«Մեկը պետք է զրպարտած լիներ Յոզեֆ Կ֊ին,

քանի որ նա՝ առանց որևէ վատ
բան արած լինելու, ձերբակալվեց մի առավոտ»։

Այսպես է սկսվում «Դատավարությունը»՝

Ֆրանց Կաֆկայի հեղինակած
հայտնի վեպերից մեկը:

Կ-ին՝ գլխավոր հերոսին, 
հանկարծակի ձերբակալում են

և ստիպում մասնակցել խելագարեցնող
դատական գործընթացի,

որի ընթացքում ոչ իր ձերբակալման պատճառը,

ոչ էլ դատական վարույթների էությունը
նրան հայտնի չեն:

Այս տեսակի սյուժեն այնքան
բնորոշ է Կաֆկայի ստեղծագործությանը,

որ լեզվաբանները նոր եզրույթ են կորզել:

«Կաֆկաեսքը» մուտք է գործել բառապաշար՝ 
նկարագրելու անիմաստ, խրթին

և նյարդայնացնող իրողությունները,

օրինակ, անծայր թղթաբանության 
մեջ գլուխը կորցնելը:

Արդյո՞ք խրթին թղթաբանություն 
լրացնելու համար հերթ կանգնելը

մարմնավորում է Կաֆկայի
ստեղծագործության ամբողջ հարստությունը:

Ամենօրյա օգտագործումից դուրս,
ի՞նչ է նշանակում «կաֆկաեսք»:

Ֆրանց Կաֆկայի երկերը առնչվում են, 
իրականում, ժամանակակից բյուրոկրատիայի

բազմաթիվ առօրեական և աբսուրդ կողմերի հետ,

որոնք հիմնվում են մասամբ իր մասնագիրության
վրա որպես ապահովագրական գործավար

20-րդ դարի սկզբերի Պրահայում:

Նրա հերոսներից շատերը 
գրասենյակային աշխատողներ են,

ովքեր ջանքեր չեն խնայում դուրս գալ
խոչընդոտների ցանցից

իրենց նպատակներին հասնելու համար.

հաճախ ամբողջ չարչարանքը
դառնում է այնքան խճճող և անիմաստ,

որ հաջողության հույսը մարում է:

Օրինակ, «Պոսեյդոն» կարճ պատմվածքում,

հին հունական աստվածը գործակատար է, 
ով այնքան է թաղվել թղթաբանության մեջ,

որ չի հասցրել ուսումնասիրել 
իր իսկ ջրային թագավորությունը:

Այստեղ կարևորն այն է,

որ անգամ աստվածները չեն կարող հաղթահարել
այդ ծավալի թղթաբանությունը,

որը ենթադրում է յուրաքանչյուր
ժամանակակից գործատու:

Սակայն, սրա պատճառը հայտնի է:

Նա չի ցանկանում 
աշխատանքը ուրիշին հանձնարարել,

քանի որ այս գործին 
համապատասխան ոչ մեկը չկա:

Կաֆկայի Պոսեյդոնը իր իսկ
ինքնասիրության զոհն է:

Պատմվածքում առկա են «կաֆկաեսք» սյուժետի

բոլոր անհրաժեշտ բաղադրիչները:

Այն ոչ միայն ներառում է 
թղթաբանության աբսուրդը,

այլ նաև Կաֆկայի 
ստեղծագործությանը հատուկ

հերոսի շրջապտույտ կատարող 
արձագանքի հեգնանքը:

Նրա տրագիկոմիկ պատմվածքները

ներկայանում են որպես ժամանակակից 
արդյունաբերական աշխարհի դյուցազներգություն

օգտագործելով ցնորային տրամաբանությունը, 
որ բացահայտեն հարաբերությունները

բռնապետական իշխանության համակարգերի 
և դրանց մեջ խճճված անձանց միջև:

Մեկ այլ օրինակ՝ Կաֆկայի ամենահայտնի ստեղ-
ծագործությունը՝ «Կերպարանափոխությունը»:

Երբ Գրեգոր Զամզան մի առավոտ արթնացավ,

նա կերպարանափոխվել էր մի մեծ ուտիճի.

այս իրավիճակում նա ամենից շատ անհան-
գըստանում էր աշխատանքի ժամանակին հասնել:

Իհարկե, սա անհնար է:

Կաֆկային ոգեշնչել են ոչ միայն 
աշխատատեղի բռնապետական կարգերը:

Իր որոշ հերոսների տառապանքը ներանձնային է:

«Սովի արտիստը» պատմվածքում ներկայացված է
կրկեսի դերակատար,

ում աշխատանքը կապված է երկարատև 
պաս պահելու հետ:

Նա անհանգստացած է, քանի որ կրկեսի տերը 
արգելել է 40 օրից ավել պաս պահել՝

հավատալով, որ սա հետ է պահում 
իրեն իր արվեստում բարձունքների հասնելուց:

Սակայն, երբ նա դադարում է
ժողովրդականություն վայելել,

նրան թույլ են տալիս սովից մահանալ:

Նա անանուն մահով է մեռնում,

խոստովանելով, որ իր արվեստը
միայն խաբեություն է եղել:

Նա ոչ թե կամքի ուժով էր պաս պահում,

այլ քանի որ իր սիրած 
ուտելիքը դեռ չէր գտել:

Անգամ «Դատավարության» մեջ,

որը, կարծես, միայն թղթաբանության
վրա է կետրոնանում,

անորոշ օրենքները և ապշեցնող վարույթները
արտահայտում են ավելի մեծ չարիք.

Իրավական համակարգի ուժն անգամ 
թվացյալ իշխանավորների կողմից

անկառավարելի է թվում:

Այս համակարգը չի ծառայում արդարությանը,

նրա միակ գործառույթը անդադար աշխատանքն է:

Քաղաքական մեկնաբան Հաննա Արենդտը

Կաֆկայի մահից տարիներ անց

այն կանվաներ «առանց
բռանկալի բռնապետություն»:

Այնուամենայնիվ, Կաֆկայի
ստեղծագործությունների հուսալքությանը

ուղեկցում է հումորը,

որը հիմնվում է նկարագրված իրադրությունների
անիմաստ տրամաբանության վրա:

Մի կողմից, ժամանակակից աշխարհում հեշտ է 
նշմարել «կաֆկաեսք» երևույթները:

Մենք վստահում ենք կառավարական
չափազանց խճճված համակարգերին,

որոնք ապահովում են մեր կյանքի բոլոր 
ոլորտներում առաջ եկող հետևանքները:

Մեր յուրաքանչյուր բառ դատապարտվում է 
անտեսանելի մարդկանց կողմից,

ըստ մեզ անտեղյակ օրենքների:

Մյուս կողմից, կետրոնանալով աբսուրդի վրա`

Կաֆկան արտացոլում է մեր արատները:

Այսպիսով, նա հիշեցնում է, 
որ մեր աշխարհը կերտողը մենք ենք

և ունենք ներուժ՝
աշխարհը լավը դարձնելու: