0:00:01.936,0:00:06.317
Liệu chúng ta, những[br]người trưởng thành, so thể sinh ra tế bào thần kinh mới?

0:00:07.150,0:00:10.237
Vẫn còn vài điều thắc mắc về câu hỏi đó,

0:00:10.261,0:00:12.871
do đây là một lĩnh vực nghiên cứu[br]còn khá mới mẻ.

0:00:13.569,0:00:16.928
Ví dụ, khi tôi nói chuyện[br]với đồng nghiệp của tôi, Robert,

0:00:16.952,0:00:18.260
một bác sĩ chuyên[br]về ung bướu,

0:00:18.284,0:00:19.585
và anh ấy nói với tôi,

0:00:20.014,0:00:21.769
"Sandrine, thật là rắc rối!

0:00:21.793,0:00:26.107
Vài người trong số những bệnh nhân được[br]báo bệnh ung thư của họ đã được chữa khỏi

0:00:26.131,0:00:28.528
vẫn có những triệu chứng[br]của bệnh trầm cảm."

0:00:29.520,0:00:30.815
Và tôi nói với anh ấy rằng,

0:00:30.839,0:00:33.179
"Ồ, theo tôi thì điều đó cũng có lí mà.

0:00:33.203,0:00:37.741
Loại thuốc anh kê cho bệnh nhân để [br]ngăn tế bào ung thư phân chia

0:00:37.765,0:00:42.868
cũng đã ngăn không cho [br]các tế bào nơ ron mới được sinh ra."

0:00:43.820,0:00:46.606
Sau đó Robert nhìn tôi như thể[br]tôi bị điên và nói,

0:00:46.630,0:00:48.812
"Nhưng họ là bệnh nhân đã trưởng thành -

0:00:48.836,0:00:51.408
người trưởng thành không sinh ra[br]tế bào thần kinh nữa."

0:00:52.543,0:00:56.209
Và trước sự ngạc nhiên của anh ấy, tôi nói[br]"Thật ra là có đấy."

0:00:57.098,0:01:01.924
Và đây là một hiện tượng[br]mà chúng ta gọi là sự phát sinh thần kinh.

0:01:01.948,0:01:03.138
[Sự phát sinh thần kinh]

0:01:03.162,0:01:06.932
Robert không phải là một[br]chuyên gia về thần kinh,

0:01:06.956,0:01:11.581
và lúc ở trường Y anh ấy không được học[br]những kiến thức mới chúng ta biết bây giờ

0:01:11.605,0:01:15.344
rằng não người trưởng thành[br]có thể sinh ra tế bào thần kinh mới.

0:01:17.217,0:01:21.587
Vậy nên Robert, một bác sĩ lành nghề,

0:01:21.611,0:01:23.310
muốn đến phòng thí nghiệm của tôi

0:01:23.334,0:01:26.158
để hiểu thêm về chủ đề này hơn nữa.

0:01:26.881,0:01:29.136
Và tôi đã dẫn anh ấy đi tham quan

0:01:29.160,0:01:32.073
một trong những phần thú vị nhất[br]của não bộ

0:01:32.097,0:01:34.270
khi nói đến chủ đề phát sinh thần kinh --

0:01:34.294,0:01:36.382
và đây là thuỳ hải mã.

0:01:37.080,0:01:40.932
Đây là cấu trúc màu xám[br]ở trung tâm bộ não.

0:01:41.613,0:01:44.035
Và chúng ta đã biết từ rất lâu,

0:01:44.059,0:01:48.824
rằng phần này quan trọng cho việc học,[br]ghi nhớ, cảm xúc và tâm trạng.

0:01:49.343,0:01:52.390
Tuy nhiên, điều mà chúng tôi tìm ra được[br]mới đây

0:01:52.414,0:01:57.072
rằng đây là một trong những cấu trúc[br]riêng biệt của não người trưởng thành

0:01:57.096,0:01:59.746
nơi mà nơ-ron mới được sinh ra.

0:02:00.405,0:02:02.716
Và nếu chúng ta cắt dọc thuỳ hải mã

0:02:02.740,0:02:04.008
và nhìn gần hơn,

0:02:04.032,0:02:06.833
phần màu xanh mà các bạn có thể nhìn thấy[br]ở đây

0:02:06.857,0:02:11.430
là một nơ ron mới sinh[br]trong não của một chú chuột trưởng thành.

