1
00:00:01,117 --> 00:00:05,531
Bao nhiêu người ở đây mong ước
sống ít nhất 80 tuổi?

2
00:00:06,072 --> 00:00:07,547
Vâng.

3
00:00:07,571 --> 00:00:10,366
Tôi nghĩ tất cả chúng ta
đều hy vọng

4
00:00:10,390 --> 00:00:12,350
sống tới tuổi già.

5
00:00:12,828 --> 00:00:14,914
Chúng ta hãy thử nhìn vào tương lai,

6
00:00:14,938 --> 00:00:16,498
vào tương lai của chính mình,

7
00:00:16,522 --> 00:00:19,375
và hãy tưởng tượng rằng
chúng ta đang ở tuổi 85.

8
00:00:19,894 --> 00:00:21,912
Bây giờ, mỗi người hãy nhìn 2 người khác.

9
00:00:23,151 --> 00:00:26,683
Có thể là 1 trong 3 người
đang bị Alzheimer.

10
00:00:27,365 --> 00:00:30,789
(Cười)

11
00:00:30,813 --> 00:00:32,407
Ôi, được rồi.

12
00:00:32,954 --> 00:00:36,771
Và có thể bạn nghĩ:
"Chắc là mình sẽ không bị đâu."

13
00:00:37,350 --> 00:00:40,735
Tốt thôi. Lúc đó bạn là người chăm sóc
cho những người kia.

14
00:00:41,388 --> 00:00:42,552
Thế thì --

15
00:00:42,576 --> 00:00:45,448
(Cười)

16
00:00:45,472 --> 00:00:46,829
dù theo cách nào,

17
00:00:46,853 --> 00:00:50,497
căn bệnh khủng khiếp này
cũng ảnh hưởng đến tất cả chúng ta.

18
00:00:50,933 --> 00:00:53,947
Nỗi sợ hãi về bệnh Alzheimer
phần nào bắt nguồn từ suy nghĩ

19
00:00:53,971 --> 00:00:56,385
là ta không thể làm gì được với nó.

20
00:00:56,409 --> 00:01:01,534
Qua nhiều thập kỷ nghiên cứu, chúng ta
vẫn chưa có cách điều trị làm suy giảm

21
00:01:01,558 --> 00:01:02,865
hay phương án chữa bệnh.

22
00:01:03,321 --> 00:01:05,790
Vậy nếu ta may mắn được sống đủ lâu,

23
00:01:05,814 --> 00:01:08,909
thì não của ta khó tránh khỏi
bệnh Alzheimer.

24
00:01:08,909 --> 00:01:11,115
Nhưng có thể không phải như vậy.

25
00:01:11,115 --> 00:01:14,950
Bạn nghĩ gì nếu tôi nói với bạn chúng ta
có thể thay đổi được tỷ lệ mắc bệnh này,

26
00:01:14,974 --> 00:01:17,664
thay đổi được số phận của bộ não
theo nghĩa đen,

27
00:01:17,688 --> 00:01:21,203
không cần nhờ đến trị liệu hay
tiến bộ y khoa?

28
00:01:21,203 --> 00:01:24,508
Chúng ta hãy bắt đầu bằng cách nhìn
lại điều chúng ta hiểu biết

29
00:01:24,532 --> 00:01:27,729
về khoa học thần kinh liên quan
tới bệnh Alzheimer.

30
00:01:27,730 --> 00:01:30,739
Đây là một bức tranh về
2 nơ ron đang kết nối.

31
00:01:30,763 --> 00:01:34,120
Điểm kết nối, vùng khoanh mực đỏ,

32
00:01:34,144 --> 00:01:35,783
được gọi là khớp thần kinh.

33
00:01:35,807 --> 00:01:38,999
Khớp thần kinh là nơi
các chất dẫn truyền được giải phóng.

34
00:01:39,023 --> 00:01:43,291
Đó là nơi tín hiệu được truyền đi,
là nơi giao tiếp được thực hiện.

35
00:01:43,315 --> 00:01:48,421
Đó là nơi chúng ta suy nghĩ, cảm
giác, nhìn thấy, nghe thấy, ham muốn ...

