1
00:00:00,952 --> 00:00:02,714
Meteorolog sam po struci,

2
00:00:02,738 --> 00:00:05,881
imam osnovne, master studije
i doktorat iz fizičke meteorologije,

3
00:00:05,905 --> 00:00:08,041
dakle, meteorolog, zvanično.

4
00:00:08,444 --> 00:00:13,143
Uz to uvek idu četiri pitanja.

5
00:00:13,167 --> 00:00:15,723
To je jedino što uvek pogodim.

6
00:00:15,747 --> 00:00:17,603
(Smeh)

7
00:00:17,627 --> 00:00:19,675
A ta pitanja su:

8
00:00:19,699 --> 00:00:22,183
„Maršale, na kom si kanalu?“

9
00:00:22,207 --> 00:00:24,024
(Smeh)

10
00:00:24,048 --> 00:00:26,889
„Dr Šepard, kakvo će vreme biti sutra?“

11
00:00:26,913 --> 00:00:27,913
(Smeh)

12
00:00:27,937 --> 00:00:29,524
I da, ovo obožavam:

13
00:00:29,548 --> 00:00:32,767
„Moja ćerka se udaje sledećeg septembra,
biće venčanje na otvorenom.

14
00:00:32,787 --> 00:00:34,227
Hoće li padati kiša?“

15
00:00:34,251 --> 00:00:35,633
(Smeh)

16
00:00:35,657 --> 00:00:38,562
Bez šale, dobijam ta pitanja,
i ne znam odgovore na njih,

17
00:00:38,586 --> 00:00:40,185
tu nema nauke.

18
00:00:41,185 --> 00:00:44,088
Ali jedno koje mi ovih dana
često upućuju je:

19
00:00:44,112 --> 00:00:49,304
„Dr Šepard, da li verujete
u klimatske promene?“

20
00:00:49,331 --> 00:00:52,037
„Da li verujete u globalno zagrevanje?“

21
00:00:52,807 --> 00:00:56,506
Svaki put kad čujem to pitanje
moram da se priberem.

22
00:00:56,530 --> 00:01:00,232
Zato što je pogrešno postavljeno pitanje -
nauka nije sistem verovanja.

23
00:01:00,911 --> 00:01:04,177
Moj sin, koji ima 10 godina,
veruje u Zubić vilu.

24
00:01:04,998 --> 00:01:08,387
I to mora da prevaziđe,
jer ubrzano gubim dolare.

25
00:01:08,411 --> 00:01:10,728
(Smeh)

26
00:01:10,752 --> 00:01:12,577
Ali on veruje u Zubić vilu.

27
00:01:12,601 --> 00:01:14,572
Razmislite o ovome.

28
00:01:15,361 --> 00:01:17,909
Ova zgrada Banke Amerike
se nalazi u Atlanti.

29
00:01:17,933 --> 00:01:20,488
Nikada ne čujete da neko kaže:

30
00:01:20,512 --> 00:01:23,091
„Verujete li, ako se popnete
na vrh te zgrade

31
00:01:23,115 --> 00:01:25,369
i bacite loptu, da će ona pasti?“

32
00:01:25,807 --> 00:01:29,141
To nikad ne čujete,
jer gravitacija je nepobitna stvar.

33
00:01:30,427 --> 00:01:32,712
Pa zašto ne čujemo pitanje:

34
00:01:32,736 --> 00:01:34,541
„Da li verujete u gravitaciju?“

35
00:01:34,565 --> 00:01:36,423
Ali naravno da čujemo pitanje:

36
00:01:36,447 --> 00:01:38,780
„Da li verujete u globalno zagrevanje?“

37
00:01:40,161 --> 00:01:42,573
Pa, razmotrite ove činjenice.

38
00:01:43,799 --> 00:01:46,895
Američko udruženje za razvoj nauke, AAAS,

39
00:01:46,919 --> 00:01:49,768
jedna od vodećih naučnih organizacija,

40
00:01:49,792 --> 00:01:53,712
ispitivalo je naučnike i javnost
o različitim naučnim temama.

41
00:01:53,736 --> 00:01:54,935
Evo nekih od njih:

42
00:01:54,959 --> 00:01:58,886
genetski modifikovana hrana, istraživanja
na životinjama, evolucija ljudi.

