0:00:00.741,0:00:02.383
Ngủ.

0:00:02.383,0:00:05.204
Là thứ ta bỏ ra [br]một phần ba cuộc đời để làm

0:00:05.204,0:00:08.525
nhưng liệu ta có thực sự [br]hiểu được ý nghĩ của nó?

0:00:08.525,0:00:10.540
Hai ngàn năm trước, Galen

0:00:10.540,0:00:12.880
một trong các nhà nghiên cứu [br]y học hàng đầu

0:00:12.880,0:00:14.319
của thế giới cổ đại,

0:00:14.319,0:00:16.258
đã giả dụ rằng khi thức

0:00:16.258,0:00:19.620
nguồn sức mạnh não, chất dịch của nó,

0:00:19.620,0:00:22.500
sẽ chảy tới mọi cơ quan trong cơ thể,

0:00:22.500,0:00:26.204
làm chúng hoạt động [br]trong khi bộ não khô dần đi

0:00:26.204,0:00:28.070
và ông ấy nghĩ rằng khi đi ngủ

0:00:28.070,0:00:32.118
toàn bộ chất dịch này[br]sẽ quay trở lại,

0:00:32.118,0:00:33.913
làm đầy lại bộ não

0:00:33.913,0:00:36.459
và làm mới lại suy nghĩ.

0:00:36.459,0:00:38.880
Nghe có vẻ vô lý với chúng ta.

0:00:38.880,0:00:41.161
Tuy vậy, Galen chỉ đang cố gắng giải thích

0:00:41.161,0:00:42.958
điều gì đó về giấc ngủ

0:00:42.958,0:00:45.185
thứ mà ta làm hàng ngày.

0:00:45.185,0:00:47.449
Chúng ta biết [br]từ kinh nghiệm của chính mình

0:00:47.449,0:00:49.821
rằng khi đi ngủ, bạn thoải mái đầu óc

0:00:49.821,0:00:51.763
và khi mất ngủ

0:00:51.763,0:00:54.320
nó khiến đầu óc bạn mụ mẫm.

0:00:54.320,0:00:58.532
Giờ thì, dù biết về giấc ngủ[br]nhiều hơn thời của Galen,

0:00:58.532,0:01:01.406
chúng ta vẫn chưa thực sự hiểu [br]tại sao giấc ngủ

0:01:01.406,0:01:06.275
lại có công dụng phục hồi thần kì [br]cho trí não.

0:01:06.275,0:01:09.624
Vậy nên, hôm nay tôi muốn chia sẻ[br]về vài nghiên cứu gần đây

0:01:09.624,0:01:12.368
mà có lẽ sẽ làm sáng tỏ câu hỏi này.

0:01:12.368,0:01:15.573
Chúng ta biết rằng [br]giấc ngủ có thể thực sự

0:01:15.573,0:01:17.946
là một giải pháp lập trình tinh tế

0:01:17.946,0:01:20.523
cho những nhu cầu cơ bản của não bộ,

0:01:20.523,0:01:22.779
một cách đặc trưng để bộ não

0:01:22.779,0:01:25.772
đáp ứng các đòi hỏi cao và khác biệt nhỏ

0:01:25.772,0:01:30.291
khiến nó khác với [br]tất cả mọi cơ quan còn lại.

0:01:30.291,0:01:33.346
Vậy hầu như mọi hoạt động sinh lý ta có

0:01:33.346,0:01:35.800
có thể coi như một loạt các vấn đề

0:01:35.800,0:01:38.341
và các giải pháp tương ứng.

0:01:38.341,0:01:41.321
Và vấn đề đầu tiên mọi cơ quan phải xử lý

0:01:41.321,0:01:43.539
là sự cung cấp dưỡng chất liên tục

0:01:43.539,0:01:45.560
để nuôi dưỡng các tế bào trong cơ thể.

