Sốt rét vẫn là kẻ giết người lớn nhất trên thế giới. Dù ta đã đạt những tiến bộ đáng kể trong 20 năm qua, nhưng nửa dân số thế giới có nguy cơ mắc bệnh này. Trên thực tế, cứ mỗi hai phút, lại có một trẻ dưới 2 tuổi chết vì căn bệnh này. Những tiến bộ của ta chắc chắn đã bị đình trệ. Hiện nay ta phải đối mặt với nhiều thách thức để đối phó với bệnh sốt rét, nhưng một trong những vấn đề ta gặp phải là việc phát hiện người bị nhiễm sốt rét giai đoạn đầu. Ví dụ, những người có khả năng miễn dịch với căn bệnh này, họ có thể bị nhiễm bệnh, lây truyền và vẫn lành bệnh nhưng không biểu lộ bất kỳ triệu chứng nào, và đó là vấn đề lớn, bởi không dễ phát hiện người nhiễm bệnh. Đó chẳng khác nào mò kim đáy biển. Nhiều năm qua, các nhà khoa học đang cố gắng giải quyết vấn đề này, nhưng điều tôi muốn nói với các bạn hôm nay là giải pháp cho vấn đề này có thể nằm ngay trước mắt ta mọi lúc. Sẽ hơi nặng nề một chút với nhiều thống kê quan trọng, bây giờ tôi muốn chúng ta thư giãn một chút và điều đó cũng giúp tôi thoải mái hơn. Tại sao chúng ta không đơn giản hít một hơi thật sâu nhỉ ...? Wow. (Cười) Và thở ra, và, whoo..., rồi bị cuốn bay mất. OK, giờ tôi muốn bạn làm lại lần nữa, nhưng lần này, tôi muốn bạn chỉ thở qua bằng mũi thôi, và tôi muốn bạn thực sự ngửi môi trường xung quanh bạn. Và thực tế là tôi muốn bạn ngửi mùi người ngồi cạnh. Dù bạn có biết họ hay không. Nghiêng đầu, đưa mũi vào nách của họ, thôi nào, đừng có lịch sự quá như vậy, đưa mũi vào nách họ, hít thật sâu, và xem bạn có thể ngửi thấy gì. (Cười) Giờ mỗi người trong chúng ta sẽ có những cảm nhận khác nhau. Vài người trong ta ngửi thấy thứ gì đó khá dễ chịu, có thể là nước hoa của ai đó. Nhưng vài người ngửi thấy gì đó khá khó chịu, có thể là hơi thở hoặc mùi hôi từ cơ thể của ai đó. Thậm chí bạn có thể ngửi thấy mùi cơ thể của chính bạn. (Cười) Nhưng, có thể có một lý do chính đáng để ta không thích mùi từ cơ thể. Trong lịch sử, có rất nhiều ví dụ về sự liên quan giữa bệnh tật và mùi của chúng. Ví dụ, thương hàn rõ ràng có mùi như bánh mì nâu nướng, Và đó là một mùi khá tuyệt, phải không, nhưng sẽ bắt đầu trở nên tệ đi. Lao phổi mùi giống bia cũ, và bệnh sốt vàng da có mùi như trong một cửa hàng thịt tươi sống. Và thực tế, khi bạn nhìn vào những từ thường dùng để miêu tả bệnh tật, bạn có xu hường tìm ra những từ sau: "thối rữa", "hôi thối", hoặc "hăng". Vì vậy chẳng ngạc nhiên gì khi mùi cơ thể phải mang ít nhiều tiếng xấu. Như tôi đã nói với bạn. "Bạn đã ngửi thấy chúng". bạn có thể không cho đó là một lời khen, phải không? Nhưng bạn đã ngửi. Bạn vừa phát hiện ra nó. Bạn đã ngửi nó. Đó là một sự thực khoa học. Và tôi muốn các bạn thay đổi suy nghĩ về điều đó. Sẽ thế nào nếu ta nghĩ mùi hương theo hướng tích cực và sử dụng chúng hiệu quả? Sẽ thế nào nếu ta có thể phát hiện ra những hóa chất tỏa ra từ cơ thể khi ta bệnh, và sử dụng chúng để chẩn đoán? Ta cần phát triển những