WEBVTT

00:00:01.117 --> 00:00:05.531
Bao nhiêu người ở đây mong ước
sống ít nhất 80 tuổi?

00:00:06.072 --> 00:00:07.547
Vâng.

00:00:07.571 --> 00:00:10.366
Tôi nghĩ tất cả chúng ta
đều hy vọng

00:00:10.390 --> 00:00:12.350
sống tới tuổi già.

00:00:12.828 --> 00:00:14.914
Chúng ta hãy thử nhìn vào tương lai,

00:00:14.938 --> 00:00:16.498
vào tương lai của chính mình,

00:00:16.522 --> 00:00:19.375
và hãy tưởng tượng rằng
chúng ta đang ở tuổi 85.

00:00:19.894 --> 00:00:21.912
Bây giờ, mỗi người hãy nhìn 2 người khác.

00:00:23.151 --> 00:00:26.683
Có thể là 1 trong 3 người
đang bị Alzheimer.

NOTE Paragraph

00:00:27.365 --> 00:00:30.789
(Cười)

NOTE Paragraph

00:00:30.813 --> 00:00:32.407
Ôi, được rồi.

00:00:32.954 --> 00:00:36.771
Và có thể bạn nghĩ:
"Chắc là mình sẽ không bị đâu."

00:00:37.350 --> 00:00:40.735
Tốt thôi. Lúc đó bạn là người chăm sóc
cho những người kia.

00:00:41.388 --> 00:00:42.552
Thế thì --

NOTE Paragraph

00:00:42.576 --> 00:00:45.448
(Cười)

NOTE Paragraph

00:00:45.472 --> 00:00:46.829
dù theo cách nào,

00:00:46.853 --> 00:00:50.497
căn bệnh khủng khiếp này
cũng ảnh hưởng đến tất cả chúng ta.

NOTE Paragraph

00:00:50.933 --> 00:00:53.947
Nỗi sợ hãi về bệnh Alzheimer
phần nào bắt nguồn từ suy nghĩ

00:00:53.971 --> 00:00:56.385
là ta không thể làm gì được với nó.

00:00:56.409 --> 00:01:01.534
Qua nhiều thập kỷ nghiên cứu, chúng ta
vẫn chưa có cách điều trị làm suy giảm

00:01:01.558 --> 00:01:02.865
hay phương án chữa bệnh.

00:01:03.321 --> 00:01:05.790
Vậy nếu ta may mắn được sống đủ lâu,

00:01:05.814 --> 00:01:08.909
thì não của ta khó tránh khỏi
bệnh Alzheimer.

NOTE Paragraph

00:01:08.909 --> 00:01:11.115
Nhưng có thể không phải như vậy.

00:01:11.115 --> 00:01:14.950
Bạn nghĩ gì nếu tôi nói với bạn chúng ta
có thể thay đổi được tỷ lệ mắc bệnh này,

00:01:14.974 --> 00:01:17.664
thay đổi được số phận của bộ não
theo nghĩa đen,

00:01:17.688 --> 00:01:21.203
không cần nhờ đến trị liệu hay
tiến bộ y khoa?

NOTE Paragraph

00:01:21.203 --> 00:01:24.508
Chúng ta hãy bắt đầu bằng cách nhìn
lại điều chúng ta hiểu biết

00:01:24.532 --> 00:01:27.729
về khoa học thần kinh liên quan
tới bệnh Alzheimer.

00:01:27.730 --> 00:01:30.739
Đây là một bức tranh về
2 nơ ron đang kết nối.

00:01:30.763 --> 00:01:34.120
Điểm kết nối, vùng khoanh mực đỏ,

00:01:34.144 --> 00:01:35.783
được gọi là khớp thần kinh.

00:01:35.807 --> 00:01:38.999
Khớp thần kinh là nơi
các chất dẫn truyền được giải phóng.

00:01:39.023 --> 00:01:43.291
Đó là nơi tín hiệu được truyền đi,
là nơi giao tiếp được thực hiện.

