesz.

00:09:14.165 --> 00:09:17.013
Ludzie wierzą, że wszechmocny Bóg

00:09:17.013 --> 00:09:18.892
przywróci ich do życia.

00:09:18.892 --> 00:09:23.035
Inni zaś, że uczyni to wszechmocny naukowiec.

NOTE Paragraph

00:09:23.035 --> 00:09:25.749
Są tacy, dla których pomysł zmartwychwstania,

00:09:25.749 --> 00:09:27.752
wydobywania się z grobu

00:09:27.752 --> 00:09:30.471
jest jak z okropnego filmu o zombi.

00:09:30.471 --> 00:09:33.262
Uważają ciało za zbyt zawodne,

00:09:33.262 --> 00:09:35.410
by gwarantować życie wieczne,

00:09:35.410 --> 00:09:38.501
więc stawiają na trzecią,

00:09:38.501 --> 00:09:40.618
bardziej duchową opowieść

00:09:40.618 --> 00:09:42.954
o tym, że możesz porzucić ciało

00:09:42.954 --> 00:09:45.251
i żyć jako dusza.

00:09:45.251 --> 00:09:47.240
Większość ludzi na świecie

00:09:47.240 --> 00:09:49.013
wierzy w istnienie duszy.

00:09:49.013 --> 00:09:51.423
To kluczowa myśl wielu religii.

00:09:51.423 --> 00:09:53.737
Chociaż w obecnej,

00:09:53.737 --> 00:09:55.652
tradycyjnej formie

00:09:55.652 --> 00:09:57.815
koncepcja duszy jest bardzo popularna,

00:09:57.815 --> 00:09:59.247
jednak odkryjmy ją ponownie

00:09:59.247 --> 00:10:01.471
w epoce cyfrowej.

00:10:01.471 --> 00:10:02.948
Spójrzmy np. na możliwość

00:10:02.948 --> 00:10:04.938
porzucenia ciała

00:10:04.938 --> 00:10:07.184
poprzez załadowanie umysłu, jestestwa,

00:10:07.184 --> 00:10:09.140
prawdziwego siebie do komputera

00:10:09.140 --> 00:10:13.752
i dalsze życie jako awatar w eterze.

NOTE Paragraph

00:10:13.752 --> 00:10:15.775
Oczywiśce sceptycy wskazują

00:10:15.775 --> 00:10:17.619
na dowody naukowe,

00:10:17.619 --> 00:10:19.263
zwłaszcza neuronaukę,

00:10:19.263 --> 00:10:21.092
które sugerują, że twój umysł,

00:10:21.092 --> 00:10:22.672
jestestwo, prawdziwe ja

00:10:22.672 --> 00:10:25.085
zależy w znacznym stopniu od szczególnej części

00:10:25.085 --> 00:10:27.306
ciała czyli od mózgu.

00:10:27.306 --> 00:10:29.827
Tacy pocieszą się

00:10:29.827 --> 00:10:32.085
czwartą bajeczką o nieśmiertelności

00:10:32.085 --> 00:10:34.442
czyli o dziedzictwie,

00:10:34.442 --> 00:10:35.922
które pozwala ci żyć

00:10:35.922 --> 00:10:38.173
w postaci echa tego, co pozostawiasz po sobie.

00:10:38.173 --> 00:10:40.522
Wielki grecki wojownik Achilles

00:10:40.522 --> 00:10:43.151
poświęcił swoje życie w walce pod Troją,

00:10:43.151 --> 00:10:46.204
by zyskać wieczną chwałę.

00:10:46.204 --> 00:10:48.470
Dążenie do sławy jest dziś

00:10:48.470 --> 00:10:50.611
tak powszechne jak zawsze,

00:10:50.611 --> 00:10:52.190
a w naszym cyfrowym świecie

00:10:52.190 --> 00:10:53.718
nawet łatwiej ją osiągnąć.

00:10:53.718 --> 00:10:56.042
Nie musisz być Achillesem,

00:10:56.042 --> 00:10:57.735
królem czy bohaterem.

00:10:57.735 --> 00:11:02.558
Potrzebujesz dostępu do internetu i śmiesznego kota.
(Śmiech)

00:11:02.558 --> 00:11:05.021
Inni wolą zostawić bardziej namacalne

00:11:05.021 --> 00:11:07.865
dziedzictwo biologiczne np. dzieci.

