1
00:00:06,548 --> 00:00:09,738
"Ktoś musiał zrobić
doniesienie na Józefa K.,

2
00:00:09,738 --> 00:00:11,791
bo mimo że nic nie złego nie popełnił,

3
00:00:11,791 --> 00:00:14,791
został pewnego ranka
po prostu aresztowany".

4
00:00:14,791 --> 00:00:16,686
Tak zaczyna się "Proces",

5
00:00:16,686 --> 00:00:20,574
jedna z najsłynniejszych
powieści Franza Kafki.

6
00:00:20,574 --> 00:00:23,964
K., główny bohater,
zostaje nagle aresztowany

7
00:00:23,964 --> 00:00:26,477
i wciągnięty w wir
niewyjaśnionych zdarzeń.

8
00:00:26,477 --> 00:00:28,635
Ani powód aresztowania,

9
00:00:28,635 --> 00:00:31,011
ani istota przebiegu czynności procesowych

10
00:00:31,011 --> 00:00:32,958
nie zostają mu wyjaśnione.

11
00:00:32,958 --> 00:00:37,067
Ten scenariusz jest tak bardzo
charakterystyczny dla twórczości Kafki,

12
00:00:37,067 --> 00:00:39,917
że badacze stworzyli dla niego nową nazwę.

13
00:00:39,917 --> 00:00:44,954
Słowo "kafkowski" określa
niepotrzebnie skomplikowane

14
00:00:44,954 --> 00:00:47,413
i frustrujące doświadczenia,

15
00:00:47,413 --> 00:00:51,675
jak błądzenie w labiryncie biurokracji.

16
00:00:51,675 --> 00:00:55,191
Czy oczekiwanie w długiej kolejce,
żeby wypełnić niezrozumiałe papiery,

17
00:00:55,191 --> 00:00:58,111
oddaje głębię wizji Kafki?

18
00:00:58,111 --> 00:01:03,082
Kiedy coś jest naprawdę kafkowskie?

19
00:01:03,082 --> 00:01:08,319
Proza Franza Kafki faktycznie
pokazuje codzienne absurdy

20
00:01:08,319 --> 00:01:10,001
nowoczesnej biurokracji,

21
00:01:10,001 --> 00:01:13,100
o której wiedzę Kafka czerpał
z własnego doświadczenia

22
00:01:13,100 --> 00:01:16,900
jako agent ubezpieczeniowy
w Pradze na początku XX wieku.

23
00:01:16,900 --> 00:01:19,252
Bohaterowie Kafki to często
pracownicy biurowi.

24
00:01:19,252 --> 00:01:22,098
Zmagają się z szeregiem utrudnień,

25
00:01:22,098 --> 00:01:24,396
żeby osiągnąć cel.

26
00:01:24,396 --> 00:01:29,194
Nierzadko cały wysiłek jest
tak dezorientujący i nielogiczny,

27
00:01:29,194 --> 00:01:33,036
że sukces nie ma już znaczenia.

28
00:01:33,036 --> 00:01:35,620
W opowiadaniu "Posejdon"

29
00:01:35,620 --> 00:01:40,006
grecki bóg jest dyrektorem
tak bardzo tonącym w papierach,

30
00:01:40,006 --> 00:01:43,855
że nie ma kiedy odkrywać
podwodnego świata.

31
00:01:43,855 --> 00:01:47,472
Ironia polega na tym, że nawet bóg
nie może poradzić sobie z biurokracją

32
00:01:47,472 --> 00:01:50,011
narzucaną w pracy.

33
00:01:50,011 --> 00:01:52,302
Przyczyna problemu daje do myślenia.

34
00:01:52,302 --> 00:01:55,108
Posejdon nikomu nie przekazuje
swoich obowiązków,

35
00:01:55,108 --> 00:01:58,909
bo uważa, że inni są niegodni jego zadań.

36
00:01:58,909 --> 00:02:03,230
Posejdon u Kafki jest
więźniem własnego ego.

37
00:02:03,230 --> 00:02:05,570
Ta prosta historia zawiera
wszystkie elementy,

38
00:02:05,570 --> 00:02:09,005
powodujące, że coś jest
naprawdę kafkowskie.

39
00:02:09,005 --> 00:02:11,692
Nie tylko absurdalność biurokracji,

40
00:02:11,692 --> 00:02:16,288
ale błędne koło w rozumowaniu,
w które wpada bohater,

41
00:02:16,288 --> 00:02:18,710
jest charakterystyczne dla prozy Kafki.

