WEBVTT

00:00:01.267 --> 00:00:06.423
अजूनही जगभरात हिवताप
प्राणघातक समजला जातो.

00:00:06.862 --> 00:00:11.782
गेल्या वीस वर्षांत आपण 
पुष्कळ प्रगती केली असली,

00:00:11.806 --> 00:00:16.298
तरी जगाच्या अर्ध्या लोकसंख्येला 
हिवतापाचा धोका संभवतो.

00:00:16.322 --> 00:00:18.191
दर दुसऱ्या मिनिटाला

00:00:18.215 --> 00:00:22.915
दोन वर्षांखालील एक मूल 
हिवतापामुळे प्राण गमावतं.

00:00:22.939 --> 00:00:26.164
आपली प्रगती खुंटलेली आहे, यात शंका नाही.

NOTE Paragraph

00:00:26.188 --> 00:00:31.759
हिवतापाचा सामना करताना 
आपल्यापुढे अनेक आव्हानं असतात.

00:00:31.783 --> 00:00:33.600
यापैकी एक समस्या म्हणजे

00:00:33.624 --> 00:00:38.013
हिवतापाचा संसर्ग झालेले लोक शोधून काढणे.

00:00:38.037 --> 00:00:42.544
ज्या लोकांजवळ थोडी प्रतिकारशक्ती असते,

00:00:42.568 --> 00:00:47.083
त्यांना संसर्ग झाला, तर 
त्यांना काही लक्षणं दिसून न येता

00:00:47.107 --> 00:00:49.116
इतरांना त्याची लागण होते.

00:00:49.140 --> 00:00:52.466
ही एक मोठी समस्या आहे.
कारण हे लोक शोधणार कसे?

00:00:52.490 --> 00:00:55.278
हे गवताच्या भाऱ्यातून सुई शोधण्याइतकं 
अवघड आहे.

00:00:55.743 --> 00:01:00.395
गेली काही वर्षे शास्त्रज्ञ ही समस्या 
सोडवण्याचा प्रयत्न करताहेत.

00:01:00.419 --> 00:01:02.435
पण आज मी तुम्हांला सांगणार आहे, की

00:01:02.459 --> 00:01:06.998
या प्रश्नाचं उत्तर नेहमीच

00:01:07.022 --> 00:01:08.822
अक्षरशः आपल्या नाकासमोर होतं.

NOTE Paragraph

00:01:08.846 --> 00:01:12.584
आपली सुरुवात जरा बोजड झाली. 
अगदी महत्त्वाच्या आकडेवारीसकट.

00:01:12.608 --> 00:01:14.691
तेव्हा आता आपण सर्वजण जरा विश्रांती घेऊ.

00:01:14.715 --> 00:01:17.092
म्हणजे मलाही जरा आराम मिळेल.

00:01:17.116 --> 00:01:20.052
आता आपण सगळे एक दीर्घ श्वास घेऊ.

00:01:20.076 --> 00:01:21.631
वा. (हसतात)

NOTE Paragraph

00:01:21.655 --> 00:01:22.892
आणि हं..

00:01:22.916 --> 00:01:25.812
आता श्वास सोडला.

00:01:25.836 --> 00:01:27.599
बरं. आता हे पुन्हा एकदा करा.

00:01:27.623 --> 00:01:30.774
पण यावेळी फक्त नाकाने.

00:01:30.798 --> 00:01:34.503
आणि यावेळी तुमच्या भोवतालच्या 
हवेचा नीट अनुभव घ्या.

00:01:34.527 --> 00:01:38.242
खास करून, तुमच्या शेजारी बसलेल्या 
व्यक्तीचा नीट वास घ्या.

00:01:38.266 --> 00:01:40.266
तुम्ही त्यांना ओळखत नसलात तरी चालेल.

00:01:40.290 --> 00:01:42.481
वाका, आणि त्यांच्या काखेत तुमचं नाक घाला.

00:01:42.505 --> 00:01:44.490
हो, ते ब्रिटिश शिष्टाचार जरा बाजूला ठेवा.

00:01:44.514 --> 00:01:47.936
नीट वास घ्या.

00:01:47.960 --> 00:01:49.555
कसला वास येतो पहा.

NOTE Paragraph

00:01:49.579 --> 00:01:52.649
(हशा)

NOTE Paragraph

00:01:53.333 --> 00:01:55.189
आपल्यापैकी प्रत्येक व्यक्तीला

00:01:55.213 --> 00:01:58.827
निरनिराळा अनुभव आला असणार.

00:01:58.851 --> 00:02:01.543
काहींना चांगला वास आला असेल.

00:02:01.567 --> 00:02:03.010
कदाचित अत्तराचा वास.

00:02:03.034 --> 00:02:06.369
काहींना मात्र फारसा चांगला वास आला नसेल.

00:02:06.393 --> 00:02:10.733
कदाचित कोणाच्या श्वासाचा गंध 
किंवा शरीरगंध आला असेल.

00:02:10.757 --> 00:02:13.083
कदाचित स्वतःचाच शरीरगंध आला असेल.

NOTE Paragraph

00:02:13.107 --> 00:02:14.519
(हशा)

NOTE Paragraph

00:02:15.142 --> 00:02:17.254
पण आपल्यापैकी काहींना,

00:02:17.278 --> 00:02:20.888
विशिष्ट लोकांचे वास न आवडण्यामागे 
काहीतरी कारण असलं पाहिजे.

