WEBVTT

00:00:00.926 --> 00:00:03.416
ကျွန်မတို့ဟာ လူ့သမိုင်းရဲ့ 
အရေးပါတဲ့ အခြေအနေမှာပါ

00:00:03.416 --> 00:00:08.943
ကြယ်တွေလှမ်းယူချိန်မှာ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ 
ဂြိုဟ်ကို ဆုံးရှုံတော့မယ့် မျိုးစိတ်ပါ။

NOTE Paragraph

00:00:09.332 --> 00:00:12.062
မကြာသေးတဲ့ နှစ်တွေကတောင် 
ကမ္ဘာမြေရဲ့ စကြာဝဠာထဲ ပါဝင်

00:00:12.062 --> 00:00:16.392
ဆက်နွယ်မှု အကြောင်း အသိပညာတွေကို
အတော့်ကို ချဲ့ထွင်နိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။

00:00:16.392 --> 00:00:19.130
NASA ရဲ့ Kepler အထူးစူးစမ်းေ၇း
အအဖွဲ့က ကြယ်တွေတစ်ဝိုက်က

00:00:19.130 --> 00:00:22.079
လူနေနိုင်ဖို့ အလားအလာရှိတဲ့
ဂြိုဟ်တွေကိုထောင်ချီ တွေ့ရှိထားတယ်။

00:00:22.079 --> 00:00:26.273
ကမ္ဘာဂြိုဟ်ဟာ ဟင်းလင်းပြင် ကြယ်စုထဲက
သန်းထောင်ချီ ဂြိုဟ်တွေထဲက တစ်ခုမျှပါ။

00:00:26.273 --> 00:00:28.143
Kepler ဟာ ဂြိုဟ်တွေ ကြယ်တွေရှေ့မှ

00:00:28.143 --> 00:00:32.434
ဖြတ်သွားစဥ် ကျွန်မတို့ဆီလာတဲ့ အလင်းကို
နည်းနည်းလေး ကာဆီးရင်း ကြယ်တွေရဲ့

00:00:32.434 --> 00:00:35.282
အလင်းရောင်ကိုတိုင်းတာတဲ့ သိမ်မွေ့တဲ့ 
အာကာသ မှန်ပြောင်းပါ။

00:00:35.732 --> 00:00:38.332
Kepler ရဲ့ ဒေတာက ဂြိုဟ်တွေရဲ့ 
အရွယ်အစားအပြင်

00:00:38.332 --> 00:00:41.118
၄င်းတို့ရဲ့ ပင်မကြယ်ကနေ 
အကွာအဝေးကိုပါ ပြပါတယ်။

00:00:41.118 --> 00:00:45.158
ပေါင်းလိုက်တော့ ဒီဂြိုဟ်တွေဟာ ကျွန်မတို့ 
နေအဖွဲ့အစည်းက ဂြိုဟ်တွေလိုပဲ သေးလား၊

00:00:45.158 --> 00:00:47.713
ကျောက်တုံးတွေနဲ့ပြည့်နေလား၊ 
ပင်မနေမှ အလင်းဘယ်လောက်

00:00:47.713 --> 00:00:51.079
ရရှိတယ်ဆိုတာကိုလည်း နားလည်ဖို့ ကူညီပေးတယ်။

00:00:51.079 --> 00:00:54.957
တစ်ဖက်မှာ ဒါက ကျွန်မတို့ရှာတွေ့တဲ့
ဒီဂြိုဟ်တွေဟာ နေထိုင်လို့ရ၊ မရ

00:00:54.957 --> 00:00:57.418
သဲလွန်စတွေ ပေးနိုင်တာပေါ့။

NOTE Paragraph

00:00:57.418 --> 00:01:01.481
ဖြစ်ချင်တော့ တစ်ချိန်တည်းမှာ နေလို့
ရမယ်လို့ အလားအလာရှိတဲ့ ကမ္ဘာတွေရဲ့

00:01:01.481 --> 00:01:03.594
ရတနာသိုက်ကို ကျွန်မတို့ ရှာတွေ့နေစဉ်မှာ

00:01:03.594 --> 00:01:07.054
ကျွန်မတို့ရဲ့ ဂြိုဟ်ဟာ လူသားရဲ့ 
၀န်ထုပ်၀န်ပိုး အောက်မှာ အိကျနေပါတယ်။

