0:00:17.000,0:00:19.426 Organik kimyanın erken[br]dönemlerinin kimyagerleri, 0:00:19.426,0:00:21.976 moleküllerin kimyasal bağlarla bağlanmış 0:00:22.000,0:00:23.976 atomlardan oluştuğunu anlamıştı. 0:00:24.000,0:00:26.976 Bununla beraber moleküllerin[br]üç boyutlu biçimleri, 0:00:27.000,0:00:30.976 bütünüyle belirsizdi, çünkü[br]doğrudan gözlemlenemiyorlardı. 0:00:31.000,0:00:33.976 Moleküller, burada gördüğünüze[br]benzeyen basit bağlanabilirlik[br] 0:00:34.000,0:00:36.976 çizgeleri ile gösteriliyordu. 0:00:37.000,0:00:39.976 19. yüzyılın ortalarında yaşayan[br]uyanık kimyacılar için 0:00:40.000,0:00:43.976 bu düz gösterimlerin,[br]gözlemlerinin çoğunu 0:00:44.000,0:00:45.976 açıklayamadığı bir gerçekti. 0:00:46.000,0:00:48.976 Ancak kimyasal kuram, moleküllerin[br]üç boyutlu yapıları için de 0:00:49.000,0:00:51.901 tatminkâr bir açıklama yapmıyordu. 0:00:51.901,0:00:58.406 1874'te kimyacı Van't Hoff dikkate[br]değer bir hipotez yayınladı: 0:00:58.406,0:01:00.976 Yoğunlaşmış bir karbon atomundaki dört bağ 0:01:01.000,0:01:04.346 bir dört yüzlünün köşelerini oluşturur. 0:01:04.346,0:01:07.326 Kuantum devriminin, bu hipotezi[br]kuramsal olarak kanıtlaması 0:01:07.326,0:01:09.976 25 yıldan fazla sürecekti. 0:01:10.000,0:01:15.146 Ama Van't Hoff kuramını[br]optik rotasyon ile destekledi. 0:01:15.146,0:01:18.233 Van't Hoff, sadece dört farklı atomun [br]ya da grubun bağlı olduğu 0:01:18.233,0:01:20.976 merkezi bir karbon içeren bileşiklerin [br]düzlem polarize ışıkla 0:01:21.000,0:01:23.440 döndürüldüğünü fark etti. 0:01:23.440,0:01:26.946 Bileşiklerin bu sınıfıyla ilgili[br]benzersiz bir şey olduğu açık. 0:01:27.216,0:01:30.016 Burada gördüğünüz iki moleküle[br]bir göz atın. 0:01:30.016,0:01:33.976 Her biri bir merkezden karakterize edilmiş[br]dört yüzlü karbon atomuna bağlı 0:01:34.000,0:01:35.976 dört farklı atom: 0:01:36.000,0:01:38.976 Brom, klor, flor ve hidrojen. 0:01:39.000,0:01:41.572 Neden oluştukları sadece[br]kendimizi ilgilendiriyorsa, 0:01:41.596,0:01:45.970 iki molekülün aynı olduğunu[br]sonuçlandırmak için cazip olabilir. 0:01:45.970,0:01:48.726 Ancak gerçekten kusursuz biçimde[br]aynı olduklarını kanıtlamak için 0:01:48.726,0:01:51.576 iki molekülü çakıştırabilir ve görürsünüz. 0:01:51.576,0:01:57.176 Moleküllerin her ikisini de döndürmek[br]ve çevirmek için lisansımız var. 0:01:57.176,0:01:58.766 Dikkat çekici olsa da, 0:01:58.766,0:02:01.016 molekülleri nasıl hareket[br]ettirirsek ettirelim, 0:02:01.016,0:02:04.216 mükemmel çakıştırmaya ulaşmanın [br]imkânsız olduğunu buluruz. 0:02:05.360,0:02:07.286 Şimdi ellerinize bakın. 0:02:08.380,0:02:11.286 İki elinizde de aynı parçalar vardır: 0:02:11.286,0:02:14.716 Bir başparmak, diğer parmaklar, avuç gibi. 0:02:15.060,0:02:16.976 Çalışma kapsamındaki iki molekülümüz gibi, 0:02:17.000,0:02:19.976 ellerinizin her ikisi de[br]aynı şeylerden oluşur. 0:02:20.000,0:02:24.976 Ayrıca şeylerin arasındaki mesafeler,[br]ellerinizin her ikisinde de aynıdır. 0:02:25.590,0:02:27.841 İşaret parmağı, orta parmağın yanında 0:02:27.841,0:02:30.946 ve o da yüzük parmağının yanında, vb. 0:02:30.946,0:02:33.776 Aynısı bizim hipotetik[br]moleküllerimiz için geçerlidir. 