0:01:45.560,0:01:48.138
Trong não, đó là phần đặc biệt quan trọng;

0:01:48.138,0:01:50.355
hoạt động xung điện mãnh liệt sử dụng

0:01:50.355,0:01:53.213
tới một phần tư năng lượng toàn bộ cơ thể

0:01:53.213,0:01:55.203
mặc dù bộ não chỉ chiếm

0:01:55.203,0:01:58.180
khoảng hai phần trăm khối lượng cơ thể.

0:01:58.180,0:01:59.792
Do vậy, hệ thống tuần hoàn đó

0:01:59.792,0:02:02.223
giải quyết vấn đế đề phân phối dinh dưỡng

0:02:02.223,0:02:04.763
bằng cách gửi [br]các mạch máu cung cấp dinh dưỡng

0:02:04.763,0:02:08.106
và oxy tới mọi xó xỉnh của cơ thể.

0:02:08.106,0:02:11.120
Các bạn có thể thấy điều đó [br]qua video sau.

0:02:11.120,0:02:13.082
Đây, chúng ta xem các mạch máu

0:02:13.082,0:02:15.597
trong não của một con chuột sống.

0:02:15.597,0:02:18.117
Các mao mạch tạo nên [br]một hệ thống phức tạp

0:02:18.117,0:02:20.735
phủ toàn bộ diện tích não bộ.

0:02:20.735,0:02:25.246
Chúng bắt đầu từ vỏ não,[br]rồi tự đâm vào các nhóm tế bào,

0:02:25.246,0:02:27.888
và khi tỏa ra, chúng cung cấp dinh dưỡng

0:02:27.888,0:02:33.273
và oxy tới từng tế bào não.

0:02:33.276,0:02:37.966
Khi mọi tế bào cần[br]dinh dưỡng để hoạt động,

0:02:37.966,0:02:41.277
chúng cũng tạo ra chất thải [br]như sản phẩm phụ,

0:02:41.277,0:02:44.990
và việc dọn dẹp chất thải đó[br]là vấn đề cơ bản thứ hai

0:02:44.990,0:02:47.882
mà mọi cơ quan phải xử lý.

0:02:47.882,0:02:50.465
Giản đồ này thể hiện hệ mạch bạch huyết

0:02:50.465,0:02:52.895
dần dần phát triển để đáp ứng nhu cầu.

0:02:52.895,0:02:55.707
Đó là hệ thống mạch song song thứ hai

0:02:55.707,0:02:57.721
phát triển khắp cơ thể.

0:02:57.721,0:02:59.678
Nó mang protein và chất thải khác

0:02:59.678,0:03:02.012
qua các khoảng trống giữa các tế bào,

0:03:02.012,0:03:04.514
thu nhặt rồi bơm chúng vào máu

0:03:04.514,0:03:06.675
để thải đi.

0:03:06.675,0:03:08.464
Nhưng nếu xem thật kĩ giản đồ này,

0:03:08.464,0:03:12.248
bạn sẽ thấy một vài điều không hợp lý.

0:03:12.248,0:03:14.943
Nếu chúng ta phóng to đầu chàng trai,

0:03:14.943,0:03:17.506
một trong những thứ, bạn sẽ thấy ở đó

0:03:17.506,0:03:21.298
là chẳng có mạch bạch huyết nào ở não cả.

0:03:21.298,0:03:24.392
Nhưng nó không có nghĩa gì nhiều, [br]phải không?

0:03:24.392,0:03:27.597
ý tôi là, não là một cơ quan [br]hoạt động cô đặc

0:03:27.597,0:03:32.762
tạo ra lượng lớn chất thải[br]cần được làm sạch hiệu quả.

0:03:32.762,0:03:35.701
Vì vậy, nó thiếu các mạch bạch huyết, [br]nghĩa là

0:03:35.701,0:03:39.517
phương pháp mà phần còn lại cơ thể [br]sử dụng để làm sạch chất thải

0:03:39.517,0:03:42.491
không áp dụng cho não bộ.

