WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:02.000
Upravo sam došla iz društva

00:00:02.000 --> 00:00:05.000
koje nosi tajnu ljudskog preživljavanja.

00:00:06.000 --> 00:00:09.000
To je mjesto u kojemu žene drže glavnu riječ,

00:00:09.000 --> 00:00:11.000
imaju spolne odnose da bi se pozdravile

00:00:11.000 --> 00:00:13.000
i gdje igra vlada danima –

00:00:13.000 --> 00:00:16.000
gdje je zabava ozbiljna stvar.

00:00:16.000 --> 00:00:18.000
I ne, ovo nije Burning Man

00:00:18.000 --> 00:00:20.000
ni San Francisco.

00:00:20.000 --> 00:00:22.000
(Smijeh)

00:00:22.000 --> 00:00:25.000
Dame i gospodo, upoznajte svoje rođake.

00:00:25.000 --> 00:00:28.000
Ovo je svijet divljih bonoboa

00:00:28.000 --> 00:00:30.000
u džunglama Konga.

00:00:30.000 --> 00:00:33.000
Bonoboi su, zajedno s čimpanzama,

00:00:33.000 --> 00:00:36.000
naši najbliži živući rođaci.

00:00:36.000 --> 00:00:39.000
To znači da svi imamo zajedničkog pretka,

00:00:39.000 --> 00:00:41.000
evolucijsku baku

00:00:41.000 --> 00:00:44.000
koja je živjela prije otprilike šest milijuna godina.

00:00:45.000 --> 00:00:47.000
Čimpanze su dobro poznate

00:00:47.000 --> 00:00:49.000
po svojoj agresivnosti.

NOTE Paragraph

00:00:49.000 --> 00:00:52.000
(Smijeh)

NOTE Paragraph

00:00:52.000 --> 00:00:54.000
Ali nažalost,

00:00:54.000 --> 00:00:56.000
toliko smo naglasili ovaj

00:00:56.000 --> 00:00:58.000
aspekt

00:00:58.000 --> 00:01:01.000
u našim govorima o ljudskoj evoluciji.

00:01:01.000 --> 00:01:03.000
Ali bonoboi nam pokazuju

00:01:03.000 --> 00:01:05.000
drugu stranu medalje.

00:01:05.000 --> 00:01:07.000
Dok čimpanzama

00:01:07.000 --> 00:01:10.000
upravljaju veliki, strašni tipovi,

00:01:10.000 --> 00:01:12.000
bonobovskim društvima

00:01:12.000 --> 00:01:15.000
upravljaju jake ženke.

00:01:16.000 --> 00:01:19.000
Ovi su tipovi zbilja nešto razradili,

00:01:19.000 --> 00:01:22.000
budući da to vodi visoko tolerantnom društvu

00:01:22.000 --> 00:01:24.000
u kojemu još nije viđeno

00:01:24.000 --> 00:01:27.000
pogubno nasilje.

00:01:27.000 --> 00:01:29.000
Na nesreću,

00:01:29.000 --> 00:01:31.000
bonoboi su najmanje shvaćeni

00:01:31.000 --> 00:01:33.000
veliki majmuni.

00:01:33.000 --> 00:01:36.000
Žive u dubinama kongovske džungle

00:01:36.000 --> 00:01:39.000
i vrlo je teško proučavati ih.

NOTE Paragraph

00:01:39.000 --> 00:01:42.000
Kongo je paradoks

00:01:42.000 --> 00:01:46.000
– zemlja iznimne biološke raznolikosti i ljepote,

00:01:46.000 --> 00:01:49.000
ali ujedno i srce same tame –

00:01:49.000 --> 00:01:52.000
scena nasilnog sukoba

00:01:52.000 --> 00:01:54.000
koji bijesni već desetljećima

00:01:54.000 --> 00:01:57.000
i uzeo je života skoro

00:01:57.000 --> 00:02:00.000
kao Prvi svjetski rat.

00:02:01.000 --> 00:02:03.000
Ne iznenađuje

00:02:03.000 --> 00:02:07.000
da ova destrukcija ugrožava i opstanak bonoboa.

00:02:07.000 --> 00:02:10.000
Trgovina divljači i gubitak šuma

00:02:10.000 --> 00:02:13.000
znači da ne možemo napuniti manji stadion

00:02:13.000 --> 00:02:15.000
sa svim bonoboima koji su ostali na svijetu,

00:02:15.000 --> 00:02:18.000
a nismo sigurni ni u to, da budem iskrena.

