1
00:00:06,307 --> 00:00:11,306
Hoe komt het dat zoveel
buitenaardse wezens in films en op tv

2
00:00:11,306 --> 00:00:14,213
toevallig perfect Engels spreken?

3
00:00:14,213 --> 00:00:17,886
Het korte antwoord is dat je
geen ruimteschipbemanning wilt zien

4
00:00:17,886 --> 00:00:21,484
dat jaren bezig is om een woordenboek
Buitenaards-Engels samen te stellen.

5
00:00:21,484 --> 00:00:23,192
Maar om consequent te blijven,

6
00:00:23,192 --> 00:00:26,789
hebben de makers van Star Trek
en andere science-fiction

7
00:00:26,789 --> 00:00:30,324
een universele vertaler bedacht.

8
00:00:30,324 --> 00:00:34,822
Een draagbaar apparaat dat ogenblikkelijk
alle talen kan vertalen.

9
00:00:34,822 --> 00:00:38,219
Is zo'n universele vertaler
in het echte leven mogelijk?

10
00:00:38,219 --> 00:00:42,027
Er bestaan al veel programma's
die beweren dat te doen.

11
00:00:42,027 --> 00:00:45,954
Een woord, een zin of een compleet boek
in een bepaalde taal

12
00:00:45,954 --> 00:00:48,784
vertalen naar bijna elke andere taal,

13
00:00:48,784 --> 00:00:52,247
of het nou modern Engels
of Oud-Sanskriet is.

14
00:00:52,247 --> 00:00:55,913
Als vertalen alleen zou bestaan
uit woorden opzoeken in een woordenboek,

15
00:00:55,913 --> 00:00:59,625
dan zouden die programma's
de mens makkelijk verslaan.

16
00:00:59,625 --> 00:01:03,199
De realiteit is echter veel ingewikkelder.

17
00:01:03,199 --> 00:01:07,349
Een op regels gebaseerd vertaalprogramma
gebruikt een lexicale database,

18
00:01:07,349 --> 00:01:10,302
die alle woorden bevat
die in een woordenboek staan

19
00:01:10,302 --> 00:01:13,073
met alle grammaticale vormen
die ze kunnen hebben,

20
00:01:13,073 --> 00:01:18,705
en een aantal regels om de taalelementen
van de brontaal te herkennen.

21
00:01:18,705 --> 00:01:22,396
Voor een ogenschijnlijk eenvoudige zin
als 'De kinderen eten de muffins'

22
00:01:22,396 --> 00:01:27,050
zoekt het programma eerst uit
wat de syntax of grammaticale structuur is

23
00:01:27,050 --> 00:01:29,587
door de kinderen
als onderwerp te benoemen

24
00:01:29,587 --> 00:01:32,287
en de rest van de zin als gezegde,

25
00:01:32,287 --> 00:01:34,328
bestaande uit het werkwoord 'eten'

26
00:01:34,328 --> 00:01:37,382
en het lijdend voorwerp 'de muffins'.

27
00:01:37,382 --> 00:01:40,249
Daarna moet het de Engelse
woordstructuur herkennen,

28
00:01:40,249 --> 00:01:44,681
oftewel hoe de taal kan worden opgedeeld
in de kleinste stukjes met betekenis,

29
00:01:44,681 --> 00:01:47,394
zoals het woord 'muffin'
en het aanhangsel 's',

30
00:01:47,394 --> 00:01:49,755
dat het meervoud aangeeft.

31
00:01:49,755 --> 00:01:52,449
Tot slot moet het de semantiek begrijpen:

32
00:01:52,449 --> 00:01:56,088
wat de verschillende zinsdelen betekenen.

33
00:01:56,088 --> 00:01:58,024
Om deze zin netjes te vertalen,

34
00:01:58,024 --> 00:02:01,982
zou het programma moeten verwijzen
naar een andere woordenschat en regels

35
00:02:01,982 --> 00:02:04,946
voor elk onderdeel in de doeltaal.

36
00:02:04,946 --> 00:02:06,770
Hier wordt het lastiger.

37
00:02:06,770 --> 00:02:11,820
Soms kan de syntax van een taal toestaan
dat de woordvolgorde niet uitmaakt,

38
00:02:11,820 --> 00:02:16,774
terwijl dat bij andere talen betekent
dat de muffin het kind eet.