36
00:01:48,445 --> 00:01:50,094
và ghi nhớ.

37
00:01:50,118 --> 00:01:53,016
Và khớp thần kinh là nơi
bệnh Alzheimer xuất hiện.

38
00:01:53,040 --> 00:01:55,002
Hãy phóng to hình khớp thần kinh

39
00:01:55,026 --> 00:01:58,113
và hãy nhìn hình minh họa cho sự
việc đang diễn ra.

40
00:01:58,799 --> 00:02:01,086
Trong quá trình trao đổi thông tin,

41
00:02:01,110 --> 00:02:05,108
ngoài việc giải phóng chất dẫn truyền thần
kinh như glutamate vào khớp thần kinh,

42
00:02:05,132 --> 00:02:09,593
nơ ron còn giải phóng một peptide nhỏ
được gọi là amyloid beta.

43
00:02:10,617 --> 00:02:15,601
thông thường, amyloid beta chuyển thành
năng lượng nhờ tế bào thần kinh microglia,

44
00:02:15,625 --> 00:02:17,778
được gọi là tế bào giữ cổng của não.

45
00:02:18,405 --> 00:02:22,264
Trong khi những nguyên nhân gốc rễ của
bệnh Alzheimer còn đang được tranh cãi,

46
00:02:22,288 --> 00:02:25,542
phần lớn những nhà thần kinh học tin rằng
bệnh này xuất hiện

47
00:02:25,566 --> 00:02:28,396
khi amiloid beta bắt đầu tích tụ.

48
00:02:28,967 --> 00:02:31,716
Chúng quá nhiều hay không được xóa sạch,

49
00:02:31,740 --> 00:02:35,074
và khớp thần kinh bắt đầu tích tụ chúng.

50
00:02:35,098 --> 00:02:37,317
Và khi điều đó xảy ra, khớp bị dính lại,

51
00:02:37,341 --> 00:02:40,630
tạo ra những khối kết dính
được gọi là những mảng amyloid.

52
00:02:41,582 --> 00:02:44,535
Bao nhiêu người ở đây
có tuổi từ 40 trở lên?

53
00:02:45,184 --> 00:02:47,704
Đến lúc bạn lo sợ mảng amyloid rồi đấy.

54
00:02:47,728 --> 00:02:49,954
Bước đầu tiên của căn bệnh,

55
00:02:49,978 --> 00:02:53,062
sự tích tụ của mảng amyloid,

56
00:02:53,086 --> 00:02:55,680
có thể được tìm thấy trong não của bạn.

57
00:02:56,271 --> 00:02:59,741
Để có thể biết chắc, ta chỉ có cách
là dùng máy PET scan,

58
00:02:59,765 --> 00:03:03,581
vì ở mức độ này, bạn
hoàn toàn không nhận biết được.

59
00:03:03,605 --> 00:03:07,894
Bạn chưa hề có dấu hiệu suy giảm trí nhớ,
ngôn ngữ hay nhận thức ...

60
00:03:07,918 --> 00:03:09,069
chưa đâu.

61
00:03:09,471 --> 00:03:14,008
Chúng tôi nghĩ ít nhất phải 15 đến 20 năm
tích tụ mảng amyloid

62
00:03:14,032 --> 00:03:16,413
thì mới đến điểm bùng phát.

63
00:03:16,437 --> 00:03:18,672
rồi đến kích hoạt tầng phân tử

64
00:03:18,696 --> 00:03:21,363
gây ra những triệu chứng
lâm sàng của bệnh.

65
00:03:21,810 --> 00:03:23,771
Trước khi chạm điểm bùng phát,

66
00:03:23,795 --> 00:03:27,379
những lổ hổng trong trí nhớ có thể
gồm những thứ như,

67
00:03:27,403 --> 00:03:29,728
"Tại sao tôi đến phòng này nhỉ?"

68
00:03:29,752 --> 00:03:31,980
hay là "Ôi ... tên anh ta là gì nhỉ?"

69
00:03:32,479 --> 00:03:34,823
hay là " Tôi để chìa khóa ở đâu rồi?"

