WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:03.346
ئێستا چارەنووسازترین
کاتی مێژووی مرۆڤایەتییە.

00:00:03.636 --> 00:00:08.905
لە نێوان لە دەستدانی زەوی و دۆزینەوەی
هەسارەیەکی جێگرەوە مرۆڤایەتی پەشۆکاوە.

00:00:09.305 --> 00:00:12.412
لە ساڵانی ڕابردوو ئێمە زانیاریمان سەبارەت

NOTE Paragraph

00:00:12.412 --> 00:00:15.782
بە چۆن زەوی لە ناو گەردوون
ڕێکەوتووە کۆکردەوە.

00:00:16.242 --> 00:00:18.492
ئامێری کیپلەری پشکێنەری ناسا

00:00:18.492 --> 00:00:21.500
هەزاران هەسارەی نادیار لە
دەوری ئەستێرەکانی تر دۆزییەوە،

00:00:21.720 --> 00:00:25.689
ئاماژە بەوە دەکەن کە زەوی یەکێکە
لەو ملیار هەسارەی نێو گەلەئەسـتێرە.

00:00:26.229 --> 00:00:28.143
کیپلەر تەلیسکۆبێکی بۆشایی ئاسمانە

00:00:28.233 --> 00:00:32.243
پێوانەی ڕووناکی ئەوئەستێرانە دەکات
کاتێک هەسارەکان بەپێشیاندا دەڕۆن،

00:00:32.343 --> 00:00:35.094
بەربەست دەخەنە بەردەم 
ئەو ڕوناکیەی دەگاتە ئێمە.

00:00:35.554 --> 00:00:37.972
داتاکانی کیپلەرقەبارەی هەسارەکان هەروەها

00:00:38.142 --> 00:00:40.552
دووریان لە ئەستێرەکانەوە دەردەخات.

00:00:40.722 --> 00:00:45.028
بەیەکەوە، یارمەتیمان دەدات لەوە تێبگەبن
ئایا ئەوهەسارانە وەک،

00:00:45.098 --> 00:00:47.688
هەسارەکانی کۆمەلەی خۆر بچوک و بەردینن،

00:00:47.838 --> 00:00:50.733
هەروەها بڕی چەند ڕووناکیان 
لە خۆرەوە پێ دەگات.

00:00:50.903 --> 00:00:54.729
بەڵگەگەکان ڕاستیەک دەسەلمێنن 
ئایا ئەوهەسارەی دۆزیومانەتەوە

00:00:54.849 --> 00:00:57.097
دەکرێت گونجاو بێت بۆ ژیان یاخود نا.

00:00:57.407 --> 00:01:01.618
بەداخەوە، لەهەمان کاتدا ئەو
هەسارە بەنرخەی

NOTE Paragraph

00:01:01.618 --> 00:01:03.831
کە لەوانەیە بۆ ژیان گونجاو بێت دەدۆزییەوە،

00:01:03.921 --> 00:01:06.374
هەسارەکەمان لەژێر باری قورسایی
مرۆڤایەتی دابەزێت.

00:01:06.864 --> 00:01:10.524
ساڵی ٢٠١٤ بە گەرمترین ساڵ تۆمارکراوە.

00:01:10.744 --> 00:01:14.526
بەستەڵەکەکان و دەریا سەهۆڵاویەکان
کە بۆهەزار ساڵە هەن

00:01:14.626 --> 00:01:17.089
لەم دە ساڵی داهاتوودا بەرەو نەمان دەچن.

00:01:17.979 --> 00:01:22.364
ئەو گۆڕانە ژینگەیەیی بە شێوەی جووڵاو


00:01:22.744 --> 00:01:25.755
دەیخەینە ڕوو بەخێرای
توانامان بەرە وپێش دەبات.

NOTE Paragraph

00:01:26.955 --> 00:01:30.227
من زانایی کەشناسی نیم، بەڵام گەردوونناسم.