00:02:21.892 --> 00:02:23.316
ऐतिहासिक काळापासून,

00:02:24.646 --> 00:02:28.870
विशिष्ट वास काही रोगांशी निगडित आहेत.

00:02:28.894 --> 00:02:33.480
उदाहरणार्थ, टायफॉईडचा वास 
भाजलेल्या ब्राऊन पावासारखा येतो.

00:02:33.504 --> 00:02:35.410
हा वास छान आहे, ना?

00:02:35.434 --> 00:02:37.570
पण सगळेच वास इतके छान नसतात.

00:02:37.594 --> 00:02:39.798
क्षयरोगाचा वास शिळ्या बियर सारखा येतो.

00:02:39.822 --> 00:02:44.726
पिवळ्या तापाचा वास, खाटकाच्या दुकानातल्या 
कच्च्या मांसासारखा येतो.

00:02:44.750 --> 00:02:47.626
रोगांची वर्णनं करण्याकरता

00:02:47.650 --> 00:02:49.205
असेच शब्द

00:02:49.229 --> 00:02:50.999
वापरलेले दिसतात:

00:02:51.023 --> 00:02:55.517
सडका, घाण, कुजका, नाकाला झोंबणारा.

00:02:55.541 --> 00:02:56.811
यामुळे

00:02:56.835 --> 00:03:00.112
शरीरगंधाची जराशी बदनामी झाली आहे.

00:03:00.556 --> 00:03:03.365
मी जर म्हटलं, "तुमचा वास येतो",

00:03:03.389 --> 00:03:07.718
तर हे तुम्हांला कौतुक वाटेल का?

00:03:07.742 --> 00:03:08.986
पण खरंच, शरीराला वास येतो.

00:03:09.010 --> 00:03:10.965
नुकतंच तुम्ही पाहिलंत, सर्वांना वास येतो.

00:03:10.989 --> 00:03:12.478
हे एक वैज्ञानिक सत्य आहे.

NOTE Paragraph

00:03:13.087 --> 00:03:15.215
आता मी हे सत्य पूर्णपणे उलटवणार आहे.

00:03:15.239 --> 00:03:18.155
सकारात्मक विचार करून, त्या वासाचा

00:03:18.179 --> 00:03:19.330
चांगला उपयोग केला तर?

00:03:19.354 --> 00:03:21.204
आपण आजारी असताना

00:03:21.228 --> 00:03:23.977
शरीरातून स्रवणारी रसायने ओळखून,

00:03:24.001 --> 00:03:27.003
त्यांचा वापर रोगनिदानासाठी केला तर?

00:03:27.027 --> 00:03:30.861
हे काम करण्यासाठी आपल्याला 
चांगले संवेदक विकसित करावे लागतील.

00:03:30.885 --> 00:03:35.972
पण असे सर्वोत्कृष्ठ संवेदक जगात 
अस्तित्वात आहेत.

00:03:35.996 --> 00:03:38.528
त्यांना आपण प्राणी म्हणतो.

NOTE Paragraph

00:03:38.552 --> 00:03:40.592
वास घेणं हे प्राण्यांचं शरीरकार्य आहे.

00:03:40.616 --> 00:03:44.146
त्यांचं रोजचं जीवन नाकावर अवलंबून असतं.

00:03:44.170 --> 00:03:45.489
भोवतालच्या

00:03:45.513 --> 00:03:47.702
परिस्थितीच्या संवेदनेतून त्यांना

00:03:47.726 --> 00:03:49.714
जगण्यासाठी महत्त्वाची माहिती मिळते.

00:03:49.738 --> 00:03:51.853
कल्पना करा, तुम्ही एक डास आहात.

00:03:51.877 --> 00:03:55.060
तुम्ही बाहेरून उडत आलात, 
आणि या खोलीत शिरलात.

00:03:55.084 --> 00:03:57.807
आता तुम्ही एका जटिल स्वरूपाच्या 
जगात शिरणार आहात.

00:03:57.831 --> 00:04:00.499
तुमच्यावर सर्व बाजूंनी वास आदळणार आहेत.

00:04:00.523 --> 00:04:03.001
आपण आताच पाहिलं, की 
सर्वांच्या अंगाला वास येतो.

00:04:03.025 --> 00:04:05.734
आपल्यापैकी प्रत्येकजण निरनिराळी 
बाष्पशील रसायने बनवतो.

00:04:05.758 --> 00:04:07.712
शरीरगंध नावाचं एकच रसायन नसतं.

00:04:07.736 --> 00:04:09.157
त्यात अनेक रसायनं असतात.

00:04:09.181 --> 00:04:11.895
पण वास हा फक्त तुमचाच नव्हे.
तुमची खुर्ची,

00:04:11.919 --> 00:04:14.539
जमिनीवरचं कारपेट,
ते जमिनीला चिकटवणारा गोंद,

00:04:14.563 --> 00:04:16.636
भिंतीवरचा रंग, बाहेरची झाडं अशा

00:04:16.660 --> 00:04:19.077
भोवतालच्या सर्व गोष्टींपासून 
वास निर्माण होतात.

00:04:19.101 --> 00:04:23.054
डासाला या जटिल जगात उडावं लागतं.

00:04:23.078 --> 00:04:27.475
आणि या गुंतागुंतीमधून 
नेमकं तुम्हांला शोधावं लागतं.

00:04:27.499 --> 00:04:29.531
आणि आपल्यापैकी प्रत्येकजण जाणतोच,

00:04:29.555 --> 00:04:32.181
चला, हात वर करा पाहू. 
कोणाला नेहमी डास चावतात?