0:03:42.491,0:03:44.539
Vậy não làm thế nào để giải quyết

0:03:44.539,0:03:46.773
vấn đề làm sạch chất thải của mình?

0:03:46.773,0:03:50.262
Ồ, đó có vẻ như một câu hỏi đơn giản

0:03:50.262,0:03:53.390
khi mới tham gia vào câu chuyện

0:03:53.390,0:03:55.411
cái mà ta tìm thấy

0:03:55.411,0:03:57.746
cũng như cái mà ta để trong não,

0:03:57.746,0:04:00.637
dưới tất cả các nơ ron và mao mạch,

0:04:00.637,0:04:02.820
đó là cách giải quyết của bộ não,

0:04:02.820,0:04:05.383
đối với vấn đề dọn sạch chất thải,

0:04:05.383,0:04:07.200
thật không thể ngờ.

0:04:07.200,0:04:10.050
thật khác lạ,

0:04:10.050,0:04:12.788
nhưng cũng thật là đẹp.

0:04:12.788,0:04:15.265
Tôi sẽ nói bạn biết [br]phát hiện của chúng tôi.

0:04:15.265,0:04:17.389
Vì bộ não có một cái bể lớn

0:04:17.389,0:04:20.500
chứa đầy dịch sạch gọi là tủy não.

0:04:20.500,0:04:22.269
Chúng tôi gọi chúng là CSF.

0:04:22.269,0:04:26.149
CSF lấp đầy [br]các khoảng trống xung quanh não

0:04:26.149,0:04:27.952
và chất thải từ trong não

0:04:27.952,0:04:30.274
theo các hướng ra, nhập vào CSF

0:04:30.274,0:04:33.157
bị thải ra, cùng chất bẩn, vào máu.

0:04:33.157,0:04:36.917
Nghe giống hệ bạch huyết, [br]đúng không?

0:04:36.917,0:04:41.237
Nhưng thú vị là chất dịch và chất thải[br]từ trong não bộ,

0:04:41.237,0:04:45.978
sẽ không thấm một cách tùy tiện[br]tới bể CSF.

0:04:45.978,0:04:49.861
Thay vào đó, [br]sẽ có một hệ thống bơm

0:04:49.861,0:04:53.753
chuyên tổ chức và hiện thực quá trình này.

0:04:53.753,0:04:55.902
Các bạn có thể xem trong các video sau.

0:04:55.902,0:04:58.790
Đây, chúng ta lại xem não

0:04:58.790,0:05:00.424
của một con chuột sống

0:05:00.424,0:05:02.347
Khung ảnh ở phía bên trái thể hiện

0:05:02.347,0:05:04.406
điều đang diễn ra trong bề mặt vỏ não,

0:05:04.406,0:05:06.270
và khung hình bên phái chỉ ra

0:05:06.270,0:05:08.236
điều đang diễn ra dưới bề mặt vỏ não

0:05:08.236,0:05:09.869
trong các mao mạch.

0:05:09.869,0:05:12.178
Chúng tôi đánh dấu các mao mạch màu đỏ,

0:05:12.178,0:05:15.782
và hệ thống CSF xung quanh não[br]màu xanh.

0:05:15.782,0:05:17.755
Nào, giờ cái khiến ta ngạc nhiên

0:05:17.755,0:05:20.796
là chất dịch ở ngoài bộ não,

0:05:20.796,0:05:23.608
không nằm hoài ở ngoài.

0:05:23.608,0:05:27.011
Thay vào đó, CSF được bơm ngược vào trong

0:05:27.011,0:05:28.884
qua bộ não

0:05:28.884,0:05:31.916
đi liền bên ngoài các mao mạch ngoài,

0:05:31.916,0:05:34.300
và chảy vào trong não bộ

0:05:34.300,0:05:36.490
đi bên ngoài xung quanh các mạch,

0:05:36.490,0:05:38.512
giúp làm sạch

0:05:38.512,0:05:43.979
rửa sạch các chất thải [br]từ khoảng trống giữa các tế bào não.