43
00:01:59,709 --> 00:02:02,209
Pogledajte šta naučnici
kažu u vezi sa njima,

44
00:02:02,233 --> 00:02:05,107
ljudi koji zaista izučavaju te teme,
označeno crvenom bojom,

45
00:02:05,107 --> 00:02:07,598
naspram sive, onoga što javnost misli.

46
00:02:07,622 --> 00:02:09,208
Kako smo stigli ovde?

47
00:02:09,982 --> 00:02:11,474
Kako smo stigli ovde?

48
00:02:12,743 --> 00:02:16,644
Da su naučnici i javnost toliko udaljeni
u pogledu ovih naučnih pitanja.

49
00:02:17,260 --> 00:02:19,656
Pa, vratiću se malo bliže svojoj temi,

50
00:02:19,680 --> 00:02:20,830
klimatskim promenama.

51
00:02:21,339 --> 00:02:24,231
Osamdeset sedam posto naučnika

52
00:02:24,255 --> 00:02:28,463
veruje da ljudi doprinose
klimatskim promenama.

53
00:02:29,450 --> 00:02:31,717
Ali samo 50 posto javnosti?

54
00:02:33,323 --> 00:02:34,704
Kako smo stigli ovde?

55
00:02:34,728 --> 00:02:36,031
Ovo pokreće pitanje

56
00:02:36,055 --> 00:02:40,792
šta oblikuje stavove o nauci?

57
00:02:42,655 --> 00:02:44,045
To je zanimljivo pitanje

58
00:02:44,070 --> 00:02:46,647
o kome sam poprilično razmišljao.

59
00:02:48,434 --> 00:02:53,100
Mislim da je ono što oblikuje
stavove o nauci u javnosti

60
00:02:53,124 --> 00:02:55,314
sistem uverenja i predrasude.

61
00:02:56,299 --> 00:02:57,775
Sistemi verovanja i predrasude.

62
00:02:57,799 --> 00:02:59,399
Priklonite mi se na trenutak.

63
00:03:00,005 --> 00:03:02,322
Jer želim da govorim
o trima elementima toga:

64
00:03:02,322 --> 00:03:06,155
efektu potvrđivanja,
Daning-Krugerovom efektu

65
00:03:06,179 --> 00:03:08,044
i kognitivnoj disonanci.

66
00:03:08,068 --> 00:03:12,091
Zvuče kao glomazni, fensi,
akademski termini, a i jesu.

67
00:03:12,585 --> 00:03:16,212
Ali kada vam ih opišem,
reći ćete: „Oh!

68
00:03:16,236 --> 00:03:19,969
Prepoznajem to; čak i znam
nekog ko to radi.“

69
00:03:21,355 --> 00:03:22,934
Efekat potvrđivanja.

70
00:03:24,260 --> 00:03:28,732
Pronalaženje dokaza koji podržavaju
ono u šta već verujemo.

71
00:03:28,756 --> 00:03:31,680
Verovatno za ovo svi mi
nekad pomalo snosimo krivicu.

72
00:03:33,427 --> 00:03:34,966
Pogledajte ovo.

73
00:03:34,990 --> 00:03:36,307
Ja sam na Tviteru.

74
00:03:36,331 --> 00:03:38,735
Često, kada pada sneg,

75
00:03:38,759 --> 00:03:40,648
dobijem ovaj tvit.

76
00:03:40,672 --> 00:03:43,148
(Smeh)

77
00:03:43,172 --> 00:03:46,901
„Hej, dr Šepard, imam pola metra
globalnog zagrevanja u dvorištu,

78
00:03:46,925 --> 00:03:49,909
o čemu vi to govorite,
o klimatskim promenama?“

79
00:03:49,933 --> 00:03:51,671
Zapravo, često mi stiže taj tvit.

80
00:03:52,909 --> 00:03:55,846
To je simpatičan tvit, a i nasmeje me.

81
00:03:55,870 --> 00:03:59,815
Ali je toliko suštinski naučno pogrešan.

82
00:04:00,292 --> 00:04:01,850
Jer ilustruje

83
00:04:01,874 --> 00:04:03,895
da osoba koja tvituje ne razume

84
00:04:03,919 --> 00:04:06,021
razliku između vremena i klime.

