1 00:00:00,741 --> 00:00:02,383 Ngủ. 2 00:00:02,383 --> 00:00:05,204 Là thứ ta bỏ ra một phần ba cuộc đời để làm 3 00:00:05,204 --> 00:00:08,525 nhưng liệu ta có thực sự hiểu được ý nghĩ của nó? 4 00:00:08,525 --> 00:00:10,540 Hai ngàn năm trước, Galen 5 00:00:10,540 --> 00:00:12,880 một trong các nhà nghiên cứu y học hàng đầu 6 00:00:12,880 --> 00:00:14,319 của thế giới cổ đại, 7 00:00:14,319 --> 00:00:16,258 đã giả dụ rằng khi thức 8 00:00:16,258 --> 00:00:19,620 nguồn sức mạnh não, chất dịch của nó, 9 00:00:19,620 --> 00:00:22,500 sẽ chảy tới mọi cơ quan trong cơ thể, 10 00:00:22,500 --> 00:00:26,204 làm chúng hoạt động trong khi bộ não khô dần đi 11 00:00:26,204 --> 00:00:28,070 và ông ấy nghĩ rằng khi đi ngủ 12 00:00:28,070 --> 00:00:32,118 toàn bộ chất dịch này sẽ quay trở lại, 13 00:00:32,118 --> 00:00:33,913 làm đầy lại bộ não 14 00:00:33,913 --> 00:00:36,459 và làm mới lại suy nghĩ. 15 00:00:36,459 --> 00:00:38,880 Nghe có vẻ vô lý với chúng ta. 16 00:00:38,880 --> 00:00:41,161 Tuy vậy, Galen chỉ đang cố gắng giải thích 17 00:00:41,161 --> 00:00:42,958 điều gì đó về giấc ngủ 18 00:00:42,958 --> 00:00:45,185 thứ mà ta làm hàng ngày. 19 00:00:45,185 --> 00:00:47,449 Chúng ta biết từ kinh nghiệm của chính mình 20 00:00:47,449 --> 00:00:49,821 rằng khi đi ngủ, bạn thoải mái đầu óc 21 00:00:49,821 --> 00:00:51,763 và khi mất ngủ 22 00:00:51,763 --> 00:00:54,320 nó khiến đầu óc bạn mụ mẫm. 23 00:00:54,320 --> 00:00:58,532 Giờ thì, dù biết về giấc ngủ nhiều hơn thời của Galen, 24 00:00:58,532 --> 00:01:01,406 chúng ta vẫn chưa thực sự hiểu tại sao giấc ngủ 25 00:01:01,406 --> 00:01:06,275 lại có công dụng phục hồi thần kì cho trí não. 26 00:01:06,275 --> 00:01:09,624 Vậy nên, hôm nay tôi muốn chia sẻ về vài nghiên cứu gần đây 27 00:01:09,624 --> 00:01:12,368 mà có lẽ sẽ làm sáng tỏ câu hỏi này. 28 00:01:12,368 --> 00:01:15,573 Chúng ta biết rằng giấc ngủ có thể thực sự 29 00:01:15,573 --> 00:01:17,946 là một giải pháp lập trình tinh tế 30 00:01:17,946 --> 00:01:20,523 cho những nhu cầu cơ bản của não bộ, 31 00:01:20,523 --> 00:01:22,779 một cách đặc trưng để bộ não 32 00:01:22,779 --> 00:01:25,772 đáp ứng các đòi hỏi cao và khác biệt nhỏ 33 00:01:25,772 --> 00:01:30,291 khiến nó khác với tất cả mọi cơ quan còn lại. 34 00:01:30,291 --> 00:01:33,346 Vậy hầu như mọi hoạt động sinh lý ta có 35 00:01:33,346 --> 00:01:35,800 có thể coi như một loạt các vấn đề 36 00:01:35,800 --> 00:01:38,341 và các giải pháp tương ứng. 37 00:01:38,341 --> 00:01:41,321 Và vấn đề đầu tiên mọi cơ quan phải xử lý 38 00:01:41,321 --> 00:01:43,539 là sự cung cấp dưỡng chất liên tục 39 00:01:43,539 --> 00:01:45,560 để nuôi dưỡng các tế bào trong cơ thể. 40 00:01:45,560 --> 00:01:48,138 Trong não, đó là phần đặc biệt quan trọng; 41 00:01:48,138 --> 00:01:50,355 hoạt động xung điện mãnh liệt sử