00:01:43.315 --> 00:01:48.421
Đó là nơi chúng ta suy nghĩ, cảm
giác, nhìn thấy, nghe thấy, ham muốn ...

00:01:48.445 --> 00:01:50.094
và ghi nhớ.

00:01:50.118 --> 00:01:53.016
Và khớp thần kinh là nơi
bệnh Alzheimer xuất hiện.

NOTE Paragraph

00:01:53.040 --> 00:01:55.002
Hãy phóng to hình khớp thần kinh

00:01:55.026 --> 00:01:58.113
và hãy nhìn hình minh họa cho sự
việc đang diễn ra.

00:01:58.799 --> 00:02:01.086
Trong quá trình trao đổi thông tin,

00:02:01.110 --> 00:02:05.108
ngoài việc giải phóng chất dẫn truyền thần
kinh như glutamate vào khớp thần kinh,

00:02:05.132 --> 00:02:09.593
nơ ron còn giải phóng một peptide nhỏ
được gọi là amyloid beta.

00:02:10.617 --> 00:02:15.601
thông thường, amyloid beta chuyển thành
năng lượng nhờ tế bào thần kinh microglia,

00:02:15.625 --> 00:02:17.778
được gọi là tế bào giữ cổng của não.

00:02:18.405 --> 00:02:22.264
Trong khi những nguyên nhân gốc rễ của
bệnh Alzheimer còn đang được tranh cãi,

00:02:22.288 --> 00:02:25.542
phần lớn những nhà thần kinh học tin rằng
bệnh này xuất hiện

00:02:25.566 --> 00:02:28.396
khi amiloid beta bắt đầu tích tụ.

00:02:28.967 --> 00:02:31.716
Chúng quá nhiều hay không được xóa sạch,

00:02:31.740 --> 00:02:35.074
và khớp thần kinh bắt đầu tích tụ chúng.

00:02:35.098 --> 00:02:37.317
Và khi điều đó xảy ra, khớp bị dính lại,

00:02:37.341 --> 00:02:40.630
tạo ra những khối kết dính
được gọi là những mảng amyloid.

NOTE Paragraph

00:02:41.582 --> 00:02:44.535
Bao nhiêu người ở đây
có tuổi từ 40 trở lên?

00:02:45.184 --> 00:02:47.704
Đến lúc bạn lo sợ mảng amyloid rồi đấy.

00:02:47.728 --> 00:02:49.954
Bước đầu tiên của căn bệnh,

00:02:49.978 --> 00:02:53.062
sự tích tụ của mảng amyloid,

00:02:53.086 --> 00:02:55.680
có thể được tìm thấy trong não của bạn.

00:02:56.271 --> 00:02:59.741
Để có thể biết chắc, ta chỉ có cách
là dùng máy PET scan,

00:02:59.765 --> 00:03:03.581
vì ở mức độ này, bạn
hoàn toàn không nhận biết được.

00:03:03.605 --> 00:03:07.894
Bạn chưa hề có dấu hiệu suy giảm trí nhớ,
ngôn ngữ hay nhận thức ...

00:03:07.918 --> 00:03:09.069
chưa đâu.

00:03:09.471 --> 00:03:14.008
Chúng tôi nghĩ ít nhất phải 15 đến 20 năm
tích tụ mảng amyloid

00:03:14.032 --> 00:03:16.413
thì mới đến điểm bùng phát.

00:03:16.437 --> 00:03:18.672
rồi đến kích hoạt tầng phân tử

00:03:18.696 --> 00:03:21.363
gây ra những triệu chứng
lâm sàng của bệnh.

00:03:21.810 --> 00:03:23.771
Trước khi chạm điểm bùng phát,

00:03:23.795 --> 00:03:27.379
những lổ hổng trong trí nhớ có thể
gồm những thứ như,

00:03:27.403 --> 00:03:29.728
"Tại sao tôi đến phòng này nhỉ?"

00:03:29.752 --> 00:03:31.980
hay là "Ôi ... tên anh ta là gì nhỉ?"

00:03:32.479 --> 00:03:34.823
hay là " Tôi để chìa khóa ở đâu rồi?"