00:04:32.572 --> 00:04:33.911
आणि कोणाला चावत नाहीत?

00:04:33.935 --> 00:04:38.101
हं, नेहमीच असे एकदोन खमके लोक सापडतात. 
त्यांना डास चावत नाहीत.

00:04:38.125 --> 00:04:40.689
पण तुम्हांला नेमकं शोधणं
हे डासासाठी कठीण काम असतं.

00:04:40.713 --> 00:04:43.260
आणि याचं एकमेव कारण म्हणजे तुमचा शरीरगंध.

00:04:43.284 --> 00:04:46.333
ज्यांना डास चावत नाहीत, 
त्यांचा शरीरगंध आवडण्यासारखा नसतो.

00:04:46.357 --> 00:04:47.937
आपल्याला ठाऊक आहे, की

NOTE Paragraph

00:04:47.961 --> 00:04:48.962
(हशा)

NOTE Paragraph

00:04:48.986 --> 00:04:52.206
इथे स्पष्ट करायला हवं, 
डासांना न आवडण्यासारखा.

00:04:52.230 --> 00:04:53.381
माणसांना नव्हे.

NOTE Paragraph

00:04:53.405 --> 00:04:54.406
(हशा)

NOTE Paragraph

00:04:54.430 --> 00:04:55.668
आज आपण जाणतो, की

00:04:55.692 --> 00:04:59.718
यावर आपल्या जनुकांचं नियंत्रण असतं.

00:04:59.742 --> 00:05:01.384
डास हा फरक ओळखू शकतात,

00:05:01.408 --> 00:05:04.305
कारण त्यांची गंधक्षमता अतिशय विकसित असते.

00:05:04.329 --> 00:05:07.208
सर्व वासांच्या एकत्रित गाळातून 
ते वास सुटे ओळखू शकतात,

00:05:07.232 --> 00:05:11.605
आणि तुम्हांला एकट्याला चावून 
तुमचं रक्त शोषून घेऊ शकतात.

NOTE Paragraph

00:05:12.347 --> 00:05:16.939
तुमच्यापैकी एखाद्याला 
हिवतापाचा संसर्ग झाला असेल, तर काय होईल?

00:05:16.963 --> 00:05:19.822
आता हिवतापाचं जीवनचक्र थोडक्यात पाहू.

00:05:19.846 --> 00:05:21.076
तसं ते गुंतागुंतीचं आहे,

00:05:21.100 --> 00:05:25.147
पण यातला मूलभूत घटक म्हणजे, संसर्गासाठी
प्रथम माणसाला डास चावला पाहिजे.

00:05:25.171 --> 00:05:27.290
हिवताप झालेल्या माणसाला डास चावला असता

00:05:27.314 --> 00:05:30.386
त्याच्या रक्तातला परजीवी 
तोंडाद्वारे डासाच्या पोटात जातो.

00:05:30.410 --> 00:05:32.807
तिथे परजीवींचे कोष तयार होतात.

00:05:32.831 --> 00:05:35.282
आणि त्यात त्यांचे पुनरुत्पादन होते.

00:05:35.306 --> 00:05:39.417
डासाच्या पोटातले कोष 
लाळग्रंथींमध्ये येऊन फुटतात.

00:05:39.441 --> 00:05:42.131
डास दुसऱ्या माणसाला चावला, की

00:05:42.155 --> 00:05:45.227
त्याच्या लाळेबरोबर परजीवी 
त्या माणसाच्या रक्तात सोडले जातात.

00:05:45.251 --> 00:05:48.135
माणसाच्या शरीरात शिरताच
त्या परजीवींच्या जीवनचक्राचा

00:05:48.159 --> 00:05:49.987
पुढचा भाग सुरु होतो.

00:05:50.011 --> 00:05:52.349
प्रथम यकृतात परजीवींचा आकार बदलतो.

00:05:52.373 --> 00:05:54.532
त्यानंतर ते पुन्हा रक्तात मिसळतात.

00:05:54.556 --> 00:05:57.284
या चक्राच्या शेवटी हा माणूस 
संसर्ग वाहक होतो.

00:05:57.308 --> 00:05:59.500
आपण आज जाणतो, की

00:05:59.524 --> 00:06:03.217
माणसाच्या शरीरात प्रवेश केल्यानंतर त्याचा
चातुर्याने वापर करून घेऊन

00:06:03.241 --> 00:06:04.874
परजीवी फैलावत जातात,

00:06:04.898 --> 00:06:06.985
रोगप्रसार करत जातात.

00:06:07.009 --> 00:06:09.105
हिवतापाच्या प्रसार

00:06:09.129 --> 00:06:10.542
जर अशा रीतीने होत असला,

00:06:10.566 --> 00:06:13.781
तर त्याचा वासाशी संबंध असला पाहिजे.

00:06:13.805 --> 00:06:15.004
शरीरगंध महत्त्वाचा आहे.

00:06:15.028 --> 00:06:17.421
त्यामुळेच डास आपल्यामध्ये 
संसर्गाचं जाळं विणतात.

00:06:17.445 --> 00:06:19.031
त्यामुळे ते आपल्याला शोधतात.

00:06:19.055 --> 00:06:22.734
हे आहे माणसाच्या वापराने 
हिवताप फैलावण्याचे गृहितक.

00:06:22.758 --> 00:06:26.139
यावर आम्ही गेली काही वर्षं 
संशोधन करत आहोत.

