1
00:00:07,192 --> 00:00:09,181
တိရစ္ဆာန်အားလုံး ဆက်သွယ်ကြတယ်။

2
00:00:09,181 --> 00:00:12,645
ကဏန်းတွေက ကျန်းမာပြီး မိတ်လိုက်ဖို့
အသင့်ရှိတာ အချက်ပြဖို့ အချင်းချင်း

3
00:00:12,645 --> 00:00:13,964
လက်မတွေကို ဝှေးယမ်းပြတယ်။

4
00:00:13,964 --> 00:00:17,468
ကင်းမွန်တွေက ရုပ်ဖျက်တာလို လုပ်ဆောင်တဲ့ 
အရေပြေားပေါ်မှာအဆင်တွေ ဖန်တီးဖို့

5
00:00:17,468 --> 00:00:21,556
(သို့) ရန်ဘက်တွေကို သတိပေးဖို့
chromatophores ခေါ်တဲ့ နဂိုရောင်ပါတဲ့

6
00:00:21,556 --> 00:00:23,476
အရေပြား ဆဲလ်တွေကို အသုံးပြုကြတယ်။

7
00:00:23,476 --> 00:00:25,889
ပျားတွေက အခြားပျားတွေကို 
တည်နေရာနဲ့ အစာ

8
00:00:25,889 --> 00:00:31,061
ရင်းမြစ်တစ်ခုရဲ့ အရည်အသွေးကို အသိပေးဖို့
ရှုပ်ထွေးတဲ့ အကတွေကို လုပ်ဆောင်ကြတယ်။

9
00:00:31,061 --> 00:00:34,889
ဒီတိရစ္ဆာန်အားလုံးမှာ အထင်ကြီးလောက်စရာ
ဆက်သွယ်ရေး စနစ်တွေရှိကြပေမဲ့

10
00:00:34,889 --> 00:00:37,266
သူတို့မှာ ဘာသာစကားရှိလား။

11
00:00:37,266 --> 00:00:38,555
ဒီမေးခွန်းကို ဖြေဆိုဖို့

12
00:00:38,555 --> 00:00:43,052
ဘာသာစကားနဲ့ မကြာခဏ ဆက်နွယ်နေတဲ့ 
လက္ခဏာ လေးရပ်ကို ကြည့်နိုင်ပါတယ်။

13
00:00:43,052 --> 00:00:44,232
ကွဲပြားထင်ရှားမှု၊

14
00:00:44,232 --> 00:00:46,356
သဒ္ဒါ၊

15
00:00:46,356 --> 00:00:48,054
ထုတ်လုပ်နိုင်မှုနဲ့

16
00:00:48,054 --> 00:00:50,180
ရွှေ့ပြောင်းမှုပါ။

17
00:00:50,180 --> 00:00:53,330
ကွဲပြားထင်ရှားမှုက အတွေးအခေါ်သစ်တွေကို

18
00:00:53,330 --> 00:00:55,473
ဆက်သွယ်ဖို့ ပေါင်းစပ်ပေးနိုင်တဲ့

19
00:00:55,473 --> 00:00:59,044
အသံတွေ (သို့) စကားလုံးတွေလို သီးခြား 
ယူနစ်တွေရဲ့ အစုတစ်ခုရှိတာပါ။

20
00:00:59,044 --> 00:01:02,158
ဥပမာ မတူတဲ့ပုဒ်စုတွေ ဖန်တီးဖို့ 
ပြောင်းလဲစီစဉ်နိုင်တဲ့ ရေခဲသေတ္တာ

21
00:01:02,158 --> 00:01:04,506
ကဗျာ သံလိုက် တစ်ခုပါ။

22
00:01:04,506 --> 00:01:06,433
သဒ္ဒါက ဒီသီးခြား ယူနစ်တွေ

23
00:01:06,433 --> 00:01:09,841
ပေါင်းစပ်ပုံကိုပြောပြတဲ့ စည်းမျဉ်း
စနစ် တစ်ခုကို ပံ့ပိုးပေးတယ်။

24
00:01:09,841 --> 00:01:12,954
ထုတ်လုပ်နိုင်မှုဆိုတာက အဆုံးမဲ့ 
သတင်းစကား အရေအတွက်တစ်ခု

