0:00:01.024,0:00:02.754
زەمینناسی،

0:00:02.778,0:00:05.619
زانستێک بە ئاراستەی منداڵە بچووکەکانی،

0:00:05.643,0:00:08.532
ئەیانەوێت دەیناسۆڕەکان لەژێر زەوی دەرکەن

0:00:08.556,0:00:10.635
کاتێک جلی فیلمی[br]"جوراسیک پارک"یان لەبەردایە.

0:00:11.188,0:00:13.236
کاسە سەرەکان لە زەوی دەرئەکرێن و

0:00:13.260,0:00:15.736
ئەخرێنە بەرچاوی خەڵک سەیریکەن.

0:00:16.204,0:00:20.951
سوودەکانی ئەمە، لەسەروو سەردێڕی[br]سەرنجڕاکێش، کتێبی ڕەنگکردن و فلیمەوە

0:00:20.975,0:00:22.125
نەزانراوە.

0:00:22.792,0:00:23.942
نەخێر...

0:00:24.357,0:00:25.507
بوەستن.

0:00:26.801,0:00:29.221
ئەوە هیچ زەمینناسی نیە.

0:00:29.815,0:00:33.965
زەمینناسی شتێک نیە کەمتر لە[br]زانستی ژیانی ڕابردوو.

0:00:33.989,0:00:35.545
هەموو ژیانەکانی ڕابردوو.

0:00:35.569,0:00:38.264
لە شێوەی باوباپیرانەوە بۆ[br]بوونەوەرەکانی دەرەوەی زەوی.

0:00:38.693,0:00:42.336
پرسیاری بنچینەیی لەخۆ ئەگرێت[br]وەک "ئێمە کێین؟" و

0:00:42.360,0:00:44.042
"چۆن گەشتووینەتە ئێرە؟" --

0:00:44.066,0:00:46.736
بە بەکارهێنانی پێناسەکەی[br]ئەکرێت بیکەین بۆ "ئێمە":

0:00:47.058,0:00:48.796
ژیان خۆی.

0:00:49.714,0:00:52.769
دەیناسۆڕەکان، پۆڵێنێکی باڵندەکان،

0:00:52.793,0:00:54.960
تەنیا ڕێژەیەکی سەدی بچووکی ئەوەن.

0:00:54.984,0:00:56.182
(پێکەنین)

0:00:56.206,0:00:59.182
کەچی زۆرترین سەرنجی[br]ڕاگەیاندنەکانیان ئەچێتە سەر.

0:00:59.206,0:01:02.319
(فرەچەشنییە سەرسوڕهێنەرەکەی ژیانی دێرین،[br]دەیناسۆڕەکان، زەمینناسی)

0:01:02.319,0:01:05.395
وتەیەکی یادگاری زۆر ڕاستە؛ من[br]تەنانەت ئەمەشیانم درووست نەکردووە.

0:01:05.395,0:01:06.886
ئەمە ڕاستییەکەیە.

0:01:06.910,0:01:12.590
بەهەرحاڵ، زۆرێک لە ئێمەی زەمینناس[br]دەیناسۆڕەکان ڕامان ئەکێشێت بۆ بوارەکە.

0:01:12.729,0:01:15.855
چەندین بابەتی سەرنجڕاکێشتر هەیە[br]لە تۆماری ئێسک و پرووسکەکاندا، و

0:01:15.879,0:01:18.227
زۆر شت ئەزانین لەسەری.

0:01:18.251,0:01:21.244
با گەشتێکی کورتی، بێ دەیناسۆرەکان بکەین

0:01:21.268,0:01:23.482
بەسەر چوار ملیار ساڵی پێشوودا.

0:01:23.506,0:01:24.783
(پێکەنین)

0:01:24.807,0:01:26.720
یەکەمیان، ماددەی بۆماوەیی.

0:01:26.744,0:01:29.886
ڤایرۆسەکان، بەشێوەیکی بنچینەیی،[br]دەستیانکرد بە دروستکردنی پرۆتین و

0:01:29.910,0:01:32.102
تێکدانی ژینگەکەیان.

0:01:32.514,0:01:35.243
زەوی تووشی ژیان بوو.