cảm biến tiên tiến để thực hiện điều này, nhưng những cảm biển tốt nhất thế giới đã thực sự tồn tại, chính là các loài động vật. Động vật có khứu giác rất nhạy bén. Chúng sống dựa vào khứu giác. Chúng cảm nhận về môi trường, nơi cung cấp những thông tin quan trọng để tồn tại. Hãy tưởng tượng bạn là một con muỗi bay từ ngoài vào căn phòng này. Đây là một thế giời thực sự phức tạp và bạn bị rối loạn vì mùi hương từ khắp nơi. Ta vừa phát hiện ra rằng cơ thể có mùi không dễ chịu lắm. Mỗi người tiết ra các mùi dễ bay hơi khác nhau. Không chỉ một chất hóa học, giống như mùi cơ thể mà là rất nhiều chất khác nhau. Nhưng không chỉ có bạn, chỗ bạn ngồi, tấm thám, keo giữ nó trên sàn, bức họa trên tường, và những cái cây ngoài kia. Mọi thứ xung quanh bạn đều tiết ra mùi, thực sự là một thế giới phức tạp để con muỗi bay qua, và nó phải tìm ra bạn trong thế giới phức tạp đó. Mỗi người trong các bạn sẽ biết -- Thôi nào, hãy giơ tay lên, những ai hay bị muỗi đốt nào? Và ai chưa bao giờ bị đốt? Luôn luôn có một hoặc hai người không bao giờ bị muỗi đốt. Thật khó cho con muỗi để tìm ra bạn, Đó là cách bạn ngửi. Những người không thu hút muỗi có mùi thuốc chống côn trùng, và bạn biết đó là gì mà. (Cười) Thực ra là mùi đuổi muỗi chứ không phải đuổi người nhé! (Cười) Và mùi đó thực ra được kiểm soát bởi gen. Nhưng muỗi có thể làm điều đó bởi vì chúng có khứu giác cực kỳ tinh vi, chúng có thể xuyên qua các loại mùi, tìm ra và cắn bạn. Nhưng chuyện gì sẽ xảy ra nếu một trong số các bạn nhiễm sốt rét? Giờ hãy cùng xem qua vòng đời của bệnh sốt rét. Nó khá phức tạp, nhưng cơ bản là con muỗi phải cắn ai đó để bị nhiễm trước. Một khi nó hút máu người nhiễm bệnh, ký sinh trùng di chuyển qua miệng vào ruột rồi bùng phát qua ruột, rồi bùng phát qua ruột, tạo ra các nang, sau đó chúng sinh sản, và di chuyển từ ruột đến tuyến nước bọt, nơi chúng truyền sang người khác qua vết muỗi đốt bằng nước bọt chứa kí sinh trùng. Sau đó, trong cơ thể người, nó trải qua một chu kỳ hoàn toàn khác, một phần khác của vòng đời, nó xâm nhập vào gan, thay đổi hình dạng, truyền vào máu, và cuối cùng, khiến vật chủ phát bệnh. Bây giờ, một điều ta biết về thế giới ký sinh trùng là chúng cực kỳ giỏi trong việc điều khiển vật chủ để tăng cường khả năng truyền bệnh, và để đảm bảo chúng được truyền xa hơn. Nếu điều đó diễn ra trong hệ thống nhiễm sốt rét, có thể chúng sẽ vận dụng mùi cơ thể vì mùi cơ thể là điểm mấu chốt. Mùi cơ thể là thứ liên kết ta với muỗi. Dựa vào đó mà chúng tìm ra ta. Gỉa thuyết Thao túng Bệnh sốt rét, và đó là điều mà chúng tôi đã nghiên cứu trong vài năm qua. Vì vậy, một trong những điều đầu tiên mà chúng tôi muốn nghiên cứu là tìm ra liệu nhiễm trùng sốt rét có thực sự khiến muỗi tìm đến bạn nhiều hơn hay không. Tại Kenya, cùng các đồng nghiệp, chúng tôi đã làm một thí nghiệm là cho trẻ em Kenya ngủ trong lều. Mùi cơ thể từ lều được thổi vào một căn phòng