NOTE Paragraph

00:01:30.297 --> 00:01:33.532
من لێکۆلینەوەم سەبارەت بە هەسارانەی کە
بۆ ژیان گونجاون و کاریگەریان

00:01:33.532 --> 00:01:36.752
لەسەر ئەستـێرەکان هەیە کردووە بەئومێدی
دۆزینەوەی شوێنێک لەم گەردوونە

00:01:36.852 --> 00:01:39.360
لەپاڵ هەسارەی خۆمان
کە بۆ ژیان گونجاو بێـت.

00:01:39.580 --> 00:01:42.222
من بە دوای ژینگەیەکی
گونجاو دەگەڕێم.

00:01:43.752 --> 00:01:47.932
وەک کەسێکی شارەزا لە گەڕان بەدوای ژیان 


NOTE Paragraph

00:01:47.942 --> 00:01:51.094
لەم گەردوونەدا، دەتوانم پێتان ڕابگەیەنم
کە تا زیاتر بەدوای هەسارەی،

00:01:51.094 --> 00:01:54.651
وەک زەوی بگەرێن، زیاتر سوپا گوزاری
هەسارەی خۆمان دەبێ.

00:01:54.851 --> 00:01:57.797
هەریەک لەم جیهانە نوێییانە
بەراوردێک لە نێوان هەسارە

00:01:57.827 --> 00:02:01.460
نۆییە دۆزراوەکان و ئەو هەسارانەی
کە ئێمە پێمان باشتربنە بۆ دەکات:

00:02:01.490 --> 00:02:03.502
ئەوانەی لە کۆمەڵە هەسارەکانی خۆرن.

00:02:03.502 --> 00:02:05.242
سەرنجی هەسارەی مەریخ بدەن.

NOTE Paragraph

00:02:05.312 --> 00:02:08.674
هەسارەیەکی بچووک و بەردینە،
و کەمێک لە خۆرەوە دوورە،

00:02:08.934 --> 00:02:11.829
لەوانەیە بۆمان دەربکەوێ
کە بۆ ژیان گونجاوە

00:02:11.829 --> 00:02:14.054
ئەگەر لە لایەن ئامێرێکی
وەکو کیلپەر بدۆزرێتەوە.

00:02:14.054 --> 00:02:16.626
لە ڕاستیدا، دەکرێ مەریخ
بۆ ژیان لەبار بووبێت،

00:02:17.106 --> 00:02:20.073
هەر ئەمەش هۆکاری 
لێکوڵینەوە زۆرەکانمانە دەربارەی مەریخ.

00:02:20.073 --> 00:02:23.910
ئامیرەکانمان، وەک ئامیرەی کێریوسیتی،
بە هێواشی دەڕویشت،

00:02:24.010 --> 00:02:26.920
گەڕان بە دوای بەڵگەیەک کە
هەبوونی ژیان بسەلمێنیت.

00:02:26.990 --> 00:02:30.600
خولگەی فەلەکی وەک ئەرکی ماڤن کە
نمونەی کەش و هەوای مەریخ تۆمار دەکات،

00:02:30.600 --> 00:02:34.236
هەوڵی تێگەیشتن لە هۆکارەکانی چۆنیەتی
لە دەستدانی توانایی ژین لە مەریخ دەدات.

00:02:34.356 --> 00:02:38.548
ئێستا کۆمپانیاکانی کەرتی تایبەت نەک تەنها
گەشت بۆ بۆشایی ئاسمان ڕێک دەخەن

00:02:38.808 --> 00:02:42.353
بەڵکو ئەم هەستە خۆشەی ئەگەری
ژیان لەسەر مەریخیش دەردەبڕن.