25
00:01:12,954 --> 00:01:16,942
ဖန်တီးဖို့ ဘာသာစကားကို အသုံးပြုနိုင်မှုပါ။

26
00:01:16,942 --> 00:01:19,798
ရွှေ့ပြောင်းမှုဆိုတာကတော့ 
သင့်ရှေ့ တည့်တည့်မှာ ရှိမနေတဲ့

27
00:01:19,798 --> 00:01:21,722
အရာတွေ အကြောင်းကို ပြောနိုင်စွမ်းပါ။

28
00:01:21,722 --> 00:01:25,809
ဥပမာ အတိတ်၊ အနာဂတ်နဲ့ 
စိတ်ကူးယဉ် အဖြစ်အပျက်တွေပါ။

29
00:01:25,809 --> 00:01:30,045
ဒီတော့ တိရစ္ဆာန် ဆက်သွယ်ရေးမှာ
ဒီလက္ခဏာတွေ ပြသလား။

30
00:01:30,045 --> 00:01:33,097
ကဏန်းတွေနဲ့ ကင်းမွန်တွေအတွက်
အဖြေကတော့ နိုးပါ။

31
00:01:33,097 --> 00:01:36,313
၎င်းတို့ဟာ ဒီအချက်ပြမှုတွေကို
ဆန်းသစ်တဲ့ နည်းတွေနဲ့ မပေါင်းစပ်ဘူး။

32
00:01:36,313 --> 00:01:39,747
ဒီအချက်ပြမှုတွေဟာလည်း သဒ္ဒါဆိုင်ရာ
အစီအစဉ်တစ်ခု ရှိဖို့မလိုဘဲ

33
00:01:39,747 --> 00:01:42,704
လက်ရှိ အခြေအနေတွေကို 
ဆက်သွယ်ပေးရုံပါ။

34
00:01:42,704 --> 00:01:46,175
ဥပမာ "ငါ ကျန်းမာတယ်။" 
(သို့) "ငါက အဆိပ်ရှိတယ်။"

35
00:01:46,175 --> 00:01:50,447
ဒါပေမဲ့ အခြား တိရစ္ဆာန်တွေကတော့
ဒီဂုဏ်သတ္တိတွေကို တကယ် ပြသပါတယ်။

36
00:01:50,447 --> 00:01:55,558
ပျားတွေဟာ နိမ့်တုံ၊မြင့်တုံ အကတွေရဲ့ လှုပ်
ရှားမှု၊ ထောင့်၊ ကြာချိန်နဲ့ ပြင်းပြမှုကို

37
00:01:55,558 --> 00:01:59,694
အစာ ရင်းမြစ်တစ်ခုရဲ့ တည်နေရာနဲ့
ပေါများမှုကို သရုပ်ဖော်ဖို့ အသုံးပြုတယ်။

38
00:01:59,694 --> 00:02:01,920
ဒီရင်းမြစ်က ပျားအုံ အပြင်ဘက်မှာဆိုတော့

39
00:02:01,920 --> 00:02:05,190
ရွေ့ပြောင်းမှုရဲ့ ဂုဏ်သတ္တိကို ပြကြတာပါ။

40
00:02:05,190 --> 00:02:08,408
သူတို့ဟာ ပရေရီ ခွေးတွေနဲ့ 
ဒီဘာသာစကား လက္ခဏာ ဆင်တူတယ်။

41
00:02:08,408 --> 00:02:10,494
ဒီကောင်တွေက ထောင်ချီတဲ့ 
မြို့တွေမှာ နေပြီး

42
00:02:10,494 --> 00:02:16,156
ဝံပုလွေငယ်တွေ၊ သိမ်းငှက်တွေ၊ ခွေးတူဝက်တူ
တွေ၊ မြွေတွေနဲ့ လူတွေရဲ့ တောလိုက်တာခံရတယ်။

43
00:02:16,156 --> 00:02:20,617
သူတို့ရဲ့ သတိပေးချက် ခေါ်သံတွေက 
သားရဲရဲ့ အရွယ်၊ ပုံစံ၊အမြန်နှုန်းနဲ့