0:02:12.769,0:02:15.824
Vậy đối với não người --

0:02:15.848,0:02:19.380
đồng nghiệp của tôi Jonas Frisén[br]ở Viện Karolinska,

0:02:19.404,0:02:25.144
đã ước tính rằng chúng ta sản xuất ra[br]700 nơ ron mới mỗi ngày

0:02:25.168,0:02:26.366
ở thuỳ hải mã.

0:02:27.183,0:02:28.858
Có thể bạn cho là hơi ít,

0:02:28.882,0:02:31.271
so với hàng tỉ nơ ron[br]chúng ta sở hữu.

0:02:31.644,0:02:34.715
Nhưng khi chúng ta đến tuổi 50,

0:02:34.739,0:02:39.415
chúng ta sẽ đổi hết những nơ ron[br]có từ lúc được sinh ra trong cấu trúc đó

0:02:39.439,0:02:41.654
với những nơ ron[br]được sinh ra lúc ta đã trưởng thành.

0:02:43.248,0:02:48.284
Tại sao những nơ ron mới này quan trọng[br]và chức năng của chúng là gì?

0:02:49.324,0:02:53.022
Một, chúng ta biết rằng chúng cần thiết[br]cho việc học và ghi nhớ.

0:02:53.046,0:02:54.563
Và chúng tôi[br]đã chứng minh được

0:02:54.587,0:02:57.823
rằng nếu chúng tôi chặn khả năng[br]sản sinh ra nơ ron mới

0:02:57.847,0:03:00.407
ở thuỳ hải mã của bộ não trưởng thành,

0:03:00.431,0:03:02.947
thì một số khả năng ghi nhớ nhất định[br]cũng bị chặn.

0:03:03.721,0:03:10.633
Và điều này đặc biết mới và đúng[br]cho khả năng nhận biết không gian --

0:03:10.657,0:03:13.455
như là cách mà bạn định hướng đường đi[br]trong thành phố.

0:03:14.181,0:03:15.659
Chúng ta vẫn đang học nhiều,

0:03:15.683,0:03:18.746
và nơ ron không chỉ cần thiết cho[br]dung lượng kí ức,

0:03:18.770,0:03:21.673
mà còn cho chất lượng của kí ức.

0:03:21.697,0:03:25.742
Và chúng sẽ hữu ích cho việc thêm[br]yếu tố thời gian vào kí ức của chúng ta

0:03:25.766,0:03:30.448
và chúng sẽ giúp phân biệt những[br]kí ức tương tự, ví dụ như:

0:03:30.472,0:03:32.552
Cách bạn tìm chiếc xe đạp

0:03:32.576,0:03:36.092
bạn gửi ở trạm xe[br]mỗi ngày trong cùng một khu vực

0:03:36.116,0:03:38.258
nhưng ở những vị trí khác nhau?

0:03:40.068,0:03:42.552
Điều thú vị hơn nữa cho[br]đồng nghiệp của tôi, Robert

0:03:42.576,0:03:47.438
là nghiên cứu của chúng tôi về[br]sự phát sinh thần kinh và sự trầm cảm.

0:03:48.010,0:03:49.948
Trong một mẫu động vật bị trầm cảm,

0:03:49.972,0:03:53.976
chúng tôi thấy rằng chúng có[br]mức độ phát sinh thần kinh thấp hơn.

0:03:54.500,0:03:56.743
Và nếu chúng tôi dùng[br]thuốc chống trầm cảm,

0:03:56.767,0:04:00.221
thì mức độ sản sinh ra những nơ ron mới[br]tăng lên,

0:04:00.245,0:04:03.388
và giảm đi các triệu chứng trầm cảm,

0:04:03.412,0:04:08.872
củng cố một mối liên kết rõ ràng giữa[br]sự phát sinh thần kinh và bệnh trầm cảm.

0:04:09.191,0:04:13.500
Nhưng hơn nữa, nếu bạn chỉ[br]khoá sự phát sinh thần kinh,

0:04:13.524,0:04:16.357
thì bạn cũng khoá tác dụng[br]của thuốc chống trầm cảm.

0:04:17.714,0:04:19.477
Và kể từ đó, Robert đã hiểu

0:04:19.501,0:04:23.199
rằng rất có khả năng[br]bệnh nhân của anh ấy bị trầm cảm

0:04:23.223,0:04:25.818
ngay cả khi đã được chữa khỏi ung thư,

0:04:25.842,0:04:30.223
là bởi vì thuốc ung thư đã ngăn[br]các nơ ron mới sinh ra.

