1
00:00:00,788 --> 00:00:02,533
Ndoshta nuk keni dijeni,

2
00:00:02,533 --> 00:00:07,413
por ka me shume baktere ne trupin tuaj 
sesa yje ne te gjithe galaksine.

3
00:00:08,040 --> 00:00:11,167
Ky univers magjepses bakteresh brenda nesh

4
00:00:11,167 --> 00:00:13,443
eshte pjese e shendetit tone ne teresi,

5
00:00:13,443 --> 00:00:15,532
dhe teknologjia po perparon kaq shpejt

6
00:00:15,532 --> 00:00:20,291
sa sot ne mund te programojme bakteret
ashtu si programojme kompjuterat.

7
00:00:21,060 --> 00:00:22,939
Skema qe ju shihni ketu,

8
00:00:22,939 --> 00:00:25,470
e di qe duket si nje lloj skeme sportive,

9
00:00:25,470 --> 00:00:29,626
por ne fakt eshte nje projekti im per
programimin e pare bakterial.

10
00:00:29,626 --> 00:00:32,947
Ashtu si krijojme nje software,
ne mund te shkruajme dhe krijojme ADN

11
00:00:32,947 --> 00:00:36,174
ne algoritme te ndryshme 
dhe programe brenda baktereve.

12
00:00:36,824 --> 00:00:39,519
Ky program prodhon proteina fluoreshente

13
00:00:39,519 --> 00:00:40,957
ne menyre ritmike

14
00:00:40,957 --> 00:00:42,559
dhe jep nje molekule te vogel

15
00:00:42,559 --> 00:00:45,137
qe i lejon bakteret 
te komunikojne dhe sinkronizohen,

16
00:00:45,137 --> 00:00:46,975
ashtu si po shikoni ne kete filmim.

17
00:00:47,505 --> 00:00:49,785
Kolonite bakteriale ne rritje
qe ju shihni ketu

18
00:00:49,785 --> 00:00:51,778
jane sa gjeresia e nje fije floku.

19
00:00:51,778 --> 00:00:54,285
Ajo qe nuk duket eshte se 
programimi yne gjenetik

20
00:00:54,285 --> 00:00:57,768
i udhezon bakteret
te prodhojne cdonjera molekula te vogla,

21
00:00:57,768 --> 00:01:01,181
te cilat kalojne ndermjet mijera
baktereve te vecanta

22
00:01:01,181 --> 00:01:03,897
dhe i udhezojne kur te ndizen dhe fiken.

23
00:01:03,897 --> 00:01:07,148
Bakteret sinkronizohen shume mire 
ne kete nivel,

24
00:01:07,148 --> 00:01:11,142
Por meqe molekulat qe i sinkronizojne
levizin shume shpejt,

25
00:01:11,142 --> 00:01:14,718
ne koloni bakteriale te medha,
kjo shkakton vale qe levizin


26
00:01:14,718 --> 00:01:17,620
midis baktereve qe jane shume larg
ndermjet tyre,

27
00:01:17,620 --> 00:01:21,356
dhe ju mund te shihni valet qe levizin 
nga e djathta ne te majte ne ekran.


28
00:01:21,356 --> 00:01:24,144
Programi yne gjenetik
bazohet ne kete dukuri natyrore

29
00:01:24,144 --> 00:01:25,317
qe quhet ndijim grupi,

30
00:01:25,317 --> 00:01:28,649
bakteret krijojne sjellje
te koordinuara dhe ndonjehere virulente

31
00:01:28,649 --> 00:01:31,590
nese arrijne dendesi kritike.

32
00:01:31,590 --> 00:01:34,245
Mund te verehet ne kete filmim
si vepron ky ndijim,

33
00:01:34,245 --> 00:01:37,887
nderkohe qe nje koloni bakteriale
fillon te shkelqeje


34
00:01:37,887 --> 00:01:40,258
vetem kur arrin nje dendesi te larte
ose kritike.

35
00:01:40,258 --> 00:01:42,100
Programimi yne gjenetik

36
00:01:42,100 --> 00:01:45,251
vijon te prodhoje keto 
skema ritmike proteinash fluoreshente


37
00:01:45,251 --> 00:01:47,619
me rritjen e kolonise se jashtmi.

38
00:01:47,619 --> 00:01:51,310
Kete filmim ne vecanti dhe eksperimentin
ne e quajme Supernova

39
00:01:51,310 --> 00:01:54,340
sepse duket si nje yll qe shperthen.

40
00:01:54,340 --> 00:01:56,730
Pervec programimit te ketyre 
skemave te bukura

41
00:01:56,730 --> 00:01:59,321
une po mendoja: "Cfare behet
tjeter me keto baktere?"