00:02:42.453 --> 00:02:44.864
بەڵام لە تێرۆانینێکی قوڵی مەریخەوە بۆمان

NOTE Paragraph

00:02:44.864 --> 00:02:47.514
دەردەکەوێت مەریخ لە بیابانەکانی
هەسارەىی خۆمان دەچێت،

00:02:47.514 --> 00:02:52.139
ئەوشوێنانەی لەخەیاڵمان دا هەیە
بۆ ئەو بێروکانەی کە پێشەنگتر و،

00:02:52.139 --> 00:02:54.671
لە پێشترن، بە بەراورد کردن بە زەوی

00:02:54.671 --> 00:02:57.023
مەریخ بۆ ژیان شوێنێکی زۆر ترسناکە.

NOTE Paragraph

00:02:57.843 --> 00:03:01.160
بە لەبەر چاوگرتنی ئەم زەویە
بیابانیە فراوانەی زەوی کە

00:03:01.160 --> 00:03:03.054
لانەی ژیانمان لێ دانەمەزراندووە،

00:03:03.054 --> 00:03:05.528
بە بەراورد لەگەڵ مەریخ
شوێنێکە کە گژ و گیا چڕی لێیە.

00:03:05.528 --> 00:03:08.471
هەرچەندە لە وشکترین و بەرزترین شوێنی زەوی،

00:03:08.561 --> 00:03:11.337
هەوایەکی چڕ و پڕ
لە ئۆکسجین هەیە و هەزاران میل

00:03:11.337 --> 00:03:14.787
لە دووری دارستانە باراناوییەکانمان
هەڵم و گاز دەردەدات.

00:03:15.328 --> 00:03:21.595
من سەبارەت بەو هەواڵە هەست بزوێنانەی
داگیرکردنی مەریخ وهەسارەکانی تر نیگەرانم

NOTE Paragraph

00:03:21.755 --> 00:03:24.199
کە سێبەرێکی گەورە و ڕەشی هەڵگرتبێ:

00:03:24.259 --> 00:03:27.039
بیر و بۆچوونی هەندێک کەس
ئەوەیە بوونی مەریخ لەم گەردوونە

00:03:27.039 --> 00:03:30.479
بۆ پاراستنی ئێمەیە لەم وێراکاریانەی
خۆمان ئەنجامی دەدەین

00:03:30.479 --> 00:03:33.372
لەسەر ئەو تاکە شوێنەی کە بۆ ژیان
گونجاوە ئەویش زەوییە.

00:03:33.742 --> 00:03:36.355
هەرچەندە من حەز بە کاری
گەڕان بە دوای ئەستێرەکان دەکەم،

00:03:36.355 --> 00:03:38.433
بەڵام لە ناخی دڵمەوە دژی ئەم بیرۆکەیەم.

00:03:38.503 --> 00:03:41.458
چەندین هۆکاری نایاب 
بۆچوونە سەر مەریخ هەیە،

00:03:41.568 --> 00:03:44.531
بەڵام هەرکەسێک بڵێت مەریخ 
جێگرەوەی زەویە:

00:03:44.531 --> 00:03:47.855
ئەوا وەک ئەوەیە کاپتنی تایتانیک
بڵێت ئاهەنگی ڕاستەقینە

00:03:47.855 --> 00:03:49.963
لە سەر چوپی سەرئاوکەوتن دەست پێ دەکات.

00:03:51.233 --> 00:03:52.254
(پێکەنین)

00:03:53.204 --> 00:03:55.193
(چەپڵە ڕێزان)

00:03:55.653 --> 00:03:56.865
سوپاس.

NOTE Paragraph

00:03:58.925 --> 00:04:02.482
بەڵام ئامانجی گەڕان بە دوای
ئەسـتێرە و پاراستنی هەسارەی خۆمان

NOTE Paragraph

00:04:02.572 --> 00:04:04.468
دژی یەک نین.

00:04:04.548 --> 00:04:07.389
نەخێر، لە ڕاستیدا دوو ڕێچکەی یەک ئامانجن:

00:04:07.469 --> 00:04:11.340
ئەویش تێگەیشتن، پاراستن و
بەرەو پێش بردنی ژیانە لە داهاتوو.