42
00:02:18,710 --> 00:02:24,273
Te tragikomiczne historie są formą
mitologii współczesnej ery przemysłowej,

43
00:02:24,273 --> 00:02:27,417
w której logika snu
pomaga zrozumieć relacje

44
00:02:27,417 --> 00:02:32,878
między narzuconymi systemami władzy
a jednostką złapaną w ich sidła.

45
00:02:32,878 --> 00:02:37,101
Weźmy na przykład opowiadanie "Przemiana".

46
00:02:37,101 --> 00:02:40,812
Kiedy pewnego ranka Gregor Samsa budzi się

47
00:02:40,812 --> 00:02:42,879
jako gigantyczny robak,

48
00:02:42,879 --> 00:02:46,121
najbardziej martwi się o to,
czy zdąży na czas do pracy.

49
00:02:46,121 --> 00:02:49,543
Oczywiście mu się to nie udaje.

50
00:02:49,543 --> 00:02:54,319
Praca rządząca życiem
to niejedyna inspiracja Kafki.

51
00:02:54,319 --> 00:02:57,601
Bohaterowie niektórych jego utworów
zmagają się z samymi sobą.

52
00:02:57,601 --> 00:02:59,387
Opowiadanie "Głodomór"

53
00:02:59,387 --> 00:03:05,620
opisuje artystę cyrkowego,
którego występy polegają na głodówkach.

54
00:03:05,620 --> 00:03:09,389
Artysta jest zły, kiedy właściciel cyrku
ogranicza głodówki do 40 dni.

55
00:03:09,389 --> 00:03:13,245
Uważa, że przeszkodzi mu to
w osiągnięciu mistrzostwa.

56
00:03:13,245 --> 00:03:15,667
Kiedy występy tracą na popularności,

57
00:03:15,667 --> 00:03:19,103
artysta zostaje pozostawiony
na śmierć głodową.

58
00:03:19,103 --> 00:03:22,440
Punkt zwrotny następuje,
kiedy umierający w zapomnieniu

59
00:03:22,440 --> 00:03:25,975
mężczyzna przyznaje,
że jego sztuka była oszustwem.

60
00:03:25,975 --> 00:03:28,132
Głodował nie dzięki sile woli,

61
00:03:28,132 --> 00:03:31,895
a dlatego że nie smakowało
mu żadne jedzenie.

62
00:03:31,895 --> 00:03:33,142
Nawet "Proces",

63
00:03:33,142 --> 00:03:35,887
który wydaje się skupiać na biurokracji,

64
00:03:35,887 --> 00:03:40,974
opowiada o czymś o wiele straszniejszym.

65
00:03:40,974 --> 00:03:44,913
Machiny prawnej nie może zatrzymać nikt,

66
00:03:44,913 --> 00:03:48,359
nawet rzekomo wpływowe osoby.

67
00:03:48,359 --> 00:03:50,798
Ten system nie służy sprawiedliwości,

68
00:03:50,798 --> 00:03:54,608
a jedynie zapewnia sobie przetrwanie.

69
00:03:54,608 --> 00:03:56,484
Teoretyk polityki Hannah Arendt

70
00:03:56,484 --> 00:03:58,620
wiele lat po śmierci Kafki

71
00:03:58,620 --> 00:04:02,064
nazwała to "tyranią bez tyrana".

72
00:04:02,064 --> 00:04:06,741
Utworom Kafki towarzyszy
duża dawka humoru,

73
00:04:06,741 --> 00:04:11,060
polegająca na absurdzie
opisywanych sytuacji.

74
00:04:11,060 --> 00:04:16,245
Z jednej strony łatwo dziś rozpoznać,
co jest kafkowskie w naszym świecie.

75
00:04:16,245 --> 00:04:20,879
Opieramy się na zagmatwanym
systemie administracji,

76
00:04:20,879 --> 00:04:25,233
który wpływa na każdy
aspekt naszego życia.

77
00:04:25,233 --> 00:04:28,941
Każde nasze słowo oceniają ludzie,
których nie widzimy,

78
00:04:28,941 --> 00:04:32,986
według zasad, których nie znamy.

79
00:04:32,986 --> 00:04:36,787
Z drugiej strony, opisując absurd,

80
00:04:36,787 --> 00:04:40,596
Kafka zwraca uwagę na nasze wady.

81
00:04:40,596 --> 00:04:45,573
Przypomina, że to my
stworzyliśmy świat, w którym żyjemy,

82
00:04:45,573 --> 00:04:47,945
i to my możemy zmienić go na lepsze.