Liệu chúng ta, những người trưởng thành, so thể sinh ra tế bào thần kinh mới? Vẫn còn vài điều thắc mắc về câu hỏi đó, do đây là một lĩnh vực nghiên cứu còn khá mới mẻ. Ví dụ, khi tôi nói chuyện với đồng nghiệp của tôi, Robert, một bác sĩ chuyên về ung bướu, và anh ấy nói với tôi, "Sandrine, thật là rắc rối! Vài người trong số những bệnh nhân được báo bệnh ung thư của họ đã được chữa khỏi vẫn có những triệu chứng của bệnh trầm cảm." Và tôi nói với anh ấy rằng, "Ồ, theo tôi thì điều đó cũng có lí mà. Loại thuốc anh kê cho bệnh nhân để ngăn tế bào ung thư phân chia cũng đã ngăn không cho các tế bào nơ ron mới được sinh ra." Sau đó Robert nhìn tôi như thể tôi bị điên và nói, "Nhưng họ là bệnh nhân đã trưởng thành - người trưởng thành không sinh ra tế bào thần kinh nữa." Và trước sự ngạc nhiên của anh ấy, tôi nói "Thật ra là có đấy." Và đây là một hiện tượng mà chúng ta gọi là sự phát sinh thần kinh. [Sự phát sinh thần kinh] Robert không phải là một chuyên gia về thần kinh, và lúc ở trường Y anh ấy không được học những kiến thức mới chúng ta biết bây giờ rằng não người trưởng thành có thể sinh ra tế bào thần kinh mới. Vậy nên Robert, một bác sĩ lành nghề, muốn đến phòng thí nghiệm của tôi để hiểu thêm về chủ đề này hơn nữa. Và tôi đã dẫn anh ấy đi tham quan một trong những phần thú vị nhất của não bộ khi nói đến chủ đề phát sinh thần kinh -- và đây là thuỳ hải mã. Đây là cấu trúc màu xám ở trung tâm bộ não. Và chúng ta đã biết từ rất lâu, rằng phần này quan trọng cho việc học, ghi nhớ, cảm xúc và tâm trạng. Tuy nhiên, điều mà chúng tôi tìm ra được mới đây rằng đây là một trong những cấu trúc riêng biệt của não người trưởng thành nơi mà nơ-ron mới được sinh ra. Và nếu chúng ta cắt dọc thuỳ hải mã và nhìn gần hơn, phần màu xanh mà các bạn có thể nhìn thấy ở đây là một nơ ron mới sinh trong não của một chú chuột trưởng thành. Vậy đối với não người -- đồng nghiệp của tôi Jonas Frisén ở Viện Karolinska, đã ước tính rằng chúng ta sản xuất ra 700 nơ ron mới mỗi ngày ở thuỳ hải mã. Có thể bạn cho là hơi ít, so với hàng tỉ nơ ron chúng ta sở hữu. Nhưng khi chúng ta đến tuổi 50, chúng ta sẽ đổi hết những nơ ron có từ lúc được sinh ra trong cấu trúc đó với những nơ ron được sinh ra lúc ta đã trưởng thành. Tại sao những nơ ron mới này quan trọng và chức năng của chúng là gì? Một, chúng ta biết rằng chúng cần thiết cho việc học và ghi nhớ. Và chúng tôi đã chứng minh được rằng nếu chúng tôi chặn khả năng sản sinh ra nơ ron mới ở thuỳ hải mã của bộ não trưởng thành, thì một số khả năng ghi nhớ nhất định cũng bị chặn. Và điều này đặc biết mới và đúng cho khả năng nhận biết không gian -- như là cách mà bạn định hướng đường đi trong thành phố. Chúng ta vẫn đang học nhiều, và nơ ron không chỉ cần thiết cho dung lượng kí ức, mà còn cho chất lượng của kí ức. Và chúng sẽ hữu ích cho việc thêm yếu tố thời gian vào kí ức của chúng ta và chúng sẽ giúp phân biệt những kí ức tương tự, ví dụ như: Cách bạn tìm chiếc xe đạp bạn gửi ở