chứa muỗi, và chúng phản ứng với điều đó. Chúng bay tới hoặc hướng ra xa khỏi mùi cơ thể tùy thuộc vào việc chúng có thích hay không. Giờ, một số người tham gia bị nhiễm sốt rét, và một số thì không, nhưng quan trọng là, không một đứa trẻ nào có bất kì triệu trứng nào. Khi tìm ra và nhìn vào kết quả, nó thực sự đáng kinh ngạc. Những người bị nhiễm sốt rét thu hút muỗi hơn nhiều so với những người không bị nhiễm bệnh. Để tôi giải thích biểu đồ này, Chúng tôi có "Số muỗi hấp dẫn bởi người tham gia," và chúng tôi có hai bộ dữ liệu: trước và sau khi điều trị. Ở phía bên trái, thanh đó đại diện cho nhóm người không bị nhiễm bệnh, phía bên phải, dành cho những người bị nhiễm bệnh và đang tiến đến giai đoạn truyền bệnh. Ngay ở giai đoạn lây nhiễm người bệnh thu hút muỗi nhiều hơn. Sau đó, chúng tôi đã điều trị cho những trẻ em này để loại bỏ ký sinh, và kiểm tra một lần nữa, và chúng tôi nhận thấy rằng đặc tính thu hút muỗi đã biến mất. Vì vậy không chỉ vật chủ mà bằng cách nào đó ký sinh trùng cũng tạo ra khiến vật chủ trở nên thu hút với muỗi hơn, nổi bật như đèn hiệu để nó có thể tiếp tục vòng đời. Điều tiếp theo chúng tôi thực hiện là tìm ra đâu là mùi mà muỗi phát hiện được. Nó đã phát hiện ra điều gì? Do đó, chúng tôi cần thu thập mùi cơ thể từ những người tham gia, bằng cách quấn những cái túi quanh chân họ, cho phép chúng tôi thu thập mùi dễ bay hơi từ chân của họ, và bàn chân thực sự quan trọng đối với muỗi. Chúng thực sự thích mùi chân. (Cười) Đặc biệt là chân có mùi hôi. Có ai bị hôi chân phía dưới không? Muỗi thích mùi đó. Vì vậy, chúng tôi tập trung vào bàn chân, và thu thập mùi cơ thể. Bây giờ khi nói đến muỗi và khứu giác của chúng thì thực sự rất phức tạp. Thật tuyệt nếu chúng chỉ phát hiện ra một hóa chất nhưng không đơn giản như vậy. Chúng phải phát hiện một loạt các hóa chất một cách đúng nồng độ, đúng tỷ lệ đúng hóa hợp. Bạn có thể nghĩ về nó như một tác phẩm âm nhạc. Nếu bạn đánh sai nốt, hoặc chơi quá to hoặc quá trầm, nghe sẽ chẳng hay tí nào. Hay như một công thức: nếu một thành phần sai nấu quá lâu hoặc quá nhanh, món ăn sẽ chẳng ngon gì cả. Mùi cũng vậy. Nó được tạo thành từ nhiều hóa chất kết hợp lại. Máy móc trong phòng thí nghiệm không chuyên biệt trong việc lọc ra loại tín hiệu này, nó khá phức tạp. Nhưng động vật có thể, và những gì chúng ta làm trong phòng thí nghiệm là kết nối các vi điện cực với râu của muỗi. Hãy tưởng tượng điều đó khó khăn như thế nào. (Cười) Chúng tôi đã kết nối các điện cực với các tế bào riêng lẻ trong râu của muỗi, Thật khó tin. Bạn không muốn ho khi thực hiện việc này đâu. Chắc chắn rồi. Nhưng làm điều này cho phép ta đo phản ứng điện của các thụ thể mùi trong râu, và ta có thể biết muỗi đánh hơi được mùi gì. Giờ tôi sẽ cho bạn thấy chúng trông như thế nào. Đây là một tế bào côn trùng, nó sẽ phản hồi trong giấy lát khi tôi nhấn nút, và bạn sẽ thấy nó tiếp nhận phản ứng này. Một mùi