dụng 42 00:01:50,355 --> 00:01:53,213 tới một phần tư năng lượng toàn bộ cơ thể 43 00:01:53,213 --> 00:01:55,203 mặc dù bộ não chỉ chiếm 44 00:01:55,203 --> 00:01:58,180 khoảng hai phần trăm khối lượng cơ thể. 45 00:01:58,180 --> 00:01:59,792 Do vậy, hệ thống tuần hoàn đó 46 00:01:59,792 --> 00:02:02,223 giải quyết vấn đế đề phân phối dinh dưỡng 47 00:02:02,223 --> 00:02:04,763 bằng cách gửi các mạch máu cung cấp dinh dưỡng 48 00:02:04,763 --> 00:02:08,106 và oxy tới mọi xó xỉnh của cơ thể. 49 00:02:08,106 --> 00:02:11,120 Các bạn có thể thấy điều đó qua video sau. 50 00:02:11,120 --> 00:02:13,082 Đây, chúng ta xem các mạch máu 51 00:02:13,082 --> 00:02:15,597 trong não của một con chuột sống. 52 00:02:15,597 --> 00:02:18,117 Các mao mạch tạo nên một hệ thống phức tạp 53 00:02:18,117 --> 00:02:20,735 phủ toàn bộ diện tích não bộ. 54 00:02:20,735 --> 00:02:25,246 Chúng bắt đầu từ vỏ não, rồi tự đâm vào các nhóm tế bào, 55 00:02:25,246 --> 00:02:27,888 và khi tỏa ra, chúng cung cấp dinh dưỡng 56 00:02:27,888 --> 00:02:33,273 và oxy tới từng tế bào não. 57 00:02:33,276 --> 00:02:37,966 Khi mọi tế bào cần dinh dưỡng để hoạt động, 58 00:02:37,966 --> 00:02:41,277 chúng cũng tạo ra chất thải như sản phẩm phụ, 59 00:02:41,277 --> 00:02:44,990 và việc dọn dẹp chất thải đó là vấn đề cơ bản thứ hai 60 00:02:44,990 --> 00:02:47,882 mà mọi cơ quan phải xử lý. 61 00:02:47,882 --> 00:02:50,465 Giản đồ này thể hiện hệ mạch bạch huyết 62 00:02:50,465 --> 00:02:52,895 dần dần phát triển để đáp ứng nhu cầu. 63 00:02:52,895 --> 00:02:55,707 Đó là hệ thống mạch song song thứ hai 64 00:02:55,707 --> 00:02:57,721 phát triển khắp cơ thể. 65 00:02:57,721 --> 00:02:59,678 Nó mang protein và chất thải khác 66 00:02:59,678 --> 00:03:02,012 qua các khoảng trống giữa các tế bào, 67 00:03:02,012 --> 00:03:04,514 thu nhặt rồi bơm chúng vào máu 68 00:03:04,514 --> 00:03:06,675 để thải đi. 69 00:03:06,675 --> 00:03:08,464 Nhưng nếu xem thật kĩ giản đồ này, 70 00:03:08,464 --> 00:03:12,248 bạn sẽ thấy một vài điều không hợp lý. 71 00:03:12,248 --> 00:03:14,943 Nếu chúng ta phóng to đầu chàng trai, 72 00:03:14,943 --> 00:03:17,506 một trong những thứ, bạn sẽ thấy ở đó 73 00:03:17,506 --> 00:03:21,298 là chẳng có mạch bạch huyết nào ở não cả. 74 00:03:21,298 --> 00:03:24,392 Nhưng nó không có nghĩa gì nhiều, phải không? 75 00:03:24,392 --> 00:03:27,597 ý tôi là, não là một cơ quan hoạt động cô đặc 76 00:03:27,597 --> 00:03:32,762 tạo ra lượng lớn chất thải cần được làm sạch hiệu quả. 77 00:03:32,762 --> 00:03:35,701 Vì vậy, nó thiếu các mạch bạch huyết, nghĩa là 78 00:03:35,701 --> 00:03:39,517 phương pháp mà phần còn lại cơ thể sử dụng để làm sạch chất thải 79 00:03:39,517 --> 00:03:42,491 không áp dụng cho não bộ. 80 00:03:42,491 --> 00:03:44,539 Vậy não làm thế nào để giải quyết 81 00:03:44,539 --> 