0:01:35.826,0:01:39.723
هەندێک لەم بەکتریا نوێیانە فێربوون[br]چۆن تیشکی خۆر بخۆن،

0:01:39.747,0:01:41.255
ئۆکسجین بەرهەم بێنن،

0:01:41.279,0:01:43.247
کاربۆن لە هەوا دەرکەن و

0:01:43.271,0:01:47.075
خواردنە ئاسنەکانی میکرۆبەکانی تر[br]لەناوبەرن

0:01:47.099,0:01:48.764
بەوەی بیکەن بە ژەنگ.

0:01:48.788,0:01:51.557
ئەمە ملیارەها ساڵ بەردەوام بوو.

0:01:51.581,0:01:54.724
هەندێک لە بەکتریاکان[br]بەکتریای تریان ئەخوارد،

0:01:54.748,0:01:58.423
هێزی ئەوانیان وەرگرت لە گۆڕینی[br]ئۆکسجین بۆ وزە،

0:01:58.447,0:02:01.685
بوون بە سەرچاوەی درووستبوونی[br]گیانداران و ڕووەکەکان.

0:02:01.709,0:02:04.494
بەڵام دەرئەنجام،[br]تێکچوونی کەشوهەوا هەبوو،

0:02:04.518,0:02:07.005
لە گەرمەوە بۆ سارد و [br]دیسان بە پێچەوانەوە،

0:02:07.029,0:02:11.091
کە دەرئەنجام زەوی گۆڕی بۆ[br]تۆپێک بەفر بە سەهۆڵە ڕووبارەکانەوە.

0:02:11.538,0:02:14.834
دەستەواژەی تەکنیکی بۆ ئەم ماوەیە[br]"زەوی تۆپە بەفرە".

0:02:15.434,0:02:18.283
(پێکەنین)

0:02:18.307,0:02:20.728
حەوت سەد، هەشت سەد ملیۆن ساڵێک لەمەوبەر.

0:02:20.752,0:02:23.337
بەهەرحاڵ، میکرۆبەکان یەکیان گرت،

0:02:23.361,0:02:25.672
ژیانی فرەخانەییان درووستکرد.

0:02:25.696,0:02:27.617
شەشسەد ملیۆن ساڵ لەمەوبەر،

0:02:27.641,0:02:31.720
کۆچنشینی شێوە ئەندازەیی دەرکەوت[br]میکرۆبیان لە ئاوەکە هەڵئەمژی.

0:02:31.744,0:02:35.736
ئەمانە زۆری پێنەچوو شوێنیانگیرایەوە[br]بە باوباپیرانی ئاژەڵەکانی ئێستا.

0:02:36.077,0:02:38.442
تەقینەوەی کەمبری.

0:02:38.466,0:02:41.633
خزمەکانی قرژاڵەکان[br]گیاندارەکانی تریان ئەخوارد،

0:02:41.657,0:02:44.390
بە دەستەکانیان ئەیانگرتن.

0:02:44.749,0:02:49.455
کرمی قاوغی قەڵغانکراو بەسەر[br]زەوی دەریاکاندا لولیان ئەخوارد،

0:02:49.479,0:02:51.518
سیستمێکی ژینگەیی نوێیان درووست ئەکرد.

0:02:52.097,0:02:56.403
باوباپیرانی سەرەمێکوتەکانمان[br]بەسەر کەناراوەکانا ئەگەڕان،

0:02:56.427,0:02:59.998
لەکاتێکدا خزمی مارماسییەکان[br]بە دانە تیژەکانیانەوە

0:03:00.022,0:03:04.401
مەلەیان کردووە بۆ سەروو[br]یەکەمیان شیلانەکانی بنی دەریا،

0:03:04.425,0:03:06.457
خۆیان لاداوە لە هەشتپێ گەورەکان و

0:03:06.481,0:03:08.750
دووپشکە برسییەکانی دەریا.

0:03:09.139,0:03:11.353
کەڕووی ڕووەک هاتوونەتە سەر زەوی.

0:03:11.703,0:03:15.189
بەڵام دووبارە سەهۆڵبەندانەکان هاتۆتەوە،[br]هەموو شتێکیان لەناوبردۆتەوە.

0:03:15.641,0:03:18.380
بەڵام لەناوچوونی بەکۆمەڵ[br]دەرفەتی تر ئەڕەخسێنێت.

0:03:18.404,0:03:20.800
ماسی بێ شەویلگە هاتۆتە زەریاکان،

0:03:20.824,0:03:24.522
نووکدارەکان، چنگاڵ دروستکردن، و[br]لە کۆتاییشدا پەڕەکان.