0:04:30.247,0:04:33.875
Và sẽ tốn thời gian để[br]sinh ra những nơ ron mới

0:04:33.899,0:04:36.105
mà chúng có thể hoạt động bình thường.

0:04:37.780,0:04:42.189
Tóm lại, chúng tôi nghĩ là bây giờ[br]chúng tôi đã có đủ bằng chứng

0:04:42.213,0:04:45.928
để nói rằng sự phát sinh thần kinh[br]là một sự lựa chọn

0:04:45.952,0:04:49.566
nếu chúng ta muốn nâng cao[br]sự hình thành trí nhớ hoặc cảm xúc,

0:04:49.590,0:04:53.153
hoặc thậm chí ngăn ngừa[br]sự giảm sút trí nhớ do tuổi tác

0:04:53.177,0:04:55.311
hoặc do căng thẳng thần kinh.

0:04:56.288,0:04:58.019
Vậy nên câu hỏi kế đến là:

0:04:58.043,0:05:00.217
Sự phát sinh thần kinh[br]có thể được kiểm soát?

0:05:01.066,0:05:02.257
Câu trả lời là có.

0:05:02.860,0:05:05.423
Và bây giờ chúng ta sẽ làm[br]một trắc nghiệm nhỏ.

0:05:06.201,0:05:09.382
Tôi sẽ đưa ra một số[br]những biểu hiện và hoạt động

0:05:09.406,0:05:14.090
và bạn nói cho tôi biết bạn nghĩ[br]chúng sẽ tăng sự phát sinh thần kinh

0:05:14.114,0:05:16.280
hay chúng sẽ giảm sự phát sinh thần kinh.

0:05:16.804,0:05:17.963
Các bạn đã sẵn sàng chưa?

0:05:18.550,0:05:19.709
Ok, bắt đầu thôi.

0:05:20.034,0:05:21.621
Vậy, học tập?

0:05:22.521,0:05:23.701
Tăng?

0:05:23.725,0:05:24.884
Đúng vậy.

0:05:24.908,0:05:28.694
Học tập sẽ làm tăng sự sản xuất[br]nơ ron mới.

0:05:28.718,0:05:30.034
Căng thẳng thì sao?

0:05:31.431,0:05:36.168
Đúng vậy, căng thẳng sẽ làm giảm[br]sự sản sinh nơ ron mới ở thuỳ hải mã.

0:05:36.192,0:05:37.804
Thiếu ngủ thì sao?

0:05:39.375,0:05:42.074
Chắc chắn rồi, nó sẽ làm giảm[br]sự phát sinh thần kinh.

0:05:42.098,0:05:43.319
Còn tình dục?

0:05:44.414,0:05:45.566
Ồ, wow!

0:05:45.590,0:05:46.857
(Cười)

0:05:46.881,0:05:50.634
Vâng, các bạn đúng, nó sẽ làm tăng[br]sự sản sinh ra nơ ron mới.

0:05:50.658,0:05:52.810
Tuy nhiên, sự cân bằng là điều chủ chốt.

0:05:52.834,0:05:55.047
Chúng ta không muốn rơi vào trường hợp --

0:05:55.071,0:05:56.999
(Cười)

0:05:57.023,0:05:59.857
quá nhiều tình dục[br]dẫn đến thiếu ngủ.

0:05:59.881,0:06:02.110
(Cười)

0:06:02.753,0:06:04.944
Tuổi tác thì sao?

0:06:07.645,0:06:11.328
Tốc độ phát sinh thần kinh[br]sẽ giảm khi chúng ta già đi,

0:06:11.352,0:06:13.098
nhưng nó vẫn diễn ra.

0:06:14.042,0:06:16.233
Và cuối cùng, chạy bộ thì sao?

0:06:17.912,0:06:20.721
Tôi sẽ để bạn tự nhận định[br]về hoạt động đó.

0:06:21.563,0:06:23.359
Đây, một trong các[br]nghiên cứu đầu tiên

0:06:23.383,0:06:27.786
được thực hiện bởi một trong những[br]cố vấn của tôi, Rusty Gage thuộc Viện Salk

0:06:27.810,0:06:30.084
chỉ ra rằng môi trường[br]có thể có tác động

0:06:30.108,0:06:31.997
tới sự sản sinh nơ ron mới.