00:06:27.020 --> 00:06:30.177
यात आम्हांला प्रथम शोधायचं होतं, की

00:06:30.201 --> 00:06:33.660
आपल्याला हिवतापाचा संसर्ग झाला असेल, तर

00:06:33.684 --> 00:06:36.931
डास आपल्याकडे जास्त आकर्षित होतात का?

NOTE Paragraph

00:06:36.955 --> 00:06:40.090
यासाठी आम्ही केनियामध्ये 
आमच्या सहकाऱ्यांसमवेत एक प्रयोग केला.

00:06:40.114 --> 00:06:44.368
प्रयोगात सहभागी झालेली मुलं 
एका तंबूत झोपली.

00:06:44.392 --> 00:06:48.115
त्या तंबूतले वास 
डासांनी भरलेल्या एका खोलीत सोडले गेले.

00:06:48.139 --> 00:06:51.002
आता डासांची हालचाल वासावर अवलंबून होती.

00:06:51.026 --> 00:06:53.882
ते आवडत्या वासाच्या जवळ गेले असते,

00:06:53.906 --> 00:06:56.237
आणि नावडत्या वासापासून दूर.

00:06:56.261 --> 00:06:58.928
त्या मुलांपैकी काहींना 
हिवतापाचा संसर्ग झाला होता,

00:06:58.952 --> 00:07:00.923
तर काहींना नव्हता.

00:07:00.947 --> 00:07:02.289
पण महत्त्वाचं म्हणजे,

00:07:02.313 --> 00:07:05.161
कोणत्याही मुलात तशी लक्षणं दिसत नव्हती.

NOTE Paragraph

00:07:06.756 --> 00:07:10.581
या प्रयोगाचे निष्कर्ष धक्कादायक होते.

00:07:10.605 --> 00:07:12.812
हिवतापाचा संसर्ग झालेली मुलं

00:07:12.836 --> 00:07:16.626
फार मोठ्या प्रमाणावर 
डासांना आकर्षित करत होती.

00:07:16.650 --> 00:07:18.051
या आलेखाचं स्पष्टीकरण पाहू.

00:07:18.075 --> 00:07:20.599
"मुलाकडे आकर्षित झालेल्या डासांची संख्या"

00:07:20.623 --> 00:07:23.828
इथे दोन प्रकारची आकडेवारी आहे. 
उपचारापूर्वी आणि उपचारानंतर.

00:07:23.852 --> 00:07:25.528
अगदी डावीकडचा हा स्तंभ

00:07:25.552 --> 00:07:28.219
संसर्ग न झालेलया लोकांचा समूह दाखवतो.

00:07:28.243 --> 00:07:30.293
उजवीकडे जाताना

00:07:30.317 --> 00:07:31.967
हे संसर्ग झालेले लोक,

00:07:31.991 --> 00:07:34.932
आणि शेवटी हे संसर्ग वाहक.

00:07:34.956 --> 00:07:37.342
या संसर्ग वाहक स्थितीमध्ये असलेले लोक

00:07:37.366 --> 00:07:39.844
सर्वात जास्त डास आकर्षित करतात.

NOTE Paragraph

00:07:40.551 --> 00:07:42.106
नंतर आम्ही

00:07:42.130 --> 00:07:44.352
या मुलांना औषध देऊन

00:07:44.376 --> 00:07:45.569
परजीवी नष्ट केले,

00:07:45.593 --> 00:07:47.481
आणि मग त्यांची पुन्हा तपासणी केली.

00:07:47.505 --> 00:07:51.592
त्यांचा संसर्ग बरा झाल्यावर,
डासांना आकर्षित करण्याची त्यांची क्षमता

00:07:51.616 --> 00:07:53.982
नाहीशी झाली असल्याचं त्यावेळी आढळून आलं.

00:07:54.006 --> 00:07:56.641
याचा अर्थ, या व्यक्ती 
डासांना आकर्षित करत नव्हत्या.

00:07:56.665 --> 00:08:00.372
तर ते परजीवी

00:08:00.396 --> 00:08:02.349
त्यांना जास्त आकर्षक बनवत होते.

00:08:02.373 --> 00:08:05.682
गंध हे विजेरीच्या झोतासारखे वापरून 
जास्त डासांना आकर्षित करत होते.

00:08:05.706 --> 00:08:08.103
परजीवींचं जीवनचक्र सुरु राहावं 
हा यामागचा उद्देश.

NOTE Paragraph

00:08:08.127 --> 00:08:10.753
यापुढे आम्हांला शोधून काढायचं होतं, की

00:08:10.777 --> 00:08:12.513
डास नेमका कसला वास घेत होते?

00:08:12.537 --> 00:08:13.704
त्यांना काय सापडत होतं?

00:08:13.728 --> 00:08:17.276
हे शोधण्यासाठी आम्ही सहभागी मुलांचा 
शरीरगंध गोळा केला.

00:08:17.300 --> 00:08:19.681
आम्ही त्यांच्या पावलांभोवती 
पिशव्या गुंडाळल्या.

00:08:19.705 --> 00:08:22.744
त्यामुळे त्यांच्या पावलांचा बाष्पशील गंध 
आम्हांला साठवता आला.

00:08:22.768 --> 00:08:24.816
पावलं ही डासांसाठी फार महत्त्वाची असतात.

00:08:24.840 --> 00:08:26.736
पावलांचा वास त्यांना अतिप्रिय असतो.