NOTE Paragraph

00:03:35.553 --> 00:03:38.109
Bây giờ, trước khi tất cả các bạn
bắt đầu lo sợ,

00:03:38.133 --> 00:03:43.531
vì tôi biết một nửa số trong các bạn đã ít
nhất 1 lần bị như thế trong 24 giờ qua --

00:03:43.555 --> 00:03:46.792
Những lần quên như thế là bình thường.

00:03:46.816 --> 00:03:49.129
Thực ra, tôi sẽ nói rằng những ví dụ này

00:03:49.153 --> 00:03:51.730
có thể thậm chí không liên quan gì đến
trí nhớ của bạn,

00:03:51.730 --> 00:03:54.046
vì bạn đã không chú ý đến nơi
mình để chìa khóa

00:03:54.070 --> 00:03:55.415
lúc ban đầu.

00:03:55.439 --> 00:03:57.117
Sau khi chạm mốc điểm bùng phát,

00:03:57.141 --> 00:04:00.664
những vấn đề về trí nhớ, ngôn ngữ và
nhận thức thật sự đáng ngại.

00:04:00.688 --> 00:04:03.588
Thay vì tìm thấy chìa khóa
trong túi áo khoác

00:04:03.612 --> 00:04:05.614
hay trên bàn gần cửa,

00:04:05.638 --> 00:04:08.352
bạn tìm thấy chúng ở trong tủ lạnh,

00:04:08.376 --> 00:04:10.342
hay là lúc tìm thấy chúng, bạn lại nghĩ,

00:04:10.366 --> 00:04:12.829
"Mấy chìa khóa này để làm gì nhỉ?"

NOTE Paragraph

00:04:12.843 --> 00:04:18.051
Vậy thì điều gì xảy ra khi mảng amyloid
tích tụ đến điểm bùng phát?

00:04:18.075 --> 00:04:21.394
Tế bào gác cổng microglia của chúng ta
trở nên bị kích hoạt quá mức,

00:04:21.418 --> 00:04:25.552
giải phóng ra những chất hóa học
làm cho tế bào bị viêm và hư hại.

00:04:25.576 --> 00:04:28.171
Chúng tôi nghĩ có thể chúng
đã bắt đầu tự phá hủy

00:04:28.195 --> 00:04:29.899
những khớp thần kinh.

00:04:30.398 --> 00:04:34.846
Một protein thần kinh vận chuyển có
tên gọi là "tau" bị phosphat hóa quá mức

00:04:34.870 --> 00:04:37.454
và tự xoắn lại trong cái
được gọi là "thắt nơ,"

00:04:37.478 --> 00:04:40.513
nó cô lập các nơ ron với bên ngoài.

00:04:40.537 --> 00:04:44.371
Ở giai đoạn giữa của bệnh Alzheimer,
chúng ta có những chỗ bị viêm và bị rối

00:04:44.395 --> 00:04:46.452
và cuộc chiến toàn diện tại khớp thần kinh

00:04:46.466 --> 00:04:47.759
và tế bào chết.

NOTE Paragraph

00:04:48.238 --> 00:04:51.326
Vậy nếu bạn là một nhà khoa học
đang cố gắng chữa trị bệnh này,

00:04:51.350 --> 00:04:54.347
ở điểm nào bạn muốn can thiệp?

00:04:55.134 --> 00:04:59.038
Nhiều nhà khoa học đang đánh cược lớn
trên giải pháp đơn giản nhất:

00:04:59.062 --> 00:05:02.896
giữ cho mảng amyloid dưới điểm bùng phát,

00:05:02.920 --> 00:05:06.948
có nghĩa là tìm ra một loại thuốc tập
trung vào sự phát triển một hợp chất

00:05:06.972 --> 00:05:12.320
có thể ngăn ngừa, loại bỏ hay giảm bớt
sự tích tụ của mảng bám amyloid.

00:05:12.859 --> 00:05:18.048
Vậy việc chữa trị bệnh Alzheimer có thể
dùng một loại thuốc ngăn ngừa.