0:05:43.979,0:05:46.111
Nếu bạn nghĩ về nó,

0:05:46.111,0:05:49.208
sử dụng phía ngoài [br]của các mao mạch như vậy

0:05:49.208,0:05:52.107
thực sự là một cách giải quyết [br]rất sáng tạo, thông minh

0:05:52.107,0:05:54.829
bởi vì bộ não bị đóng chặt

0:05:54.829,0:05:56.652
trong một hộp sọ rắn chắc

0:05:56.652,0:05:58.755
và chứa đầy tế bào,

0:05:58.755,0:06:01.500
vậy nên không có thêm [br]nhiều khoảng trống

0:06:01.500,0:06:05.100
cho một hệ thống mạch thứ hai [br]như mạch bạch huyết.

0:06:05.100,0:06:08.247
Mao mạch,[br]chúng sẽ mở rộng từ bề mặt não

0:06:08.247,0:06:10.536
cho tới mọi tế bào đơn nhất trong não

0:06:10.536,0:06:12.744
điều đó có nghĩa là những chất dịch

0:06:12.744,0:06:15.460
chuyển hóa ở phía ngoài các mạch

0:06:15.460,0:06:19.260
có thể dễ dàng tiếp cận vùng não bộ,

0:06:19.260,0:06:21.444
vậy nên, đó thực sự là một cách hay

0:06:21.444,0:06:25.209
để tái sử dụng hệ mao mạch, mạch máu,

0:06:25.209,0:06:27.998
chiếm lấy và thay thế chức năng

0:06:27.998,0:06:31.181
ở hệ thống mạch thứ hai, hệ bạch huyết,

0:06:31.181,0:06:33.592
giúp bạn không cần thêm nó nữa.

0:06:33.592,0:06:35.909
Tuyệt vời là không một cơ quan nào khác

0:06:35.909,0:06:37.550
có thể sử dụng cách đó

0:06:37.550,0:06:40.610
để làm sạch chất thải từ giữa các tế bào.

0:06:40.610,0:06:46.430
Đây là một cách giải quyết [br]hoàn toàn dành riêng cho bộ não.

0:06:46.430,0:06:48.698
Tuy nhiên, khám phá gây bất ngờ nhất

0:06:48.698,0:06:53.061
trong tất cả những điều [br]mà tôi vừa nói với các bạn,

0:06:53.061,0:06:56.469
với tất cả các chất dịch [br]chảy trong não bộ,

0:06:56.469,0:07:00.653
điều đó chỉ xảy ra khi bộ não đang ngủ.

0:07:00.653,0:07:02.103
Đây, video bên trái

0:07:02.103,0:07:04.364
chỉ ra bao nhiêu CSF chuyển dịch

0:07:04.364,0:07:07.970
qua não một con chuột sống khi nó thức.

0:07:07.970,0:07:09.843
Gần như chẳng có gì.

0:07:09.843,0:07:11.418
Cùng một loài vật đó,

0:07:11.418,0:07:14.623
nếu đợi tới lúc nó ngủ,

0:07:14.623,0:07:17.380
cái mà chúng ta thấy đó là CSF

0:07:17.380,0:07:19.798
đang vội chảy qua vỏ não,

0:07:19.798,0:07:21.958
cùng lúc đó, chúng tôi khám phá ra

0:07:21.958,0:07:24.570
rằng khi bộ não đi ngủ,

0:07:24.570,0:07:27.233
các tế bào não tự thu hẹp lại,

0:07:27.233,0:07:29.270
mở thêm khoảng trống,

0:07:29.270,0:07:31.407
cho phép chất dịch chảy qua

0:07:31.407,0:07:34.140
và chất thải được làm sạch.