hương được thổi qua tế bào, nó sẽ phản ứng mạnh một chút, sau đó quay lại trạng thái tĩnh khi ta ngừng cho mùi hương đi qua. (Tiếng nổ liên tiếp) (Tiếng nổ chói tai) (Tiếng nổ liên tiếp) OK, tuyệt, giờ bạn có thể về nhà và nói rằng bạn vừa thấy cách côn trùng đánh hơi và nghe thấy âm thanh của chúng, một khái niệm kỳ lạ, phải không? Nhưng thí nghiệm thực sự hiệu quả nó cho phép ta thấy những gì côn trùng đang khám phá. Sử dụng phương pháp này với các mẫu phẩm sốt rét, ta có thể tìm ra muỗi phát hiện ra điều gì, chính là những hợp chất liên quan đến sốt rét, chủ yếu là Aldehyde, một nhóm hợp chất có mùi biểu thị cho sốt rét. Giờ ta đã biết sốt rét có mùi như thế nào, và cách ta dùng muỗi như một cảm biến sinh học để ta biết mùi của sốt rét. Hãy tưởng tượng bạn có thể buộc vòng cổ cho một con muỗi nhỏ buộc dây vào cổ nó và dẫn nó đi để ta đánh hơi mọi người trong cộng đồng điều đó xuất hiện trong đầu của tôi và xem liệu ta có thể tìm ra người nhiễm sốt rét không, nhưng, tất nhiên, điều đó không thực sự khả quan. Nhưng có một loài động vật có thể làm được điều đó. Loài chó có khứu giác đáng kinh ngạc, Nhưng có một điều đặc biệt hơn là: chúng có khả năng học. Mọi người đều quen thuộc với khái niệm này tại sân bay, nơi chó đánh hơi từng hành khách hoặc hành lý của họ để tìm thuốc phiện và chất nổ hay thực phẩm. Vậy ta thực sự có thể huấn luyện chó đánh hơi mùi sốt rét được chứ? Chúng tôi đã làm việc với một tổ chức từ thiện Medical Detection Dogs để xem liệu có thể huấn luyện chúng đánh hơi bệnh sốt rét. Chúng tôi tới Gambia và thu thập thêm mùi cơ thể của những trẻ em bị và không bị lây nhiễm, nhưng lần này, chúng tôi đã thu thập bằng cách cho chúng mang tất nylon để thu thập mùi cơ thể. Chúng tôi đã mang chúng về UK đưa chúng cho tổ chức từ thiện này thử nghiệm. Tôi có thể cho bạn xem một biểu đồ và cách thí nghiệm đó hoạt động, nhưng điều đó sẽ hơi buồn tẻ, phải không. Ngày nay, họ nói không bao giờ thí nghiệm với trẻ em hoặc động vật sống, nhưng hôm nay ta sẽ phá vỡ quy tắc đó. Xin chào mừng lên sân khấu - Freya (Vỗ tay) và người huấn luyện của cô ấy là Mark và Sarha. (Vỗ tay) Đây mới thực sự là ngôi sao của ngày hôm nay. (Cười) OK, bây giờ tôi có thể yêu cầu bạn giữ im lặng một chút, không di chuyển quá nhiều. Đây là một môi trường rất, rất lạ đối với Freya. Cô ấy đang có một cái nhìn tốt về các bạn. Vì vậy, hãy bình tĩnh nhất có thể. Điều đó sẽ rất tuyệt. Ta chuẩn bị yêu cầu Freya đi dọc theo các cột mẫu vật phẩm mà trong đó chứa tất của trẻ em Gambia. Ba trong số đó những chiếc tất được đi bởi trẻ không nhiễm bệnh, chỉ một cái được đi bởi trẻ nhiễm bệnh. Giống như bạn thấy ở sân bay, hãy tưởng tượng đây là các hành khách và chó đang đi tới từng người để đánh hơi. Bạn có thể thấy liệu cô ấy có đánh hơi được bệnh sốt rét. Đây thực sự là một thử thách khó khăn trong môi trường xa lạ này, giờ xin hãy hướng mắt về phía Mark. Cột