1
00:00:01,936 --> 00:00:06,317
Liệu chúng ta, những
người trưởng thành, so thể sinh ra tế bào thần kinh mới?

2
00:00:07,150 --> 00:00:10,237
Vẫn còn vài điều thắc mắc về câu hỏi đó,

3
00:00:10,261 --> 00:00:12,871
do đây là một lĩnh vực nghiên cứu
còn khá mới mẻ.

4
00:00:13,569 --> 00:00:16,928
Ví dụ, khi tôi nói chuyện
với đồng nghiệp của tôi, Robert,

5
00:00:16,952 --> 00:00:18,260
một bác sĩ chuyên
về ung bướu,

6
00:00:18,284 --> 00:00:19,585
và anh ấy nói với tôi,

7
00:00:20,014 --> 00:00:21,769
"Sandrine, thật là rắc rối!

8
00:00:21,793 --> 00:00:26,107
Vài người trong số những bệnh nhân được
báo bệnh ung thư của họ đã được chữa khỏi

9
00:00:26,131 --> 00:00:28,528
vẫn có những triệu chứng
của bệnh trầm cảm."

10
00:00:29,520 --> 00:00:30,815
Và tôi nói với anh ấy rằng,

11
00:00:30,839 --> 00:00:33,179
"Ồ, theo tôi thì điều đó cũng có lí mà.

12
00:00:33,203 --> 00:00:37,741
Loại thuốc anh kê cho bệnh nhân để 
ngăn tế bào ung thư phân chia

13
00:00:37,765 --> 00:00:42,868
cũng đã ngăn không cho 
các tế bào nơ ron mới được sinh ra."

14
00:00:43,820 --> 00:00:46,606
Sau đó Robert nhìn tôi như thể
tôi bị điên và nói,

15
00:00:46,630 --> 00:00:48,812
"Nhưng họ là bệnh nhân đã trưởng thành -

16
00:00:48,836 --> 00:00:51,408
người trưởng thành không sinh ra
tế bào thần kinh nữa."

17
00:00:52,543 --> 00:00:56,209
Và trước sự ngạc nhiên của anh ấy, tôi nói
"Thật ra là có đấy."

18
00:00:57,098 --> 00:01:01,924
Và đây là một hiện tượng
mà chúng ta gọi là sự phát sinh thần kinh.

19
00:01:01,948 --> 00:01:03,138
[Sự phát sinh thần kinh]

20
00:01:03,162 --> 00:01:06,932
Robert không phải là một
chuyên gia về thần kinh,

21
00:01:06,956 --> 00:01:11,581
và lúc ở trường Y anh ấy không được học
những kiến thức mới chúng ta biết bây giờ

22
00:01:11,605 --> 00:01:15,344
rằng não người trưởng thành
có thể sinh ra tế bào thần kinh mới.

23
00:01:17,217 --> 00:01:21,587
Vậy nên Robert, một bác sĩ lành nghề,

24
00:01:21,611 --> 00:01:23,310
muốn đến phòng thí nghiệm của tôi

25
00:01:23,334 --> 00:01:26,158
để hiểu thêm về chủ đề này hơn nữa.

26
00:01:26,881 --> 00:01:29,136
Và tôi đã dẫn anh ấy đi tham quan

27
00:01:29,160 --> 00:01:32,073
một trong những phần thú vị nhất
của não bộ

28
00:01:32,097 --> 00:01:34,270
khi nói đến chủ đề phát sinh thần kinh --

29
00:01:34,294 --> 00:01:36,382
và đây là thuỳ hải mã.

30
00:01:37,080 --> 00:01:40,932
Đây là cấu trúc màu xám
ở trung tâm bộ não.

31
00:01:41,613 --> 00:01:44,035
Và chúng ta đã biết từ rất lâu,

32
00:01:44,059 --> 00:01:48,824
rằng phần này quan trọng cho việc học,
ghi nhớ, cảm xúc và tâm trạng.

