1
00:00:01,117 --> 00:00:05,531
Koliko vas koji ste ovde
bi volelo da doživi bar 80 godina?

2
00:00:06,072 --> 00:00:07,547
Da.

3
00:00:07,571 --> 00:00:10,366
Mislim da svi mi gajimo tu nadu

4
00:00:10,390 --> 00:00:12,350
da ćemo doživeti duboku starost.

5
00:00:12,828 --> 00:00:14,914
Hajde da odemo u budućnost,

6
00:00:14,938 --> 00:00:16,498
gde se nalazite budući vi,

7
00:00:16,522 --> 00:00:19,375
i da zamislimo da svi imamo 85 godina.

8
00:00:19,894 --> 00:00:21,912
Sad neka svako od vas
pogleda dve osobe.

9
00:00:23,151 --> 00:00:26,683
Jedna od njih verovatno ima
Alchajmerovu bolest.

10
00:00:27,365 --> 00:00:30,789
(Smeh)

11
00:00:30,813 --> 00:00:32,407
Dobro, dobro.

12
00:00:32,954 --> 00:00:36,771
Možda i mislite: „Pa, to nisam ja."

13
00:00:37,350 --> 00:00:40,735
U redu, onda ste vi staratelj.

14
00:00:41,388 --> 00:00:42,552
Tako da...

15
00:00:42,576 --> 00:00:45,448
(Smeh)

16
00:00:45,472 --> 00:00:46,829
na neki način,

17
00:00:46,853 --> 00:00:50,497
će ova užasavajuća bolest verovatno
pogoditi svakog od nas.

18
00:00:50,933 --> 00:00:53,947
Jednim delom strah od Alchajmera
nastaje iz saznanja

19
00:00:53,971 --> 00:00:56,385
da se ništa ne može učiniti.

20
00:00:56,409 --> 00:01:01,534
Uprskos decenijskim istraživanjima,
još uvek ne postoji tretman,

21
00:01:01,558 --> 00:01:02,865
niti lek.

22
00:01:03,321 --> 00:01:05,790
Tako da, ako budemo imali tu sreću
da poživimo dugo,

23
00:01:05,814 --> 00:01:08,922
izgleda da će Alchajmer biti sudbina
našeg mozga.

24
00:01:09,369 --> 00:01:11,249
Ali možda i ne mora da bude.

25
00:01:11,585 --> 00:01:14,950
Šta ako vam kažem da možemo
da promenimo statistiku,

26
00:01:14,974 --> 00:01:17,664
da doslovno promenimo sudbinu mozga,

27
00:01:17,688 --> 00:01:21,217
a da se ne oslanjamo na lek,
ni na napredovanja u medicini?

28
00:01:21,983 --> 00:01:24,508
Počnimo sa razmatranjem
onoga što trenutno znamo

29
00:01:24,532 --> 00:01:26,889
o neurološkoj strani Alchajmera.

30
00:01:27,730 --> 00:01:30,739
Ovo je slika dva povezana neurona.

31
00:01:30,763 --> 00:01:34,120
Mesto gde se povezuju,
označeno crvenim krugom,

32
00:01:34,144 --> 00:01:35,783
naziva se sinapsa.

33
00:01:35,807 --> 00:01:38,999
U sinapsu se ispuštaju neurotransmiteri.

34
00:01:39,023 --> 00:01:43,291
To je mesto gde se prenose signali,
gde se odigrava komunikacija.

35
00:01:43,315 --> 00:01:48,421
Tu razmišljamo, osećamo, vidimo,
čujemo, želimo...

36
00:01:48,445 --> 00:01:50,094
I pamtimo.

37
00:01:50,118 --> 00:01:53,016
I sinapsa je mesto
na koje utiče Alchajmer.

38
00:01:53,040 --> 00:01:55,002
Hajde da zumiramo sinapsu,

39
00:01:55,026 --> 00:01:58,113
i da pogledamo grafički prikaz
onoga što se događa.

40
00:01:58,799 --> 00:02:01,086
Kada se odigrava razmena informacija,

41
00:02:01,110 --> 00:02:05,108
pored ispuštanja neurotransmitera
u sinapsu, kao što je glutamin,

42
00:02:05,132 --> 00:02:09,593
neuroni ispuštaju i mali peptid
koji se zove amiloid beta.