85
00:04:07,466 --> 00:04:11,014
Često kažem da je vreme vaše raspoloženje,

86
00:04:11,038 --> 00:04:13,497
a klima je vaša ličnost.

87
00:04:14,981 --> 00:04:16,132
Razmislite o tome.

88
00:04:16,156 --> 00:04:18,600
Vreme je vaše raspoloženje,
a klima je vaša ličnost.

89
00:04:18,624 --> 00:04:22,609
Vaše današnje raspoloženje
mi ne govori ništa o vašoj ličnosti,

90
00:04:22,633 --> 00:04:25,493
kao što mi hladan dan
ne govori ništa o klimatskim promenama,

91
00:04:25,493 --> 00:04:27,427
kao ni vreli dan, štaviše.

92
00:04:29,974 --> 00:04:31,124
Daning-Kruger.

93
00:04:31,496 --> 00:04:34,921
Dva naučnika sa Univerziteta Kornel
su došla do Daning-Krugerovog efekta.

94
00:04:34,921 --> 00:04:37,076
Ako potražite recenzirani članak o tome,

95
00:04:37,100 --> 00:04:39,569
videćete raznoraznu
prefinjenu terminologiju:

96
00:04:39,593 --> 00:04:43,236
to je iluzorni kompleks superiornosti,
kada mislimo da znamo nešto.

97
00:04:43,260 --> 00:04:46,257
Drugim rečima, ljudi misle
da znaju više nego što zaista znaju.

98
00:04:47,553 --> 00:04:50,486
Ili potcenjuju ono što ne znaju.

99
00:04:50,847 --> 00:04:53,314
Potom, tu je kognitivna disonanca.

100
00:04:54,831 --> 00:04:57,164
Kognitivna disonanca je zanimljiva.

101
00:04:57,538 --> 00:05:00,188
Nedavno je bio Dan mrmota, je l' da?

102
00:05:01,132 --> 00:05:03,853
Nema bolje definicije kognitivne disonance

103
00:05:03,877 --> 00:05:07,395
nego kada me inteligentni ljudi pitaju
da li je prognoza glodara tačna.

104
00:05:07,419 --> 00:05:10,150
(Smeh)

105
00:05:10,174 --> 00:05:12,721
Ali i to me stalno pitaju.

106
00:05:12,745 --> 00:05:13,999
(Smeh)

107
00:05:14,023 --> 00:05:17,626
Ali takođe čujem
i o „Farmerovom almanahu“.

108
00:05:17,650 --> 00:05:20,846
Odrasli smo uz "Farmerov almanah",
ljudi znaju za njega.

109
00:05:22,259 --> 00:05:25,671
Problem je u tome što je tačan samo 37%,

110
00:05:25,695 --> 00:05:28,829
prema istraživanjima
sa Državnog univerziteta Pensilvanije.

111
00:05:31,458 --> 00:05:35,029
Ali nalazimo se u vremenu nauke

112
00:05:35,053 --> 00:05:37,001
u kome zaista možemo da predvidimo vreme.

113
00:05:37,001 --> 00:05:40,046
Verovali ili ne, a znam da neki
među vama misle „Da, kako da ne,“

114
00:05:40,046 --> 00:05:42,903
imamo 90% i veću tačnost
vremenske prognoze.

115
00:05:42,903 --> 00:05:46,257
Samo ste skloni da upamtite
povremene promašaje, jeste.

116
00:05:46,281 --> 00:05:47,431
(Smeh)

117
00:05:50,263 --> 00:05:53,668
Dakle, efekat potvrđivanja,
Daning-Kruger i kognitivna disonanca.

118
00:05:53,692 --> 00:05:59,104
Mislim da oni oblikuju pristrasnosti
i stavove koje ljudi imaju o nauci.

119
00:05:59,625 --> 00:06:01,774
No, uz to, tu je pismenost
i dezinformacije

120
00:06:01,798 --> 00:06:03,865
koje nas takođe drže u određenim okvirima.

121
00:06:05,911 --> 00:06:08,395
Za vreme sezone uragana 2017. godine,

122
00:06:08,419 --> 00:06:12,632
mediji su morali da zadužuju novinare

123
00:06:12,656 --> 00:06:16,813
da odbacuju lažne informacije
o vremenskoj prognozi.