NOTE Paragraph

00:08:26.760 --> 00:08:27.775
(हशा)

NOTE Paragraph

00:08:27.799 --> 00:08:30.562
खासकरून घामट पावलं. आहेत का इथे कोणाची?

00:08:30.586 --> 00:08:32.615
डासांचा हा अतिशय आवडता वास.

00:08:32.639 --> 00:08:35.416
आम्ही पावलांवर लक्ष केंद्रित केलं, 
आणि गंध गोळा केला.

00:08:35.440 --> 00:08:39.107
डासांची गंध संवेदना

00:08:39.131 --> 00:08:40.282
अतिशय गुंतागुंतीची असते.

00:08:40.306 --> 00:08:43.783
त्यांनी फक्त एखादं रसायन ओळखून काढलं असतं,
तर ते फार चांगलं झालं असतं.

00:08:43.807 --> 00:08:45.170
पण ते तितकं सोपं नसतं.

00:08:45.194 --> 00:08:47.781
त्यांना बरीचशी रसायनं ओळखायची असतात.

00:08:47.805 --> 00:08:50.353
त्यांचं मिश्रण, प्रमाण, तीव्रता

00:08:50.377 --> 00:08:52.749
नेमकी असावी लागते.

00:08:53.638 --> 00:08:57.234
एखाद्या संगीत रचनेसारखी.

00:08:57.258 --> 00:09:00.916
एखादा स्वर चुकीचा वाजवला, 
फार मोठ्याने किंवा अगदी हळू वाजवला,

00:09:00.940 --> 00:09:02.099
तर ते संगीत बेसूर होतं.

00:09:02.123 --> 00:09:04.433
किंवा एखादी पाककृती. 
चुकीचा जिन्नस वापरला,

00:09:04.457 --> 00:09:08.345
ती खूप जास्त किंवा कमी वेळ शिजवली, 
तर तिची चव बिघडते.

00:09:08.369 --> 00:09:09.519
गंधाचं तसंच आहे.

00:09:09.543 --> 00:09:13.409
गंध म्हणजे योग्य प्रमाणात एकत्र आलेली 
ठराविक रसायनं.

NOTE Paragraph

00:09:13.433 --> 00:09:16.059
प्रयोगशाळेतली यंत्रं

00:09:16.083 --> 00:09:19.274
अशा प्रकारची रसायनं ओळखू शकत नाहीत.
ते फार कठीण असतं.

00:09:19.298 --> 00:09:23.035
पण प्राणी हे काम करू शकतात.

00:09:23.059 --> 00:09:28.155
आम्ही प्रयोगशाळेत डासांच्या स्पर्शिकांना 
सूक्ष्म भारवाही तारा लावतो.

00:09:28.179 --> 00:09:29.702
कल्पना करा, हे किती किचकट असेल.

NOTE Paragraph

00:09:29.726 --> 00:09:31.281
(हशा)

NOTE Paragraph

00:09:31.305 --> 00:09:35.337
आम्ही त्या तारा स्पर्शिकांमधल्या 
प्रत्येक पेशीला लावतो.

00:09:35.361 --> 00:09:36.512
हे तर अविश्वसनीय आहे.

00:09:36.536 --> 00:09:38.834
हे काम करताना शिंक येता कामा नये.

00:09:38.858 --> 00:09:40.324
हे तर नक्कीच.

00:09:40.348 --> 00:09:41.991
यामुळे आम्हांला

00:09:42.015 --> 00:09:45.578
स्पर्शिकेतल्या गंध ग्राहक पेशींच्या 
विद्युतभारात होणारा बदल मोजता येतो.

00:09:45.602 --> 00:09:48.951
त्यावरून डासाने कसला वास घेतला, ते कळतं.

NOTE Paragraph

00:09:48.975 --> 00:09:51.118
हे मी आता तुम्हांला दाखवणार आहे.

00:09:51.142 --> 00:09:52.293
ही आहे कीटकाची एक पेशी.

00:09:52.317 --> 00:09:55.269
मी हे बटण दाबल्याबरोबर 
एका सेकंदात ती प्रतिसाद देईल.

00:09:55.293 --> 00:09:58.027
त्याबरोबर त्या पेशीत काही 
हालचाल झाल्यासारखी वाटेल.

00:09:58.051 --> 00:09:59.852
पेशीभोवती गंध पसरला, की

00:09:59.852 --> 00:10:02.391
ती पादल्यासारखे फटाफट आवाज करेल.

00:10:02.439 --> 00:10:05.853
गंध पसरणे थांबवल्यावर ती 
आपल्या विराम विभवावर जाईल.

NOTE Paragraph

00:10:05.877 --> 00:10:12.860
(वेगाने तडतडण्याचा आवाज)

NOTE Paragraph

00:10:12.884 --> 00:10:18.979
(तडतडण्याचा बसका आवाज)

NOTE Paragraph

00:10:19.003 --> 00:10:25.532
(वेगाने तडतडण्याचा आवाज)

NOTE Paragraph

00:10:25.556 --> 00:10:26.707
झालं.

00:10:26.731 --> 00:10:30.512
आता तुम्ही घरी जाऊन सांगू शकता, की 
आज मी एका कीटकाला

00:10:30.536 --> 00:10:33.880
वास घेताना पाहिलं, आणि ऐकलंसुद्धा. 
विचित्र कल्पना आहे, ना?

00:10:33.904 --> 00:10:35.283
ही यंत्रणा चांगली चालते,

00:10:35.307 --> 00:10:37.989
आणि डास काय हुंगतात ते दाखवते.

