Wie wil er tenminste 80 jaar oud worden? Ja. Ik vermoed dat we allemaal een hoge leeftijd hopen te bereiken. Laten we een kijkje nemen in de toekomst, naar de toekomstige jij, en stel je voor dat we 85-jarigen zijn. Kijk nu naar twee personen in je buurt. Een van jullie heeft waarschijnlijk de ziekte van Alzheimer. (Gelach) Oké, oké. Misschien denk je: "Die ziekte gaat aan mij voorbij." In dat geval word je iemands verzorger. Dus ... (Gelach) op de een of andere manier zal deze ziekte ons allemaal raken. De angst ontstaat deels door de gedachte dat het onbehandelbaar is. Ondanks jaren van onderzoek is er nog steeds geen ziekteremmende behandeling en geen genezingswijze. Als we lang genoeg leven zal Alzheimer hoe dan ook het lot van ons brein zijn. Maar misschien is dat niet nodig. Wat als we de statistieken zouden kunnen wijzigen, letterlijk het lot van ons brein wijzigen, zonder te hoeven rekenen op een medische behandeling? Laten we eerst eens kijken naar wat de huidige neurowetenschap ons over Alzheimer kan vertellen. Hier maken twee zenuwcellen verbinding. Het punt van de connectie, in de rode cirkel, heet de synaps. In de synaps komen neurotransmitters vrij. Dit is waar signalen worden vertaald, waar communicatie plaatsvindt. Dit is waar we denken, voelen, zien, horen, verlangen ... en onthouden. De synaps is waar Alzheimer zich vormt. Laten we de synaps nader bekijken aan de hand van een cartoon. Tijdens het communiceren van informatie geven zenuwen in de synaps niet alleen neurotransmitters zoals glutamaat af, maar ook een kleine peptide genaamd bèta-amyloïd. Normaliter wordt bèta-amyloïd in het lichaam opgeruimd door microglia, de conciërges van ons brein. Hoewel de moleculaire oorzaak van Alzheimer nog wordt bediscussieerd, zijn de meeste neurowetenschappers het eens dat de ziekte begint wanneer bèta-amyloïd zich begint op te hopen. Een te veel komt vrij en onvoldoende wordt opgeruimd, en de synaps begint zich te vullen met bèta-amyloïd. En wanneer dit gebeurt bindt het aan zichzelf en hopen zich zogenaamde amyloïde plaques op. Wie van jullie zijn 40 jaar of ouder? Je durft het niet toe te geven. Deze eerste fase in de ziekte, deze toename van amyloïde plaques, kan nu al in je brein gevonden worden. De enige manier om dit aan te tonen is door middel van een PET-scan, want op dit moment ben je je nog van geen kwaad onbewust. Je vertoont geen afwijkingen in geheugen, taal, of waarneming ... op dit moment. We vermoeden dat amyloïde plaques zich 15 tot 20 jaar ophopen voordat het zijn kritische hoeveelheid bereikt en dan een moleculair domino-effect triggert dat de symptomen van de ziekte veroorzaakt. Voorafgaand aan dit kantelpunt vraag je jezelf dingen af als: "Waarom ben ik in deze kamer?" of, "Oh, hoe heet hij ook alweer?" of "Waar heb ik mijn sleutels gelaten?" Voordat jullie weer in paniek raken, want ik weet dat de helft van jullie zich de afgelopen dag iets dergelijks hebben afgevraagd -- dit zijn heel normale dingen om te vergeten. Sterker nog, volgens mij gaat het daarbij misschien niet eens om je geheugen, maar gaf je er gewoon geen aandacht aan toen je je sleutels ergens neerlegde. Na het kantelpunt is de vergeetachtigheid, taal en waarneming anders. In plaats van je sleutels uiteindelijk in je jaszak te vinden of op de tafel bij de deur, vind je ze in de koelkast, of je vindt ze en denkt: "Wat zijn dit?" Wat gebeurt er wanneer amyloïde plaques zich opeenhoopt tot dit punt? Dan raakt onze microglia-conciërge overgestimuleerd en begint stoffen af te geven die ontstekingen en celbeschadiging veroorzaken. We denken dat ze mogelijk zelfs de synapsen zelf gaan afbreken. De neurale transportproteïne genaamd 'tau' wordt een onoplosbaar eiwit dat zich in 'vezelkluwens' draait, die de zenuwen van binnenuit verstikken. De middenfase van Alzheimer kent flinke ontstekingen en vezelkluwens, totale oorlog in de synaps en celdood. Als je een onderzoeker bent die deze ziekte wil genezen, op welk punt zou je idealiter