00:04:11.560 --> 00:04:14.512
ژینگەیی جیهانی ئێمە
ڕەهەندی سەیرو سەمەرەی هەیە.

00:04:14.512 --> 00:04:17.165
ئەوان تەنها لە زەوییەوە نزیکن.

00:04:17.365 --> 00:04:21.966
ئەگەرتێگەیشتباین چۆن شوێنیکی
گونجاو بۆ ژیان وەک زەوی

00:04:22.026 --> 00:04:25.125
لە بارودۆخێکی توند و سەخت دروست بکەین،

00:04:25.355 --> 00:04:28.785
لەوانەیە بتوانین ڕووبەرووی
ناچاری پاراستنی ژینگەکەمان و

00:04:28.785 --> 00:04:30.202
و زیاتریش پێشبکەوین.

00:04:31.032 --> 00:04:33.191
لەگەڵ دوا بیرۆکەی زانستی بەجێتان دەهێڵم:

00:04:33.191 --> 00:04:35.091
ئەویش بیردۆزی فێرمییە.

NOTE Paragraph

00:04:35.291 --> 00:04:40.016
ساڵانێک لەمەوبەر، زانای فیزیا
ئێنریکۆ فێرمی ئەو ڕاستیەی سەڵماندووە

00:04:40.226 --> 00:04:42.988
دەڵێت ئەو جیهانەی ئێمە کە
ماوەیەکی زۆرە بوونی هەیە

00:04:42.988 --> 00:04:45.665
و پێشبینی دەکەین چەندین
هەسارەی تری هاوشێوە هەبێت،

00:04:45.735 --> 00:04:48.735
دەبوایە تا ئێستادا بەڵگە بۆ ژیانی
بونەوەری ئاسمانی بدۆزیبایەوە.

00:04:48.745 --> 00:04:50.323
؟کەواتە ئەوانە لەکوێن

00:04:50.323 --> 00:04:53.366
باشە، چارەسەرێکی شیاو بۆ بیردۆزەکەی فێرمی

00:04:53.366 --> 00:04:57.323
ئەوەیە، شارستانییەت
کاتێک لە ڕووی تەکنەلۆجیەوە پێشدەکەوێت

00:04:57.433 --> 00:04:59.816
تا بگاتە ڕادەی خەون بینین بە
ژیان کردن لە ئاسمان،

00:04:59.816 --> 00:05:02.348
ناتوانن لە گرنگی مسۆگەر کردنی

00:05:02.568 --> 00:05:05.732
ئەم هەسارەیەیی کە ڕێگەی بۆ
پێشکەوتنیان خۆش کردووە تێبگەن.

00:05:06.562 --> 00:05:11.110
لەخۆبایی بوونە ئەگەر باوەڕت
وابێت داگیرکردنی هەسارەکان

00:05:11.110 --> 00:05:12.618
ئێمە لەخۆمان دەپارێزێ،

NOTE Paragraph

00:05:12.708 --> 00:05:16.379
بەڵام دۆزینەوە و پاراستنی هەسارەکان

00:05:16.419 --> 00:05:17.988
دەتوانن بەیەکەوە بکرێت.

00:05:18.668 --> 00:05:20.702
ئەگەر بەڕاستی باوەڕمان
بە تواناکانمان هەبێت

NOTE Paragraph

00:05:20.702 --> 00:05:23.545
بۆ گونجاندنی هەڵومەرجی ژیان
لە ژینگەیی سەختی مەریخ،

00:05:23.995 --> 00:05:27.511
کەواتە پێویستە توانای زاڵ بوون
بەسەر ئیشێکی زۆر ئاسانتر هەبیت کە

00:05:27.511 --> 00:05:29.810
ئەرکی پاراستنی لەباری
ژیانە لەسەر زەوی.

00:05:29.810 --> 00:05:30.860
سوپاس.

NOTE Paragraph

00:05:31.310 --> 00:05:33.926
(چەپڵە ڕێزان)