33
00:01:49,343 --> 00:01:52,390
Tuy nhiên, điều mà chúng tôi tìm ra được
mới đây

34
00:01:52,414 --> 00:01:57,072
rằng đây là một trong những cấu trúc
riêng biệt của não người trưởng thành

35
00:01:57,096 --> 00:01:59,746
nơi mà nơ-ron mới được sinh ra.

36
00:02:00,405 --> 00:02:02,716
Và nếu chúng ta cắt dọc thuỳ hải mã

37
00:02:02,740 --> 00:02:04,008
và nhìn gần hơn,

38
00:02:04,032 --> 00:02:06,833
phần màu xanh mà các bạn có thể nhìn thấy
ở đây

39
00:02:06,857 --> 00:02:11,430
là một nơ ron mới sinh
trong não của một chú chuột trưởng thành.

40
00:02:12,769 --> 00:02:15,824
Vậy đối với não người --

41
00:02:15,848 --> 00:02:19,380
đồng nghiệp của tôi Jonas Frisén
ở Viện Karolinska,

42
00:02:19,404 --> 00:02:25,144
đã ước tính rằng chúng ta sản xuất ra
700 nơ ron mới mỗi ngày

43
00:02:25,168 --> 00:02:26,366
ở thuỳ hải mã.

44
00:02:27,183 --> 00:02:28,858
Có thể bạn cho là hơi ít,

45
00:02:28,882 --> 00:02:31,271
so với hàng tỉ nơ ron
chúng ta sở hữu.

46
00:02:31,644 --> 00:02:34,715
Nhưng khi chúng ta đến tuổi 50,

47
00:02:34,739 --> 00:02:39,415
chúng ta sẽ đổi hết những nơ ron
có từ lúc được sinh ra trong cấu trúc đó

48
00:02:39,439 --> 00:02:41,654
với những nơ ron
được sinh ra lúc ta đã trưởng thành.

49
00:02:43,248 --> 00:02:48,284
Tại sao những nơ ron mới này quan trọng
và chức năng của chúng là gì?

50
00:02:49,324 --> 00:02:53,022
Một, chúng ta biết rằng chúng cần thiết
cho việc học và ghi nhớ.

51
00:02:53,046 --> 00:02:54,563
Và chúng tôi
đã chứng minh được

52
00:02:54,587 --> 00:02:57,823
rằng nếu chúng tôi chặn khả năng
sản sinh ra nơ ron mới

53
00:02:57,847 --> 00:03:00,407
ở thuỳ hải mã của bộ não trưởng thành,

54
00:03:00,431 --> 00:03:02,947
thì một số khả năng ghi nhớ nhất định
cũng bị chặn.

55
00:03:03,721 --> 00:03:10,633
Và điều này đặc biết mới và đúng
cho khả năng nhận biết không gian --

56
00:03:10,657 --> 00:03:13,455
như là cách mà bạn định hướng đường đi
trong thành phố.

57
00:03:14,181 --> 00:03:15,659
Chúng ta vẫn đang học nhiều,

58
00:03:15,683 --> 00:03:18,746
và nơ ron không chỉ cần thiết cho
dung lượng kí ức,

59
00:03:18,770 --> 00:03:21,673
mà còn cho chất lượng của kí ức.

60
00:03:21,697 --> 00:03:25,742
Và chúng sẽ hữu ích cho việc thêm
yếu tố thời gian vào kí ức của chúng ta

61
00:03:25,766 --> 00:03:30,448
và chúng sẽ giúp phân biệt những
kí ức tương tự, ví dụ như:

62
00:03:30,472 --> 00:03:32,552
Cách bạn tìm chiếc xe đạp

63
00:03:32,576 --> 00:03:36,092
bạn gửi ở trạm xe
mỗi ngày trong cùng một khu vực

64
00:03:36,116 --> 00:03:38,258
nhưng ở những vị trí khác nhau?

65
00:03:40,068 --> 00:03:42,552
Điều thú vị hơn nữa cho
đồng nghiệp của tôi, Robert

66
00:03:42,576 --> 00:03:47,438
là nghiên cứu của chúng tôi về
sự phát sinh thần kinh và sự trầm cảm.