00:03:46,773 vấn đề làm sạch chất thải của mình? 82 00:03:46,773 --> 00:03:50,262 Ồ, đó có vẻ như một câu hỏi đơn giản 83 00:03:50,262 --> 00:03:53,390 khi mới tham gia vào câu chuyện 84 00:03:53,390 --> 00:03:55,411 cái mà ta tìm thấy 85 00:03:55,411 --> 00:03:57,746 cũng như cái mà ta để trong não, 86 00:03:57,746 --> 00:04:00,637 dưới tất cả các nơ ron và mao mạch, 87 00:04:00,637 --> 00:04:02,820 đó là cách giải quyết của bộ não, 88 00:04:02,820 --> 00:04:05,383 đối với vấn đề dọn sạch chất thải, 89 00:04:05,383 --> 00:04:07,200 thật không thể ngờ. 90 00:04:07,200 --> 00:04:10,050 thật khác lạ, 91 00:04:10,050 --> 00:04:12,788 nhưng cũng thật là đẹp. 92 00:04:12,788 --> 00:04:15,265 Tôi sẽ nói bạn biết phát hiện của chúng tôi. 93 00:04:15,265 --> 00:04:17,389 Vì bộ não có một cái bể lớn 94 00:04:17,389 --> 00:04:20,500 chứa đầy dịch sạch gọi là tủy não. 95 00:04:20,500 --> 00:04:22,269 Chúng tôi gọi chúng là CSF. 96 00:04:22,269 --> 00:04:26,149 CSF lấp đầy các khoảng trống xung quanh não 97 00:04:26,149 --> 00:04:27,952 và chất thải từ trong não 98 00:04:27,952 --> 00:04:30,274 theo các hướng ra, nhập vào CSF 99 00:04:30,274 --> 00:04:33,157 bị thải ra, cùng chất bẩn, vào máu. 100 00:04:33,157 --> 00:04:36,917 Nghe giống hệ bạch huyết, đúng không? 101 00:04:36,917 --> 00:04:41,237 Nhưng thú vị là chất dịch và chất thải từ trong não bộ, 102 00:04:41,237 --> 00:04:45,978 sẽ không thấm một cách tùy tiện tới bể CSF. 103 00:04:45,978 --> 00:04:49,861 Thay vào đó, sẽ có một hệ thống bơm 104 00:04:49,861 --> 00:04:53,753 chuyên tổ chức và hiện thực quá trình này. 105 00:04:53,753 --> 00:04:55,902 Các bạn có thể xem trong các video sau. 106 00:04:55,902 --> 00:04:58,790 Đây, chúng ta lại xem não 107 00:04:58,790 --> 00:05:00,424 của một con chuột sống 108 00:05:00,424 --> 00:05:02,347 Khung ảnh ở phía bên trái thể hiện 109 00:05:02,347 --> 00:05:04,406 điều đang diễn ra trong bề mặt vỏ não, 110 00:05:04,406 --> 00:05:06,270 và khung hình bên phái chỉ ra 111 00:05:06,270 --> 00:05:08,236 điều đang diễn ra dưới bề mặt vỏ não 112 00:05:08,236 --> 00:05:09,869 trong các mao mạch. 113 00:05:09,869 --> 00:05:12,178 Chúng tôi đánh dấu các mao mạch màu đỏ, 114 00:05:12,178 --> 00:05:15,782 và hệ thống CSF xung quanh não màu xanh. 115 00:05:15,782 --> 00:05:17,755 Nào, giờ cái khiến ta ngạc nhiên 116 00:05:17,755 --> 00:05:20,796 là chất dịch ở ngoài bộ não, 117 00:05:20,796 --> 00:05:23,608 không nằm hoài ở ngoài. 