00:05:18.072 --> 00:05:21.501
Chúng ta sẽ phải uống thuốc này trước
khi chúng ta chạm điểm bùng phát,

00:05:21.525 --> 00:05:23.777
trước khi lớp mảng bám được kích hoạt,

00:05:23.801 --> 00:05:26.829
trước khi chúng ta bắt đầu bỏ quên chìa
khóa trong tủ lạnh.

00:05:27.381 --> 00:05:31.054
Chúng tôi nghĩ đó là lý do tại sao,
đến nay, những loại thuốc này đã thất bại

00:05:31.078 --> 00:05:32.495
trong thử nghiệm lâm sàng --

00:05:32.495 --> 00:05:34.844
không phải vì khoa học yếu kém,

00:05:34.844 --> 00:05:38.942
mà vì người được thử nghiệm
đã có triệu chứng thật sự rồi.

00:05:38.966 --> 00:05:40.698
Đã quá trễ.

00:05:40.722 --> 00:05:43.974
Hãy xem mảng bám amyloid như mồi lửa.

00:05:43.998 --> 00:05:47.416
Tại thời điểm bùng phát, lửa đã bốc
cháy trong rừng rồi.

00:05:47.884 --> 00:05:49.834
Lúc đó khu rừng đã rực cháy,

00:05:49.858 --> 00:05:52.340
không có gì thổi tắt nó được nữa.

00:05:52.364 --> 00:05:55.887
Bạn phải thổi tắt ngay mồi lửa
trước khi khu rừng bốc cháy.

NOTE Paragraph

00:05:56.331 --> 00:05:58.194
Nếu các nhà khoa học thông báo

00:05:58.218 --> 00:06:01.086
thì thông tin này cũng thực sự tốt cho
chúng ta,

00:06:01.110 --> 00:06:04.838
vì hóa ra cách chúng ta sống có thể
ảnh hưởng đến việc tích tụ

00:06:04.838 --> 00:06:05.951
các mảng bám amyloid.

00:06:05.951 --> 00:06:08.007
Và như vậy có những thứ chúng
ta có thể làm

00:06:08.031 --> 00:06:10.657
để giữ cho chúng ta tránh
được những nguy cơ.

NOTE Paragraph

00:06:10.657 --> 00:06:14.419
Hãy xem những nguy cơ bệnh
Alzheimer như cái bập bênh.

00:06:14.419 --> 00:06:17.072
Chúng ta đang tích tụ những tác nhân
gây hại ở một bên,

00:06:17.072 --> 00:06:20.180
và khi bên đó đi xuống đụng đất,
thì bạn đã có các triệu chứng rồi

00:06:20.180 --> 00:06:22.039
và bị chuẩn đoán là mắc bệnh Alzheimer.

00:06:22.058 --> 00:06:24.777
Hãy tưởng tượng bạn 50 tuổi.

00:06:24.801 --> 00:06:26.536
Bạn không còn trẻ trung nữa,

00:06:26.560 --> 00:06:29.632
vậy là bạn đã tích tụ ít nhiều
mảng bám amyloid rồi.

00:06:29.656 --> 00:06:31.847
Cái bập bênh của bạn đã nghiêng rồi đấy.

NOTE Paragraph

00:06:32.323 --> 00:06:34.062
Bây giờ hãy nhìn ADN của bạn.

00:06:34.536 --> 00:06:38.088
Tất cả chúng ta thừa hưởng gen
từ bố và mẹ.

00:06:38.112 --> 00:06:42.190
Một vài gen này có nhiều nguy cơ
và một vài gen có ít nguy cơ hơn.

00:06:42.214 --> 00:06:44.403
Nếu bạn như Alice
trong phim "Still Alice,"

00:06:44.427 --> 00:06:48.978
bạn có đột biến gen hiếm
bắt đầu khởi động amyloid beta,

00:06:49.002 --> 00:06:52.555
và chỉ như thế thôi bập bênh của bạn
sẽ nghiêng xuống đụng đất.