0:07:34.140,0:07:36.654
Vậy có vẻ như Galen đã phần nào

0:07:36.654,0:07:38.910
đúng khi viết về

0:07:38.910,0:07:41.610
dòng dịch chảy mạnh trong não bộ

0:07:41.610,0:07:43.252
khi ta đi ngủ.

0:07:43.252,0:07:46.705
Nghiên cứu của chúng tôi, 2000 năm sau,

0:07:46.705,0:07:48.775
gợi ý rằng

0:07:48.775,0:07:50.834
khi bộ não thức

0:07:50.834,0:07:52.948
và ở lúc bận rộn nhất,

0:07:52.948,0:07:55.310
nó trì hoãn việc tẩy sạch chất thải

0:07:55.310,0:07:58.381
từ khoảng giữa các tế bào,

0:07:58.381,0:08:00.240
khi não đi ngủ

0:08:00.240,0:08:02.588
và không phải bận rộn nữa,

0:08:02.588,0:08:05.165
nó chuyển sang chế độ làm sạch

0:08:05.165,0:08:08.502
để loại bỏ chất thải[br]giữa các tế bào,

0:08:08.502,0:08:10.777
được tích tụ trong suốt cả ngày.

0:08:10.777,0:08:13.475
Nó thực sự giống như kiểu bạn hay tôi

0:08:13.475,0:08:16.267
chất chồng cả đống việc nhà [br]trong tuần làm việc

0:08:16.267,0:08:18.289
khi ta không có thời gian để xử lý,

0:08:18.289,0:08:23.740
rồi chờ đến ngày cuối tuần[br]để dọn dẹp.

0:08:23.748,0:08:27.020
Tôi vừa mới nói rất nhiều về [br]việc làm sạch chất thải,

0:08:27.020,0:08:31.951
nhưng vẫn chưa đi vào chi tiết[br]các loại chất thải mà bộ não cần làm sạch

0:08:31.951,0:08:34.704
khi ta ngủ [br]để giữa gìn sức khỏe.

0:08:34.704,0:08:38.761
Sản phầm thải mà các nghiên cứu[br]gần đây quan tâm nhất là amyloid-beta

0:08:38.761,0:08:41.914
một loại protein [br]được não tiết ra liên tục.

0:08:41.914,0:08:43.772
Não tôi đang tạo ra amyloid-beta

0:08:43.772,0:08:45.930
và não của các bạn cũng vậy.

0:08:45.930,0:08:47.932
Nhưng ở bệnh nhân Alzheimer,

0:08:47.932,0:08:50.531
amyloid-beta tăng nhiều và tập trung

0:08:50.531,0:08:52.974
ở các khoảng trống giữa các tế bào não,

0:08:52.974,0:08:55.970
thay vì được làm sạch[br]chúng bị giữa lại,

0:08:55.970,0:08:57.980
và việc gia tăng amyloid-beta

0:08:57.980,0:09:00.193
được xem như một bước quan trọng

0:09:00.193,0:09:03.264
của sự phát triển [br]một căn bệnh khủng khiếp.

0:09:03.264,0:09:05.908
Chúng tôi tính tốc độ amyloid được dọn

0:09:05.908,0:09:07.640
từ não khi nó còn thức

0:09:07.640,0:09:09.418
so với khi đang ngủ,

0:09:09.418,0:09:11.296
và nhận ra rằng,

0:09:11.296,0:09:13.186
việc dọn sạch amyloid-beta

0:09:13.186,0:09:17.705
nhanh hơn rất nhiểu khi não ngủ.

0:09:17.705,0:09:21.232
Do đó ngủ,[br]là một phần giải pháp của bộ não

0:09:21.232,0:09:23.352
để giải quyết vấn đề chất thải,

0:09:23.352,0:09:26.228
và điều này có thể làm thay đổi [br]cách ta nghĩ

0:09:26.228,0:09:31.259
về mối quan hệ giữa ngủ,[br]amyloid-beta, và chứng Alzheimer.