70
00:03:35,553 --> 00:03:38,109
Bây giờ, trước khi tất cả các bạn
bắt đầu lo sợ,

71
00:03:38,133 --> 00:03:43,531
vì tôi biết một nửa số trong các bạn đã ít
nhất 1 lần bị như thế trong 24 giờ qua --

72
00:03:43,555 --> 00:03:46,792
Những lần quên như thế là bình thường.

73
00:03:46,816 --> 00:03:49,129
Thực ra, tôi sẽ nói rằng những ví dụ này

74
00:03:49,153 --> 00:03:51,730
có thể thậm chí không liên quan gì đến
trí nhớ của bạn,

75
00:03:51,730 --> 00:03:54,046
vì bạn đã không chú ý đến nơi
mình để chìa khóa

76
00:03:54,070 --> 00:03:55,415
lúc ban đầu.

77
00:03:55,439 --> 00:03:57,117
Sau khi chạm mốc điểm bùng phát,

78
00:03:57,141 --> 00:04:00,664
những vấn đề về trí nhớ, ngôn ngữ và
nhận thức thật sự đáng ngại.

79
00:04:00,688 --> 00:04:03,588
Thay vì tìm thấy chìa khóa
trong túi áo khoác

80
00:04:03,612 --> 00:04:05,614
hay trên bàn gần cửa,

81
00:04:05,638 --> 00:04:08,352
bạn tìm thấy chúng ở trong tủ lạnh,

82
00:04:08,376 --> 00:04:10,342
hay là lúc tìm thấy chúng, bạn lại nghĩ,

83
00:04:10,366 --> 00:04:12,829
"Mấy chìa khóa này để làm gì nhỉ?"

84
00:04:12,843 --> 00:04:18,051
Vậy thì điều gì xảy ra khi mảng amyloid
tích tụ đến điểm bùng phát?

85
00:04:18,075 --> 00:04:21,394
Tế bào gác cổng microglia của chúng ta
trở nên bị kích hoạt quá mức,

86
00:04:21,418 --> 00:04:25,552
giải phóng ra những chất hóa học
làm cho tế bào bị viêm và hư hại.

87
00:04:25,576 --> 00:04:28,171
Chúng tôi nghĩ có thể chúng
đã bắt đầu tự phá hủy

88
00:04:28,195 --> 00:04:29,899
những khớp thần kinh.

89
00:04:30,398 --> 00:04:34,846
Một protein thần kinh vận chuyển có
tên gọi là "tau" bị phosphat hóa quá mức

90
00:04:34,870 --> 00:04:37,454
và tự xoắn lại trong cái
được gọi là "thắt nơ,"

91
00:04:37,478 --> 00:04:40,513
nó cô lập các nơ ron với bên ngoài.

92
00:04:40,537 --> 00:04:44,371
Ở giai đoạn giữa của bệnh Alzheimer,
chúng ta có những chỗ bị viêm và bị rối

93
00:04:44,395 --> 00:04:46,452
và cuộc chiến toàn diện tại khớp thần kinh

94
00:04:46,466 --> 00:04:47,759
và tế bào chết.

95
00:04:48,238 --> 00:04:51,326
Vậy nếu bạn là một nhà khoa học
đang cố gắng chữa trị bệnh này,

96
00:04:51,350 --> 00:04:54,347
ở điểm nào bạn muốn can thiệp?

97
00:04:55,134 --> 00:04:59,038
Nhiều nhà khoa học đang đánh cược lớn
trên giải pháp đơn giản nhất:

98
00:04:59,062 --> 00:05:02,896
giữ cho mảng amyloid dưới điểm bùng phát,

99
00:05:02,920 --> 00:05:06,948
có nghĩa là tìm ra một loại thuốc tập
trung vào sự phát triển một hợp chất

100
00:05:06,972 --> 00:05:12,320
có thể ngăn ngừa, loại bỏ hay giảm bớt
sự tích tụ của mảng bám amyloid.

101
00:05:12,859 --> 00:05:18,048
Vậy việc chữa trị bệnh Alzheimer có thể
dùng một loại thuốc ngăn ngừa.