43
00:02:10,617 --> 00:02:15,601
Obično bi amiloid beta bio uklonjen
tako što ga metabolizuju mikroglije,

44
00:02:15,625 --> 00:02:17,778
ćelije koje su „domari" našeg mozga.

45
00:02:18,405 --> 00:02:22,264
Iako se o molekularnim razlozima
Alchajmera još uvek raspravlja,

46
00:02:22,288 --> 00:02:25,542
većina neuronaučnika veruje
da se bolest aktivira

47
00:02:25,566 --> 00:02:28,396
kada amiloid beta počne da se gomila.

48
00:02:28,967 --> 00:02:31,716
Previše se ispusti,
ili se premalo ukloni,

49
00:02:31,740 --> 00:02:35,074
i u sinapsi počne da se nagomilava
amiloid beta.

50
00:02:35,098 --> 00:02:37,317
A kada do toga dođe,
vezuju se jedan za drugog,

51
00:02:37,341 --> 00:02:40,630
stvarajući lepljivu masu
ili takozvane amiloidne naslage.

52
00:02:41,582 --> 00:02:44,535
Koliko vas koji ste ovde
ima 40 godina ili više?

53
00:02:45,184 --> 00:02:47,704
Sad se plašite da priznate.

54
00:02:47,728 --> 00:02:49,954
Prvi znak koji vodi ka bolesti,

55
00:02:49,978 --> 00:02:53,062
prisustvo amilodnih naslaga
koje se nagomilavaju,

56
00:02:53,086 --> 00:02:55,680
već se može naći u vašem mozgu.

57
00:02:56,271 --> 00:02:59,741
To jedino možemo da potvrdimo
ako se uradi PET snimak,

58
00:02:59,765 --> 00:03:03,581
jer sada živite u blaženom neznanju.

59
00:03:03,605 --> 00:03:07,894
Ne pokazujete znake oštećenja pamćenja,
jezika ili razumevanja...

60
00:03:07,918 --> 00:03:09,069
Još uvek.

61
00:03:09,471 --> 00:03:14,008
Smatramo da je potrebno da prođe 15 do 20
godina nagomilavanja amiloidnih naslaga

62
00:03:14,032 --> 00:03:16,413
da bi se došlo do prelomne tačke,

63
00:03:16,437 --> 00:03:18,672
što bi aktiviralo molekularne reakcije,

64
00:03:18,696 --> 00:03:21,363
i dovelo do ispoljavanja kliničkih
simptoma bolesti.

65
00:03:21,810 --> 00:03:23,771
Pre prelomne tačke,

66
00:03:23,795 --> 00:03:27,379
vaši gubici u memoriji mogu biti
stvari kao što su:

67
00:03:27,403 --> 00:03:29,728
„Zašto sam došla u ovu sobu?"

68
00:03:29,752 --> 00:03:31,980
Ili „...Kako se on zove?"

69
00:03:32,479 --> 00:03:34,823
Ili „Gde sam ostavila ključeve?"

70
00:03:35,553 --> 00:03:38,109
Pre nego što svi počnete da paničite,

71
00:03:38,133 --> 00:03:43,531
jer znam da se skoro svima dogodila makar
jedna od ovih stvari u poslednja 24 časa,

72
00:03:43,555 --> 00:03:46,792
to su sve normalne vrste zaboravljanja.

73
00:03:46,816 --> 00:03:49,129
Zapravo, sigurna sam da se ovi primeri

74
00:03:49,153 --> 00:03:51,130
čak i ne tiču vašeg pamćenja,

75
00:03:51,154 --> 00:03:54,046
jer prvenstveno, niste obraćali pažnju


76
00:03:54,070 --> 00:03:55,415
gde ste spustili ključeve.

77
00:03:55,439 --> 00:03:57,117
Nakon prelomne tačke,

78
00:03:57,141 --> 00:04:00,664
propusti u pamćenju, jeziku
i razumevanju su drugačiji.

