1
00:00:00,500 --> 00:00:04,930
Një nga arsyet që më së tepërti veqohet si shkak apo

2
00:00:04,930 --> 00:00:09,180
shkaku pse Lufta e Parë Botërore u kthye në luftë botërore përkundrejtë një

3
00:00:09,180 --> 00:00:11,499
konflikti regjional në Evropën Juglindore

4
00:00:11,499 --> 00:00:13,269
është sistemi i aleancave

5
00:00:13,269 --> 00:00:17,390
që ishte zhvilluar gjatë dekadave që shpien në Luftën e Parë Botërore.

6
00:00:17,390 --> 00:00:21,099
Dhe për ta kuptuar atë, unë kam zgjedhur disa aleanca që ndodhën në ato

7
00:00:21,099 --> 00:00:24,220
dekada që shpien në Luftën e Parë Botërore. Ky është vetëm një verzion i zgjedhur, ka edhe

8
00:00:24,220 --> 00:00:28,079
shumë aleanca tjera që ishin të lidhura shkarazi, por unë do mundohem ti zgjedhë ato

9
00:00:28,079 --> 00:00:29,859
që ishin drejtpërdrejtë të lidhura me

10
00:00:29,859 --> 00:00:31,500
rrëzimin e të gjitha dominove

11
00:00:31,500 --> 00:00:35,460
në vitin 1914, që në thelb e futën tërë Evropën në luftë

12
00:00:35,460 --> 00:00:36,550
me njëri tjetrin.

13
00:00:36,550 --> 00:00:40,750
Prandaj për ta kuptuar këtë, ne duhet të rikthehemi për 75 vite para. Pra Lufta e Parë Botërore

14
00:00:40,750 --> 00:00:42,209
fillon në vitin 1914;

15
00:00:42,209 --> 00:00:45,749
75 vite para saj, në vitin 1839, ju keni Traktatin

16
00:00:45,749 --> 00:00:47,220
e Londrës,

17
00:00:47,220 --> 00:00:51,120
dhe Traktati i Londrës bëri shumë gjëra, por është pika e 7 ajo çka është

18
00:00:51,120 --> 00:00:53,570
e rëndësishme për fillimin e Luftës së Parë Botërore,

19
00:00:53,570 --> 00:00:58,500
ku Britania pajtohet ta mbrojë neutralitetin e Belgjikës.

20
00:00:58,500 --> 00:01:01,800
Dhe, po që se ju jeni skeptik ju mund të pyesni: "Hej, ky Traktat është 75 vite i vjetër,

21
00:01:01,800 --> 00:01:04,990
pse ka akoma rëndësi tani"? dhe kjo në të vërtetë do të ishte një pyetje me vend.

22
00:01:04,990 --> 00:01:08,280
Në të vërtetë nga të gjitha këto aleanca, ju mund të bëni një debat mjaft të fortë për të

23
00:01:08,280 --> 00:01:12,630
parë nëse këto janë shkaqet e drejtpërdrejta pse njëri prej këtyre fuqive i shpalli luftë

24
00:01:12,630 --> 00:01:16,819
tjetrit, apo nëse këto ishin vetëm justifikime, këto ishin një lloj preteksti ligjorë

25
00:01:16,819 --> 00:01:20,229
për të thënë "Oh unë kam nevojë të shpallë luftë" dhe në realitet ata vërtetë donin të

26
00:01:20,229 --> 00:01:22,800
shpallnin luftën për një grup arsyesh, disi për të

27
00:01:22,800 --> 00:01:26,440
mbajtur perandoritë dhe kontrollin e personave tjerë, për të shtrënguar muskujt e tyre ushtarakë, për të

28
00:01:26,440 --> 00:01:28,290
shtuar territorin në perandoritë e tyre,

29
00:01:28,290 --> 00:01:30,200
kush e di çfarë mund të jetë?

30
00:01:30,200 --> 00:01:31,450
Por e panevojshme për tu thënë

31
00:01:31,450 --> 00:01:34,000
viti 1839 ishte një bazë ligjore

32
00:01:34,000 --> 00:01:36,990
për Perandorinë Britanike

33
00:01:36,990 --> 00:01:38,180
për të mbrojtur

34
00:01:38,180 --> 00:01:39,530
Belgjikën.

35
00:01:39,530 --> 00:01:43,960
Tani ju kaloni shpejtë dyzet vite, dhe arrini në vitin 1879.

36
00:01:43,960 --> 00:01:44,829
Ju keni

37
00:01:44,829 --> 00:01:49,259
lindjen e një Perandorie të re Gjermane nga Lufta Franko-Prusiane e vitit 1871.

38
00:01:49,259 --> 00:01:53,100
Kjo Perandori e re Gjermane,

39
00:01:53,100 --> 00:01:57,400
në thelb është një zgjerim i Prusisë, rrënjësisht një

40
00:01:57,400 --> 00:01:58,869
mbretëri Gjermane,

41
00:01:58,869 --> 00:02:02,630
ata veq e kishin një luftë me Francën, morën disa territore të vlefshme nga Franca,

42
00:02:02,630 --> 00:02:06,869
ata janë paranoik që Franca dëshiron t'iu kthehet atyre,

43
00:02:06,869 --> 00:02:10,700
janë mosbesues lidhur me rusët, dhe ata kanë disa lidhje me

44
00:02:10,700 --> 00:02:14,550
austriakët, apo më mirë të them austro-hungarezët,

45
00:02:14,550 --> 00:02:19,310
dhe kështu në vitin 1879, ata nënshkruan Traktatin e Aleancës së dyfishtë

46
00:02:19,310 --> 00:02:24,700
në mes të Gjermanisë dhe Austro-Hungarisë që ta mbrojnë njëra tjetrën nëse Rusia sulmon.

