0:00:00.000,0:00:02.000
Upravo sam došla iz društva

0:00:02.000,0:00:05.000
koje nosi tajnu ljudskog preživljavanja.

0:00:06.000,0:00:09.000
To je mjesto u kojemu žene drže glavnu riječ,

0:00:09.000,0:00:11.000
imaju spolne odnose da bi se pozdravile

0:00:11.000,0:00:13.000
i gdje igra vlada danima –

0:00:13.000,0:00:16.000
gdje je zabava ozbiljna stvar.

0:00:16.000,0:00:18.000
I ne, ovo nije Burning Man

0:00:18.000,0:00:20.000
ni San Francisco.

0:00:20.000,0:00:22.000
(Smijeh)

0:00:22.000,0:00:25.000
Dame i gospodo, upoznajte svoje rođake.

0:00:25.000,0:00:28.000
Ovo je svijet divljih bonoboa

0:00:28.000,0:00:30.000
u džunglama Konga.

0:00:30.000,0:00:33.000
Bonoboi su, zajedno s čimpanzama,

0:00:33.000,0:00:36.000
naši najbliži živući rođaci.

0:00:36.000,0:00:39.000
To znači da svi imamo zajedničkog pretka,

0:00:39.000,0:00:41.000
evolucijsku baku

0:00:41.000,0:00:44.000
koja je živjela prije otprilike šest milijuna godina.

0:00:45.000,0:00:47.000
Čimpanze su dobro poznate

0:00:47.000,0:00:49.000
po svojoj agresivnosti.

0:00:49.000,0:00:52.000
(Smijeh)

0:00:52.000,0:00:54.000
Ali nažalost,

0:00:54.000,0:00:56.000
toliko smo naglasili ovaj

0:00:56.000,0:00:58.000
aspekt

0:00:58.000,0:01:01.000
u našim govorima o ljudskoj evoluciji.

0:01:01.000,0:01:03.000
Ali bonoboi nam pokazuju

0:01:03.000,0:01:05.000
drugu stranu medalje.

0:01:05.000,0:01:07.000
Dok čimpanzama

0:01:07.000,0:01:10.000
upravljaju veliki, strašni tipovi,

0:01:10.000,0:01:12.000
bonobovskim društvima

0:01:12.000,0:01:15.000
upravljaju jake ženke.

0:01:16.000,0:01:19.000
Ovi su tipovi zbilja nešto razradili,

0:01:19.000,0:01:22.000
budući da to vodi visoko tolerantnom društvu

0:01:22.000,0:01:24.000
u kojemu još nije viđeno

0:01:24.000,0:01:27.000
pogubno nasilje.

0:01:27.000,0:01:29.000
Na nesreću,

0:01:29.000,0:01:31.000
bonoboi su najmanje shvaćeni

0:01:31.000,0:01:33.000
veliki majmuni.

0:01:33.000,0:01:36.000
Žive u dubinama kongovske džungle

0:01:36.000,0:01:39.000
i vrlo je teško proučavati ih.

0:01:39.000,0:01:42.000
Kongo je paradoks

0:01:42.000,0:01:46.000
– zemlja iznimne biološke raznolikosti i ljepote,

0:01:46.000,0:01:49.000
ali ujedno i srce same tame –

0:01:49.000,0:01:52.000
scena nasilnog sukoba

0:01:52.000,0:01:54.000
koji bijesni već desetljećima

0:01:54.000,0:01:57.000
i uzeo je života skoro

0:01:57.000,0:02:00.000
kao Prvi svjetski rat.

0:02:01.000,0:02:03.000
Ne iznenađuje

0:02:03.000,0:02:07.000
da ova destrukcija ugrožava i opstanak bonoboa.

0:02:07.000,0:02:10.000
Trgovina divljači i gubitak šuma

0:02:10.000,0:02:13.000
znači da ne možemo napuniti manji stadion

0:02:13.000,0:02:15.000
sa svim bonoboima koji su ostali na svijetu,

0:02:15.000,0:02:18.000
a nismo sigurni ni u to, da budem iskrena.