118 00:05:23,608 --> 00:05:27,011 Thay vào đó, CSF được bơm ngược vào trong 119 00:05:27,011 --> 00:05:28,884 qua bộ não 120 00:05:28,884 --> 00:05:31,916 đi liền bên ngoài các mao mạch ngoài, 121 00:05:31,916 --> 00:05:34,300 và chảy vào trong não bộ 122 00:05:34,300 --> 00:05:36,490 đi bên ngoài xung quanh các mạch, 123 00:05:36,490 --> 00:05:38,512 giúp làm sạch 124 00:05:38,512 --> 00:05:43,979 rửa sạch các chất thải từ khoảng trống giữa các tế bào não. 125 00:05:43,979 --> 00:05:46,111 Nếu bạn nghĩ về nó, 126 00:05:46,111 --> 00:05:49,208 sử dụng phía ngoài của các mao mạch như vậy 127 00:05:49,208 --> 00:05:52,107 thực sự là một cách giải quyết rất sáng tạo, thông minh 128 00:05:52,107 --> 00:05:54,829 bởi vì bộ não bị đóng chặt 129 00:05:54,829 --> 00:05:56,652 trong một hộp sọ rắn chắc 130 00:05:56,652 --> 00:05:58,755 và chứa đầy tế bào, 131 00:05:58,755 --> 00:06:01,500 vậy nên không có thêm nhiều khoảng trống 132 00:06:01,500 --> 00:06:05,100 cho một hệ thống mạch thứ hai như mạch bạch huyết. 133 00:06:05,100 --> 00:06:08,247 Mao mạch, chúng sẽ mở rộng từ bề mặt não 134 00:06:08,247 --> 00:06:10,536 cho tới mọi tế bào đơn nhất trong não 135 00:06:10,536 --> 00:06:12,744 điều đó có nghĩa là những chất dịch 136 00:06:12,744 --> 00:06:15,460 chuyển hóa ở phía ngoài các mạch 137 00:06:15,460 --> 00:06:19,260 có thể dễ dàng tiếp cận vùng não bộ, 138 00:06:19,260 --> 00:06:21,444 vậy nên, đó thực sự là một cách hay 139 00:06:21,444 --> 00:06:25,209 để tái sử dụng hệ mao mạch, mạch máu, 140 00:06:25,209 --> 00:06:27,998 chiếm lấy và thay thế chức năng 141 00:06:27,998 --> 00:06:31,181 ở hệ thống mạch thứ hai, hệ bạch huyết, 142 00:06:31,181 --> 00:06:33,592 giúp bạn không cần thêm nó nữa. 143 00:06:33,592 --> 00:06:35,909 Tuyệt vời là không một cơ quan nào khác 144 00:06:35,909 --> 00:06:37,550 có thể sử dụng cách đó 145 00:06:37,550 --> 00:06:40,610 để làm sạch chất thải từ giữa các tế bào. 146 00:06:40,610 --> 00:06:46,430 Đây là một cách giải quyết hoàn toàn dành riêng cho bộ não. 147 00:06:46,430 --> 00:06:48,698 Tuy nhiên, khám phá gây bất ngờ nhất 148 00:06:48,698 --> 00:06:53,061 trong tất cả những điều mà tôi vừa nói với các bạn, 149 00:06:53,061 --> 00:06:56,469 với tất cả các chất dịch chảy trong não bộ, 150 00:06:56,469 --> 00:07:00,653 điều đó chỉ xảy ra khi bộ não đang ngủ. 151 00:07:00,653 --> 00:07:02,103 Đây, video bên trái 152 00:07:02,103 --> 00:07:04,364 chỉ ra bao nhiêu CSF chuyển dịch 153 00:07:04,364 --> 00:07:07,970 qua não một con chuột sống khi nó thức. 154 00:07:07,970 --> 00:07:09,843 Gần như chẳng có gì. 155 00:07:09,843 --> 00:07:11,418 Cùng một loài vật đó, 156 00:07:11,418 --> 00:07:14,623 nếu đợi tới lúc nó ngủ, 157 00:07:14,623 --> 00:07:17,380 cái mà chúng ta thấy đó là CSF 158 00:07:17,380 --> 00:07:19,798 đang vội chảy qua vỏ não, 159 00:07:19,798 --> 00:07:21,958 cùng lúc đó, chúng tôi khám phá ra 160 00:07:21,958 --> 00:07:24,570 rằng khi bộ não đi ngủ, 161 00:07:24,570 --> 00:07:27,233 các tế bào não tự thu hẹp lại, 162 00:07:27,233 --> 00:07:29,270 mở thêm khoảng trống, 163 00:07:29,270 --> 00:07:31,407 cho phép chất dịch chảy qua 164 00:07:31,407 --> 00:07:34,140 và chất thải được làm sạch. 