00:02:19.000 --> 00:02:23.000
Ipak, u ovoj zemlji nasilja i kaosa,

00:02:23.000 --> 00:02:26.000
možete čuti skriveni smijeh

00:02:26.000 --> 00:02:28.000
koji se njiše drvećem.

NOTE Paragraph

00:02:28.000 --> 00:02:31.000
Tko su ti rođaci?

00:02:31.000 --> 00:02:35.000
Znamo ih kao „vodite ljubav, a ne rat“ majmuni

00:02:35.000 --> 00:02:37.000
zato što imaju česte, promiskuitetne

00:02:37.000 --> 00:02:39.000
i biseksualne spolne odnose

00:02:39.000 --> 00:02:41.000
kako bi se nosili sa sukobom

00:02:41.000 --> 00:02:43.000
i rješavali društvena pitanja.

00:02:43.000 --> 00:02:45.000
Ne kažem da je to rješenje svih

00:02:45.000 --> 00:02:48.000
problema čovječanstva --

00:02:49.000 --> 00:02:51.000
jer se život bonobo majmuna

00:02:51.000 --> 00:02:53.000
ne svodi samo na Kama Sutru.

00:02:53.000 --> 00:02:55.000
Bonoboi se, kao i ljudi,

00:02:55.000 --> 00:02:57.000
vole igrati cijeloga života.

00:02:57.000 --> 00:02:59.000
Igranje nije samo dječja igra.

00:02:59.000 --> 00:03:01.000
Za nas i za njih,

00:03:01.000 --> 00:03:04.000
igra je osnova za učvršćivanje odnosa

00:03:04.000 --> 00:03:06.000
i gajenje tolerancije.

00:03:06.000 --> 00:03:08.000
Tamo učimo vjerovati,

00:03:08.000 --> 00:03:11.000
i tamo učimo pravila igre.

00:03:11.000 --> 00:03:13.000
Igra povećava kreativnost

00:03:13.000 --> 00:03:16.000
i otpornost,

00:03:16.000 --> 00:03:19.000
a sve je u stvaranju različitosti,

00:03:19.000 --> 00:03:21.000
različitosti interakcija,

00:03:21.000 --> 00:03:23.000
različitosti ponašanja,

00:03:23.000 --> 00:03:26.000
različitosti veza.

00:03:26.000 --> 00:03:28.000
I kada gledate bonoboe kako se igraju,

00:03:28.000 --> 00:03:31.000
vidite evolucijske korake

00:03:31.000 --> 00:03:33.000
ljudskog smijeha, plesa

00:03:33.000 --> 00:03:35.000
i rituala.

00:03:35.000 --> 00:03:37.000
Igra je ta nit

00:03:37.000 --> 00:03:39.000
koja nas povezuje.

NOTE Paragraph

00:03:39.000 --> 00:03:42.000
Ne znam kako se vi igrate,

00:03:42.000 --> 00:03:44.000
ali želim vam pokazati nekoliko jedinstvenih isječaka

00:03:44.000 --> 00:03:46.000
ravno iz divljine.

00:03:46.000 --> 00:03:49.000
Prvo, igra loptama na bonobovski način,

00:03:49.000 --> 00:03:52.000
i pritom ne mislim na nogomet.

00:03:52.000 --> 00:03:54.000
Ovdje imamo

00:03:54.000 --> 00:03:56.000
mladu ženku i mužjaka

00:03:56.000 --> 00:03:59.000
koji su uključeni u igru lovice.

00:03:59.000 --> 00:04:01.000
Pogledajte što ona radi.

00:04:01.000 --> 00:04:03.000
To je možda evolucijsko podrijetlo izraza:

00:04:03.000 --> 00:04:05.000
„uhvatila ga je za testise.“

00:04:05.000 --> 00:04:08.000
(Smijeh)

00:04:08.000 --> 00:04:11.000
Samo što mislim da on uživa.

00:04:12.000 --> 00:04:14.000
Da.

00:04:14.000 --> 00:04:16.000
(Smijeh)

00:04:16.000 --> 00:04:18.000
Seksualne igre su česte

00:04:18.000 --> 00:04:20.000
i kod bonoboa i kod ljudi.