79
00:04:00,688 --> 00:04:03,588
Umesto da pronađete ključeve
u džepu kaputa,

80
00:04:03,612 --> 00:04:05,614
ili na stolu pored vrata,

81
00:04:05,638 --> 00:04:08,352
pronađete ih u frižideru

82
00:04:08,376 --> 00:04:10,342
ili ih pronađete i pomislite:

83
00:04:10,366 --> 00:04:11,899
„Za šta su ovi ključevi?"

84
00:04:12,843 --> 00:04:18,051
Šta se dešava kada se amiloidne naslage
nagomilaju do prelomne tačke?

85
00:04:18,075 --> 00:04:21,394
Naši domari mikroglije postaju
hiperaktivni,

86
00:04:21,418 --> 00:04:25,552
i oslobađaju hemikalije koje uzrokuju
upale i ćelijska oštećenja.


87
00:04:25,576 --> 00:04:28,171
Mislimo da čak počinju da uklanjaju

88
00:04:28,195 --> 00:04:29,899
i same sinapse.

89
00:04:30,398 --> 00:04:34,846
Dolazi do hiperfosforilacije bitnog neuro
transportnog proteina „tau",

90
00:04:34,870 --> 00:04:37,454
koji se savija u nešto što se zove čvor

91
00:04:37,478 --> 00:04:40,513
i ubija neurone iznutra.

92
00:04:40,537 --> 00:04:44,371
Kad Alchajmer stigne do srednje faze,
dolazi do teških zapaljenja i čvorova,

93
00:04:44,395 --> 00:04:46,342
i sveopšteg napada na sinapsu,

94
00:04:46,366 --> 00:04:47,619
i odumiranja ćelija.

95
00:04:48,238 --> 00:04:51,326
Ako ste vi naučnik koji pokušava
da izleči ovu bolest,

96
00:04:51,350 --> 00:04:54,347
tokom koje faze bi bilo najbolje
da intervenišete?

97
00:04:55,134 --> 00:04:59,038
Mnogi naučnici se klade
na najjednostavnije rešenje:

98
00:04:59,062 --> 00:05:02,896
sprečiti amiloidne pločice da dođu do
prelomne tačke,

99
00:05:02,920 --> 00:05:06,948
što znači da je istraživanje za lek
fokusirano na razvijanje jedinjenja

100
00:05:06,972 --> 00:05:12,320
koje će sprečiti, ukloniti ili smanjiti
gomilanje amiloidnih pločica.

101
00:05:12,859 --> 00:05:18,048
Tako da će to verovatno biti preventivni
lek za Alchajmer.

102
00:05:18,072 --> 00:05:21,501
Moraćemo da uzimamo tabletu pre nego što
dođemo do prelomne tačke,

103
00:05:21,525 --> 00:05:23,777
pre nego što se pokrene urušavanje,

104
00:05:23,801 --> 00:05:26,829
pre nego što počnemo da ostavljamo
ključeve u frižideru.

105
00:05:27,381 --> 00:05:31,054
Mislimo da zato lekovi koji se koriste
danas nemaju dejstva

106
00:05:31,078 --> 00:05:32,315
u kliničkim ispitivanjima,

107
00:05:32,339 --> 00:05:34,784
ne zato što nauka nije ispravna,

108
00:05:34,808 --> 00:05:38,942
nego zato što su ljudi koji su ispitivani
već pokazivali simptome bolesti.

109
00:05:38,966 --> 00:05:40,698
I već je bilo kasno.

110
00:05:40,722 --> 00:05:43,974
Mislite o amiloidnim pločicama
kao o zapaljenoj šibici.

111
00:05:43,998 --> 00:05:47,416
Na prelomnoj tački,
šibica je zapalila šumu.

112
00:05:47,884 --> 00:05:49,834
Kada se šuma zapali,

113
00:05:49,858 --> 00:05:52,340
više nema potrebe gasiti šibicu.

114
00:05:52,364 --> 00:05:55,887
Ona mora da se ugasi pre nego što
šumu zahvati plamen.