0:02:33.776,0:02:36.256 Tüm içsel mesafeleri aynıdır. 0:02:36.256,0:02:38.566 Aralarındaki benzerliklere rağmen, 0:02:38.566,0:02:39.976 elleriniz ve moleküllerimiz 0:02:40.000,0:02:42.976 kesinlikle aynı değildir. 0:02:43.000,0:02:45.976 Ellerinizi birbirinin üstüne[br]koymayı deneyin. 0:02:46.000,0:02:47.976 Daha önce bizim moleküllerimiz gibi, 0:02:48.000,0:02:50.976 mükemmel bir şekilde [br]yapılamadığını göreceksiniz. 0:02:51.000,0:02:53.900 Şimdi avuçlarınızı birbirine çevirin. 0:02:53.900,0:02:57.396 İşaret parmaklarınızın[br]ikisini de sallayın. 0:02:57.396,0:02:59.976 Dikkat ederseniz, sol eliniz [br]tıpkı sağ elinizin 0:03:00.000,0:03:01.976 aynadaki görüntüsüne benzer. 0:03:03.050,0:03:06.146 Yani elleriniz birbirlerinin[br]ayna görüntüsüdür. 0:03:06.146,0:03:08.866 Aynısı moleküllerimiz[br]için de söylenebilir. 0:03:08.866,0:03:12.366 Birinin diğerinin aynası olması için[br]onları çevirebilirsiniz. 0:03:12.366,0:03:13.986 Elleriniz -- moleküllerimiz -- 0:03:14.000,0:03:17.976 kiralite adlı ortak alansal[br]bir özelliğe sahip 0:03:18.000,0:03:19.976 ya da tek el kullanabilme. 0:03:20.000,0:03:22.910 Kiralite tam olarak böyle tanımlanır: 0:03:22.910,0:03:25.877 Kiral bir nesne, aynadaki yansımasının[br]aynısı değildir. 0:03:26.761,0:03:30.926 Kiral nesneler, hem kimyada hem de[br]günlük hayatta çok özeldir. 0:03:30.926,0:03:33.786 Örneğin; vidalar da kiraldır. 0:03:33.786,0:03:37.626 Bu nedenle sağ elli ve[br]sol elli vida diye adlandırırız. 0:03:37.626,0:03:39.540 İster inanın ister inanmayın, 0:03:39.540,0:03:43.326 bazı ışık türleri kiral[br]vidalar gibi davranabilir. 0:03:43.326,0:03:46.976 Her doğrusal içine paketlenmiş,[br]ışığın düzlem-polarize ışını, 0:03:47.000,0:03:49.976 sağ el ve sol elin parçalarıdır, 0:03:50.000,0:03:54.976 düzlem polarizasyonu yapmak için[br]beraber döndürülürler. 0:03:55.000,0:03:57.976 Böyle bir ışık demetine yerleştirilmiş[br]kiral moleküller, 0:03:58.000,0:04:01.796 iki kiral bileşenle farklı etkileşir. 0:04:01.860,0:04:07.266 Sonuç olarak, ışığın bir bileşeni[br]diğerine göre geçici olarak yavaşlar. 0:04:07.266,0:04:09.696 Bunun ışık demeti üzerindeki etkisi, 0:04:09.696,0:04:12.976 düzleminden sapmasıdır ki, 0:04:13.000,0:04:15.976 buna optik rotasyon denir. 0:04:16.000,0:04:20.976 Van't Hoff ve ardından gelen kimyacılar,[br]dört yüzlü karbonların kiral doğasının 0:04:21.000,0:04:25.650 bu muhteşem görüngüyü[br]açıklayabildiğini anladı. 0:04:25.650,0:04:28.976 Kiralite, kimyadaki ve günlük hayatta 0:04:29.000,0:04:32.236 pek çok muhteşem etkiye neden olur. 0:04:32.236,0:04:34.220 İnsanlar simetriden hoşlanma eğilimindedir 0:04:34.220,0:04:36.270 ve çevrenize bakarsanız,[br]insanlar tarafından yapılan 0:04:36.270,0:04:39.056 kiral nesnelerin pek az[br]olduğunu görürsünüz. 0:04:39.056,0:04:41.976 Ama etraf kiral moleküllerle doludur. 0:04:42.000,0:04:44.976 Optik rotasyon gibi ayrık görüngüler, 0:04:45.000,0:04:46.976 mobilyaları vidalamak 0:04:47.000,0:04:48.976 ve el çırpmak gibi şeylerin tümü de 0:04:49.000,0:04:52.430 bu ilginç alansal özelliği içerir.