67
00:03:48,010 --> 00:03:49,948
Trong một mẫu động vật bị trầm cảm,

68
00:03:49,972 --> 00:03:53,976
chúng tôi thấy rằng chúng có
mức độ phát sinh thần kinh thấp hơn.

69
00:03:54,500 --> 00:03:56,743
Và nếu chúng tôi dùng
thuốc chống trầm cảm,

70
00:03:56,767 --> 00:04:00,221
thì mức độ sản sinh ra những nơ ron mới
tăng lên,

71
00:04:00,245 --> 00:04:03,388
và giảm đi các triệu chứng trầm cảm,

72
00:04:03,412 --> 00:04:08,872
củng cố một mối liên kết rõ ràng giữa
sự phát sinh thần kinh và bệnh trầm cảm.

73
00:04:09,191 --> 00:04:13,500
Nhưng hơn nữa, nếu bạn chỉ
khoá sự phát sinh thần kinh,

74
00:04:13,524 --> 00:04:16,357
thì bạn cũng khoá tác dụng
của thuốc chống trầm cảm.

75
00:04:17,714 --> 00:04:19,477
Và kể từ đó, Robert đã hiểu

76
00:04:19,501 --> 00:04:23,199
rằng rất có khả năng
bệnh nhân của anh ấy bị trầm cảm

77
00:04:23,223 --> 00:04:25,818
ngay cả khi đã được chữa khỏi ung thư,

78
00:04:25,842 --> 00:04:30,223
là bởi vì thuốc ung thư đã ngăn
các nơ ron mới sinh ra.

79
00:04:30,247 --> 00:04:33,875
Và sẽ tốn thời gian để
sinh ra những nơ ron mới

80
00:04:33,899 --> 00:04:36,105
mà chúng có thể hoạt động bình thường.

81
00:04:37,780 --> 00:04:42,189
Tóm lại, chúng tôi nghĩ là bây giờ
chúng tôi đã có đủ bằng chứng

82
00:04:42,213 --> 00:04:45,928
để nói rằng sự phát sinh thần kinh
là một sự lựa chọn

83
00:04:45,952 --> 00:04:49,566
nếu chúng ta muốn nâng cao
sự hình thành trí nhớ hoặc cảm xúc,

84
00:04:49,590 --> 00:04:53,153
hoặc thậm chí ngăn ngừa
sự giảm sút trí nhớ do tuổi tác

85
00:04:53,177 --> 00:04:55,311
hoặc do căng thẳng thần kinh.

86
00:04:56,288 --> 00:04:58,019
Vậy nên câu hỏi kế đến là:

87
00:04:58,043 --> 00:05:00,217
Sự phát sinh thần kinh
có thể được kiểm soát?

88
00:05:01,066 --> 00:05:02,257
Câu trả lời là có.

89
00:05:02,860 --> 00:05:05,423
Và bây giờ chúng ta sẽ làm
một trắc nghiệm nhỏ.

90
00:05:06,201 --> 00:05:09,382
Tôi sẽ đưa ra một số
những biểu hiện và hoạt động

91
00:05:09,406 --> 00:05:14,090
và bạn nói cho tôi biết bạn nghĩ
chúng sẽ tăng sự phát sinh thần kinh

92
00:05:14,114 --> 00:05:16,280
hay chúng sẽ giảm sự phát sinh thần kinh.

93
00:05:16,804 --> 00:05:17,963
Các bạn đã sẵn sàng chưa?

94
00:05:18,550 --> 00:05:19,709
Ok, bắt đầu thôi.

95
00:05:20,034 --> 00:05:21,621
Vậy, học tập?

96
00:05:22,521 --> 00:05:23,701
Tăng?

97
00:05:23,725 --> 00:05:24,884
Đúng vậy.

98
00:05:24,908 --> 00:05:28,694
Học tập sẽ làm tăng sự sản xuất
nơ ron mới.

99
00:05:28,718 --> 00:05:30,034
Căng thẳng thì sao?