115
00:05:56,331 --> 00:05:58,194
Dok naučnici to razreše,

116
00:05:58,218 --> 00:06:01,086
ovo je zapravo dobra informacija za nas,

117
00:06:01,110 --> 00:06:05,154
jer se ispostavilo da naš način života
utiče na nagomilavanje

118
00:06:05,178 --> 00:06:06,407
amiloidnih pločica.

119
00:06:06,455 --> 00:06:08,441
Tako da ima stvari koje možemo uraditi

120
00:06:08,441 --> 00:06:10,650
kako ne bismo stigli do prelomne tačke.

121
00:06:11,117 --> 00:06:14,889
Hajde da predstavimo
rizik od Alchajmera na klackalici.

122
00:06:14,889 --> 00:06:17,078
Na jednu stranu ćemo staviti
rizične faktore,

123
00:06:17,102 --> 00:06:19,580
i kada ona dođe do zemlje,
ispoljavate simptome,

124
00:06:19,604 --> 00:06:21,539
i imate Alchajmera.

125
00:06:22,058 --> 00:06:24,777
Recimo da imate 50 godina.

126
00:06:24,801 --> 00:06:26,536
Niste više tako mladi,

127
00:06:26,560 --> 00:06:29,632
i sa godinama su se nagomilale 
amiloidne pločice.

128
00:06:29,656 --> 00:06:31,847
Klackalica se malo nagla.

129
00:06:32,323 --> 00:06:34,062
Sad pogledajmo vaš DNK.

130
00:06:34,536 --> 00:06:38,088
Svi smo nasledili gene od majki i očeva.

131
00:06:38,112 --> 00:06:42,190
Neki od njih povećavaju rizik,
a neki ga umanjuju.

132
00:06:42,214 --> 00:06:44,403
Ako ste kao Alis u „I dalje Alis",

133
00:06:44,427 --> 00:06:48,978
nasledili ste retku genetsku mutaciju
koja ispušta mnogo amiloid bete,

134
00:06:49,002 --> 00:06:52,555
i samo zbog toga će vaša klackalica
dotaći pod.

135
00:06:52,579 --> 00:06:56,745
Ali za većinu, geni koje smo nasledili
će je samo malo nagnuti.

136
00:06:56,769 --> 00:07:01,584
Na primer, APOE4 je varijanta gena
koja povećava amiloide,

137
00:07:01,608 --> 00:07:04,876
ali možete naslediti kopiju APOE4
od majke i oca,

138
00:07:04,900 --> 00:07:07,291
a da nikada ne obolite od Alchajmera,

139
00:07:07,315 --> 00:07:09,428
što znači da za većinu nas,

140
00:07:09,452 --> 00:07:13,292
DNK nije jedini koji određuje da li ćemo
oboleti od Alchajmera.

141
00:07:13,984 --> 00:07:15,458
Šta onda određuje?

142
00:07:15,482 --> 00:07:19,274
Ne možemo da uradimo ništa povodom
starenja ili gena koje smo nasledili.

143
00:07:19,298 --> 00:07:22,295
Još uvek nismo izmenili sudbinu
našega mozga.

144
00:07:23,144 --> 00:07:24,609
Šta je sa snom?

145
00:07:25,278 --> 00:07:29,064
U dubokom snu sporih talasa,
naše glijalne ćelije ispiraju naš mozak

146
00:07:29,064 --> 00:07:30,600
tečnošču iz kičmene moždine

147
00:07:30,624 --> 00:07:34,196
i čiste sav metabolički otpad
koji se nagomilao u našim sinapsama

148
00:07:34,220 --> 00:07:36,121
dok smo bili budni.

149
00:07:36,145 --> 00:07:38,951
Duboki san je za mozak
kao čišćenje pod pritiskom.

150
00:07:39,646 --> 00:07:42,832
Ali šta se dešava
ako sami sebe zakidate na snu?

151
00:07:43,421 --> 00:07:44,953
Mnogi naučnici veruju

152
00:07:44,977 --> 00:07:49,227
da loš san zapravo može biti rani znak
nastajanja Alchajmera.

153
00:07:49,613 --> 00:07:54,539
Jedna noć manjka sna dovodi
do povećanja amiloida beta.