00:11:07.865 --> 00:11:10.141
Pokładają też nadzieję na przetrwanie

00:11:10.141 --> 00:11:11.858
jako część większej całości,

00:11:11.858 --> 00:11:14.307
narodu, rodziny czy plemienia,

00:11:14.307 --> 00:11:16.773
w ich puli genetycznej.

00:11:16.773 --> 00:11:18.286
Jednak sceptycy

00:11:18.286 --> 00:11:19.999
wątpią czy dziedzictwo

00:11:19.999 --> 00:11:21.974
to faktycznie nieśmiertelność.

00:11:21.974 --> 00:11:24.051
Woody Allen rzekł:

00:11:24.051 --> 00:11:26.547
"Nie chcę żyć w pamięci moich ziomków.

00:11:26.547 --> 00:11:28.744
Chcę żyć w moim mieszkaniu".

NOTE Paragraph

00:11:28.744 --> 00:11:30.511
Oto cztery podstawowe

00:11:30.511 --> 00:11:32.694
historyjki o nieśmiertelności.

00:11:32.694 --> 00:11:34.336
Próbowałem dać poczucie

00:11:34.336 --> 00:11:36.629
narracji tych opowieści w różnych pokoleniach

00:11:36.629 --> 00:11:38.216
z drobnymi różnicami,

00:11:38.216 --> 00:11:40.521
by dopasować je do teraźniejszości.

00:11:40.521 --> 00:11:44.010
Fakt, że powracają

00:11:44.010 --> 00:11:46.998
w tak podobnej formie, w różnych systemach wiary

00:11:46.998 --> 00:11:48.576
sugeruje, moim zdaniem,

00:11:48.576 --> 00:11:50.978
że powinniśmy być sceptyczni, co do prawdziwości

00:11:50.978 --> 00:11:54.739
każdej z wersji tych historii.

00:11:54.739 --> 00:11:56.850
Fakt, że niektórzy wierzą

00:11:56.850 --> 00:11:59.515
we wszechmogącego boga, który ich wskrzesi,

00:11:59.515 --> 00:12:03.216
a inni we wszechmocnego naukowca,

00:12:03.216 --> 00:12:06.254
sugeruje, że nie opierają się

00:12:06.254 --> 00:12:08.924
na mocnych dowodach.

00:12:08.924 --> 00:12:11.350
Raczej wierzymy w nie,

00:12:11.350 --> 00:12:13.333
bo jesteśmy do tego przyzwyczajeni,

00:12:13.333 --> 00:12:15.161
a nasze przyzwyczajenie do tej wiary

00:12:15.161 --> 00:12:19.431
wynika ze strachu przed śmiercią.

NOTE Paragraph

00:12:19.431 --> 00:12:21.486
Powstaje zatem pytanie,

00:12:21.486 --> 00:12:24.958
czy jesteśmy skazani na życie

00:12:24.958 --> 00:12:28.651
ukształtowane przez strach i zaprzeczenie,

00:12:28.651 --> 00:12:31.726
czy też możemy pokonać te nawyki?

00:12:31.726 --> 00:12:34.193
Grecki filozof Epikur

00:12:34.193 --> 00:12:35.921
uważał, że możemy.

00:12:35.921 --> 00:12:39.469
Dowodził, że strach przed śmiercią jest naturalny,

00:12:39.469 --> 00:12:41.884
ale nieracjonalny.

00:12:41.884 --> 00:12:44.542
Mówił: "Śmierć nas nie dotyczy,

00:12:44.542 --> 00:12:47.392
gdy my istniejemy, śmierć jest nieobecna,

00:12:47.392 --> 00:12:51.145
a gdy tylko śmierć się pojawi, wtedy nas już nie ma."

00:12:51.145 --> 00:12:52.943
To słowa często cytowane,

00:12:52.943 --> 00:12:55.265
ale trudne do zrozumienia i zaakceptowania,

00:12:55.265 --> 00:12:57.428
bo myśl o odejściu

00:12:57.428 --> 00:12:59.567
jest niewyobrażalnie trudna.

00:12:59.567 --> 00:13:01.798
2000 lat później

00:13:01.798 --> 00:13:05.255
filozof Ludwig Wittgenstein ujął rzecz tak:

00:13:05.255 --> 00:13:08.199
"Śmierć nie jest epizodem życia.