00:10:37.989 --> 00:10:40.571
आता ही पद्धत आपल्या 
हिवतापाच्या नमुन्यांबरोबर वापरून

00:10:40.595 --> 00:10:43.791
डास काय हुंगतात, ते आम्ही शोधून काढलं.

00:10:43.815 --> 00:10:47.408
ही मुख्यत्वे हिवतापाशी संलग्न अशी 
अल्डिहाईड्स होती,

00:10:47.432 --> 00:10:52.094
ज्यांच्या वासाने हिवताप ओळखता येतो.

00:10:52.118 --> 00:10:54.240
अशा रीतीने आम्ही हिवतापाचा वास ओळखला,

00:10:54.264 --> 00:10:57.017
आणि डास हे जैविक संवेदक वापरून

00:10:57.041 --> 00:11:00.851
तो वास नेमका कसला, हे सिद्ध केलं.

NOTE Paragraph

00:11:01.455 --> 00:11:02.924
आता कल्पना करा,

00:11:02.948 --> 00:11:06.528
एखाद्या छोट्याशा डासाला लगाम घालून

00:11:06.552 --> 00:11:11.289
त्याला बाहेर न्यावं आणि

00:11:11.313 --> 00:11:12.735
एखाद्या काल्पनिक समाजातल्या

00:11:12.759 --> 00:11:14.782
लोकांना हुंगून, हिवतापाची लागण झालेले

00:11:14.806 --> 00:11:17.568
लोक त्याला शोधून काढता येतात का पाहावं.

00:11:17.592 --> 00:11:20.155
अर्थातच, हे अशक्य आहे.

00:11:21.141 --> 00:11:24.292
पण हे करू शकणारा दुसरा एक प्राणी आहे.

NOTE Paragraph

00:11:24.316 --> 00:11:26.715
कुत्र्याची गंध संवेदना अतिशय तीक्ष्ण असते.

00:11:26.739 --> 00:11:28.943
आणि त्यापेक्षा मोठी खासियत म्हणजे,

00:11:28.967 --> 00:11:30.908
कुत्र्याजवळ शिकण्याची क्षमता असते.

00:11:30.932 --> 00:11:34.218
आपण हे विमानतळांवर पाहिलं असेल.

00:11:34.242 --> 00:11:37.869
कुत्रे रांगेतून पुढे येत तुमचा किंवा 
तुमच्या सामानाचा वास घेतात.

00:11:37.893 --> 00:11:41.494
अंमली पदार्थ, स्फोटके किंवा 
अन्नपदार्थ शोधून काढतात.

NOTE Paragraph

00:11:41.518 --> 00:11:44.214
म्हणून आम्हांला वाटलं,

00:11:44.238 --> 00:11:46.936
कुत्र्यांना हिवतापाच्या वासाचं 
प्रशिक्षण देता येईल का?

00:11:47.720 --> 00:11:51.452
यासाठी आम्ही 'वैद्यकीय शोध श्वानपथक' 
नावाच्या सेवाभावी संस्थेबरोबर काम केलं.

00:11:52.301 --> 00:11:56.079
कुत्र्यांना हिवतापाचा वास शोधण्याचं 
प्रशिक्षण देता येतं का ते पाहण्यासाठी.

00:11:56.103 --> 00:11:59.094
आम्ही गांबिया देशात जाऊन 
आणखी वास गोळा केले,

00:11:59.118 --> 00:12:01.420
संसर्ग झालेल्या आणि न झालेल्या मुलांकडून.

00:12:01.444 --> 00:12:03.563
या वेळी आम्ही त्यांना मोजे घालायला लावले.

00:12:03.587 --> 00:12:06.711
नायलॉनचे पायमोजे.

00:12:06.735 --> 00:12:08.242
त्यात शरीरगंध साठवले.

00:12:08.266 --> 00:12:10.013
ते इंग्लंडला परत आणले,

00:12:10.037 --> 00:12:13.739
आणि या सेवाभावी संस्थेला 
प्रयोग करण्यासाठी दिले.

00:12:15.242 --> 00:12:19.176
आता मी तुम्हांला एक आलेख दाखवून 
त्या प्रयोगाची माहिती देऊ शकतो.

00:12:19.200 --> 00:12:21.247
पण ते जरासं कंटाळवाणं होईल, नाही का?

NOTE Paragraph

00:12:22.918 --> 00:12:28.529
असं म्हणतात, की मुलं आणि जिवंत प्राणी 
यांच्यावर प्रेक्षकांदेखत प्रयोग करू नये.

00:12:28.553 --> 00:12:30.771
पण आज आम्ही तो नियम मोडणार आहोत.

00:12:30.795 --> 00:12:34.819
आता या मंचावर फ्रेयाचं स्वागत करू..

NOTE Paragraph

00:12:34.843 --> 00:12:36.922
(टाळ्या)

NOTE Paragraph

00:12:36.946 --> 00:12:41.710
आणि तिचे प्रशिक्षक, मार्क आणि सेरा.

NOTE Paragraph

00:12:41.734 --> 00:12:44.919
(टाळ्या)

NOTE Paragraph

00:12:44.943 --> 00:12:47.071
अर्थात, ही आजची आपली प्रमुख पाहुणी आहे.

NOTE Paragraph

00:12:47.095 --> 00:12:48.152
(हशा)

NOTE Paragraph

00:12:48.176 --> 00:12:53.421
मी तुम्हांला शांत राहण्याची विनंती करतो.

00:12:53.445 --> 00:12:54.666
हालचाल करू नका.