số 3. Tuyệt vời. (Vỗ tay) Tuyệt vời. Tôi và Mark đều không biết là cột nào. Đây là một thực nghiệm thực tế. Sarah, kết quả có đúng không? Sarah: Chính xác. James Logan: Chính xác. Làm tốt lắm, Freya. Thật tuyệt vời. (Vỗ tay) Thực sự tuyệt vời. Giờ Sarah đổi thứ tự các cột, loại đi cái mẫu phẩm chứa sốt rét, giờ cả 4 cột đều chứa tất của trẻ em không nhiễm trùng sốt rét, và theo lý thuyết, Freya sẽ đánh hơi và không dừng lại ở cột nào cả. Điều này thực sự quan trọng, vì ta cũng cần biết những người không bị nhiễm bệnh, cô ấy cần có khả năng làm điều đó. Một thử nghiệm khó khăn. Các đôi tất đã ở trong tủ đông vài năm, và chúng cũng khá nhỏ. Hãy tưởng tượng đây là một người, gửi một tín hiệu quan trọng. Qủa làđáng kinh ngạc. Hướng về phía Mark nào. (Cười) (Vỗ tay) Thật thông minh. Tuyệt vời. (Vỗ tay) Thật đáng khen ngợi. Cảm ơn các bạn rất nhiều. Xin hãy dành những tràng pháo tay cho Freya, Mark và Sarah. Thật tuyệt vời. (Vỗ tay) Thật là một cô chó tuyệt vời. Cô ấy sẽ được một điều trị sau. Tuyệt diệu. Bạn đã được tận mắt chứng kiến. Đó là một thực nghiệm đầy chân thực. Tôi đã lo lắng đôi chút. Tôi rất vui vì nó thành công. (Cười) Nó thực sự đáng kinh ngạc, và khi làm điều này, chúng tôi nhận thấy rằng những chú chó có thể cho ta biết chính xác người bị nhiễm sốt rét lên đến 81%. Thực sự đáng kinh ngạc. 92% chúng có thể cho ta biết chính xác người không nhiễm bệnh. Và những con số này thực sự vượt trên các tiêu chí do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đặt ra để chẩn đoán. chúng tôi thực sự đang xem xét việc triển khai chó ở các quốc gia, và đặc biệt là tại các cảng nhập cảnh, để phát hiện những người bị sốt rét. Đây có thể là một thực tế. Nhưng ta không thể triển khai chó ở khắp mọi nơi, vì vậy điều chúng tôi mong đợi và thực hiện vào lúc này là phát triển công nghệ, thiết bị công nghệ trên người có thể cho phép họ tự chẩn đoán. Hãy tưởng tượng một miếng dán mà bạn đeo trên da sẽ phát hiện từ mồ hôi khi bạn bị nhiễm sốt rét và đổi màu. Hoặc cái gì đó mang tính kỹ thuật hơn, có lẽ: một đồng hồ thông minh cảnh báo khi bạn nhiễm trùng sốt rét. với kỹ thuật số, ta có thể thu thập dữ liệu, hãy tưởng tượng lượng dữ liệu mà ta có thể thu thập trên quy mô toàn cầu. Điều này hoàn toàn có thể cách mạng hóa cách ta theo dõi sự lây lan của bệnh tật, nỗ lực kiểm soát và đối phó với sự bùng phát dịch bệnh, cuối cùng giúp dẫn đến việc loại trừ bệnh sốt rét, và thậm chí vượt xa bệnh sốt rét, đối với các bệnh khác có mùi mà ta đã biết. Nếu ta có thể khai phá sức mạnh thiên nhiên để tìm ra những mùi đó, ta có thể biến điều này thành hiện thực. Là các nhà khoa học, chúng tôi có nhiệm vụ đưa ra những ý tưởng mới, khái niệm mới, công nghệ mới để giải quyết những vấn đề nan giải nhất trên thế giới, nhưng điều khiến tôi không ngừng ngạc nhiên là tự nhiên tạo cơ hội cho ta rồi, và câu trả lời ... nó nằm ngay trước mắt ta. Cảm ơn. (Vỗ tay)