124
00:06:18,204 --> 00:06:20,138
U takvom vremenu se nalazimo.

125
00:06:20,644 --> 00:06:23,081
Time se stalno bavim
na društvenim mrežama.

126
00:06:23,105 --> 00:06:24,692
Neko će tvitovati prognozu -

127
00:06:24,716 --> 00:06:27,652
to je prognoza za uragan Irmu,
ali evo u čemu je problem:

128
00:06:27,676 --> 00:06:29,676
ona nije došla iz Uraganskog centra.

129
00:06:30,608 --> 00:06:33,395
Ali ljudi su to tvitovali
i delili, i proširilo se.

130
00:06:33,419 --> 00:06:36,284
Uopšte nije proisteklo
iz Nacionalnog uraganskog centra.

131
00:06:38,363 --> 00:06:40,851
Proveo sam 12 godina svoje karijere u Nasi

132
00:06:40,851 --> 00:06:43,307
pre nego što sam došao
na Univerzitet u Džordžiji,

133
00:06:43,307 --> 00:06:46,292
i predsedavam njihovim
Savetodavnim odborom za nauku o Zemlji,

134
00:06:46,292 --> 00:06:48,583
baš sam bio tamo
prošle nedelje u Vašingtonu.

135
00:06:48,583 --> 00:06:50,504
Video sam neke vrlo zanimljive stvari.

136
00:06:50,504 --> 00:06:53,156
Evo Nasinog modela
i naučnih podataka sa satelita

137
00:06:53,156 --> 00:06:55,573
koji pokazuju sezonu uragana 2017. godine.

138
00:06:55,573 --> 00:06:57,223
Vidite tamo uragan Harvi?

139
00:06:57,649 --> 00:07:00,158
Pogledajte svu tu prašinu
koja dolazi iz Afrike.

140
00:07:00,617 --> 00:07:04,038
Pogledajte požare u severozapadnoj Americi

141
00:07:04,038 --> 00:07:05,628
i u zapadnoj Kanadi.

142
00:07:05,628 --> 00:07:07,428
Evo uragana Irma.

143
00:07:08,923 --> 00:07:11,066
Ovo je za mene fascinantno.

144
00:07:11,688 --> 00:07:13,783
Doduše, ja sam štreber za vreme.

145
00:07:14,982 --> 00:07:18,458
Ali, što je važnije, ovo ilustruje
da imamo tehnologiju

146
00:07:18,482 --> 00:07:21,061
ne samo da posmatramo vreme
i klimatski sistem,

147
00:07:21,085 --> 00:07:22,605
već i da predviđamo.

148
00:07:22,625 --> 00:07:24,387
To je naučno razumevanje,

149
00:07:24,411 --> 00:07:27,498
dakle, nema potrebe
za onim stavovima i predrasudama

150
00:07:27,522 --> 00:07:29,092
o kojima smo govorili.

151
00:07:29,116 --> 00:07:30,315
Imamo znanje.

152
00:07:30,339 --> 00:07:31,677
Ali razmislite o sledećem...

153
00:07:31,677 --> 00:07:34,783
Ovo je Hjuston u Teksasu
nakon uragana Harvija.

154
00:07:35,736 --> 00:07:38,699
Periodično pišem prilog
za časopis „Forbs“,

155
00:07:38,733 --> 00:07:42,578
i napisao sam članak nedelju dana
pre nego što je uragan Harvi udario kopno,

156
00:07:42,578 --> 00:07:46,130
u kome sam rekao: „Verovatno će biti
1 000 do 1 200 mm padavina.“

157
00:07:46,776 --> 00:07:49,260
To sam napisao nedelju dana
pre nego što se dogodilo.

158
00:07:49,284 --> 00:07:51,410
Ipak, kada razgovarate
sa ljudima u Hjustonu,

159
00:07:51,434 --> 00:07:54,077
oni kažu: „Nismo imali pojma
da će biti ovoliko loše.“

160
00:07:55,093 --> 00:07:56,268
Ja prosto...

161
00:07:56,292 --> 00:07:57,473
(Uzdah)

162
00:07:57,497 --> 00:07:58,633
(Smeh)

163
00:07:58,657 --> 00:07:59,831
Nedelju dana ranije.