00:06:52.579 --> 00:06:56.745
Nhưng phần lớn chúng ta, gen mà chúng ta
thừa hưởng sẽ chỉ tác động một ít thôi.

00:06:56.769 --> 00:07:01.584
Ví dụ, gen APOE4 là một biến thể gen
làm tăng amyloid,

00:07:01.608 --> 00:07:04.876
nhưng bạn có thể thừa hưởng một bản sao
APOE4 từ bố và mẹ

00:07:04.900 --> 00:07:07.291
và sẽ không bao giờ bị Alzheimer,

00:07:07.315 --> 00:07:09.428
nghĩa là phần lớn chúng ta,

00:07:09.452 --> 00:07:13.292
ADN của chúng ta không quyết định liệu
chúng ta có bị Alzheimer hay không.

00:07:13.984 --> 00:07:15.458
Vậy thì cái gì?

00:07:15.482 --> 00:07:19.274
Ta không thể làm gì để bớt già đi
hay để xử lý những gen thừa hưởng.

00:07:19.298 --> 00:07:22.295
Cho đến nay, chúng ta chưa thay đổi
được số mệnh của bộ não.

NOTE Paragraph

00:07:23.144 --> 00:07:24.609
Còn giấc ngủ thì sao?

00:07:25.278 --> 00:07:29.360
Trong giấc ngủ sâu, tế bào thần kinh đệm
làm sạch sẽ dịch não tủy

00:07:29.384 --> 00:07:30.600
trong toàn bộ não,

00:07:30.624 --> 00:07:34.196
làm sạch chất bài tiết
đã tích tụ trong các khớp thần kinh

00:07:34.220 --> 00:07:36.121
khi ta thức.

00:07:36.145 --> 00:07:38.951
Giấc ngủ sâu như là một chất tẩy
rửa mạnh của bộ não.

00:07:39.646 --> 00:07:42.832
Nhưng điều gì xảy ra nếu bạn thiếu ngủ?

00:07:43.421 --> 00:07:44.953
Nhiều nhà khoa học tin rằng

00:07:44.977 --> 00:07:49.227
chế độ ngủ không đủ có thể là một
dự báo của bệnh Alzheimer.

00:07:49.613 --> 00:07:54.539
Một đêm mất ngủ có thể làm
tăng lượng amyloid beta.

00:07:55.410 --> 00:07:58.836
Và sự tích tụ amyloid
được chứng minh là phá giấc ngủ,

00:07:58.860 --> 00:08:01.347
điều đó lại càng làm tăng
sự tích tụ amyloid.

00:08:01.371 --> 00:08:03.847
Vậy, bây giờ chúng ta rơi vào cái
vòng lặp tăng thêm

00:08:03.871 --> 00:08:06.744
nó càng làm tăng rối loạn hệ thống.

NOTE Paragraph

00:08:07.306 --> 00:08:08.729
Cái gì nữa?

00:08:08.753 --> 00:08:10.379
Sức khỏe tim mạch.

00:08:11.043 --> 00:08:14.788
Huyết áp cao, tiểu đường,
béo phì, thuốc lá, cholesterol cao,

00:08:14.812 --> 00:08:18.948
tất cả làm tăng nguy cơ phát triển
bệnh Alzheimer.

00:08:18.972 --> 00:08:20.863
Những nghiên cứu trên tử thi cho thấy

00:08:20.887 --> 00:08:23.559
80% người bệnh Alzheimer

00:08:23.583 --> 00:08:26.345
có bệnh tim mạch.

00:08:26.369 --> 00:08:30.748
Trong nhiều nghiên cứu, bài tập aerobic
được cho là có thể làm giảm amyloid beta

00:08:30.748 --> 00:08:33.588
trong các mẫu động vật được dùng để
nghiên cứu về căn bệnh.

00:08:33.619 --> 00:08:37.199
Vậy một lối sống và chế độ ăn
Địa Trung Hải có lợi cho tim

00:08:37.223 --> 00:08:39.877
có thể giúp hạn chế độ lệch bập bênh.