165 00:07:34,140 --> 00:07:36,654 Vậy có vẻ như Galen đã phần nào 166 00:07:36,654 --> 00:07:38,910 đúng khi viết về 167 00:07:38,910 --> 00:07:41,610 dòng dịch chảy mạnh trong não bộ 168 00:07:41,610 --> 00:07:43,252 khi ta đi ngủ. 169 00:07:43,252 --> 00:07:46,705 Nghiên cứu của chúng tôi, 2000 năm sau, 170 00:07:46,705 --> 00:07:48,775 gợi ý rằng 171 00:07:48,775 --> 00:07:50,834 khi bộ não thức 172 00:07:50,834 --> 00:07:52,948 và ở lúc bận rộn nhất, 173 00:07:52,948 --> 00:07:55,310 nó trì hoãn việc tẩy sạch chất thải 174 00:07:55,310 --> 00:07:58,381 từ khoảng giữa các tế bào, 175 00:07:58,381 --> 00:08:00,240 khi não đi ngủ 176 00:08:00,240 --> 00:08:02,588 và không phải bận rộn nữa, 177 00:08:02,588 --> 00:08:05,165 nó chuyển sang chế độ làm sạch 178 00:08:05,165 --> 00:08:08,502 để loại bỏ chất thải giữa các tế bào, 179 00:08:08,502 --> 00:08:10,777 được tích tụ trong suốt cả ngày. 180 00:08:10,777 --> 00:08:13,475 Nó thực sự giống như kiểu bạn hay tôi 181 00:08:13,475 --> 00:08:16,267 chất chồng cả đống việc nhà trong tuần làm việc 182 00:08:16,267 --> 00:08:18,289 khi ta không có thời gian để xử lý, 183 00:08:18,289 --> 00:08:23,740 rồi chờ đến ngày cuối tuần để dọn dẹp. 184 00:08:23,748 --> 00:08:27,020 Tôi vừa mới nói rất nhiều về việc làm sạch chất thải, 185 00:08:27,020 --> 00:08:31,951 nhưng vẫn chưa đi vào chi tiết các loại chất thải mà bộ não cần làm sạch 186 00:08:31,951 --> 00:08:34,704 khi ta ngủ để giữa gìn sức khỏe. 187 00:08:34,704 --> 00:08:38,761 Sản phầm thải mà các nghiên cứu gần đây quan tâm nhất là amyloid-beta 188 00:08:38,761 --> 00:08:41,914 một loại protein được não tiết ra liên tục. 189 00:08:41,914 --> 00:08:43,772 Não tôi đang tạo ra amyloid-beta 190 00:08:43,772 --> 00:08:45,930 và não của các bạn cũng vậy. 191 00:08:45,930 --> 00:08:47,932 Nhưng ở bệnh nhân Alzheimer, 192 00:08:47,932 --> 00:08:50,531 amyloid-beta tăng nhiều và tập trung 193 00:08:50,531 --> 00:08:52,974 ở các khoảng trống giữa các tế bào não, 194 00:08:52,974 --> 00:08:55,970 thay vì được làm sạch chúng bị giữa lại, 195 00:08:55,970 --> 00:08:57,980 và việc gia tăng amyloid-beta 196 00:08:57,980 --> 00:09:00,193 được xem như một bước quan trọng 197 00:09:00,193 --> 00:09:03,264 của sự phát triển một căn bệnh khủng khiếp. 198 00:09:03,264 --> 00:09:05,908 Chúng tôi tính tốc độ amyloid được dọn 199 00:09:05,908 --> 00:09:07,640 từ não khi nó còn thức 200 00:09:07,640 --> 00:09:09,418 so với khi đang ngủ, 201 00:09:09,418 --> 00:09:11,296 và nhận ra rằng, 202 00:09:11,296 --> 00:09:13,186 việc dọn sạch amyloid-beta 203 00:09:13,186 --> 00:09:17,705 nhanh hơn rất nhiểu khi não ngủ. 204 00:09:17,705 --> 00:09:21,232 Do đó ngủ, là một phần giải pháp của bộ não 205 00:09:21,232 --> 00:09:23,352 để giải quyết vấn đề chất thải, 206 00:09:23,352 --> 00:09:26,228 và điều này có thể làm thay đổi cách ta nghĩ 207 00:09:26,228 --> 00:09:31,259 về mối quan hệ giữa ngủ, amyloid-beta, và chứng Alzheimer. 