44
00:02:20,617 --> 00:02:24,832
လူသား တောလိုက်သူတွေအတွက်တောင်
ဒီလူ ဝတ်ထားတာနဲ့

45
00:02:24,832 --> 00:02:27,593
သေနတ်ကိုင်ထား၊မထားကို ညွှန်ပြတယ်။

46
00:02:27,593 --> 00:02:31,765
ချင်ပင်ဇီတွေ၊ လူဝံတွေလို မျောက်ကြီးတွေဟာ
လည်း တကယ့် ဆက်သွယ်ရေးသမားကြီးတွေပါ။

47
00:02:31,765 --> 00:02:34,656
တချို့ဆို မွမ်းမံထားတဲ့ လက်ဟန်ဘာသာ
စကားကိုတောင် တတ်ကြတယ်။

48
00:02:34,656 --> 00:02:38,513
Washoe လို့ခေါ်တဲ့ ချင်ပင်ဇီဟာ
သင်္ကေတမျိုးစုံကို

49
00:02:38,513 --> 00:02:42,118
မူရင်းပုဒ်စုတွေထဲမှာ ပေါင်းစပ်ရင်း
ကွဲပြားထင်ရှားမှုကို သရုပ်ပြခဲ့တယ်။

50
00:02:42,118 --> 00:02:44,422
ဥပမာ ကျေးဇူးပြုပြီး ဖွင့်ပေးပါ။အမြန်လုပ်။"


51
00:02:44,422 --> 00:02:48,558
လူဝံမ Coco ဟာ သင်္ကေတ ၁၀၀၀ ကျော်နဲ့ 
သေသွားတဲ့

52
00:02:48,558 --> 00:02:51,736
သူချစ်ရတဲ့ ကြောင်လေးကို 
ရည်ညွန်းတဲ့

53
00:02:51,736 --> 00:02:54,892
အပြောအင်္ဂလိပ် စကားလုံး 
၂၀၀၀ ခန့်ကို နားလည်သူပါ။

54
00:02:54,892 --> 00:02:57,514
ဒီလိုနားလည်ခြင်းကနေ ရွေ့ပြောင်းမှုကို
သူ ပြသခဲ့တယ်။

55
00:02:57,514 --> 00:03:00,517
ဒီသာဓက နှစ်ခုစလုံးထဲက မျောက်ကြီတွေဟာ 
လူသား ဆက်သွယ်ရေး စနစ်ကို

56
00:03:00,517 --> 00:03:03,502
သုံးနေခဲ့တယ် ဆိုတာကို မှတ်သားထိုက်ပေမယ့်

57
00:03:03,502 --> 00:03:06,648
တောရိုင်းထဲမှာ သဘာဝအားဖြင့်
တစ်ကောင်မှ မပေါ်ခဲ့တာပါ။

58
00:03:06,648 --> 00:03:10,367
ဆန်းပြားရှုပ်ထွေးတဲ့ တိရစ္ဆာန် ဆက်သွယ်ရေး
ရဲ့ အခြား သာဓကများစွာရှိပါတယ်။

59
00:03:10,367 --> 00:03:11,716
ဥပမာ လင်ပိုင်းတွေဟာ

60
00:03:11,716 --> 00:03:17,442
အသက်၊တည်နေရာ၊ အမည်တွေနဲ့လိင်ကို ခွဲခြား
သိရှိဖို့ လေချွန်သံတွေကို အသုံးပြုတယ်။

61
00:03:17,442 --> 00:03:19,370
သူတို့နဲ့ ဆက်သွယ်ဖို့ သုတေသီတွေ သုံးတဲ့

62
00:03:19,370 --> 00:03:23,481
အမူအရာ ဘာသာစကားတစ်ခုထဲက
သဒ္ဒါတချို့ကို သူတို့ နားလည်ကြတယ်။

63
00:03:23,481 --> 00:03:28,347
ဒါပေမဲ့ လင်းပိုင်ရဲ့ သဘာဝ ဆက်သွယ်ရေးထဲ
မှာတော့ သဒ္ဒါကို မသိမြင်ရဘူး။

64
00:03:28,347 --> 00:03:30,004
ဒီဆက်သွယ်မှုစနစ်တွေမှာ

65
00:03:30,004 --> 00:03:33,439
ကျွန်ုပ်တို့ ခွဲခြားသိရှိတဲ့ ဘာသာစကား 
လက္ခဏာတချို့ ရှိလောက်ပေမဲ့