00:12:54.690 --> 00:12:57.071
फ्रेयासाठी हे अत्यंत अनोळखी वातावरण आहे.

00:12:57.095 --> 00:12:59.230
ती तुम्हां सर्वांना निरखून पाहते आहे.

00:12:59.254 --> 00:13:02.047
त्यामुळे आपण सर्वजण शक्य तितके शांत राहू.

00:13:02.961 --> 00:13:06.200
आता आपण फ्रेयाला या उपकरणांच्या रांगेतून

00:13:06.224 --> 00:13:08.296
पुढे जायला सांगणार आहोत.

00:13:08.320 --> 00:13:10.955
या प्रत्येक उपकरणामध्ये एक भांडं आहे.

00:13:10.979 --> 00:13:14.797
प्रत्येक भांड्यात गांबियातल्या मुलांनी 
वापरलेला एक पायमोजा आहे.

00:13:14.821 --> 00:13:18.560
यापैकी तीन मोजे 
संसर्ग न झालेल्या मुलांचे आहेत.

00:13:18.584 --> 00:13:23.329
आणि फक्त एकच मोजा 
संसर्ग झालेल्या मुलाचा आहे.

00:13:23.353 --> 00:13:26.309
विमानतळाप्रमाणे, इथे 
ही माणसं आहेत अशी कल्पना करा.

00:13:26.323 --> 00:13:28.861
आता फ्रेया रांगेतून पुढे जाऊन 
वास घेणार आहे.

00:13:28.885 --> 00:13:32.806
ती हिवताप कधी ओळखते,

00:13:32.830 --> 00:13:34.260
आणि ओळखते का,ते पाहू.

00:13:34.284 --> 00:13:37.593
या अनोळखी वातावरणात 
ही तिची मोठीच परीक्षा आहे.

00:13:37.617 --> 00:13:39.743
त्यामुळे आता मी हे मार्कच्या हातात सोपवतो.

NOTE Paragraph

00:13:56.339 --> 00:13:58.733
(हशा) क्रमांक तीन. ठीक.

NOTE Paragraph

00:13:58.757 --> 00:13:59.786
(टाळ्या)

NOTE Paragraph

00:13:59.810 --> 00:14:00.962
झालं.

00:14:00.986 --> 00:14:03.815
कुठलं भांडं हे मला ठाऊक नव्हतं, 
आणि मार्कलाही.

00:14:03.839 --> 00:14:06.987
ही खरोखरच गुप्त चाचणी होती.
सेरा, उत्तर बरोबर आहे का?

00:14:07.011 --> 00:14:08.177
सेरा: हो.

NOTE Paragraph

00:14:08.201 --> 00:14:11.660
बरोबर उत्तर! फारच छान, फ्रेया. मस्त. वा!

NOTE Paragraph

00:14:11.684 --> 00:14:14.250
(टाळ्या)

NOTE Paragraph

00:14:14.274 --> 00:14:16.424
खरोखर, फारच सुरेख.

00:14:16.448 --> 00:14:19.611
आता सेरा भांड्यांची अदलाबदल करणार आहे.

00:14:19.635 --> 00:14:22.021
हिवतापाचा मोजा असणारं भांडं 
ती काढून घेणार आहे.

00:14:22.045 --> 00:14:26.763
उरलेल्या चार भांड्यांत
हिवताप न झालेल्या मुलांचे

00:14:26.787 --> 00:14:27.999
मोजे असतील.

00:14:28.023 --> 00:14:31.238
म्हणजे फ्रेया कुठेही न थांबता 
रांगेतून पुढे गेली पाहिजे.

00:14:31.262 --> 00:14:32.726
हे फार महत्त्वाचं आहे.

00:14:32.750 --> 00:14:35.545
कारण संसर्ग न झालेले लोकही

00:14:35.569 --> 00:14:37.094
फ्रेयाला ओळखता आले पाहिजेत.

00:14:37.118 --> 00:14:38.342
ही कठीण परीक्षा आहे.

00:14:38.366 --> 00:14:41.548
हे मोजे गेली दोन वर्षं 
शीतपेटीत गोठवून ठेवले होते.

00:14:41.572 --> 00:14:44.392
आणि हे मोज्यांचे अगदी छोटे तुकडे आहेत.

00:14:44.416 --> 00:14:47.514
कल्पना करा, इथे जर खरी माणसं असती,
तर किती जास्त गंध मिळाला असता.

00:14:47.538 --> 00:14:48.943
विश्वास बसत नाही, ना?

00:14:48.967 --> 00:14:50.425
ठीक आहे, मार्क, पुढे सुरु कर.

NOTE Paragraph

00:14:57.538 --> 00:14:58.689
(हसतात)

NOTE Paragraph

00:14:58.713 --> 00:14:59.714
(टाळ्या)

NOTE Paragraph

00:14:59.738 --> 00:15:02.276
उत्तम. सुंदर.

NOTE Paragraph

00:15:02.300 --> 00:15:04.703
(टाळ्या)

NOTE Paragraph

00:15:04.727 --> 00:15:06.633
खरोखर विलक्षण. तुमचे दोघांचे आभार.

00:15:06.657 --> 00:15:09.309
फ्रेया, मार्क आणि सेरासाठी जोरदार टाळ्या.

00:15:09.333 --> 00:15:10.491
उत्कृष्ठ कामगिरी.