100
00:05:31,431 --> 00:05:36,168
Đúng vậy, căng thẳng sẽ làm giảm
sự sản sinh nơ ron mới ở thuỳ hải mã.

101
00:05:36,192 --> 00:05:37,804
Thiếu ngủ thì sao?

102
00:05:39,375 --> 00:05:42,074
Chắc chắn rồi, nó sẽ làm giảm
sự phát sinh thần kinh.

103
00:05:42,098 --> 00:05:43,319
Còn tình dục?

104
00:05:44,414 --> 00:05:45,566
Ồ, wow!

105
00:05:45,590 --> 00:05:46,857
(Cười)

106
00:05:46,881 --> 00:05:50,634
Vâng, các bạn đúng, nó sẽ làm tăng
sự sản sinh ra nơ ron mới.

107
00:05:50,658 --> 00:05:52,810
Tuy nhiên, sự cân bằng là điều chủ chốt.

108
00:05:52,834 --> 00:05:55,047
Chúng ta không muốn rơi vào trường hợp --

109
00:05:55,071 --> 00:05:56,999
(Cười)

110
00:05:57,023 --> 00:05:59,857
quá nhiều tình dục
dẫn đến thiếu ngủ.

111
00:05:59,881 --> 00:06:02,110
(Cười)

112
00:06:02,753 --> 00:06:04,944
Tuổi tác thì sao?

113
00:06:07,645 --> 00:06:11,328
Tốc độ phát sinh thần kinh
sẽ giảm khi chúng ta già đi,

114
00:06:11,352 --> 00:06:13,098
nhưng nó vẫn diễn ra.

115
00:06:14,042 --> 00:06:16,233
Và cuối cùng, chạy bộ thì sao?

116
00:06:17,912 --> 00:06:20,721
Tôi sẽ để bạn tự nhận định
về hoạt động đó.

117
00:06:21,563 --> 00:06:23,359
Đây, một trong các
nghiên cứu đầu tiên

118
00:06:23,383 --> 00:06:27,786
được thực hiện bởi một trong những
cố vấn của tôi, Rusty Gage thuộc Viện Salk

119
00:06:27,810 --> 00:06:30,084
chỉ ra rằng môi trường
có thể có tác động

120
00:06:30,108 --> 00:06:31,997
tới sự sản sinh nơ ron mới.

121
00:06:32,021 --> 00:06:36,275
Ở đây các bạn thấy một phần
thuỳ hải mã của một con chuột

122
00:06:36,299 --> 00:06:38,544
không có bánh xe chạy bộ
trong lồng của nó.

123
00:06:38,568 --> 00:06:42,603
Và cái chấm đen bạn thấy thực chất là
những nơ ron sắp được sinh ra.

124
00:06:43,246 --> 00:06:48,384
Và đây, một phần của thuỳ hãi mã
của con chuột

125
00:06:48,408 --> 00:06:51,004
có bánh xe chạy bộ trong lồng của nó.

126
00:06:51,028 --> 00:06:52,551
Bạn có thể thấy được
sự tăng trưởng kinh khủng

127
00:06:52,575 --> 00:06:55,388
của những chấm đen đại diện
cho nơ ron mới sắp sinh ra.

128
00:06:56,819 --> 00:07:00,612
Vậy hoạt động tác động tới sự phát sinh
thần kinh, nhưng đó không phải là tất cả

129
00:07:01,639 --> 00:07:04,286
Những thứ bạn ăn cũng sẽ có ảnh hưởng

130
00:07:04,310 --> 00:07:07,224
tới sự sản sinh nơ ron mới
ở thuỳ hải mã.

131
00:07:07,248 --> 00:07:10,208
Ở đây tôi có một mẫu chế độ ăn uống --

132
00:07:10,232 --> 00:07:13,509
chứa các dưỡng chất đã được chứng minh
là có tác dụng.

133
00:07:13,973 --> 00:07:16,568
Và tôi sẽ chỉ ra một số cho bạn:

134
00:07:16,592 --> 00:07:21,686
Giới hạn calo từ 20 đến 30 phần trăm
sẽ tăng sự phát sinh thần kinh.