00:01:07.054 --> 00:01:11.466
မှတ်တမ်းအရ ၂၀၁၄ ခုဟာ အပူဆုံးနှစ်ပါ။

00:01:11.466 --> 00:01:14.809
ကျွန်မတို့နဲ့အတူ နှစ်ထောင်ချီ ရှိလာခဲ့တဲ့
ရေခဲမြစ်တွေနဲ့ ပင်လယ်တွေဟာ

00:01:14.809 --> 00:01:17.944
အခုတော့ ဆယ်စုနှစ် တွေဆိုတဲ့
အချိန်မှာ ပျောက်ကွယ်သွားတော့မယ်။

00:01:17.944 --> 00:01:23.055
ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ လက်ချက် ဂြိုဟ်တစ်ခုလုံး
ဆိုင်ရာ အဲဒီပတ်ဝန်းကျင် ပြောင်းလဲမှုတွေ

00:01:23.055 --> 00:01:26.527
ကြောင့် အဲဒီလမ်းကြောင်းမှ တိမ်းရှောင်ရန်
အလားအလာဟာ ကုန်ဆုံးပါတော့မယ်။

NOTE Paragraph

00:01:27.347 --> 00:01:31.062
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မက ရာသီဥတု သိပ္ပံပညာရှင်
မဟုတ်ဘူး၊ နတ္ခတ္တဗေဒပညာရှင်ပါ။

00:01:31.062 --> 00:01:34.432
ဂြိုဟ်ဆိုင်ရာ နေထိုင်ရနိုင်မှုကို 
လေ့လာတယ်၊ ကြယ်တွေရဲ့ သက်ရောက်မှုနဲ့

00:01:34.432 --> 00:01:36.890
စကြာဝဠာထဲမှာ ကိုယ့်ဂြိုဟ်ကို
လွန်ပြီး သက်ရှိတွေ

00:01:36.890 --> 00:01:39.862
တွေ့နိုင်မယ့် နေရာတွေ ရှိနိုင်မလား
ဆိုတဲ့ မျှော်လင့်ချက်နဲ့ပါ။

00:01:39.862 --> 00:01:43.402
ကျွန်မဟာ ရွေးချယ်စရာ အိမ်ခြံမြေ 
အသစ်ကို ရှာနေတယ်လို့ ဆိုနိုင်တာပေါ့။

NOTE Paragraph

00:01:43.902 --> 00:01:48.244
ကဲ စကြာဝဠာထဲမှာ သက်ရှိရှာဖွေရေးကို 
နက်နက်နဲနဲ စွဲဝင်နေတဲ့ လူတစ်ယောက်အနေနဲ့

00:01:48.244 --> 00:01:51.611
ပြောနိုင်တာက ကမ္ဘာမြေနဲ့တူတဲ့
ဂြိုဟ်ကို ရှာဖို့ ကြိုးစားလေလေ၊

00:01:51.611 --> 00:01:55.257
ကိုယ့်ကမ္ဘာမြေကို ပိုတန်ဖိုးထားလာလေလေပါ။

00:01:55.257 --> 00:01:57.950
ကမ္ဘာအသစ်တွေထဲက 
တစ်ခုချင်းစီကို ကိုယ်အကောင်းဆုံး

00:01:57.950 --> 00:02:01.572
သိထားတဲ့ ဂြိုဟ်တွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ချင်တာ 
သဘာဝကျပါတယ်။

00:02:01.572 --> 00:02:03.662
ကျွန်မတို့ရဲ့ နေအဖွဲ့အစည်းက ဂြိုဟ်တွေပေါ့။

NOTE Paragraph

00:02:03.662 --> 00:02:05.624
အိမ်နီးချင်း အင်္ဂါဂြိုဟ်ကို တွေးလိုက်ပါ။

00:02:05.624 --> 00:02:09.409
အင်္ဂါဂြိုဟ်ဟာ သေးငယ်ပြီး ကျောက်ထူတယ်၊
နေကနေ နည်းနည်းဝေးပေမဲ့ Kepler လို

00:02:09.409 --> 00:02:11.934
အထူးအဖွဲ့ကသာ တွေ့ခဲ့ရင် နေထိုင်ဖို့
အလားအလာရှိနိုင်တဲ့