164
00:07:59,855 --> 00:08:01,045
Ali -

165
00:08:01,069 --> 00:08:03,567
znam, zabavno je, ali u stvarnosti,

166
00:08:03,591 --> 00:08:09,735
svi se mi mučimo sa shvatanjem nečega
što je izvan našeg iskustva.

167
00:08:09,759 --> 00:08:12,029
Ljudi u Hjustonu stalno imaju kišu,

168
00:08:12,053 --> 00:08:13,853
stalno imaju poplave.

169
00:08:14,513 --> 00:08:16,847
Ali to nikad nisu doživeli.

170
00:08:17,561 --> 00:08:21,950
Hjuston primi oko 860 mm padavina
tokom cele godine.

171
00:08:21,974 --> 00:08:24,529
Dobili su 1 200 mm za tri dana.

172
00:08:25,300 --> 00:08:28,391
Taj događaj je anomalija, izvan normalnog.

173
00:08:30,098 --> 00:08:33,149
Dakle, sistemi uverenja i predrasude,
pismenost i dezinformacije.

174
00:08:33,149 --> 00:08:36,936
Kako da izađemo iz okvira
koji sputavaju naša opažanja?

175
00:08:38,633 --> 00:08:42,366
Pa, ne moramo ni da idemo u Hjuston,
možemo da budemo blizu kuće.

176
00:08:42,390 --> 00:08:43,571
(Smeh)

177
00:08:43,595 --> 00:08:45,508
Sećate se „snegopokalipse“?

178
00:08:45,532 --> 00:08:47,333
(Smeh)

179
00:08:47,357 --> 00:08:48,857
Snegmagedona?

180
00:08:48,881 --> 00:08:50,032
Snegzile?

181
00:08:50,056 --> 00:08:52,085
Kako god da nazovete.

182
00:08:52,109 --> 00:08:54,426
Od čitavih pet centimetara.

183
00:08:54,450 --> 00:08:57,053
(Smeh)

184
00:08:57,077 --> 00:08:59,942
Pet centimetara snega
je blokiralo grad Atlantu.

185
00:08:59,966 --> 00:09:01,537
(Smeh)

186
00:09:02,982 --> 00:09:07,236
Ali istina je da smo bili
u stanju pripravnosti zbog zimske oluje,

187
00:09:07,260 --> 00:09:09,895
davali smo savete zbog zimskog vremena,

188
00:09:09,919 --> 00:09:12,453
a mnogo ljudi je to shvatilo
sa umanjenim značajem:

189
00:09:12,453 --> 00:09:13,854
„Ma, neće biti tako strašno.“

190
00:09:13,854 --> 00:09:17,108
A u stvari, percepcija je bila
da neće biti tako loše,

191
00:09:17,108 --> 00:09:18,946
ali je zapravo došlo do pogoršanja.

192
00:09:18,946 --> 00:09:21,783
Stvari su postajale gore
kako su modeli dolazili.

193
00:09:21,807 --> 00:09:25,613
To je primer toga kako se zaglavimo
u okvirima svoje percepcije.

194
00:09:26,165 --> 00:09:28,141
Postavlja se pitanje

195
00:09:28,165 --> 00:09:31,656
kako da proširimo radijus opažanja?

196
00:09:33,823 --> 00:09:35,793
Površina kruga je „pi puta r na kvadrat“.

197
00:09:35,793 --> 00:09:38,000
Povećamo radijus, povećamo površinu.

198
00:09:38,024 --> 00:09:42,005
Kako da povećamo naš radijus
razumevanja nauke?

199
00:09:42,593 --> 00:09:43,993
Evo šta ja mislim o tome.

200
00:09:44,720 --> 00:09:47,791
Napravite popis svojih predrasuda.

201
00:09:47,815 --> 00:09:49,831
Izazivam vas da to uradite.

202
00:09:49,855 --> 00:09:52,879
Napravite popis svojih predrasuda.

203
00:09:52,903 --> 00:09:54,188
Odakle one proističu?

204
00:09:54,212 --> 00:09:57,586
Iz vašeg vaspitanja,
političke perspektive, vere -

205
00:09:57,610 --> 00:10:00,029
šta oblikuje vaše predrasude?

206
00:10:01,982 --> 00:10:05,579
Onda izvršite procenu svojih izvora -
odakle dobijate informacije o nauci?