00:13:08.199 --> 00:13:11.841
Śmierci się nie doświadcza.

00:13:11.841 --> 00:13:13.035
A zatem

00:13:13.035 --> 00:13:15.970
w tym sensie, życie nie ma końca".

NOTE Paragraph

00:13:15.970 --> 00:13:19.146
Dla mnie jako dziecka naturalny był

00:13:19.146 --> 00:13:21.513
lęk przed pochłonięciem przez pustkę,

00:13:21.513 --> 00:13:23.392
ale był irracjonalny,

00:13:23.392 --> 00:13:25.377
bo połknięcie przez próżnię

00:13:25.377 --> 00:13:27.455
to doświadczenie,

00:13:27.455 --> 00:13:30.725
które nam nie grozi.

NOTE Paragraph

00:13:30.725 --> 00:13:33.254
Pokonanie tego uprzedzenia nie jest łatwe,

00:13:33.254 --> 00:13:36.213
bo lęk przed śmiercią jest w nas głęboko zakorzeniony.

00:13:36.213 --> 00:13:40.695
Jeśli jednak zrozumiemy jego nieracjonalność

00:13:40.695 --> 00:13:42.825
i dojdziemy jak

00:13:42.825 --> 00:13:45.523
podświadomie na nas wpływa,

00:13:45.523 --> 00:13:47.374
możemy przynajmniej zacząć

00:13:47.374 --> 00:13:50.008
zmniejszyć wpływ strachu

00:13:50.008 --> 00:13:51.891
na nasze życie.

NOTE Paragraph

00:13:51.891 --> 00:13:54.709
Uważam, że to pomaga postrzegać życie

00:13:54.709 --> 00:13:56.553
jak książkę.

00:13:56.553 --> 00:13:59.021
Podobnie jak książka ma okładki,

00:13:59.021 --> 00:14:00.298
ma początek i koniec,

00:14:00.298 --> 00:14:04.036
tak nasze życie jest ograniczone przez narodziny i śmierć.

00:14:04.036 --> 00:14:07.551
Chociaż książka zaczyna się i kończy,

00:14:07.551 --> 00:14:09.687
zawiera odległe krainy,

00:14:09.687 --> 00:14:12.917
egzotyczne postaci, fantastyczne przygody.

00:14:12.917 --> 00:14:16.266
Choć ogranicza ją początek i koniec,

00:14:16.266 --> 00:14:18.089
jej postacie

00:14:18.089 --> 00:14:20.931
nie znają granic.

00:14:20.931 --> 00:14:24.088
Znają tylko chwile budujące ich opowieść,

00:14:24.088 --> 00:14:27.028
nawet po zamknięciu książki.

00:14:27.028 --> 00:14:29.164
Książkowi bohaterowie

00:14:29.164 --> 00:14:32.646
nie boją się dotarcia do ostatniej strony.

00:14:32.646 --> 00:14:34.924
Długi John Silver nie bał się,

00:14:34.924 --> 00:14:37.759
że zakończysz "Wyspę Skarbów".

00:14:37.759 --> 00:14:39.459
Tak powinno być z nami.

00:14:39.459 --> 00:14:41.603
Wyobraź sobie księgę swojego życia,

00:14:41.603 --> 00:14:44.387
jej okładki, początek i koniec, twoje narodziny i śmierć.

00:14:44.387 --> 00:14:46.564
Znasz tylko chwile pomiędzy,

00:14:46.564 --> 00:14:48.499
chwile składające się na twoje życie.

00:14:48.499 --> 00:14:50.446
Nie ma sensu bać się

00:14:50.446 --> 00:14:52.536
tego co poza okładkami,

00:14:52.536 --> 00:14:54.006
przed narodzeniem

00:14:54.006 --> 00:14:55.982
czy po śmierci.

00:14:55.982 --> 00:14:58.511
Nie martw się też o długość książki,

00:14:58.511 --> 00:15:01.984
czy jest komiksem czy eposem.

00:15:01.984 --> 00:15:03.526
Liczy się jedynie

00:15:03.526 --> 00:15:07.024
czy stworzysz dobrą opowieść.

NOTE Paragraph

00:15:07.024 --> 00:15:09.244
Dziekuję.

NOTE Paragraph

00:15:09.244 --> 00:15:13.429
(Brawa)