00:02:11.934 --> 00:02:13.936
ကမ္ဘာတစ်ခုလို့ တွေးနိုင်စရာရှိပါတယ်။

00:02:13.936 --> 00:02:17.303
တကယ်တော့ အင်္ဂါဂြိုဟ်ဟာ အတိတ်တုန်းက
နေထိုင်လို့ရနိုင်ခဲ့ဖွယ် ရှိပါတယ်။

00:02:17.303 --> 00:02:20.740
တစ်ပိုင်းအားဖြင့် ဒါကြောင့်ပဲ 
အင်္ဂါဂြိုဟ်ကို အရမ်းလေ့လာကြတယ်။

00:02:20.740 --> 00:02:24.130
Curiosity လို ယာဉ်တွေဟာ ၎င်းရဲ့ 
မျက်နှာပြင်ကို လှိမ့်သွားတယ်၊

00:02:24.130 --> 00:02:27.380
ကိုယ်သိတဲ့ သက်ရှိမူလအစရဲ့ သဲလွန်စ
ဆိုတာမျိုးတွေကို လှန်လှောရင်းပေါ့။

00:02:27.380 --> 00:02:30.886
MAVEN အထူးအဖွဲ့လို ဂြိုဟ်ထုတွေဟာ 
အင်္ဂါဂြိုဟ် လေထုလွာကို နမူနာကောက်ပြီး

00:02:30.886 --> 00:02:34.578
၎င်းဟာ ဘယ်လိုလုပ်ပြီး နေထိုင်လို့မရ
ဖြစ်လာတာလဲ နားလည်ဖို့ အားထုတ်ခဲ့တယ်။

00:02:34.578 --> 00:02:39.143
ပုဂ္ဂလိက အာကာသခရီးစဉ် ကုမ္ပဏီတွေက 
အခု အာကာသအနီး ခရီးတိုသာမက အင်္ဂါဂြိုဟ်ပေါ်

00:02:39.143 --> 00:02:42.844
ကျွန်မတို့ နေထိုင်ဖို့ အသည်းယားစရာ 
ဖြစ်နိုင်ခြေကိုပါ ကမ်းလှမ်းကြတယ်။

NOTE Paragraph

00:02:42.844 --> 00:02:44.794
ဒါပေမဲ့ ဒီ အင်္ဂါဂြိုဟ် မြင်ကွင်းတွေဟာ

00:02:44.794 --> 00:02:47.349
ကျွန်မတို့ ကမ္ဘာမြေက 
ကန္တာရတွေနဲ့ ဆင်တူကြကာ

00:02:47.349 --> 00:02:52.921
စွန့်စားစရာ နေရာတွေနဲ့ စိတ်ကူးတွေထဲမှာ
ဆက်စပ်နေတဲ့ နေရာမျိုးပါ။

00:02:52.921 --> 00:02:54.593
ကမ္ဘာမြေနဲ့ ယှဉ်ကြည့်မယ်ဆိုရင်

00:02:54.593 --> 00:02:57.890
အင်္ဂါဂြိုဟ်ဟာ နေထိုင်ဖို့ 
တော်တော်ဆိုးဝါးတဲ့နေရာပါ။

00:02:57.890 --> 00:03:01.164
မသိမ်းပိုက်နိုင်သေးတဲ့ 
ကိုယ့်ဂြိုဟ်ပေါ်က ကန္တာရတွေဆိုရင်

00:03:01.164 --> 00:03:03.068
အင်္ဂါဂြိုဟ်နဲ့စာရင်

00:03:03.068 --> 00:03:05.901
စိမ်းလန်း စိုပြေနေတယ်လို့
ထင်စရာရှိပါတယ်။

00:03:05.901 --> 00:03:08.687
ကမ္ဘာပေါ်က အခြောက်သွေ့ဆုံး 
အမြင့်ဆုံး နေရာတွေမှာတောင်

00:03:08.687 --> 00:03:11.287
လေထုဟာ မိုင်ထောင်ချီဝေးတဲ့
မိုးသစ်တောတွေဆီက

00:03:11.287 --> 00:03:15.374
ရှူထုတ်လိုက်တဲ့ သန့်ရှင်းတဲ့ 
အောက်စီဂျင်နဲ့ ချိုမြထူထဲပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:03:15.374 --> 00:03:21.318
စိုးရိမ်မိတာက ဒီအင်္ဂါဂြိုဟ်နဲ့ အခြား
ဂြိုဟ်တွေကို သိမ်းပိုကုရေးဆိုတဲ့