willen ingrijpen? Veel wetenschappers zetten in op de meest eenvoudige oplossing: voorkom dat amyloïde plaques dat kritieke punt bereikt, resulterend in medicijnonderzoek dat zich richt op een geneesmiddel dat de opeenhoping van amyloïde plaques tegenhoudt, elimineert of vermindert. De genezing van Alzheimer zal preventieve gezondheidszorg zijn. We nemen deze pil voordat we dat kritische punt bereiken, voordat de eerste domino valt, voordat we onze sleutels in de koelkast achterlaten. We denken dat dit de reden is waarom medicatie tot nu toe onsuccesvol was in klinische studies -- niet omdat de aanpak van onvoldoende kwaliteit was, maar omdat de proefpersonen reeds symptomatisch waren. Het was te laat. Stel je amyloïde plaques voor als een lucifer. Op het kritische punt ontvlamt de lucifer een heel bos. Zodra het bos in vuur en vlam staat, maakt het niet meer uit of je de lucifer uitblaast. Je moet de lucifer uitblazen voordat het bos vlam vat. Zelfs voordat wetenschappers dit oplossen, is deze informatie goed nieuws voor ons; onze levensstijl blijkt namelijk van invloed op de ophoping van amyloïde plaques. We kunnen zelf actie ondernemen en voorkomen dat we dat kritische punt bereiken. Stel je je risico op Alzheimer voor op een wipwap. We stapelen de risicofactoren op de ene kant en wanneer die kant de grond raakt, ben je symptomatisch en heb je Alzheimer. Stel je voor dat je 50 jaar oud bent. Je bent geen jonkie meer en je hebt met de jaren wat amyloïde plaques verzameld. Jouw kant van de wip zakt iets. Laten we naar je DNA kijken. We hebben allen onze genen van onze ouders geërfd. Sommige genen zullen ons risico doen toenemen, andere niet. Als je bent zoals Alice in 'Still Alice', dan heb je een zeldzame genetische mutatie geërfd die bèta-amyloïd eruit knalt. Dit alleen al zal de wip volledig naar de grond bewegen. Voor de meesten van ons zal de wip slechts iets zakken. Bijvoorbeeld, ApoE4 is een genvariant die amyloïd doet toenemen, maar je kunt een kopie van ApoE4 van je ouders erven en de ziekte van Alzheimer nooit ontwikkelen, wat betekent dat voor de meesten van ons ons DNA alleen niet bepaalt of we Alzheimer ontwikkelen. Maar wat dan wel? We kunnen niets doen aan het ouder worden, of de genen die we erven. We hebben nog niets gewijzigd in de bestemming van ons brein. Hoe zit het met slaap? In diepe slaap spoelen onze gliacellen ruggenmergvloeistof door ons brein, terwijl het afvalstoffen in onze synaps opruimt wanneer we wakker zijn. De diepe slaap is een soort power cleanse voor het brein. Maar wat gebeurt als je slaaptekort hebt? Veel onderzoekers denken dat een slechte slaaphygiëne vermoedelijk een voorteken van Alzheimer is. Een enkele nacht tekort aan slaap leidt al tot toename van bèta-amyloïd. En het is aangetoond dat amyloïdtoename de slaap verstoord, wat weer tot verdere accumulatie van amyloïd leidt. Wat resulteert in die positive terugkoppeling die dat kantelpunt van de wip gaat versnellen. Wat nog meer? Cardiovasculaire gezondheid. Hoge bloeddruk, diabetes, obesitas, roken en een hoog cholesterolgehalte zijn allemaal aantoonbare risicofactoren voor de ontwikkeling van Alzheimer. Enkele autopsie studies tonen aan dat maar liefst 80 procent van de mensen met Alzheimer ook hart- en vaatziekten had. Lichaamsbeweging vermindert bèta-amyloïd, blijkt uit dierproeven. Een Mediterrane levensstijl en -dieet zijn gezond voor het hart en verhindert de risico's. Er zijn veel dingen die we kunnen doen om Alzheimer te voorkomen of te vertragen. Stel dat je er niets aan hebt gedaan. Laten we zeggen dat je 65 bent; Alzheimer zit in de familie en waarschijnlijk bezit jij het gen dan ook. Dat beweegt de de wip een beetje, je hebt de kaars jarenlang aan beide zijden gebrand, je houdt van spek, je rent niet, tenzij iemand je achtervolgt. (Gelach) Stel je voor dat je amyloïde plaques dat kantelpunt heeft bereikt. De wip aan jouw zijde crasht op de grond. Je eerste dominosteen valt en het bos is in brand gezet, wat