0:00:06.677,0:00:11.306
Jak to możliwe, że w telewizji[br]tak wiele międzygalaktycznych ras

0:00:11.306,0:00:14.483
mówi doskonale po angielsku?

0:00:14.483,0:00:17.886
Po prostu nikt nie chce oglądać[br]załogi statku kosmicznego

0:00:17.886,0:00:21.774
tworzącej latami słownik języka kosmitów.

0:00:21.774,0:00:23.392
Dla porządku trzeba wspomnieć,

0:00:23.392,0:00:26.789
że twórcy Star Treka[br]i innych światów science-fiction,

0:00:26.789,0:00:30.514
wprowadzili ideę[br]uniwersalnego translatora,

0:00:30.514,0:00:35.012
przenośnego urządzenia[br]tłumaczącego na dowolny język.

0:00:35.012,0:00:38.539
Czy taki wynalazek jest w ogóle realny?

0:00:38.539,0:00:42.137
Istnieje wiele programów, [br]które mają to właśnie robić:

0:00:42.137,0:00:45.954
wziąć z jednego języka słowo,[br]zdanie, a nawet całą książkę

0:00:45.954,0:00:49.004
i przełożyć na niemal każdy inny język,

0:00:49.004,0:00:52.337
zarówno współczesny angielski,[br]jak i starożytny sanskryt.

0:00:52.337,0:00:55.913
Gdyby tłumaczenie polegało jedynie[br]na wyszukiwaniu słów w słowniku,

0:00:55.913,0:00:59.825
programy te byłyby lepsze[br]od tłumacza-człowieka.

0:00:59.825,0:01:03.299
W rzeczywistości jest to[br]bardziej skomplikowane.

0:01:03.299,0:01:07.349
Program o systemie regułowym[br]korzysta z leksykalnej bazy danych

0:01:07.349,0:01:10.302
zawierającej wszystkie słowa ze słownika,

0:01:10.302,0:01:13.283
ich wszystkie formy gramatyczne

0:01:13.283,0:01:18.925
oraz zbiór zasad gramatycznych[br]do rozpoznawania elementów języka.

0:01:18.925,0:01:22.396
W pozornie prostym zdaniu:[br]"Dzieci jedzą muffinki",

0:01:22.396,0:01:27.050
program najpierw analizuje składnię[br]albo strukturę gramatyczną,

0:01:27.050,0:01:29.587
rozpoznając "dzieci" jako podmiot,

0:01:29.587,0:01:32.317
a resztę zdania jako orzeczenie,

0:01:32.317,0:01:34.368
składające się z czasownika "jeść",

0:01:34.368,0:01:37.422
oraz dopełnienia bliższego "muffinki".

0:01:37.422,0:01:40.249
Potem musi rozpoznać angielską morfologię,

0:01:40.249,0:01:44.681
czyli jak można rozbić język[br]na najmniejsze elementy znaczeniowe,

0:01:44.681,0:01:46.124
takie jak słowo muffinka

0:01:46.124,0:01:49.755
i "s", angielski sufiks liczby mnogiej.

0:01:49.755,0:01:52.449
Wreszcie musi zrozumieć semantykę,

0:01:52.449,0:01:56.178
czyli co właściwie znaczą [br]poszczególne części zdania.

0:01:56.178,0:01:58.124
Żeby przetłumaczyć to zdanie prawidłowo,

0:01:58.124,0:02:01.982
program odniesie się do innego[br]słownictwa oraz zasad gramatycznych

0:02:01.982,0:02:05.166
dla każdego elementu w języku docelowym.

0:02:05.166,0:02:07.020
Tutaj sprawy zaczynają się komplikować.

0:02:07.020,0:02:11.820
Składnia niektórych języków[br]pozwala dowolnie zmieniać szyk zdania,

0:02:11.820,0:02:16.954
a w innych po zmianie szyku[br]okazałoby się, że muffinki jedzą dzieci.

0:02:16.954,0:02:19.647
Morfologia też może stanowić problem.