39
00:02:16,774 --> 00:02:19,647
Morfologie kan ook nog
roet in het eten gooien.

40
00:02:19,647 --> 00:02:23,083
Slovenen maken onderscheid
tussen twee en drie of meer kinderen

41
00:02:23,083 --> 00:02:26,847
door twee achtervoegsels te gebruiken
die veel andere talen niet hebben,

42
00:02:26,847 --> 00:02:30,532
terwijl je je door het Russische gebrek
aan lidwoorden blijft afvragen

43
00:02:30,532 --> 00:02:33,575
of de kinderen bepaalde muffins eten,

44
00:02:33,575 --> 00:02:36,719
of muffins in het algemeen.

45
00:02:36,719 --> 00:02:39,708
Zelfs als de semantiek technisch klopt,

46
00:02:39,708 --> 00:02:42,637
kan het programma nog steeds
de finesses missen,

47
00:02:42,637 --> 00:02:45,719
bijvoorbeeld of de kinderen
de muffins 'mangiano'

48
00:02:45,719 --> 00:02:47,714
of 'divorano'.

49
00:02:47,714 --> 00:02:51,558
Een andere methode is
de statistische machinevertaling,

50
00:02:51,558 --> 00:02:55,762
die een database analyseert
met boeken, artikelen en documenten

51
00:02:55,762 --> 00:02:59,268
die al zijn vertaald door de mens.

52
00:02:59,268 --> 00:03:02,959
Door overeenkomsten te zoeken
tussen de bron en de vertaalde tekst

53
00:03:02,959 --> 00:03:05,393
die niet toevallig lijken te bestaan,

54
00:03:05,393 --> 00:03:09,345
kan het programma overeenkomstige
uitdrukkingen en patronen vinden,

55
00:03:09,345 --> 00:03:12,259
en ze gebruiken voor
toekomstige vertalingen.

56
00:03:12,259 --> 00:03:14,839
De kwaliteit van dit soort vertalingen

57
00:03:14,839 --> 00:03:17,690
hangt echter af
van de grootte van de database

58
00:03:17,690 --> 00:03:23,187
en de aanwezigheid van voorbeelden
voor bepaalde talen of schrijfstijlen.

59
00:03:23,187 --> 00:03:27,140
Het probleem dat computers hebben
met uitzonderingen, onregelmatigheden

60
00:03:27,140 --> 00:03:30,994
en nuances die mensen
instinctief aanvoelen,

61
00:03:30,994 --> 00:03:35,045
hebben bij onderzoekers geleid
tot de gedachte dat taalbegrip

62
00:03:35,045 --> 00:03:39,251
het unieke resultaat is
van onze biologische hersenstructuur.

63
00:03:39,251 --> 00:03:43,101
Een van de beroemdste
fictieve universele vertalers,

64
00:03:43,101 --> 00:03:46,439
Babelvis uit 'The Hitchhiker's
Guide to the Galaxy',

65
00:03:46,439 --> 00:03:49,726
is immers geen machine,
maar een klein wezen

66
00:03:49,726 --> 00:03:54,210
dat de hersengolven en zenuwsignalen
van levende soorten vertaalt

67
00:03:54,210 --> 00:03:57,005
via een soort telepathie.

68
00:03:57,005 --> 00:03:59,986
Voorlopig geeft het leren van een taal
op de ouderwetse manier

69
00:03:59,986 --> 00:04:04,816
betere resultaten dan
welk computerprogramma ook.

70
00:04:04,816 --> 00:04:06,749
Dat is niet eenvoudig.

71
00:04:06,749 --> 00:04:09,014
Het grote aantal talen op de wereld

72
00:04:09,014 --> 00:04:12,989
en de toenemende interactie
tussen de sprekers ervan

73
00:04:12,989 --> 00:04:18,004
zal het automatisch vertalen
alleen maar sneller doen verbeteren.

74
00:04:18,004 --> 00:04:21,409
Tegen de tijd dat we
buitenaardse levensvormen ontdekken,

75
00:04:21,409 --> 00:04:24,660
kunnen we wellicht praten via een gadget,

76
00:04:24,660 --> 00:04:29,026
of we moeten alsnog
dat woordenboek schrijven.