42
00:01:59,321 --> 00:02:01,900
Keshtu vendosa te hulumtoj
si programohen bakteret

43
00:02:01,900 --> 00:02:04,689
per te pikasur dhe trajtuar semundjet 
si psh tumoret.


44
00:02:06,009 --> 00:02:08,307
Nje fakt mahnites per bakteret

45
00:02:08,307 --> 00:02:11,744
eshte se ato rriten natyralisht 
ne brendesi te tumoreve.

46
00:02:11,744 --> 00:02:13,508
Arsyeja eshte se tumoret

47
00:02:13,508 --> 00:02:15,923
jane zona ku sistemi imunitar 
nuk mund te veproje,

48
00:02:15,923 --> 00:02:17,920
per kete bakteret i gjejne keto tumore

49
00:02:17,920 --> 00:02:21,751
dhe i perdorin si nje vend te sigurte
per tu rritur dhe shumuar.

50
00:02:21,751 --> 00:02:23,585
Ne filluam me baktere probiotike,


51
00:02:23,585 --> 00:02:26,209
qe jane baktere te sigurta
dhe mund te jene me dobi,

52
00:02:26,209 --> 00:02:28,670
dhe pame se kur u jepeshin
minjve ne menyre orale,

53
00:02:28,670 --> 00:02:32,826
keto probiotike rriteshin
ne menyre selektive brenda tumoreve.

54
00:02:32,826 --> 00:02:34,780
Kuptuam se menyre me e mire

55
00:02:34,780 --> 00:02:36,861
per te vene ne pah pranine
e ketyre probiotikeve,

56
00:02:36,861 --> 00:02:38,724
pra, dhe pranine e tumoreve

57
00:02:38,724 --> 00:02:40,953
ishte qe keto baktere 
te prodhonin nje sinjal

58
00:02:40,953 --> 00:02:43,069
qe te ishte i kapshem ne urine,

59
00:02:43,069 --> 00:02:45,481
dhe per kete programuam keto baktere


60
00:02:45,481 --> 00:02:48,360
te prodhonin nje molekule 
per te ndryshuar ngjyren e urines

61
00:02:48,360 --> 00:02:51,170
duke treguar keshtu pranine e kancerit.

62
00:02:51,170 --> 00:02:53,180
Na duhej te tregonim se kjo teknologji

63
00:02:53,180 --> 00:02:56,370
do te ishte e ndjeshme dhe specifike
per kancerin e melcise,

64
00:02:56,370 --> 00:02:59,060
qe eshte veshtire te identifikohet.

65
00:02:59,891 --> 00:03:02,890
Meqe keto baktere
vendosen te tumoret,

66
00:03:02,890 --> 00:03:05,478
i programuam qe jo vetem 
te identifikonin tumorin

67
00:03:05,478 --> 00:03:07,266
por dhe ta trajtonin ate

68
00:03:07,266 --> 00:03:10,493
duke prodhuar molekula terapeutike
ne brendesi te mjedisit tumoral

69
00:03:10,493 --> 00:03:12,815
qe do te reduktonin tumorin,

70
00:03:12,815 --> 00:03:15,570
dhe kete e beme duke perdorur
ndijimin e grupit

71
00:03:15,570 --> 00:03:17,413
ashtu si pate ne filmime me pare.

72
00:03:17,413 --> 00:03:21,110
Imagjinoni sesi ne te ardhmen
duke mare probiotike te programuar

73
00:03:21,110 --> 00:03:23,589
do te mund te identifikohen dhe 
trajtohen tumoret,

74
00:03:23,589 --> 00:03:26,170
ose dhe semundje te tjera.

75
00:03:26,960 --> 00:03:28,604
Aftesia per te programuar bakteret

76
00:03:28,604 --> 00:03:30,299
dhe programuar jeten

77
00:03:30,299 --> 00:03:33,248
hap horizonte te reja
ne hulumtimet per tumoret,

78
00:03:33,248 --> 00:03:35,983
dhe per te ndare me ju kete vizion,
punova me Vik Muniz

79
00:03:35,983 --> 00:03:37,799
per te krijuar simbolin e universit,

80
00:03:37,799 --> 00:03:41,440
teresisht me baktere ose qeliza tumorale.

81
00:03:41,443 --> 00:03:46,645
Ne fund, shpresoj se bukuria dhe qellimi
i universit mikroskopik

82
00:03:46,645 --> 00:03:51,544
te frymezoje perqasje te reja dhe 
krijuese per hulumtime tumorale.

83
00:03:51,544 --> 00:03:54,168
Faleminderit!

84
00:03:54,168 --> 00:03:57,934
(duartrokitje)