NOTE Paragraph

00:08:39.987 --> 00:08:42.680
Vậy có nhiều thứ mà ta có thể làm

00:08:42.680 --> 00:08:45.442
để phòng ngừa hay làm chậm
sự tấn công của bệnh Alzheimer.

00:08:45.466 --> 00:08:47.695
Nhưng giả sử bạn chưa làm gì cả.

00:08:48.211 --> 00:08:50.665
Ta tưởng tượng bạn 65 tuổi;

00:08:50.689 --> 00:08:54.355
có người bệnh Alzheimer trong gia
đình mình, vậy bạn có thể có 1 hoặc 2 gen

00:08:54.379 --> 00:08:56.403
có thể đè cái bập bênh của bạn xuống;

00:08:56.427 --> 00:08:59.159
bạn đang đốt cây nến cả ở hai đầu
nhiều năm rồi;

00:08:59.183 --> 00:09:00.686
bạn thích thịt lợn muối;

00:09:00.710 --> 00:09:03.233
và bạn không chịu chạy bộ
trừ khi bị ai đó rượt đuổi.

NOTE Paragraph

00:09:03.233 --> 00:09:04.258
(Cười)

NOTE Paragraph

00:09:04.282 --> 00:09:07.894
Chúng ta hãy tưởng tượng các mảng amyloid
đạt đến điểm bùng phát.

00:09:07.918 --> 00:09:09.966
Chiếc bập bênh của bạn đã đập xuống đất.

00:09:09.990 --> 00:09:11.671
Bạn như bị rơi vào dòng thác,

00:09:11.695 --> 00:09:13.261
bạn đã châm lửa cháy rừng,

00:09:13.285 --> 00:09:16.383
đó là sự viêm, rối và làm chết tế bào.

00:09:17.137 --> 00:09:19.796
Bạn có lẽ đã có những triệu
chứng của bệnh Alzheimer.

00:09:19.820 --> 00:09:23.136
Bạn có những vấn đề khi tìm từ để nói
hay tìm chìa khóa

00:09:23.160 --> 00:09:26.306
và khó nhớ điều tôi nói lúc đầu của
buổi thuyết trình này.

00:09:26.917 --> 00:09:28.631
Nhưng bạn có thể không bị như thế.

NOTE Paragraph

00:09:29.180 --> 00:09:31.658
Có nhiều cách để bạn có thể làm
để bảo vệ mình

00:09:31.682 --> 00:09:34.268
để tránh những triệu chứng Alzheimer,

00:09:34.292 --> 00:09:38.783
ngay cả khi bạn bị bệnh thật sự,
căn bệnh đang hoành hành trong não bạn.

00:09:38.807 --> 00:09:42.714
Đó là phải luyện tập thần kinh
và rèn luyện nhận thức.

00:09:43.261 --> 00:09:45.638
Hãy nhớ rằng, bệnh Alzheimer

00:09:45.662 --> 00:09:48.868
là hậu quả của việc
mất khớp thần kinh.

00:09:49.339 --> 00:09:52.716
Bộ não trung bình có trên
100 tỷ khớp thần kinh,

00:09:52.740 --> 00:09:55.237
thậy kỳ diệu;
chúng ta có nhiều thứ để làm.

00:09:55.237 --> 00:09:56.990
Và đây không phải là con số cố định.

00:09:56.990 --> 00:09:59.938
Chúng ta luôn có thể có được nhiều
hơn hay mất dần các khớp đó,

00:09:59.938 --> 00:10:02.395
thông qua quá trình được gọi
là luyện tập thần kinh.

00:10:02.419 --> 00:10:04.491
Khi bạn học bất cứ điều gì mới,

00:10:04.515 --> 00:10:08.642
bạn đang tạo ra và làm mạnh mẽ
những kết nối thần kinh,

00:10:08.666 --> 00:10:10.283
những khớp thần kinh.