trạm xe mỗi ngày trong cùng một khu vực nhưng ở những vị trí khác nhau? Điều thú vị hơn nữa cho đồng nghiệp của tôi, Robert là nghiên cứu của chúng tôi về sự phát sinh thần kinh và sự trầm cảm. Trong một mẫu động vật bị trầm cảm, chúng tôi thấy rằng chúng có mức độ phát sinh thần kinh thấp hơn. Và nếu chúng tôi dùng thuốc chống trầm cảm, thì mức độ sản sinh ra những nơ ron mới tăng lên, và giảm đi các triệu chứng trầm cảm, củng cố một mối liên kết rõ ràng giữa sự phát sinh thần kinh và bệnh trầm cảm. Nhưng hơn nữa, nếu bạn chỉ khoá sự phát sinh thần kinh, thì bạn cũng khoá tác dụng của thuốc chống trầm cảm. Và kể từ đó, Robert đã hiểu rằng rất có khả năng bệnh nhân của anh ấy bị trầm cảm ngay cả khi đã được chữa khỏi ung thư, là bởi vì thuốc ung thư đã ngăn các nơ ron mới sinh ra. Và sẽ tốn thời gian để sinh ra những nơ ron mới mà chúng có thể hoạt động bình thường. Tóm lại, chúng tôi nghĩ là bây giờ chúng tôi đã có đủ bằng chứng để nói rằng sự phát sinh thần kinh là một sự lựa chọn nếu chúng ta muốn nâng cao sự hình thành trí nhớ hoặc cảm xúc, hoặc thậm chí ngăn ngừa sự giảm sút trí nhớ do tuổi tác hoặc do căng thẳng thần kinh. Vậy nên câu hỏi kế đến là: Sự phát sinh thần kinh có thể được kiểm soát? Câu trả lời là có. Và bây giờ chúng ta sẽ làm một trắc nghiệm nhỏ. Tôi sẽ đưa ra một số những biểu hiện và hoạt động và bạn nói cho tôi biết bạn nghĩ chúng sẽ tăng sự phát sinh thần kinh hay chúng sẽ giảm sự phát sinh thần kinh. Các bạn đã sẵn sàng chưa? Ok, bắt đầu thôi. Vậy, học tập? Tăng? Đúng vậy. Học tập sẽ làm tăng sự sản xuất nơ ron mới. Căng thẳng thì sao? Đúng vậy, căng thẳng sẽ làm giảm sự sản sinh nơ ron mới ở thuỳ hải mã. Thiếu ngủ thì sao? Chắc chắn rồi, nó sẽ làm giảm sự phát sinh thần kinh. Còn tình dục? Ồ, wow! (Cười) Vâng, các bạn đúng, nó sẽ làm tăng sự sản sinh ra nơ ron mới. Tuy nhiên, sự cân bằng là điều chủ chốt. Chúng ta không muốn rơi vào trường hợp -- (Cười) quá nhiều tình dục dẫn đến thiếu ngủ. (Cười) Tuổi tác thì sao? Tốc độ phát sinh thần kinh sẽ giảm khi chúng ta già đi, nhưng nó vẫn diễn ra. Và cuối cùng, chạy bộ thì sao? Tôi sẽ để bạn tự nhận định về hoạt động đó. Đây, một trong các nghiên cứu đầu tiên được thực hiện bởi một trong những cố vấn của tôi, Rusty Gage thuộc Viện Salk chỉ ra rằng môi trường có thể có tác động tới sự sản sinh nơ ron mới. Ở đây các bạn thấy một phần thuỳ hải mã của một con chuột không có bánh xe chạy bộ trong lồng của nó. Và cái chấm đen bạn thấy thực chất là những nơ ron sắp được sinh ra. Và đây, một phần của thuỳ hãi mã của con chuột có bánh xe chạy bộ trong lồng của nó. Bạn có thể thấy được sự tăng trưởng kinh khủng của những chấm đen đại diện cho nơ ron mới sắp sinh ra. Vậy hoạt động tác động tới sự phát sinh thần kinh, nhưng đó không phải là tất cả Những thứ bạn ăn cũng sẽ có ảnh hưởng tới sự sản sinh nơ ron mới ở thuỳ hải mã. Ở đây tôi có một mẫu chế độ ăn uống -- chứa các dưỡng chất đã được chứng minh là có tác dụng. Và tôi sẽ chỉ ra một số cho