Ik kwam net terug van een gemeenschap
die het geheim voor de menselijke overleving in zich herbergt.
Het is een plek waar vrouwen de show stelen,
seks hebben om hallo te zeggen
en spel het dagritme bepaalt --
waar plezier een serieuze zaak is.
Nee, dit is niet Burning Man
of San Francisco.
(Gelach)
Dames en heren, hier zijn jullie neven en nichten.
Dit is de wereld van de wilde bonobo's
in de oerwouden van Congo.
Bonobo's zijn, samen met de chimpansees,
onze nauwste levende verwant.
Dat betekent dat we samen een gemeenschappelijke voorouder hebben,
een evolutionaire grootmoeder
die circa zes miljoen jaar geleden leefde.
Chimpansees zijn bekend
om hun agressief gedrag.
(Gelach)
Maar helaas
hebben we dit aspect
teveel benadrukt
in onze verhalen van de menselijke evolutie.
Maar bonobo's laten ons de andere kant
van de medaille zien.
Terwijl chimpansees
worden gedomineerd door grote, enge kerels,
wordt de bonobosamenleving
geleid door gezaghebbende vrouwtjes.
Deze jongens hebben echt iets aparts bedacht
want dit leidt tot een zeer tolerante samenleving
waar dodelijk geweld
nog niet is waargenomen.
Maar helaas
zijn bonobo's de minst begrepen
mensapen.
Ze leven in de diepten van de Congolese jungle
en het is erg moeilijk om ze te bestuderen.
Congo is een paradox --
een land van buitengewone biodiversiteit en schoonheid,
maar ook het hart van de duisternis zelf --
het toneel van een gewelddadig conflict
dat decennialang heeft gewoed
en bijna net zo veel levens kostte
als de Eerste Wereldoorlog.
Niet verrassend brengt deze vernietiging
ook het overleven van de bonobo in gevaar.
Handel in bosvlees en ontbossing betekenen
dat we niet eens een klein stadion zouden kunnen vullen
met alle overgebleven bonobo's in de wereld --
en zelfs daar zijn we nog niet eens zeker van.
Toch is in dit land van geweld en chaos,
tussen de bomen
een verborgen lachen te horen.
Wie zijn deze neven?
We kennen ze als de 'make love, not war'-apen,
omdat zij frequente, promiscue
en biseksuele seks gebruiken
om conflicten te beheren
en maatschappelijke vraagstukken op te lossen.
Nu zeg ik niet dat dit de oplossing is
voor alle problemen van de mensheid --
aangezien het bonoboleven
meer inhoudt dan de Kama Sutra.
Net als mensen houden bonobo's
gedurende hun gehele leven van spelen.
Spelen is niet alleen voor kinderen.
Voor ons en voor hen is spelen fundamenteel
voor het hechter maken van relaties
en het bevorderen van tolerantie.
Daar leren we om te vertrouwen,
en leren we over de regels van het spel.
Spel verhoogt creativiteit
en veerkracht,
het geeft diversiteit --
diversiteit van interacties,
diversiteit van gedrag,
diversiteit van verbindingen.
Als je bonobo's ziet spelen,
dan zie je de evolutionaire wortels
van menselijke lach, dans
en ritueel.
Spelen is de lijm
die ons samenhoudt.
Ik weet niet hoe jullie spelen,
maar ik wil je een paar unieke clips
vers uit het wild laten zien.
Eerst een balspel in bonobostijl --
en daarmee bedoel ik niet voetbal.
Hier zie je
een jong vrouwtje en mannetje
verwikkeld in een achtervolgingsspel.
Kijk eens naar wat ze doet.
Het zou de evolutionaire oorsprong van de zin
'Ze heeft hem bij zijn ballen.' kunnen zijn
(Gelach)
Alleen denk ik dat hij het wel leuk vindt.
Yeah.
(Gelach)
Dus seksspelletjes vind je
zowel bij bonobo's als bij mensen.
En deze video is echt interessant
omdat hij laat zien --
Deze video is echt interessant
omdat hij de inventiviteit laat zien
om ongewone elementen in het spel te brengen --
zoals de testikels --
en ook hoe het spelen zowel vertrouwen vereist
als vertrouwen bevordert --
terwijl het ook nog ontzettend leuk is.
Maar spel is variabel.
(Gelach)
Spel is variabel
en kan vele vormen aannemen.
Sommige zijn rustiger,
fantasierijk, nieuwsgierig --
waar verwondering misschien herontdekt wordt.
En dit wil ik je laten zien,
Dit is Fuku, een jong vrouwtje,
en ze is rustig met water aan het spelen.
Ik denk dat wij, net als zij,
soms alleen spelen,
en de grenzen van onze innerlijke
en onze uiterlijke werelden verkennen.
En het is die speelse nieuwsgierigheid
die ons ertoe aanzet om te verkennen, om samen te werken.
En dan zijn de onverwachte verbindingen die we leggen
de echte broedplaats voor creativiteit.
Dit zijn slechts voorproefjes
van de inzichten die bonobo's ons geven
van ons verleden en heden.
Maar ze houden ook een geheim in voor onze toekomst,
een toekomst waar we ons moeten aanpassen
aan een steeds uitdagender wereld
door grotere creativiteit
en meer samenwerking.
Het geheim is dat spel de sleutel is
van deze mogelijkheden.
Met andere woorden,
spel is onze adaptieve jokerkaart.
Om ons met succes aan te passen
aan een veranderende wereld
moeten we spelen.
Maar zullen we het maximum uit onze speelsheid halen?
Spel is geen frivole bezigheid;
spel is van essentieel belang.
Zowel voor bonobo's als voor mensen,
het leven is niet alleen 'rood in tand en klauw'.
In tijden waarin het het minst geschikt lijkt om te spelen,
zou het wellicht het meest urgent kunnen zijn.
En ja, mijn collega primaten,
laat ons dit geschenk uit de evolutie aan
het hart drukken en samen spelen,
om creativiteit, gemeenschap
en verwondering te herontdekken.
Dank je.
(Applaus)