207
00:10:06,553 --> 00:10:08,529
Šta čitate, šta slušate

208
00:10:08,553 --> 00:10:10,553
kako biste došli do informacija o nauci?

209
00:10:11,022 --> 00:10:13,768
A onda je važno govoriti o tome.

210
00:10:13,792 --> 00:10:17,910
Razgovarajte o tome kako ste procenili
svoje predrasude i svoje izvore.

211
00:10:17,934 --> 00:10:20,704
Hteo bih da poslušate
ovaj snimak od 40 sekundi

212
00:10:20,728 --> 00:10:25,506
jednog od najboljih TV meteorologa
u SAD-u, Grega Fišela,

213
00:10:25,530 --> 00:10:27,053
iz Ralija u oblasti Daram.

214
00:10:27,077 --> 00:10:28,752
Njega veoma cene u tom regionu.

215
00:10:28,776 --> 00:10:30,181
Ali bio je klimatski skeptik.

216
00:10:30,205 --> 00:10:32,442
Slušajte šta kaže o iznošenju ovoga.

217
00:10:32,466 --> 00:10:34,202
Greg Fišel: Greška koju sam pravio,

218
00:10:34,226 --> 00:10:35,854
a nisam to shvatio do nedavno,

219
00:10:35,884 --> 00:10:38,797
bila je da sam samo tražio informacije

220
00:10:38,821 --> 00:10:41,682
koje su podržavale
moje već postojeće mišljenje,

221
00:10:41,706 --> 00:10:45,813
i nije me zanimalo da čujem
ništa što je bilo suprotno tome.

222
00:10:46,559 --> 00:10:48,630
Tako sam se probudio jednog jutra

223
00:10:48,654 --> 00:10:52,352
i javilo mi se pitanje u glavi:

224
00:10:52,918 --> 00:10:55,522
„Greg, da li si podlegao
efektu potvrđivanja?

225
00:10:55,546 --> 00:10:59,471
Da li samo tražiš informacije
koje podupiru mišljenje koje već imaš?“

226
00:11:00,069 --> 00:11:02,708
Ne bih li bio iskren prema sebi,
a pokušao sam da budem,

227
00:11:02,708 --> 00:11:04,850
priznao sam da se to dešava.

228
00:11:05,269 --> 00:11:07,783
I tako, što sam više pričao sa naučnicima,

229
00:11:07,807 --> 00:11:09,865
čitao recenziranu literaturu

230
00:11:09,889 --> 00:11:14,601
i pokušao da se ponašam
onako kako su me učili

231
00:11:14,625 --> 00:11:16,958
kada sam bio student na Pen Stejtu,

232
00:11:17,665 --> 00:11:20,357
postalo mi je veoma teško
da iznesem argument

233
00:11:20,381 --> 00:11:22,365
da ne doprinosimo bar malo.

234
00:11:22,365 --> 00:11:25,561
Možda je i dalje postojala sumnja
u vezi sa time koliki je doprinos,

235
00:11:25,561 --> 00:11:29,640
ali reći „ništa“
bilo bi neodgovorno od mene

236
00:11:29,664 --> 00:11:31,464
kao naučnika i kao osobe.

237
00:11:33,387 --> 00:11:37,248
DžMŠ: Greg Fišel je upravo govorio
o širenju svog radijusa

238
00:11:37,272 --> 00:11:38,886
razumevanja nauke.

239
00:11:38,886 --> 00:11:40,966
A kada proširimo taj radijus,

240
00:11:40,998 --> 00:11:44,196
ne radi se o borbi za bolju budućnost,

241
00:11:44,220 --> 00:11:47,287
već o očuvanju života kakvim ga poznajemo.

242
00:11:48,180 --> 00:11:53,134
Dok razmišljamo o širenju
naših radijusa razumevanja nauke,

243
00:11:54,292 --> 00:11:57,664
to je od ključnog značaja
za Atinu i Atlantu u Džordžiji,

244
00:11:57,688 --> 00:12:00,816
za državu Džordžiju i za svet.

245
00:12:00,857 --> 00:12:02,928
Dakle, proširite svoj radijus.

246
00:12:02,952 --> 00:12:04,135
Hvala.

247
00:12:04,159 --> 00:12:08,174
(Aplauz)