WEBVTT

00:00:07.192 --> 00:00:09.181
هەموو ئاژەڵەکان پەیوەندی دەبەستن.

00:00:09.181 --> 00:00:12.645
قرژاڵەکان چنگیان بەکار دەهێنن
وەکو ئاماژەیەک کە تەندروستن

00:00:12.645 --> 00:00:13.964
و ئامادەی جووت بوونن.

00:00:13.964 --> 00:00:17.468
و کەتڵفیشەکان خانە ڕەنگاڵەکان بەکاردەهێنن
کە پێیان دەگوترێت کرۆماتۆفۆر

00:00:17.468 --> 00:00:21.556
بۆ ئەوەی نەخش لەسەر پێستیان درووست بکەن
کە بۆ خۆ حەشاردان بەکاری دەهێنن

00:00:21.556 --> 00:00:23.476
یان بۆ ئاگادار کردنەوەی نەیارەکانیان.

00:00:23.476 --> 00:00:25.889
هەنگەکانیش سەمای ئاڵۆز دەنوێنن

00:00:25.889 --> 00:00:31.061
تاوەکو زانیاری بدەن بە هەنگەکانی دیکە
دەربارەی شوێن و چۆنیەتی سەرچاوەی خۆراکەکە.

00:00:31.061 --> 00:00:34.889
هەموو ئەم ئاژەڵانە ڕێگەی بەرنامەی
پەیوەندی بەستنی سەرنجڕاکێشیان هەیە،

00:00:34.889 --> 00:00:37.266
بەڵام ئایە زمانیان هەیە؟

00:00:37.266 --> 00:00:38.555
بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە،

00:00:38.555 --> 00:00:43.052
دەتوانین چاو بخشێنین بە چوار تایبەتمەندی
کە زۆرجار بەندن بە زمانەوە:

00:00:43.052 --> 00:00:44.232
دابڕاوی،

00:00:44.232 --> 00:00:46.356
ڕێزمان،

00:00:46.356 --> 00:00:48.054
بەرهەمداری،

00:00:48.054 --> 00:00:50.180
هەروەها جێ گۆڕکێ.

00:00:50.180 --> 00:00:53.330
دابڕوای واتای ئەوەیە کە دەستەیەک لە 
یەکەی جیاواز هەن،

00:00:53.330 --> 00:00:55.473
وەکو دەنگەکان یاخود وشەکان،

00:00:55.473 --> 00:00:59.044
کە دەکرێت پیکەوە بلکێنرێن 
تاوەکو بیرۆکەی نوێ بخەینە ڕوو، وەکو

00:00:59.044 --> 00:01:02.158
هەندێک لە پیتە موگناتیزییەکانی
سەر بەفرگر دەتوانیت ڕێکیان بخەیتەوە

00:01:02.158 --> 00:01:04.506
تاوەکو دەستەواژەی جیاوازیان
لێ دروست بکەیت.

00:01:04.506 --> 00:01:06.433
ڕێزمانیش سیستەمێک لە یاسا پێشکەش دەکات

00:01:06.433 --> 00:01:09.841
کە پێت دەڵێت چۆن چۆنی 
ئەو یەکانە پێکەوە بلکێنیت.

00:01:09.841 --> 00:01:12.954
بەرهەمهێنانیش ئەو توانستەی
بەکارهێنانی زمانە

00:01:12.954 --> 00:01:16.942
بۆ درووست کردنی ژمارەیەکی
بێشومار لە پەیام.

00:01:16.942 --> 00:01:19.798
هەروەها جێگۆڕکێش بریتییە لە توانستی
قسەکردن دەربارەی شتانێک

00:01:19.798 --> 00:01:21.722
کە لە بەر چاوەکانتدا نین،

00:01:21.722 --> 00:01:25.809
وەکو ڕابردوو، داهاتوو،
یاخود ڕووداوە خەیاڵییەکان.

00:01:25.809 --> 00:01:30.045
کەواتە، ئایە پەیوەندی نێوان ئاژەڵەکان 
ئەم تایبەتمەندییانە پیشان دەدەن؟

00:01:30.045 --> 00:01:33.097
بۆ قرژاڵ و کاتڵفیشەکان 
وەڵامەکە نەخێرە.

00:01:33.097 --> 00:01:36.313
ئەوان ئاماژەکانیان بە شێوەیەکی 
داهێنەرانە پێکەوە نالکێنن.