135
00:07:22,128 --> 00:07:25,610
Nhịn ăn gián đoạn
-- phân chia thời gian giữa các bữa ăn --

136
00:07:25,634 --> 00:07:27,773
sẽ làm tăng sự phát sinh thần kinh.

137
00:07:27,797 --> 00:07:29,120
Hấp thu các chất flavonoid

138
00:07:29,144 --> 00:07:32,147
có trong socola đen hay việt quất,

139
00:07:32,171 --> 00:07:33,994
sẽ làm tăng sự phát sinh thần kinh.

140
00:07:34,355 --> 00:07:35,861
Axit béo omega-3,

141
00:07:35,885 --> 00:07:38,096
có trong những loại cá nhiều mỡ,
như cá hồi

142
00:07:38,120 --> 00:07:40,558
sẽ làm tăng sự sản sinh
các nơ ron mới

143
00:07:41,502 --> 00:07:45,603
Ngược lại, một chế độ ăn uống nhiều
chất béo bão hoà cao

144
00:07:45,627 --> 00:07:48,367
sẽ có ảnh hưởng xấu đến
sự phát sinh thần kinh.

145
00:07:49,232 --> 00:07:53,414
Ethanol -- uống rượu bia --
sẽ làm giảm sự phát sinh thần kinh.

146
00:07:53,981 --> 00:07:56,703
Tuy nhiên, không gì là tuyệt đối,

147
00:07:56,727 --> 00:07:59,779
resveratrol, chất có trong rượu vang đỏ,

148
00:07:59,803 --> 00:08:03,294
đã được chứng minh là có chức năng hỗ trợ
sự tồn tại của các nơ ron mới.

149
00:08:03,708 --> 00:08:05,574
Vậy nên lần tới khi bạn dự tiệc tối,

150
00:08:05,598 --> 00:08:09,602
có thể bạn sẽ muốn chọn loại thức uống
"vô hại cho sự phát sinh thần kinh" này.

151
00:08:09,909 --> 00:08:12,042
(Cười)

152
00:08:12,066 --> 00:08:14,567
Và ý cuối cùng tôi muốn nói,

153
00:08:14,591 --> 00:08:15,749
một ý độc đáo.

154
00:08:15,773 --> 00:08:19,668
Những nhóm người Nhật rất hứng thú
với kết cấu của thức ăn,

155
00:08:19,692 --> 00:08:24,995
và họ đã chứng minh rằng thức ăn mềm
làm suy yếu sự phát sinh thần kinh,

156
00:08:25,019 --> 00:08:29,740
đối lập với các loại thức ăn cần nghiền
(nhai) hoặc thức ăn giòn.

157
00:08:30,827 --> 00:08:32,620
Vậy nên tất cả những dữ liệu này

158
00:08:32,644 --> 00:08:35,225
nơi chúng ta cần nhìn ở
cấp độ tế bào,

159
00:08:35,249 --> 00:08:37,756
đã được xây dựng nhờ sử dụng các động vật mẫu.

160
00:08:38,470 --> 00:08:42,851
Nhưng chế độ ăn uống này cũng đã được
áp dụng cho người,

161
00:08:42,875 --> 00:08:49,033
cái chúng tôi thấy được là chế độ ăn uống
làm thay đổi kí ức và tâm trạng

162
00:08:49,057 --> 00:08:52,541
trong cùng một hướng với sự thay đổi
của sự phát sinh thần kinh,

163
00:08:52,565 --> 00:08:57,322
ví dụ như: giới hạn calo
sẽ làm tăng trí nhớ,

164
00:08:57,346 --> 00:09:02,139
trong khi một chế độ ăn uống nhiều dầu mỡ
làm các triệu chứng trầm cảm trầm trọng hơn

165
00:09:02,289 --> 00:09:06,333
ngược lại với axit béo omega-3,
chất làm tăng sự phát sinh thần kinh,

166
00:09:06,357 --> 00:09:10,540
và cũng giúp làm giảm
các triệu chứng trầm cảm.