154
00:07:55,410 --> 00:07:58,836
Dokazano je da nagomilavanje amiloida
izaziva poremećaje spavanja,

155
00:07:58,860 --> 00:08:01,347
što dalje prouzrokuje
još skupljanja amiloida.

156
00:08:01,371 --> 00:08:03,847
Sada imamo ovu pozitivnu petlju
koja se nastavlja

157
00:08:03,871 --> 00:08:06,744
i koja ubrzava neravnotežu.

158
00:08:07,306 --> 00:08:08,729
Šta još?

159
00:08:08,753 --> 00:08:10,379
Kardiovaskularno zdravlje.

160
00:08:11,043 --> 00:08:14,788
Visok krvni pritisak, dijabetes,
gojaznost, pušenje, visok holesterol,

161
00:08:14,812 --> 00:08:18,948
za sve je dokazano da povećavaju rizik
nastanka Alchajmera.

162
00:08:18,972 --> 00:08:20,863
Neke autopsije pokazale su

163
00:08:20,887 --> 00:08:23,559
da čak do 80% ljudi sa Alchajmerom

164
00:08:23,583 --> 00:08:26,345
takođe ima kardiovaskularne bolesti.

165
00:08:26,369 --> 00:08:31,374
Dokazano je da aerobičke vežbe
smanjuju amiloid beta

166
00:08:31,398 --> 00:08:33,128
u istraživanjima sa životinjama.

167
00:08:33,619 --> 00:08:37,199
Mediteranski stil života i ishrana
sa zdravim srcem mogu pomoći

168
00:08:37,223 --> 00:08:39,877
da se uspori razvoj bolesti.

169
00:08:40,697 --> 00:08:42,870
Postoje mnoge stvari
koje možemo da uradimo

170
00:08:42,870 --> 00:08:45,442
kako bismo sprečili ili odložili
nastanak Alchajmera.

171
00:08:45,466 --> 00:08:47,695
Ali recimo da niste uradili
bilo šta od toga.

172
00:08:48,211 --> 00:08:50,665
Recimo da imate 65 godina,

173
00:08:50,689 --> 00:08:54,355
u vašoj porodici ima bolesti,
verovatno ste nasledili gen ili dva

174
00:08:54,379 --> 00:08:56,403
koji će malo iskriviti klackalicu,

175
00:08:56,427 --> 00:08:59,159
gorite sveću sa oba kraja
već godinama;

176
00:08:59,183 --> 00:09:00,686
obožavate slaninu;

177
00:09:00,710 --> 00:09:02,933
ne trčite osim ako vas neko juri.

178
00:09:02,957 --> 00:09:04,258
(Smeh)

179
00:09:04,282 --> 00:09:07,894
Zamislimo da su vaše naslage amiloida
dostigle tu kritičnu tačku.

180
00:09:07,918 --> 00:09:09,966
Kazaljka na vagi pala je na pod.

181
00:09:09,990 --> 00:09:11,671
Pokrenuli ste slap,

182
00:09:11,695 --> 00:09:13,261
zapalili šumu

183
00:09:13,285 --> 00:09:16,383
i doveli do upale, mršenja
i umiranja ćelija.

184
00:09:17,137 --> 00:09:19,796
Trebalo bi da imate simptome Alchajmera.

185
00:09:19,820 --> 00:09:23,136
Trebalo bi da imate problema
da pronađete reči i ključeve

186
00:09:23,160 --> 00:09:26,306
i setite se onoga što sam rekla
na početku ovog govora.

187
00:09:26,917 --> 00:09:28,631
Ali možda i ne.

188
00:09:28,760 --> 00:09:31,658
Postoji još nešto što možete uraditi
kako biste se zaštitili

189
00:09:31,682 --> 00:09:34,268
od simptoma Alchajmera,

190
00:09:34,292 --> 00:09:38,783
čak i ako imate razvijenu patologiju
bolesti u svom mozgu.

191
00:09:38,807 --> 00:09:42,714
Ima veze sa neuronskom plastičnošću
i kognitivnim rezervama.

192
00:09:43,261 --> 00:09:45,638
Prisetite se da je doživljaj Alchajmera

193
00:09:45,662 --> 00:09:48,868
na kraju samo posledica
gubljenja sinapsi.