0:03:24.546,0:03:29.172
جاڵجاڵۆکە، دووپشک، لوولوپێچ و[br]کرمەکان هاتنە سەر وشکانی.

0:03:29.649,0:03:33.117
لە شوێنێک لای چینەوە،[br]ماسییەک پەرەی بە شەویلگەدا، و

0:03:33.141,0:03:35.658
نەوەکانی ماسییە بێ شەویلگەکان،

0:03:35.658,0:03:38.029
دووپشکەکانی دەریا و گیانەوەرە[br]دەریاییە بچووکەکانی

0:03:38.029,0:03:39.537
بەرەو نەمان برد.

0:03:39.561,0:03:40.752
هەندێک لەم ماسییانە،

0:03:40.776,0:03:42.672
کە ئێسکی پەلیان هەبوو[br]لە پەڕەکانیاندا،

0:03:42.696,0:03:44.141
پەنجەیان دەرکرد،

0:03:44.165,0:03:46.434
حەوت یان هەشت بۆ هەر پەڕەیەک.

0:03:47.007,0:03:49.252
لەسەر زەوی، ڕووەکەکان بوون بە درەخت،

0:03:49.276,0:03:50.656
زۆر گەورە بوون

0:03:50.680,0:03:54.014
یان تۆوەکانیان بڵاوکردەوە[br]پێش ئەوەی بمرن.

0:03:54.617,0:03:56.958
بەڵام دووبارە سەهۆڵبەندانەکان هاتەوە، و

0:03:56.982,0:03:59.347
لەناوچوونی بەکۆمەڵی دووەم ڕوویدا.

0:03:59.371,0:04:02.998
سەردەمی ماسی نامۆ و[br]گوڵە شلێری دەریا بوو.

0:04:03.022,0:04:04.680
قرش بە باڵەوە.

0:04:04.704,0:04:06.609
قرش بە شەویلگەی مشارییەوە.

0:04:06.633,0:04:09.299
قرش بە پەڕەکانی هەمووی[br]دانی بچووک بوون.

0:04:09.323,0:04:11.489
قرش بە شەویلگەی دانداری[br]شکێنەرەوە.

0:04:11.513,0:04:14.871
ماسی ئێسکدار کە لە فریشتە ماسی و[br]مارماسییەکانی ئێستا ئەچوون

0:04:14.895,0:04:16.274
بۆ یەکەمجار.

0:04:16.449,0:04:18.014
وشکانییە تەڕەکان[br]پەرەیان سەند،

0:04:18.038,0:04:21.887
شوێنی هەزارپێی زەبەلاح و[br]مێشوولەی گەورەبوون.

0:04:21.911,0:04:25.474
ئەمانە بڵاوبوونەوە بەسەر زۆربەی[br]یەک کیشوەری پاناجیا و مردن،

0:04:25.498,0:04:27.006
خەڵووزیان درووستکرد،

0:04:27.030,0:04:30.259
کە بووە هۆی چاخی سەهۆڵی ١٠٠ ملیۆن ساڵی.

0:04:30.716,0:04:35.002
لە کۆتاییدا، بڕبڕەدارەکان گەشتنە سەر[br]وشکانی بەشێوەیەکی هەتاهەتایی،

0:04:35.026,0:04:37.359
وشکاوەکییەکانی وەک تیمساحەکان و

0:04:37.383,0:04:40.343
شیردەری سەرەتایی ددان شمشێری.

0:04:40.367,0:04:44.047
بەڵام دووبارە، گڕکانەکانی سیبریا تەقییەوە،

0:04:44.071,0:04:45.251
هەموو شتێک دووبارە مردن و

0:04:45.275,0:04:47.531
بوو بە لەناوچوونی بەکۆمەڵی سێیەم.

0:04:47.957,0:04:49.087
(پێکەنین)

0:04:49.111,0:04:50.778
ژیانی ڕۆژانە خەریکبوو بمرێت.

0:04:51.307,0:04:55.970
یەک شیردەری تەنیا[br]مایەوە و بووژایەوە،

0:04:56.434,0:04:59.591
بەڵام زۆری پێنەچوو لەلایەن[br]تیمساحەکانەوە شوێنی گیرایەوە.

0:04:59.615,0:05:02.353
لە زەریاکاندا، خشۆکە ئاوییەکان،

0:05:02.377,0:05:06.551
کەڵەکی زەبەلاحی درووستبوو لە[br]خزمەکانی ژیشکی دەریا و

0:05:06.853,0:05:11.759
سکوید و لولوپێچی قەڵغانکراوی[br]هەموو جۆرە شێوە و جۆرێک.