66
00:03:33,439 --> 00:03:35,913
လေးခုစလုံးတော့ မပြသဘူး။

67
00:03:35,913 --> 00:03:40,002
Washoe နဲ့ Coco တို့ရဲ့ အထင်ကြီးလောက်စရာ
အစွမ်းတွေဟာ သုံးနှစ်အရွယ် လူသားအများစုရဲ့

68
00:03:40,002 --> 00:03:43,890
ဘာသာစကား ကျွမ်းကျင်မှုတွေထက်
ကျော်လွန်နေတာတောင်ပါ။

69
00:03:43,890 --> 00:03:47,163
တိရစ္ဆာန်တွေရဲ့ပြောဆိုမှု အကြောင်းအရာတွေက
အမြဲလို ကန့်သတ်ချက်ရှိတယ်။

70
00:03:47,163 --> 00:03:48,672
ပျားတွေက အစာအကြောင်း ပြောတယ်။

71
00:03:48,672 --> 00:03:50,799
ပရေရီ ခွေးတွေက သားရဲတွေအကြောင်း ပြောပြီး

72
00:03:50,799 --> 00:03:53,911
ကဏန်းတွေက သူတို့အကြောင်း သူတို့ပြောတယ်။

73
00:03:53,911 --> 00:03:56,196
လူသား ဘာသာစကားဟာ သဒ္ဒါနဲ့

74
00:03:56,196 --> 00:04:00,051
ထုတ်လုပ်နိုင်မှုရဲ့ အားကောင်းတဲ့ 
ပေါင်းစပ်မှုကြောင့် ကွဲပြားထင်ရှားမှုနဲ့

75
00:04:00,051 --> 00:04:03,305
ရွေ့နိုင်မှုရဲ့ ထိပ်မှာ
ထီးတည်း ရပ်တည်နေတယ်။

76
00:04:03,305 --> 00:04:05,880
လူ့ဦးနှောက်ဟာ အရိပ်အယောင်တွေရဲ့
အကန့်အသတ်ရှိတဲ့ ပမာဏကို

77
00:04:05,880 --> 00:04:08,864
ယူကာ အကန့်အသတ်မဲ့ သတင်းစကား
ပမာဏတစ်ခုကို ဖန်တီးနိုင်တယ်။

78
00:04:08,864 --> 00:04:11,561
ကျွန်ပ်တို့ဟာ အရင် တစ်ခါမှ
မပြောဖူးတဲ့ စကားလုံးတွေလိုပဲ

79
00:04:11,561 --> 00:04:15,004
ဝါကျရောတွေကို ဖန်တီး၊ နားလည်နိုင်တယ်။

80
00:04:15,004 --> 00:04:18,576
အဆုံးမဲ့ အကြောင်းအရာမျိုးစုံ အကြောင်းကို
ဆက်သွယ်ဖို့နဲ့ စိတ်ကူးယဉ် အရာတွေကို

81
00:04:18,576 --> 00:04:20,594
ပြောဆိုဖို့ ဘာသာစကားကို အသုံးပြုနိုင်တယ်။

82
00:04:20,594 --> 00:04:22,750
မုသားတောင်မှပါ။

83
00:04:22,750 --> 00:04:27,096
တိရစ္ဆာန် ဆက်သွယ်မှုအကြောင်းကို ပိုပိုပြီး
ဖော်ပြဖို့ သုတေသန ဆက်လုပ်နေပါတယ်။

84
00:04:27,096 --> 00:04:30,783
လူသား ဘာသာစကားနဲ့ တိရစ္ဆာန် ဆက်သွယ်
မှုဟာ လုံးဝကို ခြားနားမှု မရှိပေမဲ့

85
00:04:30,783 --> 00:04:34,449
ဖြစ်စဉ်ကြီး တစ်ခုပေါ်မှာ တည်ရှိတယ်
ဆိုတာ ဖြစ်သွားလောက်တယ်။

86
00:04:34,449 --> 00:04:36,921
နောက်ဆုံးတော့ ကျွန်ပ်တို့အားလုံးဟာ
သတ္တဝါတွေပဲလေ။