102
00:05:18,072 --> 00:05:21,501
Chúng ta sẽ phải uống thuốc này trước
khi chúng ta chạm điểm bùng phát,

103
00:05:21,525 --> 00:05:23,777
trước khi lớp mảng bám được kích hoạt,

104
00:05:23,801 --> 00:05:26,829
trước khi chúng ta bắt đầu bỏ quên chìa
khóa trong tủ lạnh.

105
00:05:27,381 --> 00:05:31,054
Chúng tôi nghĩ đó là lý do tại sao,
đến nay, những loại thuốc này đã thất bại

106
00:05:31,078 --> 00:05:32,495
trong thử nghiệm lâm sàng --

107
00:05:32,495 --> 00:05:34,844
không phải vì khoa học yếu kém,

108
00:05:34,844 --> 00:05:38,942
mà vì người được thử nghiệm
đã có triệu chứng thật sự rồi.

109
00:05:38,966 --> 00:05:40,698
Đã quá trễ.

110
00:05:40,722 --> 00:05:43,974
Hãy xem mảng bám amyloid như mồi lửa.

111
00:05:43,998 --> 00:05:47,416
Tại thời điểm bùng phát, lửa đã bốc
cháy trong rừng rồi.

112
00:05:47,884 --> 00:05:49,834
Lúc đó khu rừng đã rực cháy,

113
00:05:49,858 --> 00:05:52,340
không có gì thổi tắt nó được nữa.

114
00:05:52,364 --> 00:05:55,887
Bạn phải thổi tắt ngay mồi lửa
trước khi khu rừng bốc cháy.

115
00:05:56,331 --> 00:05:58,194
Nếu các nhà khoa học thông báo

116
00:05:58,218 --> 00:06:01,086
thì thông tin này cũng thực sự tốt cho
chúng ta,

117
00:06:01,110 --> 00:06:04,838
vì hóa ra cách chúng ta sống có thể
ảnh hưởng đến việc tích tụ

118
00:06:04,838 --> 00:06:05,951
các mảng bám amyloid.

119
00:06:05,951 --> 00:06:08,007
Và như vậy có những thứ chúng
ta có thể làm

120
00:06:08,031 --> 00:06:10,657
để giữ cho chúng ta tránh
được những nguy cơ.

121
00:06:10,657 --> 00:06:14,419
Hãy xem những nguy cơ bệnh
Alzheimer như cái bập bênh.

122
00:06:14,419 --> 00:06:17,072
Chúng ta đang tích tụ những tác nhân
gây hại ở một bên,

123
00:06:17,072 --> 00:06:20,180
và khi bên đó đi xuống đụng đất,
thì bạn đã có các triệu chứng rồi

124
00:06:20,180 --> 00:06:22,039
và bị chuẩn đoán là mắc bệnh Alzheimer.

125
00:06:22,058 --> 00:06:24,777
Hãy tưởng tượng bạn 50 tuổi.

126
00:06:24,801 --> 00:06:26,536
Bạn không còn trẻ trung nữa,

127
00:06:26,560 --> 00:06:29,632
vậy là bạn đã tích tụ ít nhiều
mảng bám amyloid rồi.

128
00:06:29,656 --> 00:06:31,847
Cái bập bênh của bạn đã nghiêng rồi đấy.

129
00:06:32,323 --> 00:06:34,062
Bây giờ hãy nhìn ADN của bạn.

130
00:06:34,536 --> 00:06:38,088
Tất cả chúng ta thừa hưởng gen
từ bố và mẹ.

131
00:06:38,112 --> 00:06:42,190
Một vài gen này có nhiều nguy cơ
và một vài gen có ít nguy cơ hơn.

132
00:06:42,214 --> 00:06:44,403
Nếu bạn như Alice
trong phim "Still Alice,"

133
00:06:44,427 --> 00:06:48,978
bạn có đột biến gen hiếm
bắt đầu khởi động amyloid beta,

134
00:06:49,002 --> 00:06:52,555
và chỉ như thế thôi bập bênh của bạn
sẽ nghiêng xuống đụng đất.