00:01:36.313 --> 00:01:39.747
پێویستیش ناکات ئاماژەکانیان 
ڕێکخستنێکی ڕێزمانیانەیان هەبێت،

00:01:39.747 --> 00:01:42.704
هەروەها ئەوان تەنها دەربارەی 
دۆخەکانی ئێستایان پەیوەندی دەکەن،

00:01:42.704 --> 00:01:46.175
بۆ نموونە، ''من تەندروستم،'' 
یان ''ژەهرم پێیە.''

00:01:46.175 --> 00:01:50.447
بەڵام هەندێک لە ئاژەڵەکان لە ڕاستیدا هیچ 
یەکێک لەم تایبەتمەندیانە نیشان نادەن.

00:01:50.447 --> 00:01:55.558
هەنگەکان جوڵە، گۆشە، ماوە، و 
توندێتی بەکاردەهێنن لە سەما فرتە فرتەکەیان

00:01:55.558 --> 00:01:59.694
تاوەکو باسی شوێن و دەوڵەمەندی
سەرچاوەی خواردنەکە بکەن.

00:01:59.694 --> 00:02:01.920
ئەو سەرچاوەیە لە دەرەوەی هێلانەکەیە،

00:02:01.920 --> 00:02:05.190
بۆیە ئەوان تایبەتمەندی 
جێگۆڕکێ نیشان دەدەن.

00:02:05.190 --> 00:02:08.408
ئەوان ئەو تایبەتمەندییەی زمانیان هاوبەشە 
لەگەل سەگی چیمە نزار،

00:02:08.408 --> 00:02:10.494
کە بە هەزاران دەژین لە شارۆچکەکانیان،

00:02:10.494 --> 00:02:16.156
و لە لایەن چەقەڵ، باز، 
چالگم مار، و مرۆڤەکانەوە ڕاو دەکرێن.

00:02:16.156 --> 00:02:20.617
ئەو دەنگە ئاگادار کردنەوانەی دەری دەکەن
نیشانی قەبارە، شێوە و خێرایی ڕاوکەرەکە

00:02:20.617 --> 00:02:24.832
و تەنانەت بۆ مرۆڤە ڕاوچییەکان،
ئەوەش دەردەخەن کە چییان پێیە

00:02:24.832 --> 00:02:27.593
و ئەگەر مرۆڤەکە دەمانچەی هەڵ گرتبێت.

00:02:27.593 --> 00:02:31.765
ئەیپە گەورەکان، وەکو چامپانزی و گۆریلاکان،
ئەوانیش پەیوەندیکەری باشن.

00:02:31.765 --> 00:02:34.656
هەندێکیان تەنانەت فێری 
زمانی ئاماژە گۆڕدراوەکان بوونە.

00:02:34.656 --> 00:02:38.513
چامپانزیەک بە ناوی واشۆ
تایبەتمەندی دابڕاوی نیشان داوە

00:02:38.513 --> 00:02:42.118
لە ڕیگەی پێکەوەنانی کۆمەڵێک هێما
بۆ درووست کردنی دەستەواژەی ڕەسەن،

00:02:42.118 --> 00:02:44.422
وەکو، ''تکایە بیکەوە. خێراکە.''

00:02:44.422 --> 00:02:48.558
کۆکۆ، کە گۆریلایەکی مێینەیە لە زیاد 
١٠٠٠ دانە هێمان تێدەگات،

00:02:48.558 --> 00:02:51.736
و لە نزیکەی ٢٠٠٠ وشەی زمانی
قسەکراوی ئینگلیزیش

00:02:51.736 --> 00:02:54.892
باسی لە پشیلە ئەزیزەکەی دەکرد
کە مرد بوو.

00:02:54.892 --> 00:02:57.514
لە ڕێگەی ئەوەشەوە، ئەو تایبەتمەندی
جێ گۆڕکیی نیشان دەدا،

00:02:57.514 --> 00:03:00.517
هەرچەندە شایەنی ئاماژەپێدانە کە ئەیپەکانی 
ئەم دوو نموونەیە

00:03:00.517 --> 00:03:03.502
بەرنامەی پەیوەندی مرۆڤیان بەکار دەهێنا،

00:03:03.502 --> 00:03:06.648
نەک شێوازی سروشتی قسە کردنی خۆیان.