167
00:09:11,643 --> 00:09:16,460
Vì vậy chúng tôi nghĩ rằng
tác động của ăn uống

168
00:09:16,484 --> 00:09:20,079
đối với sức khoẻ tinh thần,
trí nhớ và tâm trạng,

169
00:09:20,103 --> 00:09:24,575
thực chất là tác động trung gian của
sự phát sinh nơ ron mới ở thuỳ hải mã.

170
00:09:24,994 --> 00:09:26,914
Và không chỉ những thứ bạn ăn,

171
00:09:26,938 --> 00:09:30,003
mà còn kết cấu của thức ăn,
khi bạn ăn chúng

172
00:09:30,027 --> 00:09:31,851
và số lượng thức ăn bạn dùng.

173
00:09:33,841 --> 00:09:37,874
Về phía chúng tôi,
các chuyên gia về thần kinh,

174
00:09:37,898 --> 00:09:41,563
chúng tôi cần hiểu rõ hơn chức năng của
các nơ ron mới này,

175
00:09:41,587 --> 00:09:45,571
và cách chúng tôi có thể kiểm soát
khả năng sinh tồn và sản sinh của chúng.

176
00:09:45,896 --> 00:09:50,435
Chúng tôi cũng cần tìm ra cách bảo vệ sự phát sinh
thần kinh ở các bệnh nhân của Robert.

177
00:09:51,271 --> 00:09:52,648
Và về phía các bạn,

178
00:09:52,672 --> 00:09:55,102
Hãy bảo vệ các tế bào thần kinh của mình.

179
00:09:55,691 --> 00:09:56,849
Cám ơn rất nhiều.

180
00:09:56,873 --> 00:09:59,621
(Vỗ tay)

181
00:10:02,516 --> 00:10:05,188
Margaret Heffernan:
Một nghiên cứu tuyệt vời, Sandrine

182
00:10:05,212 --> 00:10:07,457
Nói cho cô biết,
cô đã thay đổi cuộc đời tôi

183
00:10:07,481 --> 00:10:09,259
Bây giờ tôi ăn rất nhiều việt quất.

184
00:10:09,283 --> 00:10:10,830
Sandrine Thuret: Vậy là tốt đó.

185
00:10:11,528 --> 00:10:13,972
MH: Tôi rất hứng thú với việc chạy bộ.

186
00:10:14,869 --> 00:10:16,520
Tôi có cần chạy không?

187
00:10:17,368 --> 00:10:20,010
Hay chỉ cần tập aerobic,

188
00:10:20,034 --> 00:10:21,639
cung cấp thêm oxi cho não?

189
00:10:21,663 --> 00:10:23,798
Hay bất cứ bài tập mạnh nào cũng được?

190
00:10:24,101 --> 00:10:25,838
ST: Trước mắt,

191
00:10:25,862 --> 00:10:29,102
chúng tôi không thể nói rằng
chỉ có mỗi chạy bộ,

192
00:10:29,126 --> 00:10:34,163
nhưng chúng tôi nghĩ rằng bất cứ cái gì
làm tăng sự sản sinh --

193
00:10:34,187 --> 00:10:37,267
hoặc tăng sự tuần hoàn máu lên não,

194
00:10:37,291 --> 00:10:38,893
đều có lợi.

195
00:10:38,913 --> 00:10:41,564
MH: Vậy là không cần
để máy chạy bộ ở văn phòng đâu nhỉ?

196
00:10:41,574 --> 00:10:42,847
ST: Không, không cần đâu

197
00:10:42,871 --> 00:10:44,038
MH: Oh, thật là nhẹ nhõm!

198
00:10:44,058 --> 00:10:46,671
Ok, thật là tuyệt, Sandrine Thuret,
cám ơn cô nhiều lắm.

199
00:10:46,685 --> 00:10:48,194
ST: Cám ơn cô, Margaret.

200
00:10:48,194 --> 00:10:50,976
(Vỗ tay)