00:03:21.318 --> 00:03:24.429
စိတ်လှုပ်ရှားမှုနဲ့အတူ မှောင်မည်းနေတဲ့
အရိပ်တစ်ခုပါ ပါလာမှာကိုပါ−

00:03:24.429 --> 00:03:26.449
တကယ့်ကို နေထိုင်ရန် ကောင်းခဲ့တဲ့

00:03:26.449 --> 00:03:30.002
ကမ္ဘာမြေကို မိမိဘာသာ ဒုက္ခပေးဖျက်ဆီး
လိုက်ကြတဲ့ ကျွန်မတို့ကို ကယ်တင်

00:03:30.002 --> 00:03:34.135
ပေးလိမ့်မယ်ဆိုတဲ့ ယုံကြည်ချက်နဲ့
လက်တွေ့ လုပ်ကိုင်မှုတွေပါပဲ။

00:03:34.135 --> 00:03:36.573
ဂြိုဟ်များအား စူးစမ်းလေ့လာမှုကို
ကျွန်မ အရမ်းနှစ်သက်ပေမဲ့၊

00:03:36.573 --> 00:03:38.918
အဲဒီစိတ်ကူးကိုတော့ 
အပြင်းအထန် ကန့်ကွက်ချင်ပါတယ်။

00:03:38.918 --> 00:03:41.611
အင်္ဂါဂြိုဟ်ကိုသွားဖို့ အကြောင်းပြချက်
ကောင်းတွေ များစွာ

00:03:41.611 --> 00:03:45.025
ရှိပေမဲ့ အင်္ဂါဂြိုဟ်ဟာ လူသားကို 
ထောက်ပံ့ဖို့ ဖြစ်မယ်လို့ ပြောတဲ့သူဟာ

00:03:45.025 --> 00:03:48.133
တကယ့်ဖြစ်မှာက နောက်ပိုင်းတွင်
မြင်ကြရမယ့် အသက်ကယ်လှေတွေပါလို့

00:03:48.133 --> 00:03:50.504
Titanic သင်္ဘော ရေယာဉ်မှူးက
ပြောပြနေတာနဲ့ တူပါတယ်။

00:03:50.504 --> 00:03:53.453
(ရယ်သံများ)

00:03:53.453 --> 00:03:56.355
(လက်ခုပ်သံများ)

NOTE Paragraph

00:03:56.355 --> 00:03:59.142
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:03:59.142 --> 00:04:02.928
ဒါပေမဲ့ ဂြိုဟ်များအား လေ့လာ
စူးစမ်းခြင်းနဲ့ ထိန်းသိမ်းထားခြင်းရဲ့

00:04:02.928 --> 00:04:05.109
ရည်ရွယ်ချက်တွေဟာ အချင်းချင်း
မဆန့်ကျင်ပါဘူး။

00:04:05.109 --> 00:04:07.640
နိုး၊ တကယ်က တူညီတဲ့ ပန်းတိုင်ရဲ့
ဘက်နှစ်ဘက်ပါ၊

00:04:07.640 --> 00:04:11.982
အနာဂတ်ထဲမှာ သက်ရှိဘဝကို
နားလည်၊ ထိန်းသိမ်း တိုးတက်ဖို့ပေါ့။

00:04:11.982 --> 00:04:16.045
ကျွန်မတို့ ကိုယ်ပိုင်ကမ္ဘာရဲ့ လွန်ကဲတဲ့ 
ဝန်းကျင်တွေဟာ စိမ်းနေတဲ့ မြင်ကွင်းတွေပါ။

00:04:16.045 --> 00:04:17.926
ဒါတွေဟာ ဇာတိရပ်နဲ့ ပိုပြီးနီးပါတယ်။

00:04:17.926 --> 00:04:22.105
ဒီကမ္ဘာမြေက စိမ်းကားပြီး နေချင်စရာ
မကောင်းတဲ့ နေရာတွေကို

00:04:22.105 --> 00:04:25.495
နေထိုင်လို့ရတဲ့ နေရုအဖြစ် ဘယ်လို 
ဖန်တီးထိန်းသိမ်းမှာကို နားလည်နိုင်ရင်