0:06:32.021,0:06:36.275
Ở đây các bạn thấy một phần[br]thuỳ hải mã của một con chuột

0:06:36.299,0:06:38.544
không có bánh xe chạy bộ[br]trong lồng của nó.

0:06:38.568,0:06:42.603
Và cái chấm đen bạn thấy thực chất là[br]những nơ ron sắp được sinh ra.

0:06:43.246,0:06:48.384
Và đây, một phần của thuỳ hãi mã[br]của con chuột

0:06:48.408,0:06:51.004
có bánh xe chạy bộ trong lồng của nó.

0:06:51.028,0:06:52.551
Bạn có thể thấy được[br]sự tăng trưởng kinh khủng

0:06:52.575,0:06:55.388
của những chấm đen đại diện[br]cho nơ ron mới sắp sinh ra.

0:06:56.819,0:07:00.612
Vậy hoạt động tác động tới sự phát sinh[br]thần kinh, nhưng đó không phải là tất cả

0:07:01.639,0:07:04.286
Những thứ bạn ăn cũng sẽ có ảnh hưởng

0:07:04.310,0:07:07.224
tới sự sản sinh nơ ron mới[br]ở thuỳ hải mã.

0:07:07.248,0:07:10.208
Ở đây tôi có một mẫu chế độ ăn uống --

0:07:10.232,0:07:13.509
chứa các dưỡng chất đã được chứng minh[br]là có tác dụng.

0:07:13.973,0:07:16.568
Và tôi sẽ chỉ ra một số cho bạn:

0:07:16.592,0:07:21.686
Giới hạn calo từ 20 đến 30 phần trăm[br]sẽ tăng sự phát sinh thần kinh.

0:07:22.128,0:07:25.610
Nhịn ăn gián đoạn[br]-- phân chia thời gian giữa các bữa ăn --

0:07:25.634,0:07:27.773
sẽ làm tăng sự phát sinh thần kinh.

0:07:27.797,0:07:29.120
Hấp thu các chất flavonoid

0:07:29.144,0:07:32.147
có trong socola đen hay việt quất,

0:07:32.171,0:07:33.994
sẽ làm tăng sự phát sinh thần kinh.

0:07:34.355,0:07:35.861
Axit béo omega-3,

0:07:35.885,0:07:38.096
có trong những loại cá nhiều mỡ,[br]như cá hồi

0:07:38.120,0:07:40.558
sẽ làm tăng sự sản sinh[br]các nơ ron mới

0:07:41.502,0:07:45.603
Ngược lại, một chế độ ăn uống nhiều[br]chất béo bão hoà cao

0:07:45.627,0:07:48.367
sẽ có ảnh hưởng xấu đến[br]sự phát sinh thần kinh.

0:07:49.232,0:07:53.414
Ethanol -- uống rượu bia --[br]sẽ làm giảm sự phát sinh thần kinh.

0:07:53.981,0:07:56.703
Tuy nhiên, không gì là tuyệt đối,

0:07:56.727,0:07:59.779
resveratrol, chất có trong rượu vang đỏ,

0:07:59.803,0:08:03.294
đã được chứng minh là có chức năng hỗ trợ[br]sự tồn tại của các nơ ron mới.

0:08:03.708,0:08:05.574
Vậy nên lần tới khi bạn dự tiệc tối,

0:08:05.598,0:08:09.602
có thể bạn sẽ muốn chọn loại thức uống[br]"vô hại cho sự phát sinh thần kinh" này.

0:08:09.909,0:08:12.042
(Cười)

0:08:12.066,0:08:14.567
Và ý cuối cùng tôi muốn nói,

0:08:14.591,0:08:15.749
một ý độc đáo.

0:08:15.773,0:08:19.668
Những nhóm người Nhật rất hứng thú[br]với kết cấu của thức ăn,

0:08:19.692,0:08:24.995
và họ đã chứng minh rằng thức ăn mềm[br]làm suy yếu sự phát sinh thần kinh,

0:08:25.019,0:08:29.740
đối lập với các loại thức ăn cần nghiền[br](nhai) hoặc thức ăn giòn.

0:08:30.827,0:08:32.620
Vậy nên tất cả những dữ liệu này

0:08:32.644,0:08:35.225
nơi chúng ta cần nhìn ở[br]cấp độ tế bào,

0:08:35.249,0:08:37.756
đã được xây dựng nhờ sử dụng các động vật mẫu.