00:04:20.000 --> 00:04:22.000
I ovaj je video zanimljiv

00:04:22.000 --> 00:04:24.000
jer pokazuje --

00:04:24.000 --> 00:04:26.000
I ovaj je video zanimljiv

00:04:26.000 --> 00:04:28.000
jer pokazuje domišljatost

00:04:28.000 --> 00:04:31.000
uvođenja neobičnog elementa u igru --

00:04:31.000 --> 00:04:34.000
poput testisa –

00:04:34.000 --> 00:04:37.000
i također kako igra zahtjeva povjerenje

00:04:37.000 --> 00:04:40.000
i gradi povjerenje,

00:04:40.000 --> 00:04:42.000
a u isto vrijeme je vrlo zabavna.

NOTE Paragraph

00:04:42.000 --> 00:04:44.000
Ali igra mijenja svoj oblik.

00:04:44.000 --> 00:04:47.000
(Smijeh)

00:04:47.000 --> 00:04:49.000
Igra mijenja svoj oblik

00:04:49.000 --> 00:04:51.000
i može uzeti razne forme,

00:04:51.000 --> 00:04:53.000
od kojih su neke tiše,

00:04:53.000 --> 00:04:55.000
maštovitije, znatiželjnije –

00:04:55.000 --> 00:04:58.000
možda se ondje čuda iznova otkrivaju.

00:04:58.000 --> 00:05:00.000
I želim da vidite,

00:05:00.000 --> 00:05:02.000
ovo je Fuku, mlada ženka

00:05:02.000 --> 00:05:04.000
i tiho se igra s vodom.

00:05:04.000 --> 00:05:06.000
Mislim, da se kao i ona i

00:05:06.000 --> 00:05:08.000
mi ponekad igramo sami

00:05:08.000 --> 00:05:10.000
i istražujemo granice

00:05:10.000 --> 00:05:13.000
svog unutarnjeg i vanjskog svijeta.

00:05:13.000 --> 00:05:15.000
I ta nas zaigrana znatiželja

00:05:15.000 --> 00:05:18.000
vodi istraživanju, vodi nas interakciji.

00:05:19.000 --> 00:05:22.000
I onda su neočekivane veze koje stvaramo

00:05:22.000 --> 00:05:25.000
pravi izvor kreativnosti.

NOTE Paragraph

00:05:26.000 --> 00:05:29.000
Ovo su samo mali pokazatelji

00:05:29.000 --> 00:05:31.000
spoznaja koje nam bonoboi daju

00:05:31.000 --> 00:05:34.000
o našoj prošlosti i sadašnjosti.

00:05:34.000 --> 00:05:37.000
Ali oni također nose i tajnu za našu budućnost,

00:05:37.000 --> 00:05:39.000
budućnost u kojoj se moramo prilagođavati

00:05:39.000 --> 00:05:42.000
sve izazovnijem svijetu

00:05:42.000 --> 00:05:44.000
preko veće kreativnosti

00:05:44.000 --> 00:05:46.000
i bolje suradnje.

00:05:46.000 --> 00:05:49.000
Tajna je da je igra ključ

00:05:49.000 --> 00:05:51.000
ovih kapaciteta.

00:05:51.000 --> 00:05:53.000
Drugim riječima,

00:05:53.000 --> 00:05:55.000
igra je naš prilagodbeni džoker.

00:05:55.000 --> 00:05:57.000
Da bismo se uspješno prilagodili

00:05:57.000 --> 00:05:59.000
promjenjivom svijetu,

00:05:59.000 --> 00:06:02.000
moramo se igrati.

00:06:03.000 --> 00:06:06.000
Ali hoćemo li iskoristiti svoju razigranost najbolje što možemo?

00:06:06.000 --> 00:06:08.000
Igra nije neozbiljna,

00:06:08.000 --> 00:06:10.000
igra je nužna.

00:06:10.000 --> 00:06:13.000
Za bonoboe i ljude,

00:06:13.000 --> 00:06:16.000
život nije samo okrutna divljina.

00:06:16.000 --> 00:06:19.000
U vremenima kad se čini najmanje prikladno igrati se,

00:06:19.000 --> 00:06:22.000
moglo bi biti da su to vremena u kojima je to najnužnije.

NOTE Paragraph

00:06:23.000 --> 00:06:26.000
I tako, moji kolege primati,

00:06:26.000 --> 00:06:29.000
prigrlimo ovaj dar evolucije

00:06:29.000 --> 00:06:31.000
i igrajmo se zajedno,

00:06:31.000 --> 00:06:34.000
i tako otkrivajmo kreativnost,

00:06:34.000 --> 00:06:36.000
suradnju i čuđenje.

NOTE Paragraph

00:06:36.000 --> 00:06:38.000
Hvala vam.

NOTE Paragraph

00:06:38.000 --> 00:06:40.000
(Pljesak)