leidt tot ontsteking, vezelkluwens en celdood. Je zou Alzheimer symptomen moeten vertonen. Je zou moeite moeten hebben woorden en sleutels te vinden en te onthouden wat ik aan het begin van deze talk zei. Misschien is dat niet het geval. Er is een extra tip ter preventie van de symptomen van Alzheimer, zelfs als de volledige pathologie van de ziekte in je brein aanwezig is. Neuroplasticiteit en cognitieve reserve spelen een rol. Vergeet niet dat het ontstaan van Alzheimer uiteindelijk het resultaat is van het verliezen van de synapsen. Het gemiddelde brein heeft meer dan honderd biljoen synapsen, wat fantastisch is; er is veel om mee te werken. En dit is geen statisch getal. We krijgen voortdurend nieuwe en verliezen oude synapsen door middel van een proces genaamd neuroplasticiteit. Elke keer dat we iets nieuws leren, leggen we nieuwe neurologische verbindingen aan en versterken deze, nieuwe synapsen. In de Non-studie werden 678 nonnen, allen boven de 75 jaar toen de studie startte, voor meer dan twee decennia gevolgd. Ze kregen allen regelmatig fysieke checks en cognitieve tests en toen ze overleden kwamen hun breinen allemaal ter beschikking voor autopsie. In sommige breinen ontdekten onderzoekers iets verrassends. Ondanks aanwezigheid van plaques, vezelkluwens en hersenafname, in wat onbetwistbaar Alzheimer leek, bleek dat deze nonnen van wie deze hersenen waren geen symptomen vertoonden toen ze nog leefden. Hoe kan dit? We denken vanwege een hoog niveau van cognitieve reserve, wat in andere woorden betekent dat ze meer functionele synapsen bezaten. Mensen die meer jaren onderwijs hebben gehad, die een hoge alfabetiseringsgraad bezitten, die regelmatig aan mentaal stimulerende activiteiten deelnemen, hebben allen meer cognitieve reserve. Ze hebben een overdaad aan neurale verbindingen. Dus zelfs al zouden ze een ziekte als Alzheimer hebben, wat ze een aantal synapsen kost, ze hebben vele back-up verbindingen, wat ervoor zorgt dat ze niet merken dat er iets aan scheelt. Stel je een simpel voorbeeld voor. Stel dat je slechts één ding weet van een onderwerp. Laten we zeggen, iets over mij. Je weet dat Lisa Genova 'Still Alice' schreef en dat is het enige wat je van me weet. Je hebt alleen die ene neurale verbinding, die ene synaps. Stel je nu voor dat je Alzheimer hebt. Je hebt plaques en vezelkluwens en ontstekingen en synaps verslindende microglia. Wat als iemand je vraagt: "Hé, wie schreef 'Still Alice'?" je kunt het niet herinneren, want die synaps is beschadigd óf verdwenen. Je bent me voor eeuwig vergeten. Maar wat als je meer over me had geleerd? Stel dat je vier dingen over me wist. Stel je voor dat je Alzheimer hebt en drie van die synapsen zijn beschadigd of verwoest. Je hebt nog steeds een alternatieve weg. Je kunt je mijn naam nog herinneren. Dus we kunnen weerbaar zijn tegen Alzheimer door het werven van nog niet-beschadigde wegen. En we maken deze wegen, deze cognitieve reserve, door nieuwe dingen te leren. Idealiter zijn deze nieuwe dingen zo betekenisvol mogelijk, met gebruik van beeld en geluid, en associaties en emotie. We hebben het hier niet over het maken van kruiswoordpuzzels. Je wilt je niet eenvoudigweg dingen herinneren die je al wist, want dat is als door oude, bekende straten reizen, door wijken gaan die je al kent. Je wilt nieuwe neurale wegen aanleggen. Een Alzheimer-resistent brein opbouwen, betekent Italiaans leren spreken, nieuwe vrienden maken, een boek lezen, of naar een geweldige TED Talk luisteren. Als ondanks dit alles je alsnog met Alzheimer wordt gediagnostiseerd, dan zijn er drie lessen die ik van mijn oma en de vele mensen met Alzheimer heb geleerd. De diagnose betekent niet dat je morgen overlijdt. Blijf leven. Je zult je emotionele geheugen niet verliezen. Je zult nog steeds liefde en vreugde begrijpen. Je herinnert mogelijk niet wat ik vijf minuten geleden zei, maar je zult herinneren hoe ik je liet voelen. En je bent meer dan wat je je kunt herinneren. Dankjewel. (Applaus)