0:02:19.000,0:02:23.000
Ipak, u ovoj zemlji nasilja i kaosa,

0:02:23.000,0:02:26.000
možete čuti skriveni smijeh

0:02:26.000,0:02:28.000
koji se njiše drvećem.

0:02:28.000,0:02:31.000
Tko su ti rođaci?

0:02:31.000,0:02:35.000
Znamo ih kao „vodite ljubav, a ne rat“ majmuni

0:02:35.000,0:02:37.000
zato što imaju česte, promiskuitetne

0:02:37.000,0:02:39.000
i biseksualne spolne odnose

0:02:39.000,0:02:41.000
kako bi se nosili sa sukobom

0:02:41.000,0:02:43.000
i rješavali društvena pitanja.

0:02:43.000,0:02:45.000
Ne kažem da je to rješenje svih

0:02:45.000,0:02:48.000
problema čovječanstva --

0:02:49.000,0:02:51.000
jer se život bonobo majmuna

0:02:51.000,0:02:53.000
ne svodi samo na Kama Sutru.

0:02:53.000,0:02:55.000
Bonoboi se, kao i ljudi,

0:02:55.000,0:02:57.000
vole igrati cijeloga života.

0:02:57.000,0:02:59.000
Igranje nije samo dječja igra.

0:02:59.000,0:03:01.000
Za nas i za njih,

0:03:01.000,0:03:04.000
igra je osnova za učvršćivanje odnosa

0:03:04.000,0:03:06.000
i gajenje tolerancije.

0:03:06.000,0:03:08.000
Tamo učimo vjerovati,

0:03:08.000,0:03:11.000
i tamo učimo pravila igre.

0:03:11.000,0:03:13.000
Igra povećava kreativnost

0:03:13.000,0:03:16.000
i otpornost,

0:03:16.000,0:03:19.000
a sve je u stvaranju različitosti,

0:03:19.000,0:03:21.000
različitosti interakcija,

0:03:21.000,0:03:23.000
različitosti ponašanja,

0:03:23.000,0:03:26.000
različitosti veza.

0:03:26.000,0:03:28.000
I kada gledate bonoboe kako se igraju,

0:03:28.000,0:03:31.000
vidite evolucijske korake

0:03:31.000,0:03:33.000
ljudskog smijeha, plesa

0:03:33.000,0:03:35.000
i rituala.

0:03:35.000,0:03:37.000
Igra je ta nit

0:03:37.000,0:03:39.000
koja nas povezuje.

0:03:39.000,0:03:42.000
Ne znam kako se vi igrate,

0:03:42.000,0:03:44.000
ali želim vam pokazati nekoliko jedinstvenih isječaka

0:03:44.000,0:03:46.000
ravno iz divljine.

0:03:46.000,0:03:49.000
Prvo, igra loptama na bonobovski način,

0:03:49.000,0:03:52.000
i pritom ne mislim na nogomet.

0:03:52.000,0:03:54.000
Ovdje imamo

0:03:54.000,0:03:56.000
mladu ženku i mužjaka

0:03:56.000,0:03:59.000
koji su uključeni u igru lovice.

0:03:59.000,0:04:01.000
Pogledajte što ona radi.

0:04:01.000,0:04:03.000
To je možda evolucijsko podrijetlo izraza:

0:04:03.000,0:04:05.000
„uhvatila ga je za testise.“

0:04:05.000,0:04:08.000
(Smijeh)

0:04:08.000,0:04:11.000
Samo što mislim da on uživa.

0:04:12.000,0:04:14.000
Da.

0:04:14.000,0:04:16.000
(Smijeh)

0:04:16.000,0:04:18.000
Seksualne igre su česte

0:04:18.000,0:04:20.000
i kod bonoboa i kod ljudi.