194
00:09:49,339 --> 00:09:52,420
Prosečan mozak ima preko
sto triliona sinapsi,

195
00:09:52,420 --> 00:09:55,453
što je fantastično, imamo dosta toga
sa čime možemo da radimo.

196
00:09:55,477 --> 00:09:57,146
A ovo nije fiksiran broj.

197
00:09:57,170 --> 00:09:59,568
Stalno dobijamo i gubimo sinapse,

198
00:09:59,592 --> 00:10:02,395
kroz proces zvani
neuronska plastičnost.

199
00:10:02,419 --> 00:10:04,491
Svaki put kada naučimo nešto novo,

200
00:10:04,515 --> 00:10:08,642
stvaramo i ojačavamo
nove neuronske veze,

201
00:10:08,666 --> 00:10:10,283
nove sinapse.

202
00:10:10,988 --> 00:10:12,563
U istraživanju sa kaluđericama,

203
00:10:12,587 --> 00:10:17,480
678 kaluđerica, sve starije od 75 godina
u vreme početka istraživanja,

204
00:10:17,504 --> 00:10:19,813
praćene su više od dve decenije.

205
00:10:19,837 --> 00:10:23,297
Redovno su imale lekarske preglede
i kognitivna ispitivanja

206
00:10:23,321 --> 00:10:27,369
i kada su umrle, njihovi mozgovi
donirani su za autopsiju.

207
00:10:27,393 --> 00:10:31,768
U nekim od ovih mozgova,
naučnici su otkrili nešto iznenađujuće.

208
00:10:31,792 --> 00:10:36,368
Uprkos prisustvu naslaga i čvorova
i smanjenju mozga -

209
00:10:36,392 --> 00:10:39,261
što je bez pogovora bio Alchajmer -

210
00:10:39,285 --> 00:10:42,964
kaluđerice koje su imale ove mozgove
nisu pokazivale nikakve znakove toga

211
00:10:42,988 --> 00:10:45,555
da su imale bolest dok su bile žive.

212
00:10:46,181 --> 00:10:47,630
Kako je ovo moguće?

213
00:10:48,009 --> 00:10:52,136
Mislimo da je zato što su ove kaluđerice
imale velike kognitivne rezerve,

214
00:10:52,160 --> 00:10:56,083
što je drugi način da se kaže
da su imale funkcionalnije sinapse.

215
00:10:56,107 --> 00:10:58,681
Ljudi koji imaju više godina
formalnog obrazovanja,

216
00:10:58,705 --> 00:11:00,940
koji imaju viši nivo pismenosti,

217
00:11:00,964 --> 00:11:04,543
koji se redovno bave aktivnostima
koje stimulišu mentalno,

218
00:11:04,567 --> 00:11:07,048
svi imaju veće kognitivne rezerve.

219
00:11:07,072 --> 00:11:11,199
Imaju obilje i višak nervnih veza.

220
00:11:11,223 --> 00:11:13,903
Tako da čak i ako imaju bolest
poput Alchajmera

221
00:11:13,927 --> 00:11:15,981
koja kompromituje neke
od njihovih sinapsi,

222
00:11:16,005 --> 00:11:18,990
imaju mnogo dodatnih rezervnih veza

223
00:11:19,014 --> 00:11:22,349
i ovo ih sprečava da primete
da se nešto loše dešava.

224
00:11:22,977 --> 00:11:25,239
Uzmimo pojednostavljen primer.

225
00:11:25,263 --> 00:11:27,989
Recimo da znate samo jednu stvar o nečemu.

226
00:11:28,013 --> 00:11:29,542
Recimo da je to o meni.

227
00:11:29,566 --> 00:11:32,052
Znate da je Lisa Đenova
napisala "I dalje Alis",

228
00:11:32,052 --> 00:11:34,332
i to je jedina stvar koju znate o meni.

229
00:11:34,356 --> 00:11:36,746
Imate tu jednu nervnu vezu,

230
00:11:36,770 --> 00:11:38,716
jednu sinapsu.

231
00:11:38,740 --> 00:11:40,901
Sada zamislite da imate Alchajmera.