47
00:02:24,700 --> 00:02:27,819
Ato kishin këtë armik të përbashkët mu këtu:
Rusinë.

48
00:02:27,819 --> 00:02:30,569
Prandaj ata do të...më lejoni ta ngjyrosë me një ngjyrë tjetër...

49
00:02:30,569 --> 00:02:32,740
Ata do ta mbrojnë njëri tjetrin.

50
00:02:32,740 --> 00:02:36,110
Pra kjo e bëri Perandorinë e re Gjermane të ndihet pak më mirë për

51
00:02:36,110 --> 00:02:39,630
pozitën e saj në Evropë në qoftë se do të futeshin në luftë me cilindo

52
00:02:39,630 --> 00:02:41,379
nga këto karaktere.

53
00:02:41,379 --> 00:02:43,290
Pastaj në vitin 1892,

54
00:02:43,290 --> 00:02:45,360
ju mund ta imagjinoni nëse keni luajtur ndonjëherë një lojë me rrezik,

55
00:02:45,360 --> 00:02:49,020
ose nëse keni luajtur lojën e Diplomacisë, e cila faktikisht bazohet në atë që ka ndodhur

56
00:02:49,020 --> 00:02:50,470
në luftën e Parë Botërore,

57
00:02:50,470 --> 00:02:54,420
nëse i shihni disa njerëz me të cilët mund të jeni në luftë që fillojnë të shoqërohen,

58
00:02:54,420 --> 00:02:57,440
ju dëshironi të gjeni shokë të tjerë, aleanca tjera që ju mund ti formoni në rastë se

59
00:02:57,440 --> 00:02:59,269
ju shpallin luftë juve.

60
00:02:59,269 --> 00:03:02,249
Pra në vitin 1892, keni një aleancë në mes të Francës dhe

61
00:03:02,249 --> 00:03:07,329
Rusisë, Konventa Ushtarake Franko-Ruse, pra kjo është një aleancë...më lejoni

62
00:03:07,329 --> 00:03:10,589
ta ngjyrosi këtë me të purpurt prap.

63
00:03:10,589 --> 00:03:11,750
Ju keni një aleancë

64
00:03:11,750 --> 00:03:13,409
në mes të Francës

65
00:03:13,409 --> 00:03:14,680
Francës

66
00:03:14,680 --> 00:03:16,189
dhe Rusisë.

67
00:03:16,189 --> 00:03:19,799
Dhe pastaj më në fund në fillim të 1900-ës, 1904 deri

68
00:03:19,799 --> 00:03:20,530
1907,

69
00:03:20,530 --> 00:03:24,240
kemi një sërë marrëveshjesh, "traktate miqësore" që në thelb do të thotë "marrëveshje"

70
00:03:24,240 --> 00:03:28,180
marrëveshje në mes të Perandorisë Britanike dhe Francës, në mes të Perandorisë Britanike dhe

71
00:03:28,180 --> 00:03:29,819
Perandorisë Ruse,

72
00:03:29,819 --> 00:03:33,849
që në thelb të kenë marrdhënie të mira mes vete. 
Këto nuk ishin lidhje të

73
00:03:33,849 --> 00:03:37,629
tilla që "Hej, nëse dikush të sylmon ty, unë do të sulmoj ata", por

74
00:03:37,629 --> 00:03:41,439
ato në fakt ishin në gjendje të zgjidhnin shumë çështje lidhur me

75
00:03:41,439 --> 00:03:43,800
pushtimet tjera perandorake të tyre

76
00:03:43,800 --> 00:03:48,049
dhe ato formonin atë që quhet "Traktatin e Trefishtë",
marrëveshjen e trefishtë

77
00:03:48,049 --> 00:03:50,099
në mes të

78
00:03:50,099 --> 00:03:51,799
Britanisë, në mes të Perandorisë Britanike,

79
00:03:51,799 --> 00:03:55,189
si dhe këtu i rrumbullaksova Mretërinë e Bashkuar, Franca

80
00:03:55,189 --> 00:03:57,289
Franca dhe Rusia.

81
00:03:57,289 --> 00:04:00,759
Dhe në anën tjetër kishim Aleancën Tripalëshe: keni Gjemaninë,

82
00:04:00,759 --> 00:04:06,039
Austro-Hungarinë, dhe poashtu keni...keni edhe Italinë.

83
00:04:06,039 --> 00:04:10,029
Tani arsyeja pse, edhe pse hyrja në Luftën e Parë Botërore, Italia dikur ishte

84
00:04:10,029 --> 00:04:14,209
pjesë e Aleancës Tripalëshe, dhe kishte traktate në mes të Italisë dhe Gjermanisë për

85
00:04:14,209 --> 00:04:16,090
tu bërë pjesë e kësaj aleance tripalëshe,

86
00:04:16,090 --> 00:04:19,930
arsyeja pse nuk po fokusohem te ato, ështe sepse kur lufta filloi, Italia nuk kaloi në

87
00:04:19,930 --> 00:04:24,300
anën e Gjermanisë dhe Austro-Hungarisë.

88
00:04:24,300 --> 00:04:29,240
Ajo kaloi në anën e aleatëve, në anën e Marrëveshjes Tripalëshe.

89
00:04:29,240 --> 00:04:31,830
Por kjo do të ju japë juve një sqarim të mirë pse

90
00:04:31,830 --> 00:04:37,360
ajo që duket një luftë regjionale në Evropën Juglindore

91
00:04:37,360 --> 00:04:41,569
kthehet në një luftë mbanë evropiane dhe realisht në një luftë botërore.