135
00:06:52,579 --> 00:06:56,745
Nhưng phần lớn chúng ta, gen mà chúng ta
thừa hưởng sẽ chỉ tác động một ít thôi.

136
00:06:56,769 --> 00:07:01,584
Ví dụ, gen APOE4 là một biến thể gen
làm tăng amyloid,

137
00:07:01,608 --> 00:07:04,876
nhưng bạn có thể thừa hưởng một bản sao
APOE4 từ bố và mẹ

138
00:07:04,900 --> 00:07:07,291
và sẽ không bao giờ bị Alzheimer,

139
00:07:07,315 --> 00:07:09,428
nghĩa là phần lớn chúng ta,

140
00:07:09,452 --> 00:07:13,292
ADN của chúng ta không quyết định liệu
chúng ta có bị Alzheimer hay không.

141
00:07:13,984 --> 00:07:15,458
Vậy thì cái gì?

142
00:07:15,482 --> 00:07:19,274
Ta không thể làm gì để bớt già đi
hay để xử lý những gen thừa hưởng.

143
00:07:19,298 --> 00:07:22,295
Cho đến nay, chúng ta chưa thay đổi
được số mệnh của bộ não.

144
00:07:23,144 --> 00:07:24,609
Còn giấc ngủ thì sao?

145
00:07:25,278 --> 00:07:29,360
Trong giấc ngủ sâu, tế bào thần kinh đệm
làm sạch sẽ dịch não tủy

146
00:07:29,384 --> 00:07:30,600
trong toàn bộ não,

147
00:07:30,624 --> 00:07:34,196
làm sạch chất bài tiết
đã tích tụ trong các khớp thần kinh

148
00:07:34,220 --> 00:07:36,121
khi ta thức.

149
00:07:36,145 --> 00:07:38,951
Giấc ngủ sâu như là một chất tẩy
rửa mạnh của bộ não.

150
00:07:39,646 --> 00:07:42,832
Nhưng điều gì xảy ra nếu bạn thiếu ngủ?

151
00:07:43,421 --> 00:07:44,953
Nhiều nhà khoa học tin rằng

152
00:07:44,977 --> 00:07:49,227
chế độ ngủ không đủ có thể là một
dự báo của bệnh Alzheimer.

153
00:07:49,613 --> 00:07:54,539
Một đêm mất ngủ có thể làm
tăng lượng amyloid beta.

154
00:07:55,410 --> 00:07:58,836
Và sự tích tụ amyloid
được chứng minh là phá giấc ngủ,

155
00:07:58,860 --> 00:08:01,347
điều đó lại càng làm tăng
sự tích tụ amyloid.

156
00:08:01,371 --> 00:08:03,847
Vậy, bây giờ chúng ta rơi vào cái
vòng lặp tăng thêm

157
00:08:03,871 --> 00:08:06,744
nó càng làm tăng rối loạn hệ thống.

158
00:08:07,306 --> 00:08:08,729
Cái gì nữa?

159
00:08:08,753 --> 00:08:10,379
Sức khỏe tim mạch.

160
00:08:11,043 --> 00:08:14,788
Huyết áp cao, tiểu đường,
béo phì, thuốc lá, cholesterol cao,

161
00:08:14,812 --> 00:08:18,948
tất cả làm tăng nguy cơ phát triển
bệnh Alzheimer.

162
00:08:18,972 --> 00:08:20,863
Những nghiên cứu trên tử thi cho thấy

163
00:08:20,887 --> 00:08:23,559
80% người bệnh Alzheimer

164
00:08:23,583 --> 00:08:26,345
có bệnh tim mạch.

165
00:08:26,369 --> 00:08:30,748
Trong nhiều nghiên cứu, bài tập aerobic
được cho là có thể làm giảm amyloid beta

166
00:08:30,748 --> 00:08:33,588
trong các mẫu động vật được dùng để
nghiên cứu về căn bệnh.

167
00:08:33,619 --> 00:08:37,199
Vậy một lối sống và chế độ ăn
Địa Trung Hải có lợi cho tim

168
00:08:37,223 --> 00:08:39,877
có thể giúp hạn chế độ lệch bập bênh.