0:05:12.347,0:05:14.760
بەڵام دیسان، یەک[br]کیشوەری پاناجیا پارچە بوو،

0:05:14.784,0:05:16.481
گڕکانی زەریاکانی دروستکرد

0:05:16.505,0:05:19.260
کە ڕۆژێک دێت ئەبێت بە[br]زەریای ئەتڵەسی،

0:05:19.284,0:05:21.696
غازی ژەهراوی ئەکاتە هەواوە و

0:05:21.720,0:05:23.853
ئەبێتە لەناوچوونی کۆمەڵی چوارەم.

0:05:24.195,0:05:25.426
(پێکەنین)

0:05:25.450,0:05:27.798
بەڵێ، ڕاستییەکەی زۆر لەم[br]پێنج دانەیە زیاتر هەیە،

0:05:27.822,0:05:29.029
ئەمانە تەنیا گەورەکانن.

0:05:29.053,0:05:31.920
(پێکەنین)

0:05:32.662,0:05:36.790
بۆیە، لە کۆتاییدا، ماسی بە قەبارەی[br]نەهەنگ هەبووە، و

0:05:36.814,0:05:38.877
ماسییە تازەکانیش شیلانەکانیان داگیرکرد،

0:05:38.901,0:05:44.245
کە گەورە بووبوون بە بەکارهێنانی قەوزەکانی[br]گرتبوویانن هەتا تیشکی خۆر بخۆن.

0:05:44.269,0:05:48.697
قڕژاڵەکان، ماسییە پانکەکان و ماسییەکانی تر[br]بە دانە شکێنەرەکانیانەوە دەرکەوتن،

0:05:48.721,0:05:49.936
قاوغەکانیان تێک ئەشکاند و

0:05:49.960,0:05:53.466
بووە کێبڕکێیەک لە نێوان[br]ڕاوچی و نێچیردا.

0:05:53.490,0:05:56.449
تەقینەوەیەکی هەمەچەشنی ئاوی هەبوو.

0:05:57.244,0:05:59.434
شیردەرەکان بەسەر درەختەکاندا[br]سەرکەوتن، فڕین و

0:05:59.458,0:06:03.693
زۆر شتی تریان کرد بە جۆرێک[br]لە هی سەردەمی تازە ئەچێت.

0:06:04.238,0:06:08.389
لەسەر یەکەمین گوڵەکان ئەژیان لە[br]لایەن یەکەم هەنگەکانەوە پیتێنرا بوون.

0:06:08.413,0:06:12.214
شۆڕشێکی ژینگەیی هەبوو[br]لەسەر زەوی و ناو دەریاش،

0:06:12.238,0:06:14.105
کە بووە هۆی جیهانی نوێ.

0:06:14.434,0:06:17.490
جگە لەوەی نەیزەکێک یای لە مەکسیک، و

0:06:17.514,0:06:21.704
ئینجا بووە هۆی تەقینەوەی گڕکان لە[br]لاکەی تری جیهان لە هیندستان، و

0:06:21.728,0:06:24.100
دیسان هەموو شتێک خەریکبوو لەناوچێت.

0:06:24.124,0:06:25.586
(پێکەنین)

0:06:25.610,0:06:30.014
بەڵام -- هەمووکات بەڵام هەیە،[br]چونکە ئێمە ماوین --

0:06:30.038,0:06:32.419
شیردەرەکان لە خۆڵەمێش هەستانەوە،

0:06:32.443,0:06:36.212
بچووک بوونەوە لەژێر گەرمییە زۆرەکە و[br]ئینجا گەورەتریش بوون.

0:06:36.236,0:06:38.966
دار خورما و مار دەرکەوتن[br]لە کیشوەری باکوور.

0:06:38.990,0:06:42.569
سەگی ڕاوچی بەدرێژایی[br]ڕووبارە دێرینەکان دەرکەوتن،

0:06:42.593,0:06:45.048
لە کاتێکدا خزمەکانیان گەڕانەوە ناو[br]دەریاکان و

0:06:45.072,0:06:48.246
بوون بە یەکەمین نەهەنگەکانی[br]هاوشێوەی سەگە ئاوییەکان.

0:06:48.270,0:06:51.730
کەمتیارەکان و جۆرە کەڵبەدارەکانی تر

0:06:51.754,0:06:54.839
لەلایەن کەرکەدەنە ملدرێژە[br]زەبەلاحەکانەوە ڕاونران.