00:04:25.495 --> 00:04:28.932
ကျွန်မတို့ဟာ ကိုယ့်ဝန်းကျင်ကိုထိန်းသိမ်း
ရေးကိုရော အခြားနေရာသို့

00:04:28.932 --> 00:04:31.161
ရွေ့ခြင်းကိုပါ လုပ်နိုင်ကြပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:04:31.161 --> 00:04:33.471
နောက်ဆုံး အတွေး စမ်းသပ်ချက်
တစ်ခု ထားရစ်ခဲ့ပါမယ်၊

00:04:33.471 --> 00:04:35.166
Fermi ရဲ့ ဝိရောဓိ သဘောပါ။

00:04:35.166 --> 00:04:40.028
နှစ်ပေါင်းများစွာက ရူပဗေဒပညာရှင်
Enrico Fermi မေးခဲ့တာက ကျုပ်တို့စကြာဝဠာဟာ

00:04:40.028 --> 00:04:42.875
ကြာမြင့်လှပြီ ဖြစ်ပြီး ၎င်းရဲ့
အတွင်းမှာလည်း ဂြိုဟ်တွေ

00:04:42.875 --> 00:04:45.545
အများကြီးရှိတယ်လို့ မျှော်လင့်တာ
ကိုထောက်ဆရင်ဖြင့်

00:04:45.545 --> 00:04:48.633
အခုဆို ဂြိုဟ်သားတွေအတွက် အထောက်
အထား ကျုပ်တို့ တွေ့သင့်ပြီပေါ့၊

00:04:48.633 --> 00:04:50.676
ဒီတော့ သူတို့ဘယ်မှာလဲ။

00:04:50.676 --> 00:04:54.043
ကောင်းပြီ၊ Fermi ရဲ့ ဝိရောဓိအတွက်
ဖြစ်နိုင်တဲ့ အဖြေက

00:04:54.043 --> 00:04:57.526
လူ့ယဉ်ကျေးမှုတွေဟာ ကြယ်တွေအလယ်မှာ 
နေထိုင်ခြင်းကို စဉ်းစားနိုင်လောက်အောင်

00:04:57.526 --> 00:04:59.848
နည်းပညာပိုင်း အဆင့်မြင့်လာပြီး

00:04:59.848 --> 00:05:02.332
ဒီတိုးတက်မှုတွေကို အစပြုပေးတဲ့ နေထိုင်ရာ

NOTE Paragraph

00:05:02.332 --> 00:05:06.860
ကမ္ဘာကြီးကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်
ရေးဟာ အရေးကြီးတာကို မျက်ခြေပြတ်သွားပါတယ်။

00:05:06.860 --> 00:05:11.248
ဂြိုဟ်နယ်မြေများကို သိမ်းပိုက်ခြင်းကသာ
ကိုယ့်ကိုယ်ကို ကယ်တင်လိမ့်မယ်လို့

00:05:11.248 --> 00:05:13.129
ယုံကြည်ချက်တာ မိုက်မဲတဲ့ စိတ်ကူးပါ၊

00:05:13.129 --> 00:05:16.658
ဒါပေမဲ့ ဂြိုဟ်များကို ထိန်းသိမ်းခြင်းနဲ့ 
စူးစမ်းရှာဖွေခြင်း

NOTE Paragraph

00:05:16.658 --> 00:05:18.552
နှစ်ခုစလုံး လုပ်ကိုင်လို့ ရနိုင်ပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:05:18.552 --> 00:05:20.675
လူနေထိုင်ရာအတွက် 
အင်္ဂါဂြိုဟ်ရဲ့ ကြမ်းလှတဲ့

00:05:20.675 --> 00:05:24.181
ဝန်းကျင်တွေကို ပြင်ဆင်ဖို့ ကိုယ့်
အရည်အချင်းကို တကယ်ယုံကြည်ရင်တော့

00:05:24.181 --> 00:05:27.767
ကမ္ဘာမြေရဲ့ နေထိုင်ရနိုင်မှုကို
ထိန်းသိမ်းရေးဆိုတဲ့

00:05:27.767 --> 00:05:29.940
လုပ်ငန်းဆိုတာ အရမ်း လွယ်လာမှာပါ။

NOTE Paragraph

00:05:29.940 --> 00:05:30.986
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:05:30.996 --> 00:05:37.516
(လက်ခုပ်သံများ)