bạn: Giới hạn calo từ 20 đến 30 phần trăm sẽ tăng sự phát sinh thần kinh. Nhịn ăn gián đoạn -- phân chia thời gian giữa các bữa ăn -- sẽ làm tăng sự phát sinh thần kinh. Hấp thu các chất flavonoid có trong socola đen hay việt quất, sẽ làm tăng sự phát sinh thần kinh. Axit béo omega-3, có trong những loại cá nhiều mỡ, như cá hồi sẽ làm tăng sự sản sinh các nơ ron mới Ngược lại, một chế độ ăn uống nhiều chất béo bão hoà cao sẽ có ảnh hưởng xấu đến sự phát sinh thần kinh. Ethanol -- uống rượu bia -- sẽ làm giảm sự phát sinh thần kinh. Tuy nhiên, không gì là tuyệt đối, resveratrol, chất có trong rượu vang đỏ, đã được chứng minh là có chức năng hỗ trợ sự tồn tại của các nơ ron mới. Vậy nên lần tới khi bạn dự tiệc tối, có thể bạn sẽ muốn chọn loại thức uống "vô hại cho sự phát sinh thần kinh" này. (Cười) Và ý cuối cùng tôi muốn nói, một ý độc đáo. Những nhóm người Nhật rất hứng thú với kết cấu của thức ăn, và họ đã chứng minh rằng thức ăn mềm làm suy yếu sự phát sinh thần kinh, đối lập với các loại thức ăn cần nghiền (nhai) hoặc thức ăn giòn. Vậy nên tất cả những dữ liệu này nơi chúng ta cần nhìn ở cấp độ tế bào, đã được xây dựng nhờ sử dụng các động vật mẫu. Nhưng chế độ ăn uống này cũng đã được áp dụng cho người, cái chúng tôi thấy được là chế độ ăn uống làm thay đổi kí ức và tâm trạng trong cùng một hướng với sự thay đổi của sự phát sinh thần kinh, ví dụ như: giới hạn calo sẽ làm tăng trí nhớ, trong khi một chế độ ăn uống nhiều dầu mỡ làm các triệu chứng trầm cảm trầm trọng hơn ngược lại với axit béo omega-3, chất làm tăng sự phát sinh thần kinh, và cũng giúp làm giảm các triệu chứng trầm cảm. Vì vậy chúng tôi nghĩ rằng tác động của ăn uống đối với sức khoẻ tinh thần, trí nhớ và tâm trạng, thực chất là tác động trung gian của sự phát sinh nơ ron mới ở thuỳ hải mã. Và không chỉ những thứ bạn ăn, mà còn kết cấu của thức ăn, khi bạn ăn chúng và số lượng thức ăn bạn dùng. Về phía chúng tôi, các chuyên gia về thần kinh, chúng tôi cần hiểu rõ hơn chức năng của các nơ ron mới này, và cách chúng tôi có thể kiểm soát khả năng sinh tồn và sản sinh của chúng. Chúng tôi cũng cần tìm ra cách bảo vệ sự phát sinh thần kinh ở các bệnh nhân của Robert. Và về phía các bạn, Hãy bảo vệ các tế bào thần kinh của mình. Cám ơn rất nhiều. (Vỗ tay) Margaret Heffernan: Một nghiên cứu tuyệt vời, Sandrine Nói cho cô biết, cô đã thay đổi cuộc đời tôi Bây giờ tôi ăn rất nhiều việt quất. Sandrine Thuret: Vậy là tốt đó. MH: Tôi rất hứng thú với việc chạy bộ. Tôi có cần chạy không? Hay chỉ cần tập aerobic, cung cấp thêm oxi cho não? Hay bất cứ bài tập mạnh nào cũng được? ST: Trước mắt, chúng tôi không thể nói rằng chỉ có mỗi chạy bộ, nhưng chúng tôi nghĩ rằng bất cứ cái gì làm tăng sự sản sinh -- hoặc tăng sự tuần hoàn máu lên não, đều có lợi. MH: Vậy là không cần để máy chạy bộ ở văn phòng đâu nhỉ? ST: Không, không cần đâu MH: Oh, thật là nhẹ nhõm! Ok, thật là tuyệt, Sandrine Thuret, cám ơn cô nhiều lắm. ST: Cám ơn cô, Margaret. (Vỗ tay)