0:08:38.470,0:08:42.851
Nhưng chế độ ăn uống này cũng đã được[br]áp dụng cho người,

0:08:42.875,0:08:49.033
cái chúng tôi thấy được là chế độ ăn uống[br]làm thay đổi kí ức và tâm trạng

0:08:49.057,0:08:52.541
trong cùng một hướng với sự thay đổi[br]của sự phát sinh thần kinh,

0:08:52.565,0:08:57.322
ví dụ như: giới hạn calo[br]sẽ làm tăng trí nhớ,

0:08:57.346,0:09:02.139
trong khi một chế độ ăn uống nhiều dầu mỡ[br]làm các triệu chứng trầm cảm trầm trọng hơn

0:09:02.289,0:09:06.333
ngược lại với axit béo omega-3,[br]chất làm tăng sự phát sinh thần kinh,

0:09:06.357,0:09:10.540
và cũng giúp làm giảm[br]các triệu chứng trầm cảm.

0:09:11.643,0:09:16.460
Vì vậy chúng tôi nghĩ rằng[br]tác động của ăn uống

0:09:16.484,0:09:20.079
đối với sức khoẻ tinh thần,[br]trí nhớ và tâm trạng,

0:09:20.103,0:09:24.575
thực chất là tác động trung gian của[br]sự phát sinh nơ ron mới ở thuỳ hải mã.

0:09:24.994,0:09:26.914
Và không chỉ những thứ bạn ăn,

0:09:26.938,0:09:30.003
mà còn kết cấu của thức ăn,[br]khi bạn ăn chúng

0:09:30.027,0:09:31.851
và số lượng thức ăn bạn dùng.

0:09:33.841,0:09:37.874
Về phía chúng tôi,[br]các chuyên gia về thần kinh,

0:09:37.898,0:09:41.563
chúng tôi cần hiểu rõ hơn chức năng của[br]các nơ ron mới này,

0:09:41.587,0:09:45.571
và cách chúng tôi có thể kiểm soát[br]khả năng sinh tồn và sản sinh của chúng.

0:09:45.896,0:09:50.435
Chúng tôi cũng cần tìm ra cách bảo vệ sự phát sinh[br]thần kinh ở các bệnh nhân của Robert.

0:09:51.271,0:09:52.648
Và về phía các bạn,

0:09:52.672,0:09:55.102
Hãy bảo vệ các tế bào thần kinh của mình.

0:09:55.691,0:09:56.849
Cám ơn rất nhiều.

0:09:56.873,0:09:59.621
(Vỗ tay)

0:10:02.516,0:10:05.188
Margaret Heffernan:[br]Một nghiên cứu tuyệt vời, Sandrine

0:10:05.212,0:10:07.457
Nói cho cô biết,[br]cô đã thay đổi cuộc đời tôi

0:10:07.481,0:10:09.259
Bây giờ tôi ăn rất nhiều việt quất.

0:10:09.283,0:10:10.830
Sandrine Thuret: Vậy là tốt đó.

0:10:11.528,0:10:13.972
MH: Tôi rất hứng thú với việc chạy bộ.

0:10:14.869,0:10:16.520
Tôi có cần chạy không?

0:10:17.368,0:10:20.010
Hay chỉ cần tập aerobic,

0:10:20.034,0:10:21.639
cung cấp thêm oxi cho não?

0:10:21.663,0:10:23.798
Hay bất cứ bài tập mạnh nào cũng được?

0:10:24.101,0:10:25.838
ST: Trước mắt,

0:10:25.862,0:10:29.102
chúng tôi không thể nói rằng[br]chỉ có mỗi chạy bộ,

0:10:29.126,0:10:34.163
nhưng chúng tôi nghĩ rằng bất cứ cái gì[br]làm tăng sự sản sinh --

0:10:34.187,0:10:37.267
hoặc tăng sự tuần hoàn máu lên não,

0:10:37.291,0:10:38.893
đều có lợi.

0:10:38.913,0:10:41.564
MH: Vậy là không cần[br]để máy chạy bộ ở văn phòng đâu nhỉ?

0:10:41.574,0:10:42.847
ST: Không, không cần đâu

0:10:42.871,0:10:44.038
MH: Oh, thật là nhẹ nhõm!

0:10:44.058,0:10:46.671
Ok, thật là tuyệt, Sandrine Thuret,[br]cám ơn cô nhiều lắm.

0:10:46.685,0:10:48.194
ST: Cám ơn cô, Margaret.

0:10:48.194,0:10:50.976
(Vỗ tay)