208 00:09:31,259 --> 00:09:35,067 Một loạt các nghiên cứu lâm sàng gần đây chỉ ra rằng 209 00:09:35,067 --> 00:09:38,241 ở các bệnh nhân chưa phát triển Alzheimer, 210 00:09:38,241 --> 00:09:41,270 giấc ngủ kém chất và thời lượng 211 00:09:41,270 --> 00:09:45,978 có liên quan với lượng gia tăng Amyloid-beta ở não, 212 00:09:45,978 --> 00:09:49,487 và mặc dù nghiên cứu không chứng minh 213 00:09:49,487 --> 00:09:51,866 việc thiếu ngủ và ngủ kém lượng 214 00:09:51,866 --> 00:09:54,273 gây nên chứng Alzheimer, 215 00:09:54,273 --> 00:09:56,883 chúng lại đề cập đến sự thất bại của não 216 00:09:56,883 --> 00:09:58,795 trong việc dọn sạch nhà 217 00:09:58,795 --> 00:10:01,551 thông qua việc dọn sạch Amyloid-beta 218 00:10:01,551 --> 00:10:06,763 có thể góp phần làm cho Alzheimer phát triển. 219 00:10:06,763 --> 00:10:08,975 Nghiên cứu mới này nói với ta 220 00:10:08,975 --> 00:10:12,490 rằng thứ duy nhất mà các bạn đã biết về giấc ngủ, 221 00:10:12,490 --> 00:10:15,363 thậm chí, cả Galen cũng hiểu về giấc ngủ, 222 00:10:15,363 --> 00:10:18,434 liên quan tới việc làm tươi mới đầu óc. 223 00:10:18,434 --> 00:10:22,242 có thể là một phần lớn ý nghĩa của việc ngủ. 224 00:10:22,242 --> 00:10:25,473 Thấy đó, bạn và tôi, chúng ta đi ngủ hằng đêm 225 00:10:25,473 --> 00:10:28,546 nhưng bộ não chúng ta, thì không bao giờ nghỉ. 226 00:10:28,546 --> 00:10:30,380 Trong khi cơ thể và đầu óc 227 00:10:30,380 --> 00:10:33,451 còn đang đi dạo đâu đó trong giấc mơ, 228 00:10:33,451 --> 00:10:36,987 hệ vận động của não bộ vẫn đang thầm lặng 229 00:10:36,987 --> 00:10:41,745 làm sạch và duy trì một cỗ máy hết sức phức tạp. 230 00:10:41,745 --> 00:10:45,775 Giống như việc nhà, một công việc chẳng thú vị và thoải mái, 231 00:10:45,775 --> 00:10:48,180 nhưng lại hết sức quan trọng. 232 00:10:48,180 --> 00:10:52,271 Nếu bạn dừng dọn dẹp bếp núc trong một tháng, 233 00:10:52,271 --> 00:10:56,500 nhà bạn sẽ trở nên không thể ở được nhanh thôi. 234 00:10:56,500 --> 00:11:01,545 Nhưng ở trong não bộ, kết quả sau đó có thể tệ hại hơn 235 00:11:01,556 --> 00:11:04,284 là sự xấu hổ của tình trạng bẩn thỉu, 236 00:11:04,284 --> 00:11:07,518 bởi làm sạch bộ não là một chức năng tốt cho sức khỏe 237 00:11:07,518 --> 00:11:11,999 và nhiệm vụ của trí óc và cơ thể đang trong tình trạng xấu 238 00:11:11,999 --> 00:11:14,410 đó là lí do tại sao việc hiểu 239 00:11:14,410 --> 00:11:18,682 công việc dọn dẹp cơ bản của bộ não hôm nay 240 00:11:18,682 --> 00:11:21,675 có thể trở nên tối quan trọng trong việc ngăn ngừa và chữa trị 241 00:11:21,675 --> 00:11:24,703 những căn bệnh về trí óc ngày mai. 242 00:11:24,703 --> 00:11:26,751 Xin cám ơn. 243 00:11:26,751 --> 00:11:28,518 ( Vỗ tay)