169
00:08:39,987 --> 00:08:42,680
Vậy có nhiều thứ mà ta có thể làm

170
00:08:42,680 --> 00:08:45,442
để phòng ngừa hay làm chậm
sự tấn công của bệnh Alzheimer.

171
00:08:45,466 --> 00:08:47,695
Nhưng giả sử bạn chưa làm gì cả.

172
00:08:48,211 --> 00:08:50,665
Ta tưởng tượng bạn 65 tuổi;

173
00:08:50,689 --> 00:08:54,355
có người bệnh Alzheimer trong gia
đình mình, vậy bạn có thể có 1 hoặc 2 gen

174
00:08:54,379 --> 00:08:56,403
có thể đè cái bập bênh của bạn xuống;

175
00:08:56,427 --> 00:08:59,159
bạn đang đốt cây nến cả ở hai đầu
nhiều năm rồi;

176
00:08:59,183 --> 00:09:00,686
bạn thích thịt lợn muối;

177
00:09:00,710 --> 00:09:03,233
và bạn không chịu chạy bộ
trừ khi bị ai đó rượt đuổi.

178
00:09:03,233 --> 00:09:04,258
(Cười)

179
00:09:04,282 --> 00:09:07,894
Chúng ta hãy tưởng tượng các mảng amyloid
đạt đến điểm bùng phát.

180
00:09:07,918 --> 00:09:09,966
Chiếc bập bênh của bạn đã đập xuống đất.

181
00:09:09,990 --> 00:09:11,671
Bạn như bị rơi vào dòng thác,

182
00:09:11,695 --> 00:09:13,261
bạn đã châm lửa cháy rừng,

183
00:09:13,285 --> 00:09:16,383
đó là sự viêm, rối và làm chết tế bào.

184
00:09:17,137 --> 00:09:19,796
Bạn có lẽ đã có những triệu
chứng của bệnh Alzheimer.

185
00:09:19,820 --> 00:09:23,136
Bạn có những vấn đề khi tìm từ để nói
hay tìm chìa khóa

186
00:09:23,160 --> 00:09:26,306
và khó nhớ điều tôi nói lúc đầu của
buổi thuyết trình này.

187
00:09:26,917 --> 00:09:28,631
Nhưng bạn có thể không bị như thế.

188
00:09:29,180 --> 00:09:31,658
Có nhiều cách để bạn có thể làm
để bảo vệ mình

189
00:09:31,682 --> 00:09:34,268
để tránh những triệu chứng Alzheimer,

190
00:09:34,292 --> 00:09:38,783
ngay cả khi bạn bị bệnh thật sự,
căn bệnh đang hoành hành trong não bạn.

191
00:09:38,807 --> 00:09:42,714
Đó là phải luyện tập thần kinh
và rèn luyện nhận thức.

192
00:09:43,261 --> 00:09:45,638
Hãy nhớ rằng, bệnh Alzheimer

193
00:09:45,662 --> 00:09:48,868
là hậu quả của việc
mất khớp thần kinh.

194
00:09:49,339 --> 00:09:52,716
Bộ não trung bình có trên
100 tỷ khớp thần kinh,

195
00:09:52,740 --> 00:09:55,237
thậy kỳ diệu;
chúng ta có nhiều thứ để làm.

196
00:09:55,237 --> 00:09:56,990
Và đây không phải là con số cố định.

197
00:09:56,990 --> 00:09:59,938
Chúng ta luôn có thể có được nhiều
hơn hay mất dần các khớp đó,

198
00:09:59,938 --> 00:10:02,395
thông qua quá trình được gọi
là luyện tập thần kinh.

199
00:10:02,419 --> 00:10:04,491
Khi bạn học bất cứ điều gì mới,

200
00:10:04,515 --> 00:10:08,642
bạn đang tạo ra và làm mạnh mẽ
những kết nối thần kinh,

201
00:10:08,666 --> 00:10:10,283
những khớp thần kinh.