0:09:31.259,0:09:35.067
Một loạt các nghiên cứu lâm sàng gần đây[br]chỉ ra rằng

0:09:35.067,0:09:38.241
ở các bệnh nhân [br]chưa phát triển Alzheimer,

0:09:38.241,0:09:41.270
giấc ngủ kém chất và thời lượng

0:09:41.270,0:09:45.978
có liên quan với lượng gia tăng[br]Amyloid-beta ở não,

0:09:45.978,0:09:49.487
và mặc dù[br]nghiên cứu không chứng minh

0:09:49.487,0:09:51.866
việc thiếu ngủ và ngủ kém lượng

0:09:51.866,0:09:54.273
gây nên chứng Alzheimer,

0:09:54.273,0:09:56.883
chúng lại đề cập đến sự thất bại của não

0:09:56.883,0:09:58.795
trong việc dọn sạch nhà

0:09:58.795,0:10:01.551
thông qua việc dọn sạch Amyloid-beta

0:10:01.551,0:10:06.763
có thể góp phần làm cho [br]Alzheimer phát triển.

0:10:06.763,0:10:08.975
Nghiên cứu mới này nói với ta

0:10:08.975,0:10:12.490
rằng thứ duy nhất mà các bạn[br]đã biết về giấc ngủ,

0:10:12.490,0:10:15.363
thậm chí, cả Galen cũng hiểu về giấc ngủ,

0:10:15.363,0:10:18.434
liên quan tới việc làm tươi mới đầu óc.

0:10:18.434,0:10:22.242
có thể là một phần lớn[br]ý nghĩa của việc ngủ.

0:10:22.242,0:10:25.473
Thấy đó, bạn và tôi, chúng ta[br]đi ngủ hằng đêm

0:10:25.473,0:10:28.546
nhưng bộ não chúng ta, [br]thì không bao giờ nghỉ.

0:10:28.546,0:10:30.380
Trong khi cơ thể và đầu óc

0:10:30.380,0:10:33.451
còn đang đi dạo đâu đó [br]trong giấc mơ,

0:10:33.451,0:10:36.987
hệ vận động của não bộ[br]vẫn đang thầm lặng

0:10:36.987,0:10:41.745
làm sạch và duy trì[br]một cỗ máy hết sức phức tạp.

0:10:41.745,0:10:45.775
Giống như việc nhà,[br]một công việc chẳng thú vị và thoải mái,

0:10:45.775,0:10:48.180
nhưng lại hết sức quan trọng.

0:10:48.180,0:10:52.271
Nếu bạn dừng dọn dẹp bếp núc[br]trong một tháng,

0:10:52.271,0:10:56.500
nhà bạn sẽ trở nên không thể ở được[br]nhanh thôi.

0:10:56.500,0:11:01.545
Nhưng ở trong não bộ, kết quả[br]sau đó có thể tệ hại hơn

0:11:01.556,0:11:04.284
là sự xấu hổ của tình trạng bẩn thỉu,

0:11:04.284,0:11:07.518
bởi làm sạch bộ não [br]là một chức năng tốt cho sức khỏe

0:11:07.518,0:11:11.999
và nhiệm vụ của trí óc và cơ thể [br]đang trong tình trạng xấu

0:11:11.999,0:11:14.410
đó là lí do tại sao việc hiểu

0:11:14.410,0:11:18.682
công việc dọn dẹp cơ bản [br]của bộ não hôm nay

0:11:18.682,0:11:21.675
có thể trở nên tối quan trọng [br]trong việc ngăn ngừa và chữa trị

0:11:21.675,0:11:24.703
những căn bệnh về trí óc ngày mai.

0:11:24.703,0:11:26.751
Xin cám ơn.

0:11:26.751,0:11:28.518
( Vỗ tay)