0:02:19.647,0:02:23.243
Słoweński rozróżnia między dwójką[br]a trójką i więcej dzieci

0:02:23.243,0:02:27.097
za pomocą sufiksu liczby podwójnej,[br]nieobecnej w wielu językach.

0:02:27.097,0:02:30.532
W rosyjskim brak przedimków określonych

0:02:30.532,0:02:33.575
powoduje, że nie wiemy,[br]czy dzieci jedzą konkretne muffinki,

0:02:33.575,0:02:36.719
czy jadają je w ogóle.

0:02:36.719,0:02:39.708
Wreszcie, nawet gdy znaczenie[br]jest technicznie poprawne,

0:02:39.708,0:02:42.757
program może przeoczyć[br]drobne różnice znaczeniowe,

0:02:42.757,0:02:45.809
jak to, czy dzieci "jedzą" muffinki,

0:02:45.809,0:02:47.794
czy je "pożerają".

0:02:47.794,0:02:51.558
Inną metodą jest statystyczne[br]tłumaczenie maszynowe,

0:02:51.558,0:02:55.762
czyli analiza bazy danych[br]z książkami, artykułami i dokumentami,

0:02:55.762,0:02:59.488
które wcześniej zostały[br]przetłumaczone przez człowieka.

0:02:59.488,0:03:02.959
Wyszukując dopasowania między źródłem[br]a przetłumaczonym tekstem,

0:03:02.959,0:03:05.393
które raczej nie pojawiają się[br]przez przypadek,

0:03:05.393,0:03:09.345
program może rozpoznać [br]odpowiadające sobie frazy i wzory

0:03:09.345,0:03:12.429
i wykorzystać je potem w tłumaczeniach.

0:03:12.429,0:03:14.969
Jednak jakość takiego tłumaczenia

0:03:14.969,0:03:17.690
zależy od wielkości bazy danych

0:03:17.690,0:03:21.357
oraz dostępności próbek[br]dla poszczególnych języków

0:03:21.357,0:03:23.383
lub stylów pisania.

0:03:23.383,0:03:27.140
Problemy, jakie komputery mają[br]z wyjątkami, nieregularnościami

0:03:27.140,0:03:30.994
i odcieniami znaczeniowymi [br]zrozumiałymi tylko dla człowieka,

0:03:30.994,0:03:35.045
doprowadziły pewnych badaczy do wniosku,[br]że rozumienie przez nas języka

0:03:35.045,0:03:39.251
jest wytworem biologicznej[br]struktury naszego mózgu.

0:03:39.251,0:03:43.101
Jeden z najbardziej znanych[br]fikcyjnych uniwersalnych translatorów,

0:03:43.101,0:03:46.439
Ryba Babel z "Autostopem przez galaktykę",

0:03:46.439,0:03:49.726
nie jest maszyną, ale stworzonkiem,

0:03:49.726,0:03:54.210
które tłumaczy fale mózgowe [br]i sygnały nerwowe czujących istot

0:03:54.210,0:03:57.005
za pomocą telepatii.

0:03:57.005,0:03:59.726
Na razie nauka języków [br]w tradycyjny sposób

0:03:59.726,0:04:05.106
wciąż da nam lepsze wyniki [br]niż jakikolwiek dostępny program.

0:04:05.106,0:04:06.749
To niełatwe zadanie,

0:04:06.749,0:04:09.014
a ogromna ilość języków na świecie

0:04:09.014,0:04:12.989
i coraz więcej interakcji[br]między ich użytkownikami

0:04:12.989,0:04:18.004
pozostanie bodźcem do dalszego rozwoju[br]tłumaczenia automatycznego.

0:04:18.004,0:04:21.409
Być może do czasu, gdy spotkamy[br]obcych z innych galaktyk,

0:04:21.409,0:04:24.660
będziemy mogli porozmawiać z nimi[br]za pomocą maleńkiego gadżetu,

0:04:24.660,0:04:29.026
a może będziemy musieli[br]i tak sporządzić słownik.