(Sivrisinek vızıldıyor)
Greg Gage: sivrisineğin rahatsız
edici sesini hepimiz duyduk
ve o sesi yok etmek için bizi
hiçbir şey durduramaz.
Bu ses bizim için çıldırtıcı olabilse de
belki de bu sivrisinekler için müziktir.
Sivrisineğin sinir sisteminde neredeyse
bizdeki kadar işitsel duyu hücresi var.
Bu kadar küçük bir bedende
neden bu kadar çok var
ve seslere neden bu kadar
duyarlı olmak zorundalar?
Cevap, aşk.
[Kendin Yap Sinirbilimi]
(Müzik)
Biz insanlar, birbirimizi
etkilemek için çok şey yaparız.
Bazıları bilinçlidir:
makyaj yaparız ve güzel
koktuğumuzdan emin oluruz.
Bazıları da bilinçsiz:
Farkında olmadan yönünüzü değiştirip
hoşlandığınız birine yakın oturursunuz.
Bunlar kur hareketleridir
ve birçok hayvanda da vardır.
Sivrisinekler de farklı değil.
Haley yazını cesurca sivrisinekleri
dinleyerek geçirdi,
gözlemleri sizi şaşırtabilir.
Sivrisineklerin şarkılarını nasıl
yaptıklarını araştırmak istedik.
Peki Haley, kanatlarının ritimlerini
nasıl kaydedebiliriz?
Haley Smith: Onları bağlamamız lazım.
İlk olarak, onları bir buzdolabında
ya da buz yatağında uyuştururuz.
Sonra onları bir buz petri
kabına nakleder,
daha da uyuşmalarını sağlarız.
Daha sonra bir böcek iğnesi alıp
ucuna ufak bir damla
süper yapıştırıcı süreriz.
Kanatlarının üzerindeki göğüs kafesine
denk getirdiğimden emin olmak istiyorum,
böylece askıda kaldığında, kanatlarını
serbestçe hareket ettirebilsin.
İşte biri tamam.
Erkek sivrisinekleri doğada
yakalamak gerçekten çok zor
çünkü insanlardan etkilenen
sivrisinekler sadece dişiler.
İnsan kanından besleniyorlar.
Şimdi onlardan biraz kayıt
almaya çalışabiliriz.
İşte bu onları tuttuğum stant.
Bunu mikrofonun hemen üzerine
yerleştirmeyi seviyorum,
böylece duyduğumuz vızıldamayı
kaydedebiliyorum.
Bu ses kanatlarını çok hızlı
çırpmaları sayesinde oluşuyor.
Bu bir erkek.
Erkeklerin duyargaları fırça gibi
hatta tüylü gibi duruyorlar.
Çok daha küçükler.
GG: 600 hertz civarında uçuyor.
Dişi bir sivrisinek deneyebilir miyiz?
HS: Tabii, işte.
(Sivrisinek daha düşük
perdeden vızıldıyor)
GG: Vay canına.
HS: Bu erkeğinkine göre
çok daha düşük bir frekans.
GG: Evet, sesi tamamen farklı geliyor.
(Sivrisinek vızıldıyor)
(Sivrisinek daha düşük
perdeden vızıldıyor)
Yani bu iki farklı sivrisinek
oldukları için mi,
yoksa biri dişi diğeri
erkek olduğu için mi?
HS: Dişi ve erkek oldukları için.
GG: Pekala, haydi bunu doğrulayalım.
Bir başka dişi sivrisinek getirir misin?
Sesi A sivrisineğine mi
yoksa B'ye mi benziyor?
HS: Evet.
(Sivrisinek daha düşük
perdeden vızıldıyor)
Yine sesi erkeğe göre çok daha düşük.
GG: Evet, farklı ses çıkıyor.
(Sivrisinek daha düşük
perdeden vızıldıyor)
Evet, tam 400.
HS: Gerçekten de öyle.
GG: Gerçekten çok garip.
HS: Dişiler çok daha düşük perdede.
400 hertz civarındalar.
HS: Tüm dişiler de onun civarındalar.
Erkeklere göre çok daha büyükler,
serbest uçuşta kaldıkça kanatlarını
o kadar fazla çırpmak zorunda değiller.
GG: Yani daha geniş kanatları var,
o yüzden daha yavaş çırpıyorlar.
Dikkat ettin mi, tüm dişiler
kabaca aynı frekansa sahipler.
Erkekler de öyle. Bu da biraz ilginç.
Bir anlama geliyor olmalı.
Erkek ve dişiyi bir araya getirince
neler olacak, bir bakalım.
(Sivrisinekler değişken
perdelerde vızıldıyor)
HS: Onları aynı duyu menziline koyunca
fark ettim ki sanki
tonlarını değiştiriyorlar.
Biraz daha donuk gibi.
(Sivrisinekler vızıldıyor)
Onları tekrar spektogramıma koyduğumda
aynı tonda buluşuyorlar.
GG: Tamam, duralım.
Erkekler ve dişiler düet yapıyorlar,
yani ortak bir tonda ses çıkarmak için
kanatlarını ayarlıyorlar.
Erkek yukarıda fa'dan şarkı söylüyor
aşağıda da dişi re'den şarkı söylüyor,
bir araya geldiklerinde
diyorsun ki kanatlarının
frekanslarını değiştirip
aynı seviyeye getiriyorlar?
HS: Evet, kesinlikle.
GG: Bir nevi düet yapıyorlar.
(Sivrisinekler kademeli olarak
aynı perdeye geliyorlar)
HS: Birbirleriyle iletişim kurup
potansiyel bir eş bulduklarını
birbirlerine belli ediyorlar.
GG: Yani bir başka deyişle,
dişi, düetine en iyi eşlik eden
erkeği seçme eğiliminde.
Araştırmalar gösterdi ki,
dişi eğer hamileyse
hiçbir zahmete girmiyor.
Sivrisineğin eşleşme
davranışını anlayabilirsek
doğada bunu durdurup,
sıtma gibi hastalıkları önleyebiliriz.
Şimdilik bir daha sivrisinek
vızıldaması duyduğunuzda,
durun ve onun aşık
olabileceğini hatırlayın,
belki de şarkısını söylüyordur,
mükemmel eşini arıyordur.
(Sivrisinek vızıldıyor)
(Şaplak)