202
00:10:10,988 --> 00:10:12,563
Trong nghiên cứu Nữ tu -Nun Study

203
00:10:12,587 --> 00:10:17,480
khi nghiên cứu bắt đầu,
678 nữ tu, tất cả trên 75 tuổi,

204
00:10:17,504 --> 00:10:19,813
được theo dõi trên 20 năm.

205
00:10:19,837 --> 00:10:23,297
Họ được kiểm tra thường xuyên
về thể lực và khả năng nhận thức,

206
00:10:23,321 --> 00:10:27,369
và khi họ chết, não của họ
được hiến tặng để khám nghiệm y học.

207
00:10:27,393 --> 00:10:31,768
Trong số não đó, các nhà khoa học đã
tìm ra nhiều điều ngạc nhiên.

208
00:10:31,792 --> 00:10:36,368
Thay vì có những mảng bám,
chỗ bị rối và mất số lượng --

209
00:10:36,392 --> 00:10:39,261
điều có vẻ luôn xảy ra với người
bệnh Alzheimer --

210
00:10:39,285 --> 00:10:42,964
những những bộ não của những nữ tu
này không có dấu hiệu

211
00:10:42,988 --> 00:10:45,555
của bệnh khi họ còn sống.

212
00:10:46,181 --> 00:10:47,630
Làm sao có thể như thế được?

213
00:10:48,009 --> 00:10:52,136
Chúng ta nghĩ đó là vì những nữ tu
có mức độ luyện tập nhận thức cao,

214
00:10:52,160 --> 00:10:56,083
nói theo cách khác đó là họ có nhiều
khớp thần kinh hoạt động.

215
00:10:56,107 --> 00:10:58,681
Người có nhiều thời gian học tập

216
00:10:58,705 --> 00:11:00,940
sẽ có trình học vấn cao,

217
00:11:00,964 --> 00:11:04,267
sẽ thường xuyên tham gia các hoạt động
vận dụng trí não,

218
00:11:04,267 --> 00:11:07,048
tất cả những hoạt động đó là
là việc rèn luyện nhận thức.

219
00:11:07,072 --> 00:11:11,199
Họ có nhiều và đôi khi rất thừa thãi
những kết nối thần kinh.

220
00:11:11,223 --> 00:11:13,903
Thậm chí trong trường hợp họ
có bệnh như Alzheimer

221
00:11:13,927 --> 00:11:15,981
làm tổn hại đến một số khớp thần kinh,

222
00:11:16,005 --> 00:11:18,990
thì họ vẫn còn nhiều kết nối dự phòng,

223
00:11:19,014 --> 00:11:22,349
và phần này bảo vệ họ khỏi bị
những nhầm lẫn.

224
00:11:22,977 --> 00:11:25,239
Hãy tưởng tượng một ví dụ đơn giản.

225
00:11:25,263 --> 00:11:27,989
Giả sử bạn chỉ biết
một việc về một chủ đề.

226
00:11:28,013 --> 00:11:29,542
Chủ đề về tôi chẳng hạn.

227
00:11:29,566 --> 00:11:31,872
Bạn biết Lisa Genova
viết tác phẩm "Still Aice,"

228
00:11:31,896 --> 00:11:34,332
và đó là thứ duy nhất bạn biết về tôi.

229
00:11:34,356 --> 00:11:36,746
Bạn chỉ có 1 kết nối thần kinh,

230
00:11:36,770 --> 00:11:38,716
bạn chỉ có 1 khớp thần kinh.

231
00:11:38,740 --> 00:11:40,901
Bây giờ, tưởng tượng bạn
bị bệnh Alzheimer.

232
00:11:40,925 --> 00:11:43,258
Bạn có những mảng bám,
tế bào bị rối và bị viêm

233
00:11:43,282 --> 00:11:46,017
và microglia phá khớp thần kinh đó.

234
00:11:46,603 --> 00:11:50,833
Khi ai đó hỏi bạn,
"Ê, ai viết "Still Alice?"

235
00:11:50,857 --> 00:11:52,102
bạn không thể nhớ,

236
00:11:52,126 --> 00:11:55,309
vì khớp thần kinh đó
đã bị yếu hoặc chết rồi.

237
00:11:55,333 --> 00:11:57,092
Bạn quên tôi mãi mãi.