232
00:11:40,925 --> 00:11:43,258
Imate naslage i čvorove i upale

233
00:11:43,282 --> 00:11:46,017
i mikroglije koji napadaju tu sinapsu.

234
00:11:46,603 --> 00:11:50,833
Sada kada vas neko pita:
"Hej, ko je napisao 'I dalje Alis?'",

235
00:11:50,857 --> 00:11:52,102
ne možete da se setite,

236
00:11:52,126 --> 00:11:55,309
jer ta sinapsa ili propada,
ili je nestala.

237
00:11:55,333 --> 00:11:57,092
Zaboravili ste me zauvek.

238
00:11:57,760 --> 00:12:00,386
Ali šta kada biste saznali više o meni?

239
00:12:00,410 --> 00:12:02,499
Recimo da ste naučili
četiri stvari o meni.

240
00:12:02,523 --> 00:12:04,368
Sada zamislite da imate Alchajmera

241
00:12:04,392 --> 00:12:07,387
i da se oštete ili unište tri te sinapse.

242
00:12:08,077 --> 00:12:10,538
Još uvek imate način da ispravite štetu.

243
00:12:10,562 --> 00:12:12,581
Još se sećate mog imena.

244
00:12:13,283 --> 00:12:17,209
Možemo biti otporni na prisustvo
patologije Alchajmera

245
00:12:17,233 --> 00:12:20,336
kroz regrutovanje onih putanja
koje još nisu oštećene.

246
00:12:20,360 --> 00:12:24,139
Mi stvaramo te putanje,
te kognitivne rezerve,

247
00:12:24,163 --> 00:12:25,863
tako što učimo nove stvari.

248
00:12:26,455 --> 00:12:30,976
Idealno bi bilo da te nove stvari
budu što bogatije u značenju

249
00:12:31,000 --> 00:12:35,739
i da angažuju vid i sluh
i asocijacije i emocije.

250
00:12:36,398 --> 00:12:39,533
Ovo ne podrazumeva da rešavamo ukrštenice.

251
00:12:39,557 --> 00:12:43,654
Ne želite da prosto posežete
za već naučenim informacijama

252
00:12:43,678 --> 00:12:47,021
jer je ovo poput putovanja
starim, poznatim ulicama,

253
00:12:47,045 --> 00:12:49,630
prolaženja krajevima koje već znate.

254
00:12:50,113 --> 00:12:52,947
Želite da stvarate nove nervne puteve.

255
00:12:52,971 --> 00:12:55,483
Pravljenje mozga otpornog na Alchajmera

256
00:12:55,507 --> 00:12:57,687
podrazumeva da učite italijanski,

257
00:12:57,711 --> 00:12:59,221
upoznajete nove prijatelje,

258
00:12:59,245 --> 00:13:00,412
čitate knjige

259
00:13:00,436 --> 00:13:02,805
ili slušate sjajan TED govor.

260
00:13:03,283 --> 00:13:08,596
Ako uprkos svemu ovome jednog dana
imate dijagnozu Alchajmera,

261
00:13:08,620 --> 00:13:11,773
postoje tri lekcije koje sam naučila
od moje bake

262
00:13:11,797 --> 00:13:15,534
i desetine ljudi koje sam upoznala
koji žive sa ovom bolešću.

263
00:13:16,115 --> 00:13:19,299
Dijagnoza ne znači da ćete sutra umreti.

264
00:13:19,323 --> 00:13:21,045
Nastavite da živite.

265
00:13:21,069 --> 00:13:23,435
Nećete izgubiti svoje emotivno pamćenje.

266
00:13:23,459 --> 00:13:26,965
Moći ćete da razumete ljubav i radost.

267
00:13:26,989 --> 00:13:29,992
Možda se nećete sećati onoga
što sam rekla pre pet minuta,

268
00:13:30,016 --> 00:13:32,911
ali ćete se sećati toga kako sam vas
naterala da se osećate.

269
00:13:32,944 --> 00:13:36,220
Vi ste više od onoga
čega možete da se prisetite.

270
00:13:36,244 --> 00:13:37,533
Hvala vam.

271
00:13:37,557 --> 00:13:42,880
(Aplauz)