0:06:54.863,0:06:57.672
هەموو شتێک لەم خاڵەدا لەوە ئەچێت[br]ئاشنا بن پێ

0:06:57.696,0:06:58.846
بەڵام بەڕاستی نەخێر.

0:06:59.268,0:07:02.545
لە کیشوەری باشوور، چاخێکی[br]بەستەڵەک دەستی پێکرد،

0:07:02.569,0:07:06.799
یەکەمین قاوغی سەهۆڵی هەمیشەیی[br]درووستکرد بە دووسەد ملیۆن ساڵ.

0:07:07.268,0:07:09.553
ئەمە بەشەکەی تری جیهانی وشک کردەوە،

0:07:09.577,0:07:13.632
بەڵام هێشتی گیاکان، خێزانی مشکەکان،[br]خێزانی پشیلەکان درووست بن.

0:07:13.998,0:07:15.506
لە شوێنێک لە ئەفریقا،

0:07:15.530,0:07:18.091
مەیموونێک دەستیکرد بە ڕۆشتن[br]بەدرێژایی دارستانە نوێکان.

0:07:19.002,0:07:21.661
ئاه، سەلەمۆنی دان شمشێری[br]زەبەلاحیش هەبوو،

0:07:21.685,0:07:23.153
ئەبێ ئەوەش بڵێم.

0:07:23.177,0:07:25.849
(پێکەنین)

0:07:26.225,0:07:29.307
کەواتە، ئەزانین هەموو ئەمە و

0:07:29.331,0:07:30.736
زۆری تر ڕووی داوە.

0:07:30.760,0:07:31.911
چۆن؟

0:07:31.935,0:07:33.141
بۆچی؟

0:07:33.165,0:07:35.816
زەمینناسی زانستێکە لە گەشەکردندایە

0:07:35.840,0:07:40.334
لە خاڵی یەکتربڕی چەندین بوار و[br]تەکنەلۆجیای تر.

0:07:40.334,0:07:43.128
هیچ زانیارییەک نیە هێندەی تۆماری[br]ئێسک و پرسوکەکان گەورەبێت،

0:07:43.152,0:07:45.112
هەر هەمووی دەر ئەکەین.

0:07:45.136,0:07:46.429
سی تی سکان بەکار ئەهێنین

0:07:46.453,0:07:47.802
ئایزۆتۆپ بەکارئەهێنین،

0:07:47.826,0:07:49.350
نەخشەی جیهان بەکارئەهێنین،

0:07:49.374,0:07:50.696
ڕۆبۆتەکان بەکارئەهێنین،

0:07:50.720,0:07:52.783
دروستکردنەوەی بیرکاریانە بەکارئەهێنین و

0:07:52.807,0:07:55.149
هەموو جۆرە شیکردنەوەکانی تریش.

0:07:55.173,0:07:58.970
هەر هەمووی ئەخەینە گەڕ بۆ ئەوەی[br]بتوانین لە ڕابردوو تێبگەین و

0:07:58.994,0:08:00.594
بزانین چۆن پەرەسەندن ڕوویداوە.

0:08:01.049,0:08:04.049
هەروەها یارمەتیشمان ئەدات[br]پێشبینی بۆ داهاتوو بکەین.

0:08:04.073,0:08:06.827
لەدوای لەناوچوونی بەکۆمەڵی[br]دواترەوە چی ئەبێت؟

0:08:06.851,0:08:08.918
چی شتی سەیر دەرئەکەوێت؟

0:08:09.307,0:08:11.374
ئایا دیسان شیردەرەکان بچووک ئەبنەوە؟

0:08:11.712,0:08:13.767
یان شیردەرەکان هەر ئەمێننەوە؟

0:08:14.831,0:08:16.355
کۆی هەمووی،

0:08:16.379,0:08:19.831
زۆر فێربووین لەسەر دەیناسۆرەکان.

0:08:20.236,0:08:21.838
بەڵام زۆری تر ماوە بیزانین

0:08:21.862,0:08:26.013
لەو لەسەدا ٩٩.٩ بوونەوەرانەی[br]تری ژیاون لەسەر زەوی.

0:08:26.434,0:08:28.545
ئەوەش زەمینناسییە.

0:08:28.990,0:08:30.188
زۆر سوپاس.

0:08:30.212,0:08:35.219
(چەپڵەلێدان)