NOTE Paragraph

00:10:10.988 --> 00:10:12.563
Trong nghiên cứu Nữ tu -Nun Study

00:10:12.587 --> 00:10:17.480
khi nghiên cứu bắt đầu,
678 nữ tu, tất cả trên 75 tuổi,

00:10:17.504 --> 00:10:19.813
được theo dõi trên 20 năm.

00:10:19.837 --> 00:10:23.297
Họ được kiểm tra thường xuyên
về thể lực và khả năng nhận thức,

00:10:23.321 --> 00:10:27.369
và khi họ chết, não của họ
được hiến tặng để khám nghiệm y học.

00:10:27.393 --> 00:10:31.768
Trong số não đó, các nhà khoa học đã
tìm ra nhiều điều ngạc nhiên.

00:10:31.792 --> 00:10:36.368
Thay vì có những mảng bám,
chỗ bị rối và mất số lượng --

00:10:36.392 --> 00:10:39.261
điều có vẻ luôn xảy ra với người
bệnh Alzheimer --

00:10:39.285 --> 00:10:42.964
những những bộ não của những nữ tu
này không có dấu hiệu

00:10:42.988 --> 00:10:45.555
của bệnh khi họ còn sống.

NOTE Paragraph

00:10:46.181 --> 00:10:47.630
Làm sao có thể như thế được?

00:10:48.009 --> 00:10:52.136
Chúng ta nghĩ đó là vì những nữ tu
có mức độ luyện tập nhận thức cao,

00:10:52.160 --> 00:10:56.083
nói theo cách khác đó là họ có nhiều
khớp thần kinh hoạt động.

00:10:56.107 --> 00:10:58.681
Người có nhiều thời gian học tập

00:10:58.705 --> 00:11:00.940
sẽ có trình học vấn cao,

00:11:00.964 --> 00:11:04.267
sẽ thường xuyên tham gia các hoạt động
vận dụng trí não,

00:11:04.267 --> 00:11:07.048
tất cả những hoạt động đó là
là việc rèn luyện nhận thức.

00:11:07.072 --> 00:11:11.199
Họ có nhiều và đôi khi rất thừa thãi
những kết nối thần kinh.

00:11:11.223 --> 00:11:13.903
Thậm chí trong trường hợp họ
có bệnh như Alzheimer

00:11:13.927 --> 00:11:15.981
làm tổn hại đến một số khớp thần kinh,

00:11:16.005 --> 00:11:18.990
thì họ vẫn còn nhiều kết nối dự phòng,

00:11:19.014 --> 00:11:22.349
và phần này bảo vệ họ khỏi bị
những nhầm lẫn.

NOTE Paragraph

00:11:22.977 --> 00:11:25.239
Hãy tưởng tượng một ví dụ đơn giản.

00:11:25.263 --> 00:11:27.989
Giả sử bạn chỉ biết
một việc về một chủ đề.

00:11:28.013 --> 00:11:29.542
Chủ đề về tôi chẳng hạn.

00:11:29.566 --> 00:11:31.872
Bạn biết Lisa Genova
viết tác phẩm "Still Aice,"

00:11:31.896 --> 00:11:34.332
và đó là thứ duy nhất bạn biết về tôi.

00:11:34.356 --> 00:11:36.746
Bạn chỉ có 1 kết nối thần kinh,

00:11:36.770 --> 00:11:38.716
bạn chỉ có 1 khớp thần kinh.

00:11:38.740 --> 00:11:40.901
Bây giờ, tưởng tượng bạn
bị bệnh Alzheimer.

00:11:40.925 --> 00:11:43.258
Bạn có những mảng bám,
tế bào bị rối và bị viêm

00:11:43.282 --> 00:11:46.017
và microglia phá khớp thần kinh đó.

00:11:46.603 --> 00:11:50.833
Khi ai đó hỏi bạn,
"Ê, ai viết "Still Alice?"

00:11:50.857 --> 00:11:52.102
bạn không thể nhớ,

00:11:52.126 --> 00:11:55.309
vì khớp thần kinh đó
đã bị yếu hoặc chết rồi.

00:11:55.333 --> 00:11:57.092
Bạn quên tôi mãi mãi.