238
00:11:57,760 --> 00:12:00,386
Nhưng điều gì xảy ra nếu
bạn biết nhiều thứ về tôi?

239
00:12:00,410 --> 00:12:02,499
Ví dụ bạn biết 4 thứ về tôi.

240
00:12:02,523 --> 00:12:04,368
Hãy tưởng tượng bạn bị Alzheimer,

241
00:12:04,392 --> 00:12:07,337
và 3 khớp thần kinh bị
tổn hại hay phá hỏng.

242
00:12:07,337 --> 00:12:10,538
Bạn vẫn còn một con đường
vòng qua đống đổ nát để tìm ra tôi.

243
00:12:10,562 --> 00:12:12,581
Bạn vẫn có thể nhớ tên tôi.

244
00:12:13,283 --> 00:12:17,209
Vậy chúng ta có thể trụ được
dù có bệnh Alzheimer

245
00:12:17,233 --> 00:12:20,336
nhờ vào những lối đi
chưa bị ảnh hưởng.

246
00:12:20,360 --> 00:12:24,139
Và chúng ta tạo ra những lối đi này,
đó là việc luyện tập nhận thức,

247
00:12:24,163 --> 00:12:25,863
bằng cách học những điều mới lạ.

248
00:12:26,455 --> 00:12:30,976
Lý tưởng, chúng ta ưa những thứ mới lạ
phải phong phú nhất có thể,

249
00:12:31,000 --> 00:12:35,739
bao gồm cả cảnh vật, âm thanh,
quan hệ và cảm xúc.

250
00:12:36,398 --> 00:12:39,533
Vậy điều đó không có nghĩa là
chơi bảng ghép chữ.

251
00:12:39,557 --> 00:12:43,654
Bạn không muốn đơn giản lấy lại
những thông tin mà bạn đã học,

252
00:12:43,678 --> 00:12:47,021
vì đó như là phải đi du lịch ở những
những con đường cũ, quen thuộc

253
00:12:47,045 --> 00:12:49,630
tìm những mối quan hệ hàng xóm
mà bạn đã biết rồi.

254
00:12:50,113 --> 00:12:52,947
Bạn muốn khám phá những con đường
thần kinh mới.

255
00:12:52,971 --> 00:12:55,483
Việc xây dựng bộ não chống
lại bệnh Alzheimer

256
00:12:55,507 --> 00:12:57,687
có nghĩa là học nói tiếng Ý,

257
00:12:57,711 --> 00:12:59,221
gặp bạn bè mới,

258
00:12:59,245 --> 00:13:00,412
đọc sách,

259
00:13:00,436 --> 00:13:02,805
hay nghe những bài TED tuyệt vời.

260
00:13:03,283 --> 00:13:08,596
Dù đã làm hết những điều đó, nếu một ngày
bạn bị chuẩn đoán mắc Alzheimer,

261
00:13:08,620 --> 00:13:11,773
có ba bài học mà tôi biết từ bà của tôi

262
00:13:11,797 --> 00:13:15,534
và hàng chục người mà tôi biết
họ sống với căn bệnh này.

263
00:13:16,115 --> 00:13:19,299
Chuẩn đoán không nói
bạn chết vào ngày mai.

264
00:13:19,323 --> 00:13:21,045
Hãy cố sống.

265
00:13:21,069 --> 00:13:23,435
Bạn sẽ không mất trí nhớ cảm xúc.

266
00:13:23,459 --> 00:13:26,965
Bạn vẫn có thể hiểu tình yêu và vui thú.

267
00:13:26,989 --> 00:13:29,992
Bạn có thể không nhớ điều tôi
nói cách đây 5 phút,

268
00:13:30,016 --> 00:13:32,911
nhưng bạn vẫn nhớ được cảm giác
mà tôi tạo ra cho bạn.

269
00:13:32,944 --> 00:13:36,220
Và bạn luôn quan trọng hơn
điều mà bạn nhớ được.

270
00:13:36,244 --> 00:13:37,533
Cảm ơn.

271
00:13:37,557 --> 00:13:42,880
(Vỗ tay)