NOTE Paragraph

00:15:10.515 --> 00:15:13.389
(टाळ्या)

NOTE Paragraph

00:15:13.413 --> 00:15:16.635
किती हुशार कुत्री. 
लवकरच तिला बक्षीस मिळणार आहे.

00:15:16.659 --> 00:15:17.835
सुरेख.

NOTE Paragraph

00:15:19.079 --> 00:15:21.118
आता तुम्ही प्रत्यक्ष पाहिलंत.

00:15:21.142 --> 00:15:24.190
हे खरोखरचं प्रात्यक्षिक होतं. 
मला धाकधूक वाटत होती.

00:15:24.214 --> 00:15:25.586
पण सर्व ठीक झालं. छान.

NOTE Paragraph

00:15:25.610 --> 00:15:27.173
(हशा)

NOTE Paragraph

00:15:27.731 --> 00:15:30.335
हे खरोखर विश्वास न बसण्यासारखंच आहे.

00:15:30.359 --> 00:15:33.435
हे कुत्रे जेव्हा हिवतापाचा संसर्ग 
असल्याचं ओळखतात,

00:15:33.459 --> 00:15:36.698
त्यापैकी ८१% वेळा तो अचूक असतो.

00:15:36.722 --> 00:15:37.893
यावर विश्वास बसत नाही.

00:15:37.917 --> 00:15:39.204
आणि ९२% वेळा

00:15:39.228 --> 00:15:42.553
संसर्ग नसल्याचं निदान बरोबर असतं.

00:15:42.577 --> 00:15:45.387
रोगलक्षण सूचकांसाठी जागतिक आरोग्य संघटनेने

00:15:45.411 --> 00:15:49.141
ठरवून दिलेल्या टक्केवारीपेक्षा
हे प्रमाण मोठं आहे.

00:15:49.165 --> 00:15:52.930
आता आम्ही देशादेशांतून असे कुत्रे 
तैनात करण्याचा विचार करत आहोत.

00:15:52.954 --> 00:15:54.949
विशेषतः देशप्रवेशाच्या ठिकाणी.

00:15:54.973 --> 00:15:57.606
देशात येणाऱ्यांचा 
हिवताप संसर्ग ओळखण्यासाठी.

00:15:57.630 --> 00:15:59.755
हे खरंच घडू शकेल.

NOTE Paragraph

00:16:00.603 --> 00:16:02.753
पण सगळीकडे कुत्रे ठेवणं शक्य नाही.

00:16:02.777 --> 00:16:06.429
म्हणून सध्या आम्ही

00:16:06.453 --> 00:16:08.730
तंत्रज्ञान वापरण्याचा विचार करत आहोत.

00:16:08.754 --> 00:16:11.929
अंगावर चढवण्यासारखं तंत्रज्ञान,

00:16:11.953 --> 00:16:14.695
ज्यामुळे स्वयंनिदान करता येईल.

00:16:14.719 --> 00:16:17.261
त्वचेवर लावण्यासारखा एक पॅच.

00:16:17.285 --> 00:16:20.529
घामात हिवतापाचा संसर्ग आढळला, की

00:16:20.553 --> 00:16:21.776
त्याचा रंग बदलेल.

00:16:21.800 --> 00:16:24.053
किंवा याहून थोडं जास्त तंत्रज्ञान..

00:16:24.077 --> 00:16:28.312
हिवताप आढळला की इशारा देणारं 
स्मार्ट घड्याळ.

00:16:28.336 --> 00:16:31.725
याद्वारे आपण माहिती जमवू शकलो,

00:16:31.749 --> 00:16:36.807
तर कल्पना करा, 
जगभरातून किती आकडेवारी गोळा होईल.

00:16:36.831 --> 00:16:38.567
यामुळे, रोगप्रसार कसा होतो

00:16:38.591 --> 00:16:40.814
ते शोधण्याच्या पद्धतीत 
आमूलाग्र क्रांती होईल.

00:16:40.838 --> 00:16:45.306
रोगाच्या साथी रोखण्याच्या प्रयत्नांची 
दिशा बदलेल.

00:16:45.330 --> 00:16:49.247
हिवताप निर्मूलन होईल.

00:16:49.271 --> 00:16:50.648
किंवा त्यापुढे जाऊन,

00:16:50.672 --> 00:16:53.683
ज्यांचा गंध ओळखता येतो, 
अशा सर्व रोगांचंही.

00:16:53.707 --> 00:16:57.144
या रोगांचे गंध ओळखण्याची 
निसर्गात असलेली शक्ती वापरून

00:16:57.168 --> 00:16:59.611
आपण हे करू शकतो.

NOTE Paragraph

00:17:00.945 --> 00:17:05.711
नव्या कल्पना, नवे विचार, नवं तंत्रज्ञान

00:17:05.735 --> 00:17:08.143
शोधून जगातले मोठमोठे प्रश्न सोडवणं

00:17:08.167 --> 00:17:12.282
हे आम्हां संशोधकांचं कामच आहे.

00:17:12.306 --> 00:17:14.354
पण मला सतत एका गोष्टीचं नवल वाटतं,

00:17:14.378 --> 00:17:18.623
की बरेचदा निसर्गाने हे काम 
आधीच करून ठेवलेलं असतं.

00:17:18.647 --> 00:17:19.896
आणि ते उत्तर

00:17:20.436 --> 00:17:22.214
अगदी आपल्या नाकासमोर असतं.

NOTE Paragraph

00:17:23.314 --> 00:17:24.465
धन्यवाद.

NOTE Paragraph

00:17:24.489 --> 00:17:27.071
(टाळ्या)