NOTE Paragraph

00:11:57.760 --> 00:12:00.386
Nhưng điều gì xảy ra nếu
bạn biết nhiều thứ về tôi?

00:12:00.410 --> 00:12:02.499
Ví dụ bạn biết 4 thứ về tôi.

00:12:02.523 --> 00:12:04.368
Hãy tưởng tượng bạn bị Alzheimer,

00:12:04.392 --> 00:12:07.337
và 3 khớp thần kinh bị
tổn hại hay phá hỏng.

00:12:07.337 --> 00:12:10.538
Bạn vẫn còn một con đường
vòng qua đống đổ nát để tìm ra tôi.

00:12:10.562 --> 00:12:12.581
Bạn vẫn có thể nhớ tên tôi.

00:12:13.283 --> 00:12:17.209
Vậy chúng ta có thể trụ được
dù có bệnh Alzheimer

00:12:17.233 --> 00:12:20.336
nhờ vào những lối đi
chưa bị ảnh hưởng.

00:12:20.360 --> 00:12:24.139
Và chúng ta tạo ra những lối đi này,
đó là việc luyện tập nhận thức,

00:12:24.163 --> 00:12:25.863
bằng cách học những điều mới lạ.

00:12:26.455 --> 00:12:30.976
Lý tưởng, chúng ta ưa những thứ mới lạ
phải phong phú nhất có thể,

00:12:31.000 --> 00:12:35.739
bao gồm cả cảnh vật, âm thanh,
quan hệ và cảm xúc.

NOTE Paragraph

00:12:36.398 --> 00:12:39.533
Vậy điều đó không có nghĩa là
chơi bảng ghép chữ.

00:12:39.557 --> 00:12:43.654
Bạn không muốn đơn giản lấy lại
những thông tin mà bạn đã học,

00:12:43.678 --> 00:12:47.021
vì đó như là phải đi du lịch ở những
những con đường cũ, quen thuộc

00:12:47.045 --> 00:12:49.630
tìm những mối quan hệ hàng xóm
mà bạn đã biết rồi.

00:12:50.113 --> 00:12:52.947
Bạn muốn khám phá những con đường
thần kinh mới.

00:12:52.971 --> 00:12:55.483
Việc xây dựng bộ não chống
lại bệnh Alzheimer

00:12:55.507 --> 00:12:57.687
có nghĩa là học nói tiếng Ý,

00:12:57.711 --> 00:12:59.221
gặp bạn bè mới,

00:12:59.245 --> 00:13:00.412
đọc sách,

00:13:00.436 --> 00:13:02.805
hay nghe những bài TED tuyệt vời.

NOTE Paragraph

00:13:03.283 --> 00:13:08.596
Dù đã làm hết những điều đó, nếu một ngày
bạn bị chuẩn đoán mắc Alzheimer,

00:13:08.620 --> 00:13:11.773
có ba bài học mà tôi biết từ bà của tôi

00:13:11.797 --> 00:13:15.534
và hàng chục người mà tôi biết
họ sống với căn bệnh này.

00:13:16.115 --> 00:13:19.299
Chuẩn đoán không nói
bạn chết vào ngày mai.

00:13:19.323 --> 00:13:21.045
Hãy cố sống.

00:13:21.069 --> 00:13:23.435
Bạn sẽ không mất trí nhớ cảm xúc.

00:13:23.459 --> 00:13:26.965
Bạn vẫn có thể hiểu tình yêu và vui thú.

00:13:26.989 --> 00:13:29.992
Bạn có thể không nhớ điều tôi
nói cách đây 5 phút,

00:13:30.016 --> 00:13:32.911
nhưng bạn vẫn nhớ được cảm giác
mà tôi tạo ra cho bạn.

00:13:32.944 --> 00:13:36.220
Và bạn luôn quan trọng hơn
điều mà bạn nhớ được.

NOTE Paragraph

00:13:36.244 --> 00:13:37.533
Cảm ơn.

NOTE Paragraph

00:13:37.557 --> 00:13:42.880
(Vỗ tay)