0:04:20.000,0:04:22.000
I ovaj je video zanimljiv

0:04:22.000,0:04:24.000
jer pokazuje --

0:04:24.000,0:04:26.000
I ovaj je video zanimljiv

0:04:26.000,0:04:28.000
jer pokazuje domišljatost

0:04:28.000,0:04:31.000
uvođenja neobičnog elementa u igru --

0:04:31.000,0:04:34.000
poput testisa –

0:04:34.000,0:04:37.000
i također kako igra zahtjeva povjerenje

0:04:37.000,0:04:40.000
i gradi povjerenje,

0:04:40.000,0:04:42.000
a u isto vrijeme je vrlo zabavna.

0:04:42.000,0:04:44.000
Ali igra mijenja svoj oblik.

0:04:44.000,0:04:47.000
(Smijeh)

0:04:47.000,0:04:49.000
Igra mijenja svoj oblik

0:04:49.000,0:04:51.000
i može uzeti razne forme,

0:04:51.000,0:04:53.000
od kojih su neke tiše,

0:04:53.000,0:04:55.000
maštovitije, znatiželjnije –

0:04:55.000,0:04:58.000
možda se ondje čuda iznova otkrivaju.

0:04:58.000,0:05:00.000
I želim da vidite,

0:05:00.000,0:05:02.000
ovo je Fuku, mlada ženka

0:05:02.000,0:05:04.000
i tiho se igra s vodom.

0:05:04.000,0:05:06.000
Mislim, da se kao i ona i

0:05:06.000,0:05:08.000
mi ponekad igramo sami

0:05:08.000,0:05:10.000
i istražujemo granice

0:05:10.000,0:05:13.000
svog unutarnjeg i vanjskog svijeta.

0:05:13.000,0:05:15.000
I ta nas zaigrana znatiželja

0:05:15.000,0:05:18.000
vodi istraživanju, vodi nas interakciji.

0:05:19.000,0:05:22.000
I onda su neočekivane veze koje stvaramo

0:05:22.000,0:05:25.000
pravi izvor kreativnosti.

0:05:26.000,0:05:29.000
Ovo su samo mali pokazatelji

0:05:29.000,0:05:31.000
spoznaja koje nam bonoboi daju

0:05:31.000,0:05:34.000
o našoj prošlosti i sadašnjosti.

0:05:34.000,0:05:37.000
Ali oni također nose i tajnu za našu budućnost,

0:05:37.000,0:05:39.000
budućnost u kojoj se moramo prilagođavati

0:05:39.000,0:05:42.000
sve izazovnijem svijetu

0:05:42.000,0:05:44.000
preko veće kreativnosti

0:05:44.000,0:05:46.000
i bolje suradnje.

0:05:46.000,0:05:49.000
Tajna je da je igra ključ

0:05:49.000,0:05:51.000
ovih kapaciteta.

0:05:51.000,0:05:53.000
Drugim riječima,

0:05:53.000,0:05:55.000
igra je naš prilagodbeni džoker.

0:05:55.000,0:05:57.000
Da bismo se uspješno prilagodili

0:05:57.000,0:05:59.000
promjenjivom svijetu,

0:05:59.000,0:06:02.000
moramo se igrati.

0:06:03.000,0:06:06.000
Ali hoćemo li iskoristiti svoju razigranost najbolje što možemo?

0:06:06.000,0:06:08.000
Igra nije neozbiljna,

0:06:08.000,0:06:10.000
igra je nužna.

0:06:10.000,0:06:13.000
Za bonoboe i ljude,

0:06:13.000,0:06:16.000
život nije samo okrutna divljina.

0:06:16.000,0:06:19.000
U vremenima kad se čini najmanje prikladno igrati se,

0:06:19.000,0:06:22.000
moglo bi biti da su to vremena u kojima je to najnužnije.

0:06:23.000,0:06:26.000
I tako, moji kolege primati,

0:06:26.000,0:06:29.000
prigrlimo ovaj dar evolucije

0:06:29.000,0:06:31.000
i igrajmo se zajedno,

0:06:31.000,0:06:34.000
i tako otkrivajmo kreativnost,

0:06:34.000,0:06:36.000
suradnju i čuđenje.

0:06:36.000,0:06:38.000
Hvala vam.

0:06:38.000,0:06:40.000
(Pljesak)