00:03:06.648 --> 00:03:10.367
چەندان نموونەی دیکەی 
پەیوەندی ئاڵۆزی نێوان ئاژەڵەکان هەیە.

00:03:10.367 --> 00:03:11.716
وەکو دۆلفینەکان،

00:03:11.716 --> 00:03:17.442
کە فیکە بەکار دەهێنن بۆ ناسینەوەی تەمەن،
شوێن، ناو، و ڕەگەز.

00:03:17.442 --> 00:03:19.370
ئەوان دەشتوانن لە کەمێک ڕێزمانی

00:03:19.370 --> 00:03:23.481
زمانی لاشە تێبگەن کە توێژەران 
بەکاریان هێنا لەگەڵیان.

00:03:23.481 --> 00:03:28.347
هەرچۆنێک بێت، ڕێزمان لە پەیوەندی
سرووشتیانەی نێوان دۆلفینەکاندا نا بیندرێت.

00:03:28.347 --> 00:03:30.004
لە کاتێکدا ئەم بەرنامانەی پەیوەندی

00:03:30.004 --> 00:03:33.439
بۆیان هەیە هەندێک لەو تایبەتمەندیانەی 
دەست نیشانمان کردون تێیاندا بێت،

00:03:33.439 --> 00:03:35.913
کەچی هیچیان هەموو چوار
تایبەتمەندییەکە نیشان نادەن.

00:03:35.913 --> 00:03:40.002
تەنانەت توانستە سەرنجڕاکێشەکانی 
واشۆ و کۆکۆ هێشتاکە ناگەن

00:03:40.002 --> 00:03:43.890
بە توانا زمانەوانییەکانی
زۆرینەی مرۆڤە تەمەن سێ ساڵانەکان.

00:03:43.890 --> 00:03:47.163
هەروەها بابەتەکانی گفتوگۆی نێوان ئاژەڵەکان
زۆربەی جارەکان سنوردارن.

00:03:47.163 --> 00:03:48.672
هەنگەکان دەربارەی خۆراک دەدوێن،

00:03:48.672 --> 00:03:50.799
سەگە دەشتیەکانیش دەربارەی
نێچیر گرەکان دەدوێن

00:03:50.799 --> 00:03:53.911
قرژالەکانێش باسی خۆیان دەکەن.

00:03:53.911 --> 00:03:56.196
زمانی مرۆڤیش بە تەنها لە لایەکەی تر

00:03:56.196 --> 00:04:00.051
بەهۆی توانا بەهێزەکەی پێکەوە لکانی 
ڕێزمان و بەرهەمهێنان،

00:04:00.051 --> 00:04:03.305
لەسەروو تایبەتمەندییەکانەوەیە.

00:04:03.305 --> 00:04:05.880
مێشکی مرۆڤ دەتوانێت ژمارەیەکی
دیاریکراو توخم وەر بگرێت

00:04:05.880 --> 00:04:08.864
و ژمارەیەکی ناکۆتا پەیامی لێ درووست بکات.

00:04:08.864 --> 00:04:11.561
ئێمە دەتوانین ڕستەی ئاڵۆز
دروست بکەین و تێیان بگەین،

00:04:11.561 --> 00:04:15.004
هەروەها چەندین وشەی نەبیستراویش.

00:04:15.004 --> 00:04:18.576
دەتوانین زمان بەکاربهێنین بۆ باسکردنی
بابەتگەلێکی هەمەچەشنی ناکۆتا،

00:04:18.576 --> 00:04:20.594
یان باسکردنی شتانێکی خەیاڵی،

00:04:20.594 --> 00:04:22.750
تەنانەت درۆکردن.

00:04:22.750 --> 00:04:27.096
تویژینەوە بەردەوامە بۆ ئاشکرا کردنی نهێنی
زیاتر سەبارەت بە پەیوەندی نێوان ئاژەڵەکان.

00:04:27.096 --> 00:04:30.783
لەوانەیە ئاشکرا ببێت کە زمانی مرۆڤ 
و پەیوەندی نێوان ئاژەڵەکان

00:04:30.783 --> 00:04:34.449
بەتەواوی جیاواز نین لە یەکتری
بەڵکو بوونێکی هاوشیوەیان هەیە.

00:04:34.449 --> 00:04:36.921
هەرچۆنێک بێت، ئێمە هەموومان ئاژەڵین.